________________
૦ ૯નો કષાયઃ જે કષાયને પ્રેરણા કરે અથવા કષાયના સહચારી હોય છે, તેથી
નોકષાય કહેવાય છે. તેના ૯ ભેદ છે. સોળ કષાય?
ચાર અનંતાનુબંધી કષાય અનંતકર્મનો અનુબંધ કરાવનારો કષાય જેના ઉદયથી વર્ષથી અધિક અથવા જાવજીવ સુધી કષાય રહે, તે અનંતાનુબંધી કષાય કહેવાય. તેના ચાર ભેદ છે. ૧. ક્રોધ, ૨. માન, ૩. માયા, ૪. લોભ. • અનંતાનુબંધી ક્રોધ પર્વતની ફાટ સમાન છે. જેમ તે કદી પૂરાય નહિ, એવો
ક્રોધ અનંતાનુબંધી કહેવાય છે. • અનંતાનુબંધી માનઃ પત્થરના થાંભલા જેવો છે. જેમ પત્થરનો થાંભલો વળે
નહિ, એવી જ રીતે અનંતાનુબંધી માનવાળો કોઈ પણ રીતે નમ્ર બને જ નહિ. ૦ અનંતાનુબંધી માયાઃ વાંસડાના મૂળીયા જેવી હોય, વાંસડાનું મૂળીયું કોઈ દિવસ સીધું થાય નહિ, તેવી જ રીતે અનંતાનુબંધી માયાવાળો સીધો વર્તે જ
નહિ. ૦ અનંતાનુબંધી લોભઃ કિરમજીના રંગ જેવો છે, તે કોઈ દિવસ મટે જ નહીં, તેવી રીતે અનંતાનુબંધી લોભવાળાની લાલચ માટે જ નહીં. અનંતાનુબંધી કષાયથી અનંત સંસારનો અનુબંધ થાય છે. એ સમ્યક્તનો ઘાત છે. ચાર અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાય જેના દ્વારા પચ્ચક્કાશમાં આવવા ન દે, જેના ઉદયથી ચાર મહિનાથી અધિક અને વધુમાં વધુ વર્ષ સુધી કષાય રહે, તે અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાય કહેવાય. તે પહેલાં કરતાં અલ્પ હોય છે, એ દેશવિરતિનો ઘાત કરે છે. તેના ૪ ભેદ છે. • અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધઃ પૃથ્વીની ફાટ જેવો હોય છે, તે ૧૨ મહિને વરસાદ
આવવાથી પૂરાય. તેમ આ અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધ વધારેમાં વધારે બાર
મહિને સમાપ્ત થાય. • અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ માનઃ હાડકાંના થાંભલા જેવો છે. • અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ માયા ઘેટાના શિંગડા જેવી છે. • અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ લોભ ગાડાની મળી જેવો છે.
ચાર પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાય જેના ઉદયથી પખવાડિયાથી અધિક અને ચાર મહિના સુધી કષાય રહે, તે પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાય કહેવાય. તે સર્વવિરતિનો ઘાતક છે. તેના ૪ ભેદ છે. - • પ્રત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધઃ રેતીમાં રેખા હોય, તેના જેવો છે.
