Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 641

३१४
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम्-२- ३६/-1-1६२० सब्बदुक्खाणं अंतं करेति?, गो० ! नो इणढे समढे, सेणं भततो पडिनियत्तति पडिनियतित्ता ततो पच्छा मनजोगपि गँजति वइजोगंपजुंजइ कायजोगपि सृजति,
मनजोगं जुंजमाणे किं सच्चमणजोगं झुंजति मोसमणजोगं जुंजति सच्चामोसमणजोगं सृजतिअसच्चामोसमणजोगंजुजति?, गो०! सच्चमणजो-नोमोसमणजो० नोसच्चामोसमणजोगं झुंजति असच्चामोसमणजोगं झुंजति,
वतिजोगंगँजमाणे कंसमवइजोगंगँजति मोसवइजोगंजु० सम्रामोसवइजोगं असच्चामोसवइजो०?, गो०! सच्चवतिजो० नो मोसवइजो० नो सञ्चामोसवतिजो० असञ्चामोसवइजोगंपि गँजति, कायजोगं झुंजमाणे आगच्छेज्जा वा गच्छेजा वा चिडेजा वा निसीएज वा तुयट्टेज वा उल्लंघेज वा पलंधेज वा पडिहारियं पीढफलगसेज्जासंथारगं पञ्चप्पिणेजा।
६. 'से णं भंते !' इत्यादि, स भदन्त ! केवली तथा-दण्डकपाटादिक्रमेण समुद्घातं गतःसन् सिद्धति निष्ठितार्थोभवति?,सच 'वर्तमानसामीप्ये वर्तमानवद्वे'तिवचनात्सेत्स्यन्नपि व्यवहारत उच्यते, तत आह-बुध्यते-अवगच्छति केवलज्ञानेन यथाऽहं निश्चयतो निष्ठितार्थो भविष्यामि निःशेषकांशापगमतः तत आह-मुच्यतेऽशेषकर्माशैरिति गम्यते, मुच्यमानश्च कर्माणुवेदनापरितापरहितोभवतिततआह-परिनिर्वाति-सामस्त्येनशीतीभवति, समस्तमेतदेकेन पर्यायेण स्पष्टयति-सर्वदुःखानामन्तंकरोतिती, भगवानाह-गौतम! नायमर्थः समर्थो-नायमर्थः सङ्गतो यः समुद्घातं गतः सर्वदुःखानामन्तं करोतीति, योगनिरोधस्याद्याप्यकृतत्वात्, सयोगस्य च वक्ष्यमाणयुक्त्या सिध्यभावादिति भावः, ततः किं करोतीत्यत आह--
'सेण'मित्यादि, सः-अधिकृकतसमुद्घातगतःणमिति वाक्यालकारे ततः समुद्घातात् प्रतिनिवर्तते, प्रतिनिवत्त्य च ततः-प्रतिनिवर्तनात् पश्चादनन्तरं मनोयोगमपि वाग्योगमपि काययोगमपियुनक्ति व्यापारयति, यतः स भगवान् भवधारणीयकर्मसुनामगोत्रवेदनीयेष्वचिन्त्यमाहास्यसमुद्घातवशतःप्रभूतेष्वायुषासहसमीकृतेष्वप्यन्तर्मुहूर्तभाविपरमपदत्वतस्तस्मिन् काले यद्यनुत्तरोपपातिकादिना देवेन मनसा पृच्छयतेतर्हि व्याकरणायमनःपुद्गलान् गृहीत्वा मनोयोगं युनक्ति, तमपि सत्यमसत्यामृषारूपंवा, मनुष्यादिना पृष्टः सन्नपृष्टो वा कार्यवशतो वाक्पुद्गलान् गृहीत्वा वाग्योगं तमपि सत्यमसत्यामृषा वा, न शेषान् वाग्मनसोर्योगान्, क्षीणरागादित्वात्, आगमनादौ चौदारिकादिकाययोगं, तथाहि--
भगवान् कार्यवशतः कुतश्चित्स्थानात विवक्षितेस्थाने आगच्छेत्, यदिवा कवापिगच्छेत्, अथवा तिष्ठेत्-ऊर्ध्वस्थानेन वाऽवतिष्ठेतूनिषीदेद्वा तथाविधश्रमापगमाय त्वग्वर्त्तनं वा कुर्यात्, अथवा विवक्षिते स्थाने तथाविधसम्पातिमसत्त्वाकुलांभूमिवलोक्य तत्परिहारायजन्तुराक्षानिमित्तमुल्लङ्घनं प्रलङ्घनं वा कुर्यात्, तत्र सहजात् पादविक्षेपान्मनागधिकतरः पादविक्षेपः उल्लङ्घनं स एवातिविकटः प्रलङ्घनं, यदिवा प्रातिहारिकं पीठफलकशय्यासंस्तारकं प्रत्यर्पयेत्, यस्मादानीतं तस्मै समर्पयेत्, इह भगवता आर्यश्यामेन प्रातिहारिकपीठफलकादीनां प्रत्यर्पणमेवोक्तं ततोऽवसीयतेनियमादन्तर्मुहूर्तावशेषायुष्क एवावर्जीकरणादिकमारभते, नप्रभूतावशेषायुष्कः, अन्यथा ग्रहणस्यापि सम्भवात्तदप्युपादीयेत, एतेन यदाहुरेके___ 'जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्ते शेषे समुद्घातमारभते उत्कर्षतः षट्सुमासेषु शषेव्वि'ति तदपास्तं