________________
પરાધિન બની ગયું છે. તેથી દર વર્ષે તેના પૂજા પણ માનવી કરે છે. અગ્નિ, સ્મશાન કે પેટનો ખાડો જેમ કોઈ દિવસ પૂરાતો નથી તેમ એ પણ પોતાના સ્વભાવથી અતૃપ્ત છે. પહેલાના ત્રણે (સર્પ-નાગણ) આના ઈશારે નાચતા હોય છે. સંસારમાં આઠ પ્રકારના જે અંધ છે, તેમાંનો આ આંખ છતાં અંધ છે. મતલબીયો બહેરો છે.
નાગદત્ત હવે બોલ. મારી આ ચંડાળ ચોકડી જેવા સર્પની સામે તારી પાસે કોઈ ટકી શકે તેવા તાકાતવાન સર્પ છે ? એક વાત યાદ રાખજે કે હાર અથવા જીતનું જે પરિણામ આવશે એ તારે કે મારે ભોગવવું પડશે. પછી તેમાં તારું કે મારું કાંઈ ચાલશે નહિ. નફો ઘણો ને નુકસાન પણ ઘણું.
નાગદત્ત એક ક્ષણ વિચારમાં પડી ગયો. છતાં હિંમત રાખી બાજી રમવાની હા પાડી. વસુદત્તે પોતાના નાગને જાગ્રત કરી છૂટા કર્યા ત્યાં જ અકળાઈ ગયેલા સર્વે સંસારની માયામાં વલોણું પાણીની જેમ નાગદત્તના સર્પને તો ઠીક નાગદત્ત ઉપર જ પ્રહાર કરી બેભાન કરી નાખ્યો. પાસે ઉભેલા બધા જ ગભરાઈ ગયા. વસુદત્તને બાજી સુધારવા આજીજી કરવા લાગ્યા. વસુદત્તને તે જ જોઈતું હતું. બધા ભાઈઓ સમક્ષ તેણે એક શરત મૂકી કે, જો સાજો થાય-કરું તો તેણે સંસારનો ત્યાગ કરી સંયમના પંથે પ્રભુવીરના ચરણે જવું પડશે.
* બધાએ વિચાર કર્યો કે, મર્યા કરતાં જીવવું સારું. એટલે હા પાડી અને તરત જ દેવાયાવાળા વસુદત્તે સામાન્ય વિધિ કરી પોતાના સર્પોને કાબુમાં લીધા. એજ ક્ષણે નાગદત્ત આળસ મરડીને ઊભો થઈ ગયો.
ટૂંકમાં એ ચાર સર્પ-નાગ કષાયો છે. જીવ કારણ કે વિના કારણે મોહને વશ થઈ ઈચ્છાએ કે અનિચ્છાએ કષાયો કરે છે. જન્મ-મરણ વધારે છે. તેમાંથી છૂટવા-બચવા કે તરવાનો એક માત્ર માર્ગ સંસાર ત્યાગ છે.
અબ્બારસણી કષ્માણમોહણી, વયા તહચેવ બંભવયં
ગુતીણ મન ગુતીય ચહેરો દુકખે જિયતિ છે. અર્થ ઈકિયોમાં રસનેન્દ્રિય, કર્મમાં મોહનીય કર્મ, વ્રતમાં બ્રહ્મચર્ય વ્રત અને ગુપ્તિમાં મનગુપ્તિ એ ચારને જીતવા દુર્લભ છે.
શાસ્ત્રકારોએ ઉપરના શ્લોક દ્વારા સાચું જ કહ્યું છે, કે આઠ કર્મમાં મોહનીય કર્મને વશ કરવો ઘણો દુષ્કર છે. મોહએટલે રાગદશા.ભ. મહાવીર પ્રત્યે ગૌતમવામીને પ્રશસ્તરાગ હતો તેથી પ્રભુના નિર્વાણ પછી જવીતરાગદશાનું જ્ઞાન થતાં તે કેવળજ્ઞાની થયા. એ કારણે જ જ્યાં રાગદશાનું પોષણ થતું હોય, પરિણામ બગડી જતા હોય તેવા સ્થળે નિવાસ ન કરતાં જંગલમાં વસવું હિતકારક છે. એમ “ધર્મ રત્ન પ્રકરણ” ગ્રંથમાં કહ્યું છે.
૪૧
