Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टोका सू. ३ जम्बूद्वीपविषयकप्रश्नोत्तरः प्रत्यक्षतो दृश्यमानः अस्मदादीनां निवासभूतः, जम्बूद्वीपो द्वीपः जम्बूद्वीप नामको द्वीपः 'सव्वद्दीवसमुदाणं सव्वन्भंतराए' १, सर्वद्वीपसमुद्राणाम्-सर्वेषां द्वीपानां-धातकीखण्डप्रभृतीनां तथासर्वेषां समुद्राणां लवणोदादीनां च सर्वाभ्यन्तरकः सर्वात्मना अभ्यन्तरः सर्वाभ्यन्तरः स एव सर्वाभ्यन्तरकः सर्वतिर्यग्लोकमध्यवत्तीत्यर्थः । इति प्रथमप्रश्नस्योत्तरम् १। 'सव्वखुडाए वढे २ तथा सर्वेक्षुल्लकः सर्वेभ्यो द्वीपेभ्यः समुद्रेभ्यश्च क्षुल्लकः वृत्तः गोलाकारः । इति द्वितीयप्रश्नस्योत्तरम् २। तथा वृत्तः वर्तुलः, स च छिद्रसहित वृत्तोऽपि स्यादित्यत आह-'तेल्लापूयसंठाणसंठिए वट्टे' इति ३, तैलापूपसंस्थानसंस्थितः तैलापूपः तैलेन पकोऽपूपस्तैलापूपः तैलपकाप्योहि प्रायः परिपूर्णवृत्तो भघति न तु घृतपकोऽपूपस्तथेवि तैलविशेषणम् । तद्वत् यत् संस्थानम्-आकारः और समुद्रों के बोच में रहा हुआ सब से पहिला द्वीप है इस प्रकार के कथन से प्रभुने प्रथम प्रश्न का उत्तर दिया है तात्पर्य इसका यही है कि धातकी खण्ड आदिक जितने भी और असंख्यात द्वीप है, तथा-लवण समुद्रादिक नितने असंख्यात समुद्र हैं उन सब के बीच में यह जम्बूद्वीप नाम का द्वीप हैं । इस तरह यह जम्बूद्रोप नामका द्वीप समस्त तिर्यग्लोक के मध्य में रहा हुआ है । इसका विस्तार धातकी खण्ड आदिकों एवं लवण समुद्र आदिकों की अपेक्षा कम है जितने भी इसके सिवाय द्वीप और समुद्र है वे सब वलय के आकार जैसे गोल हैं-अतः इसको गोलाई सब द्वीप और समुद्रों से कम है ऐसा यह द्वितीय प्रश्न का उतर दिया गया है. इसीलिये "सव्व खुड्डाए वट्टे" ऐसा सूत्रकार ने कहा है “ तेल्लापूयसं ठाण संठिए वट्टे' रह चक्कवाल संठाण संठिए वट्टे,, इसका आकार जैसा तैल में तले हुए पुये का होता है वैसा है घृत में तले गये पुये का आकर पूर्णरूप से गोल नहीं हो पाता है इसलिए यहां तैल में तले पुये के साथ में उत्तरमा प्रमुड छ-"गोयमा !” है गौतम गोत्रात्पन्न छन्द्रभूति ! “अयण जंबुद्दीवे दीवे सव्वद्दीवसमुदाणं सव्वभंतराए" मा २ अमारी सामे प्रत्यक्ष दृश्यमान દ્વીપ છે. ત્યાં અમે બધાં રહીએ છીએ, તેનું નામ જ જબૂદ્વીપ છે. આ જંબુદ્વીપ નામક દ્વીપ બધા દીપે તેમજ સમુદ્રોની વચ્ચે અવસ્થિત સૌથી પહેલે દ્વીપ છે. આ રીતે પ્રભુએ પ્રશ્નનો જવાબ આપે છે તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે ધાતકી ખંડ વગેરે જેટલા બીજા અસંખ્યાત દ્વીપ છે તથા લવણ સમુદ્ર દિક જેટલા અસંખ્યાત સમુદ્રો છે, તે સર્વની મધ્યે આ જ બૂઢીપ નામક દ્વીપ આવેલ છે. આ પ્રમાણે આ જંબુદ્વીપ નામનો દ્વીપ સમસ્ત તિર્યંગ્લેકના મધ્યમાં આવેલ છે. આ વિસ્તાર ધાતકીખંડ વગેરે તેમજ લવણ સમુદ્ર વગેરેની અપેક્ષા સ્વપ છે. એના સિવાય બીજા જેટલા દ્વીપ છે તેમજ સમુદ્રો છે તેઓ સર્વે વલયના આકાર જેવા ગોળ આકૃતિવાળા છે. આ દ્વીપ પણ ગાળ છે એથી એની ગોળ આકૃતિ સર્વ દ્વીપે અને સમુદ્રો કરતાં સ્વલ્પ છે. આમ બીજા પ્રશ્નનો જવાબ भावामी माव्य। छ. मेथी । “सव्व खुड्डाए वट्टे' . प्रभारे यु छे. "तेल्लापूय संठाणसंठिए बट्टे रहचकवालिसंठाणसंठिए वढे, पुखरकण्णिया संठाणसंठिप बट्टे 'माने। २२ तेलमा तणे अपू५ छ. धीमा तसा अ५५ नो मार સંપૂર્ણ પણે ગોળ થતું નથી એથી અહીં તેલ માં તળેલા અપૂપની સાથે તેના ગોળ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
