Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 517

१९०
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम् २ - २३/२/-/५४१
अंतराएणंपुच्छा, गो०!जह० अंतो० उको० तीसंसागरोवमकोडीकोडीओतिन्नियवाससहस्साई अबाहा, अबाहूणिया कम्महिती कम्मनिसेगो।
पृ. 'नाणावरणिजस्स णं भंते ! कम्मस्स केवइयं कालं ठिती पं०' इति ज्ञानावरणीयस्य मतिश्रुतावधिमनःपर्यायकेवलावरणभेदतः पञ्चप्रकारस्य कर्णो भदन्त ! कियन्तं कालं यावत् स्थितिःप्रज्ञप्ता?,एवमुक्तेभगवनाहा-गौतम! जघन्येनान्तर्मुहूर्त, तच्च सर्वलघु सूक्ष्मसम्परायस्य क्षपकस्यस्वगुणस्थानकचरमसमयेवर्तमानस्य वेदितव्यं, उत्कर्षतस्त्रिंशत्सागरोपमकोटीकोट्यः, साच मिथ्याटेरुत्कृष्टे सङ्क्लेशेवर्तमानस्यावसातव्या,तदेवं नियताप्रागुक्तस्य प्रश्नोत्तरसिद्धिः, इदमपृष्टव्याकरणंत्रीणि वर्षसहस्राणि अबाधा अबाधाअबाधोना कर्मस्थितिः कर्मदलिकनिषेक इति, किमर्थमिति चेत्, उच्यते, स्थितिद्वैविध्यप्रदर्शनार्थ, तथाहि
द्विविधा स्थितिः-कर्मरूपातवस्थानलक्षणा अनुभवयोग्या च, तत्र कर्मरूपताऽवसअथानलक्षणां स्थितिमधिकृत्येदमुक्तं त्रिंशत्सागरोपमकोटाकोट्य इति, अनुभवयोग्या च वर्षसहस्रत्रयोनायतः,आहच-'त्रीणिवर्षसहस्राणिअबाधा' किमुक्तंभवति?-ज्ञानावरणीयं कर्म उत्कृष्टसल्थितिकं बद्धं सत् बन्धसमयादारभ्या त्रीणि वर्षसहस्रणि यावत् न किञ्चिदपि स्वोदयतो जीवस्य बाधामुत्पादयति, तावत्कालमध्ये दलिकनिषेकस्याभावात्, तत् ऊर्ध्वं हि दलिकनिषेकः, तथाचाह-अबाधोना-अबाधाकालपरिहीनाअनुभवयोग्याकर्मस्थितिः, किमुक्त भवति ?-कर्मनिषेकः, स चैवं-प्रथमस्थिती प्रभूतो द्वितीयस्थिती विशेषहीनः तृतीयस्थिती विशेषहीनः एवं विशेषहीनो विशेषहीनश्च तावद्वक्तव्यो यावस्थितिचरमसमयः, एतावताच यदुक्तमग्रायणीयाख्ये द्वीतीयपूर्वे कर्मप्रकतिप्राभृते बन्धविधाने स्थितिबन्धाधिकारे--
“चत्वार्यनुयोगद्वाराणि, तद्यथा स्थितिबन्धस्थानपूरूपणा अबाधाकण्डकप्ररूपणा उत्कृष्टनिषेकप्ररूपणाअल्पबहुत्वप्ररूपणाचे"ति, तत्रोत्कृष्टाऽबाधकण्डकपरपणा उत्कृष्टनिषेकप्ररूपणाचदर्शिता भवति, अबाधाकालपरिज्ञानोपायश्चायं-यस्ययावत्यः, सागरोपमकोटीकोट्यस्तस्य तावन्ति वर्षशतान्यबाधा, यस्य पुनः सागरोपमकोटीकोट्या मध्ये स्थितिस्तस्यायुर्वर्जस्यान्तर्मुहूर्तमायुषस्तु जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तमबाधा उत्कर्षतः पूर्वकोटीत्रिभागः, तत एवमबाधाकालं परिभाव्याबाधाविषयाणि सूत्राणि स्वयं भावनीयानि,
निद्रापञ्चकविषयं सूत्रमाह-निद्दापंचसगस्सणं भंते!' इत्यादि, अत्र जघन्यतः स्थितिः त्रयःसागरोपमस्य सप्तभागाः पल्योपमासङ्घयेयभागोनाः, काऽत्र भावनेतिचेत्, उच्यते, पञ्चानां ज्ञानावरणप्रकृतीना चतसृणां दर्शनावरणप्रकृतीनां चक्षुर्दर्शनावरणादीनां सञ्जवलनलोभस्य पञ्चानामन्तरायप्रकृतीनांचजघन्या स्थितिरन्तर्मुहूर्त,
सातवेदनीयस्य सकषायिकस्य द्वादश मुहूर्ता, इतरस्य तु द्वौ समयौ, प्रथमसमये बन्धो द्वितीयसमयेवेदनंतृतीयसमयेत्वकर्मीभवनमिति, यश-कीर्युचर्गोत्रयोरष्टीमुहूर्ता, पुरुषवेदस्या? संवत्सराणि, सञ्जवलनक्रोधस्य द्वौमासी, सञ्जवलनमानस्यैकोमासः, सजवलनमायाया अर्द्धमासः, शेषाणां तुप्रकृतीनांया या स्वकीया उत्कृष्टा स्थितिस्तस्या उत्कृष्टयाः सप्ततिसागरोपमकोटीकोटीप्रमाणाया मिथ्यात्वस्थित्या भागेहृतेयल्लभ्यतेतत्पल्योपमासङ्कयेयभागहीनंजघन्यस्थितिपरिमाणं, तत्र निद्रापञ्चकस्योत्कृष्टा स्थितिस्त्रिंशत्सागरोपमकोटीकोट्यः, तासां मिथ्यात्वस्थित्या सप्तति