________________
'* આયુષ્યકમણા ૪ ભેદ ની વ્યાખ્યા :
૧) નરકાયુષ કર્મઃ જે કર્મના ઉદયથી જીવ અમુક કાળ સુધી નરકમાં જ રહે. તે ત્યાંથી નીકળવા ઈચ્છે, છતાં પણ નીકળી ન શકે, ત્યાંનું આયુષ્ય પૂર્ણ કર્યા બાદ જ નીકળે, તે નરકાયુષ્ય કર્મ કહેવાય.
૨) તિર્યંચાયુષ્ય કર્મઃ જે કર્મના ઉદયથી જીવ અમુક કાળ સુધી તિર્યંચમાં રહે છે. ૩) મનુષ્પાયુષ્ય કર્મઃ જે કર્મના ઉદયથી જીવ અમુક કાળ મનુષ્ય તરીકે રહે છે. ૪) દેવાયુષ્ય કર્મઃ જે કર્મના ઉદયથી જીવ અમુક કાળ સુધી દેવ તરીકે રહે છે.
સુવાકયો :
* આયુષ ચલણી નોટ છે. જેટલું બંધાયુ તેટલું જ ભોગવશો. * સદ્ગતિનું આયુષ્ય સારા આચાર-વિચારથી બંધાય. * દેવગતિનું આયુષ્ય વધુ પણ અવિરતિમય જીવન છે. * મનુષ્યગતિનું આયુષ્ય અલ્પ પણ મોક્ષ સુખ અપાવે.
* દુર્ગતિના આયુષ્યનોબંધ અયોગ્ય આચાર-વિચારથી બંધાય. * પ્રશ્નોત્તરી :
૧. જન્મ ક્યાં લેવો સારો ? ૨. આયુષ્યને કર્મની જેલ સાથે સરખાવો ?
૩. પરંપરાએ સુખી કોણ? દેવ કે મનુષ્ય. * ઉપસંહાર : |
વેદનીય-આયુષ્ય-નામ-ગોત્ર એ ચારે કર્મને શરીર સાથે ઘણો જ નજીકનો સંબંધ છે. સુખ-દુઃખ ભોગવવા ભાડાના ઘર જેવું શરીર મેળવવું. શરીર દ્વારા જે કાંઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરવાની હોય તે માટે નામકર્મનીપ્રભેદવાળી સેના ભેગી કરવી અને તે ભોગવવા માટે આચાર-વિચાર-વિગેરે ઉચ્ચ કક્ષાના રાખવા. આ રીતે ટૂંકમાં અઘાતી કર્મ એક કારખાનું છે અને ઘાતી કર્મ કારખાના સાથે સંકળાયેલ ઉત્પાદનની વિચારધારા છે. (મશીનરી) જે દિવસે મશીન અને કારખાનું બંધ થાય તે દિવસે આત્મા સંસારથી મુક્ત થઈ મોલમાં પહોંચી ગયો એમ સમજવું.
બાંધેલા કર્મ ભોગવવાનું સાધન. એટલે એકગતિમાંથી બીજી ગતિમાં આત્માનું જવું. આવેલા મહેમાન જેમ માનથી રહે અને સમય થએ તે વિદાય લે તેમ શરીરમાં આત્મા રહે. પછી ગમે ત્યાં રહે જો સમયનો પૂર્ણ ઉપયોગ કરે. તો જન્મ મરણ ઘટે યા સદ્ગતિને પામે. માટે જ આયુષ્ય સમાધિપૂર્વક પૂર્ણ કરવા “સમાધિમરણ મેળવવા ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. ૭૦
