Bandhan Ane Mukti

Author(s): Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 71

* સરળ પ્રશ્નો :
૧. વીતરાગી થવા માટે શું કરવું પડે? ૨. પાપની વૃદ્ધિ કયી પ્રવૃત્તિ ન કરવાથી થાય ? ૩. કર્મ અને આત્મા સદંતર છૂટા પડે તો તે ક્યાં જાય? ૪. મોહનીય કર્મનો અનુભવ તમને કયાં થયો?
૫. મોહનીય કર્મને “રાજા” કેમ કહેવાય છે? [; ઉપસંહાર :
મોહ શબ્દનો વ્યવહારિક ભાષામાં સામાન્ય અર્થ-મુંઝાઈ જવું, મોહિત થવું, ખોટામાં રાચવું, આકર્ષિત થવું, રૂપ-રૂપીયા પાછળ પાગલ થવું વિ. થાય. સંસારી જીવ સંસારની માયામાં, રંગ-રાગમાં આકર્ષાઈ જાય છે. એક સ્થળે તેથી જ લખ્યું છે કે, “સંસારની માયામાં વલોણું પાણી દહી વિનાનું આ વલોણું શું ફળ આપે ?
ગાડરીયા પ્રવાહ જેવું, આંધળું અનુકરણ, વિવેક વિનાની પ્રવૃત્તિ કરતાં માનવી સારાસાર ભૂલી જાય છે. વીતરાગતાના ગુણનો ઘાત કરવા કે રાગ દશાને જ પોષવા એ તૈયાર થાય છે. એટલે ૧૧મા ગુણસ્થાનકે પણ મોહનીય કર્મ જીવની પરીક્ષા લે છે. તેમાં એ પાસ થાય તો મોક્ષગતિ પામે.
મોહનીય કર્મના કારણે આઠ કર્મોને કરોળીયા જાળ કહી છે. કરોળીયો સ્વબચાવ, સ્વરક્ષણ માટે જાળ બનાવે બિછાવે પણ એ પોતેજ તેમાં ફસાઈ જાય છે. નિકળવાનો તેની પાસે કોઈ રસ્તો નથી. આ કર્મની ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ ૭૦ કોડાકોડી સાગરોપમ (૩', કાળચક્ર)ની સ્થિતિ બતાડી છે.
અગ્નિને શાંત કરવા ઠારી દેવા માટે ધૂળ-પાણીનો ઉપયોગ થાય છે. તે કારણે અગ્નિ ફેલાતી નથી. શાંત થઈ જાય. તેમ કર્મને નબળા પાડવા હોય અથવા તેની શક્તિ ઢીલી કરવી હોય તો *૮ કરણ સમજવાની, જીવનમાં તેનો અમલ કરવાની જરૂર છે. તપમાં એક એવી શક્તિ છે કે, તે આઠ કરણમાંથી સાત કરણની પરિસ્થિતિ સુધારી શકે છે.
+ (૧) બંધનકરણ રાગ-દ્વેષ, વિષય-કષાય દ્વારા કાર્મણવર્મશાને આત્મા પર ચોંટાડવાનું કાર્ય
કરે તે.(૨) સંક્રમણકરણ બંધાઈ ગયેલા કર્મના સ્વભાવમાં આત્માના જે અધ્યવસાયથી પરિવર્તન આવે તે. (૩) ઉદીરણાકરણઃ કર્મ ઉદયમાં આવે તે પહેલા ઉદયમાં લાવીને પરાણે ભોગવવા તે. (૪-૫) ઉદ્વર્તનાકરણ-અપર્વતનાકરણઃ કર્મોના સ્વભાવમાં તથા સમયમાં વધારો કે ઘટાડો થાય તે. (૬) ઉપશમનાકરણઃ કર્મોનો ઉદય અમુક સમય દરમિયાન ન થાય તે. (૭) નિદ્ધત્તિકરણ: આત્મામાં એવા ભાવો પેદા થાય કે જેના કારણે કર્મના સમય અને તીવ્રતામાં વધારો-ઘટાડો થાય તે. (૮) નિકાચનાકરણ કરેલા કર્મો અવશ્ય ભોગવવા જ પડે છે.