Bandhan Ane Mukti

Author(s): Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 54

* સરળ પ્રશ્નો :
૧. જ્ઞાનના પ્રકારો અર્થ સાથે લખો ? ૨. મિથ્યાત્વ અંગે તમે શું જાણો છો ? ૩. જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બાંધવાના - ખપાવવાના ૩-૩ કારણો આપો. ૪. પાંચ ઈન્દ્રિયના નામ-વિષય-પ્રકાર બતાડો. ૫. જ્ઞાનની આશાતના ને આરાધના કરનારના ૫-૫ નામો આપો.
* ઉપસંહાર : |
આહાર લેવા-કરવાથી જેમ બાહ્ય શરીર વૃદ્ધિ પામે, પુષ્ઠ થાય છે તેમ અણાહારી જેવું જ્ઞાનરૂપી અમૃતમય ભોજન કરનાર આત્મા પાપનો ક્ષય કરવા રૂપ અંતરંગને શુદ્ધ અવશ્ય કરે છે. આ પાંચ જ્ઞાનમાં ૪ મુંગા (ક્રિયાત્મક) છે. જ્યારે શ્રુતજ્ઞાન બોલકું છે. સૂર્યના તેજમાં ચંદ્રનો પ્રકાશ સમાઈ જાય તેમ ચારે જ્ઞાન તેમાં સમાઈ જાય છે.
પૂર્વ ભવના અનુભવેલા વિચારો, ધારણાઓ સંબંધી જે જ્ઞાનથી વર્તમાનમાં યાદ આવે તેને “જાતિસ્મરણ જ્ઞાન' કહેવાય છે. ખરી રીતે જેમ જેમ જ્ઞાનની માત્રા આત્મામાં વધતી જાય તેમ તેમ દુર્ગુણો દૂર થતા જાય અને આત્મા વિનયી, વિવેકી ગુણવાળો થાય. પણ જેને જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદય હોય તેને એ થતું નથી. ટૂંકમાં જ્ઞાની જ્ઞાન મેળવવામાં આનંદ અને આરંભ-સમારંભમાં દુઃખ માને, જ્યારે અજ્ઞાની સંસાર વધારવામાં આનંદ અને ભોગવવા ન મળે તો દુઃખ માને.
સાધુ જીવનમાં ૨૨ પરિષહનો અનુભવ થતો હોય છે. તેમાં ખાસ પ્રજ્ઞા પરિષહ અને અજ્ઞાન પરિષહ જીતવાના હોય છે. શાસ્ત્રીય રીતે જો જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું હોય તો તે વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા અને ધર્મકથાના ક્રમથી પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ. આ રીતે પૂજ્ય ભાવે શ્રદ્ધા-વિનય-વિવેકથી પ્રાપ્ત કરેલ જ્ઞાન જ પચે, જીવનમાં ઉતરે ને લાભદાઈ થાય. જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે પ્રાચિન પરંપરા મુજબ સાધુ-૪૫ આગમની અનુજ્ઞા ગુરુ પાસે વિવિધ પ્રકારની જોગો (ક્રિયા) કરી વિનય-બહુમાનપૂર્વક પ્રાપ્ત કરે. જ્યારે શ્રાવકો ઉપધાન વિધિ સહિત કરવા માટે પ્રયત્ન કરે છે. ટૂંકમાં જ્ઞાન ચતુર્વિધ સંઘને પરમ ઉપકારી છે.