Bandhan Ane Mukti

Author(s): Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 47

જ્યાં સુધી જીવને સમ્યગુજ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી ત્યાં સુધી એ આત્મા મિથ્યાત્વજ્ઞાન વાળો (જન્મોજન્મથી) હોય છે. ઘાંચીનો બળદ ચાલવાની પ્રવૃત્તિ ઘણી કરે પણ હતોત્યાં ને ત્યાં. તેમ મિથ્યાજ્ઞાની અજ્ઞાની વિવિધ તપ-જપ કે ક્રિયા કરે પણ અજ્ઞાન ક્રિયા હોવાથી સંસાર વધારે, પણ ઘટાડે નહિ. તેથી ૧૮ પાપ સ્થાનકોમાં મિથ્યાત્વશલ્ય એક દ્રષ્ટિએ ૧૮મું અને બીજી રીતે મહત્વનું છે. મિથ્યાત્વના નીચે મુજબના મુખ્ય પાંચ પ્રકાર છે.
૧. અભિગ્રાહિક - ખોટી પકડ, જડ માન્યતા, કુદર્શનનો આગ્રહ. ૨. અનાભિગ્રાહિક - સાચા-ખોટાનો વ્યવસ્થિત ભેદન જાણે. સર્વદર્શન સરખા
માને. ૩. આથી નિવેશિક- શાસ્ત્ર વચન સાચા પણ અને ખોટા પણ અધકચરા
સંશયવાળા કદાગ્રહી. ૪. સાંશયિક - શંકાસ્પદ વિચારવાન (હશે કે કેમ ?) અસ્થિર. ૫. અનાભોગિક - સત્યજ્ઞાનનું અજાણપણું.
આત્માને જ્યાં સુધી સમકિત-સમ્યગુજ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી ત્યાં સુધી તેના ભાવ ભ્રમણ વધ્યા જ કરવાના. જે દિવસે વીતરાગી એવા સુદેવ-ત્યાગી એવા સુગુરુ અને અહિંસામુલક ધર્મ એ સુધર્મને જાણે-માન-સ્વીકારે તે દિવસથી તે જીવનો સંસાર અદ્ધ પુગલ પરાવર્તન કાળ જેટલો ઘટી ગયો સમજવો. સમ્યકત્વના પણ શંકા-કાંક્ષાવિચિકિત્સા-મિથ્યા દ્રષ્ટિની પ્રસંશા અને સંસ્તવ એમ પાંચ અતિચારો ટાળવા જોઈએ.
જ્ઞાન એટલે પદાર્થને જાણી-સમજી લેવો. જાણ્યા પછી બીજાને બતાડવા-સમજાવવા માટે ભાષાવર્ગણાના પુદ્ગલોનો સહારો લેવો પડે છે. તેની પદ્ધતિઓ છે. ૧.સાંકેતિકમુદ્રા યા સંકેત દ્વારા વિચારોને આપવા, ૨. લીપીબદ્ધ - સ્થાપના નિક્ષેપાથી વ્યંજનસ્વર-અંક આદિમાં શબ્દસમૂહને સ્થાપવા. ત્યાર પછી એ તૈયાર કરેલા અક્ષરો વાક્ય રૂપે પરિણમે છે. પછી વાક્ય આદિને બીજાને લખીને યા બોલીને આપવા-સમજાવવા.
ભાષા વર્ગણાનો શબ્દ પ્રવાહ સ્વરનાડી દ્વારાવર્ગ પ્રમાણે નિશ્ચિત અક્ષરો નિશ્ચિત સ્થળેથી નિકળતા હોય છે. તેમાં સચિત્ત-અચિત્ત અને મિશ્ર પદ્ધતિ જોવા મળે છે. આ ભાષાવર્મશાનો વ્યાપાર (ઉપયોગ) બે ઈન્દ્રિય (રસનેન્દ્રિય) પછીના જીવો કરી શકે છે. પછી ભલે એ જીવો વિકલેન્દ્રિય (૨-૩-૪ ઈનિયવાળા) હોય કે પંચેરિય. વ્યવહારમાં દરેક જીવોની શબ્દોચ્ચાર કરવાની પદ્ધતિ ભિન્ન ભિન્ન હોય તો પણ સંસારમાં જ્ઞાન પ્રાપ્તિનું-અક્ષરોનું વિસ્તૃત સામ્રાજ્ય છે એ વાત નિશ્ચિત છે.
(૧) અ વર્ગ, ક વર્ગ, ચ વર્ગ, ટ વર્ગ, ત વર્ગ, ૫ વર્ગ, ધ વર્ગ, શ વર્ગ. (૨) ઉર, કંઠ્ય, શિર, જિલ્લામૂલ્ય, દાંત, નાશિકા, ઓષ્ઠ, તાલવ્ય. ૨૨