Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIra sevA mandira dillI krama saMkhyA kAla na0 XXXX khaNDa cche3 jai XXXX
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ seTha kisanadAsa kApaDiyA smAraka graMthamAlAnaM0 1. DAANINDIAN . NI.AURITE SUNDROIN HTTET... . . . . HD. T . . .. .. . . . . .... . . . .. S patitoddhAraka jaindhrm|| .... ... . . ... D .. DIRELI .. . ... .. .. . . . . .. . ... . .. . . .. . +PARI . TITMs.. . lekhaka:zrI0 bAbU kAmatAprasAda jaina, ema. Ara. e. esa., sampAdaka "vIra" aura " jainasiddhAnta bhAskara " evaM bhagavAna mahAvIra, bha. pAzvanAtha, jaina itihAsa, satyamArga, vIra pAThAvali prAdi 2 graMthoMke racayitA-alagaMja (ettaa)| ... ... ... . SS . .... . .. . . .. .. . .. T . . . Mu .. . M RTIS . ... . TO prakAzaka: mUlacanda kisanadAsa kApaDiyA, sampAdaka, digambara jaina aura mAlika, di0 jana pustakAlaya kApaDiyAbhavana, gAdhaH cauka-sUrata / prathamAvRtta ] vIra saM0 2462 [prati 1000 CN .. . .. H .. . ... ... - . . .. . . Int. ..arist.....BIDIO . . .. . . ... .. bAta nivAsI sva. seTha kitamAsa pUnamayAvadhI : kApaDiyAke smaraNArtha "digambara jaina "ke 29 varSake mAikokA bhett| auminaODuBIDIOHairowaiBIDIOHDRADIO0IDusranimuan . mUlya-savA rupyaa| HARIREORGREERRIERELLER HTTTTT++ Htttt. +-+ HIT++ ++ ++ +
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . IDHHHHI1. // III . in..rani " jainavijaya" prinTiga presa-sUratameM mUlacanda kisanadAsa kApar3iyAne mudrita kiyaa| ..... DIPINSINDrama ..Itemiummun ntibi. nl ..
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho shnd| gIco vi hoi co, uco NIcacaNaM puNa brh| jIvANaM khukulAI, paviyassa va vissamaMtANaM // 3 // ___aaraamnaasaar| mAyAma zrI viSTa rAjakA mahAdeza hama logoMke liye upAya hai ki agasameM nIca hai jAnevAle loga ucca bhI hote haiM aura ucca hokara nIca bhI hojAte haiN| isaliye jAti aura kulako adhika mahatva denA taya hai-yaha to mAtra patrike liye vizrAmagRhake samAna hai| jaise pathika eka vizrAma-skayako tyAgakara dUsaremeM aura phira use lAkara tIsaremeM jA ThaharatA hai vaise hI jIva nIca-u~ca kuloMmeM parizramama-karatA hai| isakA abhimAna karanA vyartha hI nahIM hAnikara hai| kintu kheda hai ki mAdhunika loga isa satyako bhUlagaye haiN| jAti aura kulakA ghamaNDa bar3A anartha kara rahA hai| jainasAhitya mahArathI zrI0 0 jugalakizorajI multAra (sarasAvA ) ko yaha anartha akhraa| unhoMne cAhA ki eka aisA anya pragaTa kiyA nAya jobana dharmake atitoddhAraka svarUpako prakAzita kare / isake liye ahIne puraskAra bhI rakkhA, kintu kheda hai ki isa viSayapara isa merI racanAke atirikta aura koI racanA na racI gaIharSa hai ki zrI0 seTha mUlacanda kisanadAsajIkApaDiyA sUratane ise khAtra hI pragaTa kara diyA hai, isa kRpA ke liye meM AbhArI huuN| janatA isase satyake darzana karake apanA bhAtmakalyANa kare, yahI bhAvanA hai| iti zubhaM bhUyAt / alIgaMja (eTA) / vinItasA. 11-1-1936 / kAmatAmasAda jaina /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsrg| zrImAn dAnavIra sva0 lAlA zivacaraNalAlajI jasavantanagarakI pavitra smRtimeM yaha unakI bhA va nA pUraka kRti sAdara saprema utsarga Baal -kAmatAprasAda /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargIya - seTha kisanadAsa pUnamacaMda kApaDiyA smAraka granthamAlA naM0 1. apane pUjya pitAjIke aMta samaya hamane 2000) isaliye nikAlane kA saMkalpa kiyA thA ki isa rakamako sthAyI rakhakara usakI AyameMse pUjya pitAjIke smaraNArtha eka sthAyI granthamAlA nikAla kara usakA sulabha pracAra kiyA jAya / usako kAryarUpameM pariNata karane ke liye yaha granthamAlA prArambha kI jAtI hai / aura usakA yaha prathama grantha " patitoddhAraka jainadharma " pragaTa kiyA jAtA hai| isI prakAra Age bhI yaha granthamAlA cAlU rakhane kI hamArI pUrNa abhilASA hai / hamArI yaha bhI bhAvanA hai ki aisI aneka 'sthAyI graMthamAlAyeM jaina samAjameM sthApita hoN| aura unake dvArA jaina sAhityakA jaina ajaina janatA meM sulabhatayA pracAra hotA rahe / -prakAzaka / CHIRSH
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana | " " Aja hameM yaha patitoddhAraka jainadharma pragaTa karate huye mahAn harSa horahA hai / eka to isakA viSaya hI rocaka, kalyANakara evaM prabhAvanA pUrNa hai, dUsare isake suprasiddha vidvAna lekhaka bAbU kAmatAprasAdajI jainakI lekhanI hI aisI prazasta hai ki jisase yaha grantha sarvapriya bana gayA hai| isa graMtha meM prArambhase antataka yaha batAnekA prayatna kiyA gayA hai ki jaina dharma mahAnase mahAna patita prANiyoMkA uddhAraka hai| isameM jAtikI apekSAse dharmakA baTavArA nahIM kintu yogyatA ke AdhArapara dharma dhAraNa karanekI AjJA dI gaI hai| jainadharmakA pratyeka siddhAnta, usakI pratyeka kathAyeM aura tamAma grantha isa bAtako pukAra pukArakara kaha rahe haiM ki dharmakA kisI jAti - vizeSake liye ThekA nahIM hai| cAhe koI brAhmaNa ho yA kSatriya, vaizya ho yA zUdra sabhI dharma dhAraNa karake AtmakalyANa kara sakate haiM / jainAcAryoMne spaSTa kahA hai ki vimakSatriyaviTzUdrAH proktAH kriyAvizeSataH / jainadharme parAH zaktAste sarve bAMdhavopamAH // isake sAtha hI jainadharma kisIko pApI yA dharmAtmA honekA billA sadAke liye nahIM lagA detA, kintu vaha spaSTa pratipAdana karatA hai ki:
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApApapakartA'pi mANI zrIjainadharmataH / bhavet trailokyasampUjyo dhaki mo para zubham // isI prakAra yaha bhI kahA hai ki-" anAryamAcaran kiMcijAyate nIcagocaraH / " tAtparya yaha hai ki manuSyakI uccatA nIcatA zuddha AcAra vicAra aura dharmapAlana yA usake viparIta calanepara AdhAra rakhatI hai / janmagata ThekA kisIko nahIM diyA gayA hai| inhIM saba bAtoMkA pratipAdana hamAre vidvAna lekhakane isa pustakameM bar3I hI uttamatAse kiyA hai| isa pustakake prArambhika 36 pRSThoMse pAThaka jainadharmakI udAratAko bhalIbhAMti samajha skeNge| aura usake bAda dI gaI 20 dharmakathAoMse jJAta kara sakeMge ki jainadharma kaise kaise patitoMkA uddhAra kara sakatA hai aura usakI pAvana pAcakazakti kitanI tIvra hai| isa pustakako antima do kathAoMko chor3akara bAkI sabhI kathAyeM jaina zAsroMkI hai| vidvAna lekhakane unheM kaI pustakoMke AdhArase apanI rocaka bhASAmeM likhA hai / AzA hai ki jainasamAja inakA manana karegI aura jainadharmakI patitoddhArakatAko samajhakara apane patita bhAiyoMkA uddhAra karanekI udAratA btaaygii| ___ sAtha hI hameM eka nivedana aura kara denA hai ki ina kathAoMkA hetu jaina dharmakI patitoddhArakatA pragaTa karanA hai / isase koI aisA anartha na kareM ki jaba bhayaMkarase bhayaMkara pApa dhula sakke haiM taba pApoMse kyoM DarA jAya ? pAnI aura sAbunase vastra zuddha hosake haiM, isaliye maile vanoMko sApha karanA cAhiye, kintu
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) yadi koI jAnabUjakara pAnI aura sAbunake bharose apane vasroko kIcar3ameM sAna le to yaha usakI mUrkhatA hogii| isaliye sarvadA apanI AtmAko pApase bacAte huye anya pApI, dIna, patita mAnavoMke uddhArameM apanI zakti lagAnA cAhiye, yahI vivekiyoMkA kartavya hai| AzA hai ki samAja saMkIrNatA aura bhIrutAko chor3akara jainadharmakI panitoddhArakatAkA upayoga karegI aura vidvAna lekhakakI isa apUrva kRtikA acchA pracAra kregii| isa granthakA sulabha pracAra ho isaliye ise 'digaMbara jaina ' ke grAhakoMko bheTasvarUpa vitaraNa karanekA hamane prabaMdha kiyA hai tathA jo 'digaMbara jaina' ke grAhaka nahIM haiM unake liye amuka pratiyAM vikrayArtha bhI nikAlI gaI haiN| aMtameM hama isa grantha ke vidvAna lekhaka bA0 kAmatAprasAdajIkA aisI uttama uddhAraka racanAke liye AbhAra mAnate hue una vidvAnoMkA bhI AbhAra mAnate he jinakI pustakoMke AdhArapara isa graMthakI racanA huI hai| murata-vIra saM0 2462 / mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, jyeSThamudI 15 taa05-6-36|| -prkaashk|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - MANORAM WO- - KHAMM - - - WALA mvagIya maTha kimanadAma pUnamacadamI kApaDiyA-sugna / janma svargavAsama0 1908 Azvina vadI 8. sa. 1990 mAgha sudI9.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) saMkSipta jIvanacaritrasva0 seTha kisanadAsa pUnamacandajI kaapdd'iyaa-suurt| karIba savAsau varSakI bAta hai ki gaMgarADa ( mevAr3a) nivAsI vIsA humar3a di.jaina zrImAn haracaMda rUpacaMdajI apanI Arthika sthiti ThIka na honese naukarIke liye sUrata Aye the| sUratameM unane pramANikatA pUrvaka naukarI kii| unake putra punamacaMda huye| unakA lAlanapAlana sAdhAraNa sthitimeM huA thaa| bar3e honepara unane aphImakA vyApAra prArambha kiyA / zrImAn punamacaMdake do putra the-eka kalyANacaMda aura dUsare kisanadAsa / zrImAn kalyANacaMdajIke mAtra eka putrI ( zrImatI kAzIbAI ) huI thI, jo bhArata0 digambara jaina tIrthakSetra kameTI bambaIke bhUtapUrva mahAmaMtrI sva. seTha cunnIlAla hemacaMda jarIvAloMkI dharmapatnI haiN| zrI0 kisanadAsajIkA janma vikrama saM0 1908 kI Azvina vadI 8 ko sUrata meM huA thaa| usasamaya kauTumbika sthiti sAdhAraNa hI thI aura ApakI alpAvasthAmeM hI Apake pitAjIkA svargavAsa hogayA thA / isaliye gRhasthIkA sArA bhAra Apapara hI Apar3A / isI liye Apa cauthI gujarAtIse AgekA jJAna prApta nahIM kara ske| zrI0 kisanadAsajI kucha dinataka to apane pitAjIkI aphImakI dukAna dekhate rahe aura phira bambaI jAkara motI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) 1 dhanekA kAma karane lge| kucha samaya bAda Apa vahAMse vApisa sUrata Agaye / yahAM Akara eka do jagaha naukarI kii| phira TopI aura kapar3e kI dukAna prArambha kii| kintu vaha ThIka nahIM calI, taba sUratI pagar3I bAMdhanekA kAma prArambha kiyA / phira kucha samaya bAda Apane vaiSNavoMke bRhat maMdirameM kAcakI cUr3iyoMkI aura usake sAtha hI sAtha kapar3e kI eka dUkAna kholI / isa dukAnase Apako uttarottara acchI AmadanI hotI gaI aura dhIre2 vahAM anya kaI kapar3akI dukAneM hogaIM tathA yahAM eka acchA bAjAra bana gayA / kapar3e ke acche vyApArake kAraNa Apa 'kApar3iyA' kahalAne lage / bRhat maMdirake kapar3e ke bAjAra ke saMsthApaka Apa hI the / seTha kisanadAsajIke 6 saMtAneM huiiN| unameM cAra putra 1 -maganalAlajI, 2 - jIvanalAlajI, 3-mUlacaMdajI, 4 - IzvaralAlajI aura do putriyAM 1 - maNIbahina, 2 - nAnIbahina thiiN| inameMse maganalAlajIkA 24, aura jIvanalAlajIkA 49 varSakI AyumeM svargavAsa hogyaa| tIsare mUlacaMdajI kApar3iyA (hama) ne gujarAtI, gaMgarejI, hindI, saMskRta aura dharmakA jJAna prApta karate huye pitAjIke vyApAra kiyA aura phira ' digaMbara jana' patra nikAlanA prArambha kiyaa| usake bAda 'jaina vijaya presa', jainamizra, jaina mahilAdarza aura digambara jaina pustakAlaya Adi dvArA jaina samAjakI jo sevA bana sakI so kI aura kara rahe haiM, tathA Ajanma karanekI hArdika abhilASA hai| hamAre bhAI IzvarakAjI bambaI mamakI dukAna karate haiN|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA bhAI jIvanalAlajI sUratameM hI kapar3ekI dukAna karate rahe jo saM0 1984 meM unakA svargavAsa honese banda kara denA pdd'ii| isaprakAra hamAre pitAjI zrI0 seTha kisanadAsajI kApar3iyAne apanI sAdhAraNa sthitise kramazaH acchI unnati kI thii| ve dhana, jana, saMtAna evaM pratiSThAse sukhI bane aura vRddhAvasthAke kAraNa dhIre 2 zArIrika zakti kSINa honese vIra saM0 2460 mAgha sudI 9 budhavAra tA0 24 janavarI san 1934 kI rAtriko 82 varSakI mAyumeM dharmadhyAnapUrvaka svargavAsI hogye| ApakI smRtimeM usa samaya isaprakAra dAna pragaTa kiyA gayA thA:--- 2000) sthAyI vidyAdAna Adike liye| 2000) sthAyI zAstradAnake liye| ( hamArI morase ) 51) bihAra bhuukmpphNddmeN| 200) vIsa sNsthaaoNko| isa prakAra 4251) kA dAna kiyA gayA thA / AzA hai ki aise dAnakA anukaraNa anya zrImAn bhI kreNge| nivedaka-mUlacanda kisanadAsa kApar3iyA-sUrata /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) B vissysuucii| krama viSaya 1-dharmakI sArvabhaumikatA 2-dharmakA svarUpa 3-jainadharma 4-jainadharma sArvadharma hai 5-jainadharma patitoddhAraka bhI hai .... 6-dharma jAtigata uccatA nIcatA nahIM dekhatA 7-zvetAmbarIya mAnyatA . 8-cAritrabhraSTakA uddhAra saMbhava hai.. 9-prAyazcitta graMthoMkA vidhAna . 10-zUdrAdi bhI dharmapAlana kara sakate haiM 11-gotrakarmakA saMkramaNa hotA hai .... 12-sva0 50 gopAladAsanIkA abhimata 13-bhAratIya sAhityameM patitoddhAraka jainadharma 14-patitoddhAraka batAnevAle aitihAsika pramANa.... 15-upasaMhAra .... .... ..... rm 10.4 or an r r r n m . m m m os X
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) ... (16) cANDAla dhrmaatmaa| 1-yamapAla cANDAla 2-amara zahIda cANDAla caNDa 3-janmAMdha cANDAlI durgaMdhA .... 4-cANDAla sAdhu harikeza .... (17) zUdra jAtIya dhrmaatmaa| 1-sunAra aura sAdhu metArya ... ... 2-muni bhagadatta 3-mAlI somadatta aura aMjanacora 4-dharmAtmA zUdA kanyAyeM ... ... (18) vyabhicArajAta dhrmaatmaa| 1-muni kArtikeya .... .... 109 2-mahAtmA karNa 125 (19) pApapaGkase nikalakara dharmakI godameM / 1-cilAtI putra 137 2-RSi zaika ... ... 143 3-rAjarSi madhu 151
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 168 (14) 4-zrI gupta .... .... 5-cilAtIkumAra (20) prakRtike aNclse| 1-upAlI 2-vemanA .... 3-cAmeka bezyA 9 vd 4-radAsa ..... 194 5-kabIra 12. . . . . - - - - - -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhAzuddhi ptr| pRSTha paMkti AcAra 2 19 10 AhAra milanA cAhie kaSTa AjJApradhAna naSTa AjJApradAna karake m 22 hogA hotA sunArake apanA -2 sunArane apane abhIvandanA jase mevArA khatakhatA epI nahIM jjana ke bhI abhivandanA jaise saMvArA khanakhanA pApI m. ujjaina ke lie .... saja samajha upahAsa 102 7 102 15 upavAsa ho
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 14 116 16 125 126 21 128 19 138 11 147 8 150 7 159. 4 177 15 192 22 202 19 ( 16 ) kar3ake citA kuruvaMzake kAraNa rAjadhAnI dhotIkA AnandakekI thAvaccA putra unase virA kumArakoM ko the ganakA ->OM - lar3ake cItA kuruvaMza ke rAjarAnI dhotI lA Ananda ke li zuka unake birAja - kumAroMko thI manakA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImAn bAbU kAmatAprasAdajI jain-aliigNj| [isa pantha ke vidhAna lekhaka]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ / OM namaH siddhebhyH|| patitoddhAraka jaindhrm| sUryakA dhavala prakAza sarvommevI hai| gaGgAkA nirmala nIra sabako hI samAna rUpameM mukhada hai| prakRti isa dharmakI sArvabhau- bhedako nahIM jAnatI ki vaha prANiyoMmeM kisIke miktaa| sAtha prema kare aura kisI ke sAtha dveSa ! sUryakA prakAza yaha nahIM dekhatA ki yaha kisI amIrakA UMcA mahala hai athavA kisI dIna hIna rakakI kuTiyA ! gaGgAkI nirmala dhArA yaha nahIM dekhatI ki gaMgAjalako bhagnevAlA kulIna brAhmaNa hai athavA eka na khii| mRda ! prakRtikI yaha svAmAvika sahanatA dharmakA vAstavika rUpa aura usake upayogakA yathArtha adhikAra siddha karane ke liye paryApta hai| sUrya prakAzakI taraha hI dharma
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] ManaManoIOINDI. Ben ioamailo......IMIRIDIUSIC .in patitoddhAraka jainadharma AtmA yA jIbakA svAmAvika prakAza hai aura jaba dharma jIvAtmAkA svAbhAvika prakAza hai taba usake upabhogakA pratyeka jIvadhArIko adhikAra hai| adhikAra kyA / vaha to usakI apanI hI cIja hai| maryakA prakAza aura gaMgAkA nirmala nIra to jIvase durakI vastuyeM hai| para pratyeka jIvadhArI unakA upabhoga karanemeM pUrNa svataMtra hai ! aba bhalA kahiye. ve svayaM apanI cIja, apane svabhAva, apane dharma ke adhikArI kyoM na hoveM ? ataH mAnanA paDatA hai ki 'dharma' jIvamAtrakA janmajAta hI nahIM svabhAvagata adhikAra hai| aura apana svabhAvame koI kabhI vaMcita nahIM kiyA jAsaktA / vaha to prakRtikI dena hai, use bhalA kauna chIne ? chInanese vaha china bhI nahIM sktii| sUryase kauna kahe ki tuma apanA prakAza eka dIna hIna raMkakI kuTiyAmeM mata jAne do ? aura kahanekI koI dhRSTatA bhI kare to vaha araNyarodana mAtra hogA / prakRtiko palaTanekI sAmarthya bhalA hai kisameM ? kintu prazna yaha hai ki jIvakA dharma athavA svabhAva hai kyA ? isa praznako hala karaneke liye hameM jagatake dharmakA svruup| prANiyoMpara eka dRSTi DAlanI cAhiye / dekhanA cAhiye ki jagatake prANI cAhate kyA hai ? unakI sahaja sAmUhika kriyA kyA hai / unapA jarA gaharI dRSTi DAlanese patA calatA hai ki pratyeka prANI mukhase jIvana vyatIta karanA cAhatA hai| use AnaMda kI vAJchA hai aura usa AnaMdakI prAptike liye vaha apane jJAnako visana karane tathA apanI zaktiko usa jJAnake izAre para vyaya kAnaka liya prayatnazAla hai| cAhe nanhAsA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ RUNNIAL Nimesunneylarusummer kIr3A ho aura cAhe zreSTha nara, donoMkA puruSArtha eka hI uddezyako liye huye hai| jJAna aura zaktikI hInAdhikatA unake uddezyameM kucha bhI mantara nahIM DAlatI ! pratyeka apanI paristhitike anukUla 'sukha' pAne ke liye udyamI hai| ata prANiyoMkI isa sAhajika kriyAke AdhArase hameM usake svabhAva, usake dharmakA ThIka paricaya mila jAtA hai| pratyeka jIva-prANIkA svabhAva-usakA dharma mukha tathA jJAna aura zaktirUpa hai| isaliye pratyeka vaha niyama-manusyakA mokabaha kArya no prANIke liye sukha, jJAna aura zaktiko pradAna kare, 'dharma' ke atirikta aura kucha nahIM kahA jaasktaa| ___ Aja saMsArameM aise niyama aura kinhIM khAsa manuSyoM ke, jinako saMsArane mahApuruSa mAnA hai, mahat kAryoko hI pantha aura sampradAyake rUpameM 'dharma' kahA jAtA hai| kintu ve pandha aura sampradAya tathA unake niyama taba hI taka aura vahIM taka 'dharma' kahe jAsakate haiM jabataka aura jahAtaka ve jIvake svabhAva-sukha, jJAna aura vIryake anukUla hoM aura unheM pratyeka jIvako upabhoga karane dene meM bAdhInatA pradAna karate hoM / isake pratikUla honepara unheM 'dharma' mAnanA 'dharma' kA galA ghauTanA hai| jainAcAryoMne 'dharma' kI vyAkhyA ThIka vaijJAnika-prAkRta rUpameM kI hai / ve kahate haiM ki ' vastukA jaina dhrm| svabhAva dharma hai / ' jisaprakAra sUryakA svabhAva prakAza, jalakA svabhAva zItalatA aura amikA svabhAva uSNatA una pratyekakA apanA-apanA dharma hai, ThIka
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] patitoddhAraka jainadharma / SIngennis is Insu vaise hI jIvakA apanA- AtmasvabhAva usakA dharma hai / aura vaha svabhAva sukha, jJAna tathA vIryarUpa hai, yaha hama Upara likha cuke hai| jainAcayAne aneka zAstroMmeM jIvake isa svAbhAvika dharmakA nirUpaNa bar3e acche DhaMgase kiyA hai| naye aura purAne sabahI samayake jainAcArya isa nikhara satyakA nirUpaNa karate hai / dekhiye kahA gayA hai | gANaM ca daMsaNaM caiva, caritaM ca tavo tahA / vIriyaM ubaogo ya, eyaM jIvasta lakkhaNaM // 11-28-30 // arthAta- 'jJAna, darzana, cAritra tapa, vIrya aura upayoga yahI jIvake lakSaNa hai / ' eka anya jainAcArya isI bAta ko aura bhI spaSTa karate huye kahate hai: 'jJAnadarzanasampanna AtmA caiko dhruvo mama / zeSA bhAvAva me bAhyA sarve saMyogalakSaNAH || 24|| sArasamuccaya arthAt- 'merA AtmA eka avinAzI, jJAna-darzana se pUrNa dravya hai - anya sarva rAgAdi bhAva mere se bAhara hai aura jar3ake saMyogase honevAle haiN|' isa prakAra dharmakI vyAkhyAkA aneka jaina granthoMmeM sAragarbhita vivecana hai / bahAra dharma nikhara satya-jIvakA apanA svabhAva hI ghoSita kiyA gayA hai / vyavahArika rUpameM ve saba sAdhana bhI jo jIvako apanA nizcayadharma prApta karane meM sahAyaka hoM 'dharma' ke antargata gRhaNa kara liye gaye hai /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma | 5]. 10001 aba cUMki jainAcArya bhI dharmako prAkRta jIvakA svabhAva ghoSita karate haiM, taba yaha unake liye anivArya hai| jaina dharma sArvadharma hai| ki ve jIva mAtrako usa yathArtha dharmako pAlana karaneke liye utsAhita kareM unheM AtmajJAnakI zikSA deveM aura dhArmika kriyAoMko pAlane denekA avasara pradAna kareM / sacamuca gata kAlameM aneka jaina tIrthaMkara aisA hI kara cuke haiN| unhoMne bhaTakate hue anekAneka jIvoMko sacce dharmake rAstepara lagAyA thaa| mArgabhraSTa jIvoMko sanmArgapara leAnA unhoMne apanA mahAn kartavya samajhA thA / isa kartavya kI pUrti ke lie unhoMne rAjapATa, dhana, aizvarya, sattA, mahattA aura ratna ramaNI sabhI kucha tyAga DAlA ! apaneko mahaloMkA rAjA banAye rahanA unheM priya na huaa| ve rAsteke phakIra bane aura tanapara eka bajjI bhI na rkkhii| mAna apamAna, tAr3ana-mArana, saba kucha unhoMne samabhAvase sahana kiyA aura yaha saba kucha sahana kiyA eka mAtra apanA kartavya pAlana karaneke liye jIva mAtrakA kalyANa karaneke liye / sacamuca ve mahAn jagaduddhAraka the - jIva mAtrakA unhoMne upakAra kiyA / unakA dharmoMpadeza kisI khAsa dezake gore-kAle yA lAla-pIle manuSyoMke liye arrar kisI bizeSa sampradAya yA jAtike liye hI nahIM thA / usa dharmopadeza se lAbha uThAne ke liye pratyeka samartha prANI svAdhIna thA / jaina zAstra kahate haiM ki manuSya hI nahIM, unake dharmako zravaNa karaneke kiye unake sabhAgRha meM pazuoM takako sthAna prApta thaa| jainadharmakI 1 - irivaMzapurANa, sarga 2 cho0 76-80 /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ maanvantantramarshuRIOHarsatmananumaanmikvan patitodAraka jaindhrm| yaha vizeSatA usakI apanI hai aura yahI kAraNa hai ki usakI chatrachAyAmeM Akara pratyeka prANI abhaya hojAtA hai / jainAcAryone yaha spaSTa ghoSita kiyA hai ki: 'esa dhamne dhuve Nitae, sAsae jinndesie| sidA sijati cANaNaM, sijhisata tahAvare // 17 // 16 // arthAt-'jinendra dvArA kahA huA yaha dharma dhruva hai-nitya hai-zAzvat hai / isa dharmake dvArA anaMta jIva bhUtakAlameM siddha hue haiM aura vartamAna kAlameM siddha horahe hai, usI taraha bhaviSyat kAlameM bhI siddha hoNge|' zrI kuMdakundAcArya kahate hai ki'payalayamANa kasAo payaliyamicchatta moha smciNtii| pAvaI tihuvaNa sAraM vohI jiNasAsaNe jIvo / / 78 // ' bhAvArtha-'jinazAsanakI zaraNameM Akara jIva mAtra tInalokameM sArabhUta subodhi-viveka netrako pAjAtA hai aura mAnakaSAbase pragalita, kulIna, akulInake ghamaMDase nikalakara, mithyAbhAvako chor3akara mohase nAtA toDa letA hai|' arthAt jaina dharmako pAkara jIvamAtra pApAse eTa jAtA hai| isa taraha jainAcArya kisI khAsa jAti yA vargako hI dharma pAlanekA adhikAra nahIM dete| vaha to kahate haiM ki 'mana, pavana, kAyase sabhI jIva dharma dhAraNa kara sakate haiN|' (manovAkkAya barmAya matAH sarve'pi jntv.|'-shriisomdevsriH) aura yaha prAMta susaMgata hai|
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paOMHDHDH..HORAM GeetamailuuuuuitmHUD..Unautari.mushs. ___uparIkta vivecanase spaSTa hai ki mana dharma eka vaijJAnika dharma hai jisapara prANImAtrakA samAna adhikAra hai| jaina dharma patitoddhAraka kintu prakRta viSayake spaSTIkaraNake liye yaha bhI hai| vizeSa rUpameM dekha lenA Avazyaka hai ki kyA patita jIva bhI jaina dharmase lAbha uThA sakate haiM ? kyA sacamuca jaina dharma patitoddhAraka hai ? isa praznakA ThIka ThIka uttara pAne ke liye 'patita ' zabdakA bhAva spaSTa hojAnA nitAnta upayogI hai / sAdhAraNatayA 'patita' zabdakA artha apane pada-apane svabhAva athavA apanI sthitime cyuta honA pracalita hai aura vaha hai bhI ThIka / kintu jIvake sambandhameM usakA artha kyA hogA ? niHsaMdeha jIvako vaha apane svabhAva aura apanI sthitise cyuta huA pragaTa karatA hai / vAstavameM yaha hai bhI saca, kyoMki jIvakA svabhAva pUrNa jJAna darzana aura sukharUpa hai, kintu Aja pratyeka jIvameM usakI abhivyakti pUrNa rUpase dRSTigocara nahIM hotii| ___ jIva tIna lokakI vibhUtise adhika vibhUtikA svAmI hokara bhI isa maMsArameM na kahIMkA horahA hai| adhikAMza jIva to apane isa 'svAbhAvika saMpatti' se bilkula hAtha dhoye hote hai| ve krodha, mAna, mAyA, dambha, ajJAna, vyabhicAra Adi durguNoMmeM aise rata hone haiM ki loga unheM 'adharmI' 'pApI' kahate haiN| sacamuca ye saba patita haiM-koI kama hai aura koI jyAdA / apanI acchI burI kaSAya janita mana, vacana, kriyAke vazavartI hokara jIva anAdikAlase apanese bhinna eka sUkSma pudgalarUpa mailako apanemeM jamA karatA ArahA hai, jise jainadarzanameM
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma / 8] ....I BILLIONIONL IDR ID/101 DI MIS IS karmamala' kahate hai / isa 'karmamala' ke kAraNa hI jIva apanI svAbhAvika sthitiko khoye baiThA hai / vaha 'patita' hai / ..... kintu aba prazna yaha hai ki kyA yaha saMbhava hai ki yaha patita jIva apanA uddhAra kara sakegA ? apaneko patana - gahara se nikAlakara AtmasvabhAvakI U~cI zaila zikharapara biThA sakegA / niHsandeha yaha saMbhava hai / yadi yaha saMbhava na hotA to Aja saMsArame 'paMtha' aura mata' dikhAI na par3ate dharma karmakA pracAra kahIM na hotA / prakRtikA yaha niyama hai ki vaha apane pada se bhRSTa hueko satsaMgati dilAkara zreSTha pada- usakA vahI pada use dilAde jise vaha kho baiThA hai| gaMgAjalako manuSya kAmameM lAte hai| vaha Dhalakara nAlI meM jAkara gaMdA hojAtA hai- apanI pavitratA aura zreSThatA kho baiThatA hai / koI bhI use hane takako taiyAra nahIM hotA / kintu jaba vahIM patita' pAnI gaMgAkI pavitra dhArAmeM jA milatA hai to apanA gaMdApana kho baiThata hai aura umIko phira manuSya bharakara lAne hai tathA deva pratimAoMkA usase abhiSeka karane hai 1 prakRtikI yaha kriyA patitoddhArako mahaja sAdhya pramANita karatI hai| meghake koTi paTala sUryake prakAzako chupA dete hai; parantu phira bhI vaha camakatA hI hai| ThIka yahI bAta jIvake sambandha meM | saMsAra meM vaha apane svabhAvako pUrNa prakaTa karane meM asamartha ho rahA hai, parantu vaha hai usIke pAsa ! vaha usakA dharma hai ! bAharI ' maiTara ' kaba taka usako ghere rahegA ? Akhira eka acche-se dina vaha usase chUTegA aura vaha apanA mahAn pada ' 6
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ IMUDHIRUSHUDDHINDUINDIAHSH A RIUSINHIMALHOTISTIL DISHIDI0Uope INITMINny patitoddhAraka jndhrm| avazya prApta kregaa| usakA patita jIvana naSTa ho jaaygaa| lokameM pratyakSa aneka cAritra hIna manuSya samayAnusAra dharmAtmA banate dRSTi par3ate haiN| ataeva patitakA uddhAra honA svAbhAvika hai| jainadharma patitodAraka eka vaijJAnika vidhAnake sivAya aura kucha nahIM hai / usakI zikSA yahI sikhAtI ki apane padase bhraSTa athavA patita huA jIva saMsArase mukta hokara apanA svAbhAvika pada prApta kare / aura isake sulabha pracArake liye vaha apane dharma pracArakoMke nikaTa manuSya hI nahIM pazuoM takake Ane aura dharmAmRta pAna karanekI udAratA rakhatA hai, kyoMki vinA saMta-samAgamake sanmArga milanA durlabha hai / isIliye bhagavAna mahAvIrakA yaha upadeza hai ki -- 'savaNe nANe viNNANe, paJcakkhANe ya saMjame / aNAhae tabe ceva bodANe, akiriyA siddhI // 2 // 5 // bhagavatI' arthAt-"jJAnIjanoMke saMsargameM Anese dharma zravaNa hotA hai| dharma zravaNase jJAna hotA hai, jJAnase vijJAna hotA hai, vijJAnase durAcArakA tyAga hotA hai| aura isa tyAgase saMyamI jIvana banatA hai| saMyamI jIvanase jIva anAvI hotA hai aura anAvI honese tapa-. vAn hotA hai / tapavAn honese pUrva saMcita karmokA nAza hotA hai aura karmokA nAza honese jIva sAvadha kriyA rahita hotA hai / basa, sAvadha kriyA rahita honese ume siddhi- mukti prApta hotI hai|" eka patita jIva dharma-jainadharmakA jJAna pAkara parama pUjya mukta AtmA ho jAtA hai|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ OuriHoDURIDHISHOUL mariaNmananam mimhanumuT18IISH prabhu mahAvIrane apane isa dharmakA dvAra pratyeka jIvake liye khulA rakkhA thA, kintu kheda hai ki unakI dharma jAtigata uccatA isa samudAra zikSAko unake ziSyoMne kucha nIcatA nahIM dekhtaa| samayase bhulA diyA hai| isameM mukhya kAraNa dezakAlakI paristhiti thii| paurANika hindU dharma ke pracAra aura prAbalyake sammukha nainI apane samuMdAra siddhAMtako akSuNNa na rakha ske| pravRttimeM ve apane par3osI hinda bhAiyoMkI nakala karaneke liye lAcAra huye| kintu aba deza-kAlakI paristhiti badala gaI hai| pratyeka manuSyako apane matako pAlane aura usakA pracAra karanekI svAdhInatA hai / ataeva isa samaya to pratyeka jainIko bhagavAna mahAvIrake dharmopadezakI mahAn udAratAkA pratidhoSa jorake sAtha karanA ucita hai| prAcInase arvAcIna pratyeka jainAcArya isa udAratAkI ghoSaNA spaSTa rUpeNa karate haiN| unakA vidarzana ninna paMktiyoM meM karake pratyeka vIrabhaktake prati kartavyapAlana karane ke liye hamArA sAdara nimaMtraNa hai| janadharmameM manuSyoMkI eka jAti batAI gaI hai| vaha manuSyoMmeM pazu jagatake samakSa meda sthApita 1- manuSyatirekaiva jaatikrmodyodryaa| vRttimedA hi tabhedAcAturvidhyamihAsnute // 38-43 // -mAdipurANe jinasenaH / bhAvArya-jAti nAma karmake udayase manuSya jAti eka hai, parantu vRttike medase usameM kSatriya, brAhmaNa, vaizya, zuddha rUpa cAra varNoM kI kalpanA kI gaI hai|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAIRenauneDDIBAmiumnandnaaHDINDIBIDASTRIT nahIM karatA / hAM, AhAra yA vRttike AdhArase usameM bhI manuSyoMko kSatriya, brAhmaNa, vaizya aura zakha vargAmeM vibhakta kiyA gayA hai|' 1-varNAtyAdi medAnAM dehe'smi ca darzanAt / brAhmaNyAdiSu zUdAgarbhAdhAnapravartanAt // nAsti jAtikRto medo manuSyAlA gavA'zvavat / bhAkRtihaNAttasmAdanyathA parikalpate / / -mahApurANe guNamadaH / bhAvArtha-" ina jAtiyoMkA bhAkRti mAdike medako liye hue koI zAzvat lakSaNa bhI go-azvAdi jAtiyoMkI taraha manuSya zarIra meM nahIM pAyA jAtA, pratyuta isake zUdrAdike yogase brAhmaNI mAdikameM garbhAdhAnakI pravRtti dekhI jAtI hai, jo vAstavika jAtimedake viruvA hai|" 'mAcAramAtrabhedena jAtInAM medakalpanaM / na jAtiAhmaNIyAsti niyatA kApi tAtvikI // 17-24 // -dhrmpriikssaa| arthAt-" jAtiyoMkI jo yaha brAhmaNa, kSatriyAdi rUpase meda kalpanA hai, vaha bhAcAra mAtrake medase hai-vAstavika nhiiN| vAstavika dRSTise kahIM bhI koI zAzvat brAhmaNa (Adi) jAti nahIM hai| zrI raviSeNAcArya mI jAtiko koI tAtvika meda na mAnakara mAcArapara hI use avalaMbita kahate hai: 'cAturvarya yathAnyaca cANDAlAdivizeSaNaM / sarvamAcAra medena prasiddhaM bhubane galam // ' paryAta-bAmaNa, kSatriya, vaizya, zuddha yA cANDAlAdikakA tamAma vibhAga bAcaraNake medase ho lokameM prasiddha humA hai|''t: jisa bAtikA jo bhAcAra hai use jisa samaya koI vyakti nahIM pAlatA hai,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma 12 ] kintu yaha vRttibheda manuSyoMmeM kisI prakArakA maulika bheda sthApita nahIM karatA / isIliye jainadharmameM koI bhI manuSya janma gata jAtike kAraNa gati nahIM ThaharAyA gayA hai| janmakA eka brAhmaNa aura cAMDAla donoM hI samAna rItimeM dharma pAlaneke adhikArI haiN| DigaMbara jainAcArya zrI kundakundasvAmI isIliye kahane hai ki - safe - usa samaya vaha usa jAtikA nahIM rahatA; balki vaha to usa jAtikA vyakti vastutaH hojAtA hai, jisakA bAcAra vaha pAlana karatA hai / aisI dazA meM U~cI jAtivAle nIca aura nIca jAtivAle U~ca hojAneke adhikArI ThaharAye gaye haiM / " dharma parIkSA " meM zrI amitagati AcAryane guNoMke honepara jAtikA honA aura guNoMke nAza honepara jAtikA vinAza mAnA hai| ('guNaiH saMpadyate jAtiguNadhvaMsarvipadyate ' ) unhIMkA vacana hai ki: ( 'brAhmaNo'vAci vipreNa pavitrAcAradhAriNA / viprAyA zuddhazIlAyA janitA nedamuttaram // 27 // na viprAviprayora sti sarvadA zuddhazIlatA | kAlenAsnAdinA gotre skhaTana ka na jAyate ||28|| ' arthAt- 'yadi yaha kahA jAya ki pavitrA AcAradhArI brAhmaNake dvArA zuddha zIlA brAhmaNI ke garbhase jo putra utpanna hotA hai use brAhmaNa kahA gayA hai- tuma brAhmaNAcArake dharanevAle ko hI brAhmaNa kyoM kahate ho ? to yaha ThIka nahIM hai; kyoMki yaha mAna leneke liye koI kAraNa nahIM hai ki una brAhmaNa-brAhmaNI donoM meM sadA kAlase zuddha zIlatAkA mastitva (akSuNNarUpase) calA bAtA hai / anAdikAla se calI bAI huI gotra satati meM kahIM doSa nahIM lagatA ? lagatA hI hai| bhAvArtha- ina donoM zlokoMmeM mAcArya mahodayane janmase jAti
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavitoddhAraka jainadharma / [13 mindiane SUBDraginican 'Navi deho baMdijjai navi va kulo navi ya jAi saMjutto / ko baMdiya guNahINo Na huM sabaNA Neya sAbao hoi // 27 // ' arthAta- 'dehakI vaMdanA nahIM hotI aura na kulako koI pUjatA haiM / na UMcI jAtikA honese hI koI vaMdanIya hotA hai / guNahIna kI kauna vaMdanA kare ? sacamuca guNoMke vinA na koI zrAvaka hai aura na koI muni hai|' zrI samaMtabhadrAcArya isIliye eka cANDAlako samyagdarzana- sat zraddhAna se yukta honepara 'deva' kahakara pukArate haiM: - mAnane vAloMkI bAtako nissAra pratipAdana kiyA hai / janmase jAtIyatAke pakSapAtI jisa rakta zuddhike dvArA jAti-kula athavA gotrazuddhikI DugaDugI pITA karate haiM usIkI nissAratAko ghoSita kiyA hai aura yaha batAyA hai ki vaha anAdi pravAha meM bana hI nahIM sakatI - vinA kisI milAvaTa ke akSuNNa raha hI nahIM sakatI / isI kAraNa AcArya mahArAjane kahA hai ki: 6 na jAtimAtrato dharmAbhyate dehadhAribhiH / satyazaucatapaHzIladhyAnasvAdhyAyavarjitaH // 23 // ' arthAt - ' jo loga satya, zauca, tapa, zIla, dhyAna aura svAdhyAyase rahita haiM unheM jAti mAtra se mahaja kisI U~cI jAtimeM janma le lene se dharmakA koI lAbha nahIM hosakatA hai|' zrI raviSeNAcArya bhI janmase jAti mAnanekI bhrAtikA nirasana nimna zlokoM dvArA karate haiM: cAturvidhya ca yajjAnyA tanna yuktamahetukaM / jJAnaM dehavizeSasya na ca zUdrAdisambhavAt // 11-194||dRshyte jAtibhedastu yatra tatrAsya sambhavaH / manuSyahastivAkeyagauvA jiprabhRtau yathA // 195 // 88
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....ONLORDER 'samyagdarzanasampannamapi mAtaMgadeharja / devA devaM vidurmasmagUDhAMgArAntasaijasam ||28||rtnk0' zrI raviSeNAcArya isI bAtako aura bhI spaSTa zabdoMmeM yoM baca jAtyatarasthena puruSeNa triyA kacit / kriyate garmasambhUtiviprAdInAJca jAyate // 196 // bhavAyA rAsa bhenAsti samavo'syeti cena saH / nitAMtamanyajAtispazUdrAditanusAmyataH // 197 // yadi thA tabadeva syAttayorvisadRzaH sutaH / nAtra dRSTa tathA tasmAdguNairvarNavyavasthitiH // 198-11 / / bhAvArtha-"jAtise jo brAhmaNa Adi bheda mAne jAte haiM vaha ThIka nahIM haiN| kisI bhI taraha brAhmaNake zarIra meM aura zudake zarIgmeM aMtara nahIM mAlUma detA / isaliye yaha jAtibheda Ahetuka hai / jahApA jAti dikhatI hai vahIMpara vaha sambhava hai, jaise-manuSya, hAthI, gadhA, bela, voDA mAdi meM jAtimeda hai / kisI dUsarI jAtikA puruSa kisI dUsarI jAtikI strImeM garbhAdhAna nahIM kara saktA milanA cAhiye, kintu brAhmaNake dvArA zudameM aura zudake dvArA brAhmaNameM garbhAdhAna hosaktA hai| isaliye brAhmaNa, kSatriya, zUdra-ye judI judI jAtiyAM na khlaaii| koI yaha prazna kare ki ghor3ImeM gadhese to garbha raha jAtA hai to yaha ThIka nahIM; kyoMki ghor3A aura gadhAmeM pUrNa jAtibheda nahIM hai kyoMki khura vagairahara donoMke samAna hote haiM athavA ghor3I gadhese jo santAna paidA hotI hai vaha bilkula tIsare prakArakI (khaccara) hotI hai| lekina brAhmaNIke zadrake sambandhase paidA honevAlI santAna isaprakAra visadRza nahIM hotii| isalie brAhmaNAdi bheda vyavasthA guNase mAnanA hI upayukta hai|"
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14 DIRHANIH 'na jAnigaDitA kAcid guNAH kalyANakAra vratasthamapi cANDAlaM taM devA brAhmaNa viduH ||11-20||pm0 bhAvArSa-'koI bhI jAti gahita nahIM hai-guNa hI kalyANake kAraNa haiN| vratase yukta honepara eka cANDAlako bhI zreSTajana brAhmaNa kahate haiN| yahI bAta zrI somadeva AcArya nimna prakAra spaSTa karate haiM: zrImatpramAcaMdrAcAryajIne ' prameyakamalamArtaNDa ' nAmaka prathameM bhI jAtivAdakA khAsA khaMDana kiyA hai / usa prakaraNake mukhya bAkya kI yahA hama upasthita karate haiM: 'na hi tattathAbhUtaM pratyakSAdipramANana: pratIyate / ' 'pratyakSAdi kisI bhI pramANase jAtikA jJAna nahIM hotA hai|' 'manuSyatvaviziSTatayeva brAhmaNya viziSTatayApi pratipatyasaMbhavAt / ' 'savikalpaka pratyakSase bhI jAtikA jJAna nahIM hosaktA kyoMki jaise kisI vyaktiko dekhanese usameM manuSyatAkA pratimAsa hotA hai usa taraha brAhmaNapanakA pratibhAsa nahIM hotA / arthAt eka manuSya jAtikI taraha brAhmaNa koI jAti nahIM hai|' "anAdau kALe tasyAdhyakSeNa grhiitumshkytvaat| prAyeNa pramadAnAM kAmAturatayA iha janmanyapi vyabhi va ropalambhAca kuto yonibhibandhano brAhmaNyanizcayaH ? na ca viplutetApitrApatyeSu berakSyaM rakSyate / na khalu vaDavAyAM gardabhAzca prApatyeDi65 brahmaNyAM brAhmaNazavaprabhavApatyeSvapi velakSaNya TakSyate kripAvilo t / " ___ "manAdikAlase mAtRkula aura pitRkula zuddha haiM, isakA patA lagAnA hamArI ApakI zakti ke bAhara hai| prAya: striyA kAmAtura hokara vyabhicArake cakka meM par3a jAtI haiM / jhiA janmase jAtikA nizcaya kaise hosakatA hai ? abhivAro mAtA pi' kI santAna mora nirdoSa mAtA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuman IMA a mmanavonomousnessusmssanSisnaianisiar R1311011. 16] patitodAraka jainadharma / 'dIlAyogyAstrayoM varNAzcatuthazca vighocitaH / manozakAyadharmAya matAH sarve'pi jantavaH / ' yazapitAko santAnameM pharaka to najara nahIM paataa| jisaprakAra gadhe aura ghoDeke sambandhase paidA honevAlI gadhIkI santAna bhinna 2 tarahakI hotI hai, usa prakAra brAhmaNa aura zadake sambandhase paidA honevAlI brAhmaNIkI santAna meM antara nahIM hotA, kyoMki agara antara hotA to saMskArAdi kriyAoMkI kyA AvazyakatA tho ?" "kriyAvizeSAdinibandhana eva brAhmaNA divyvhaar:|............ nApi saMskArasyAsya zUdrapAlake kartu zaktitastatrApi tatprasaGgAt / kiJca saskArAtmAgbrAhmaNakAlasya tadasti na vA ? yadasti saMskArakaraNa vRthaa| atha nAsti tathApi tad vRthA, abrAhmaNasyApyato brAhmaNyasambhave zUdrabAlakasyApi tatsambhava : kena vAryata" " isaliye karmase hI brAhmaNAdi vyavahAra mAnanA cAhiye / .... saskAra meM bhI jAti nahIM hai kyoMki saskAra to zUdra bAlakakA bhI kiyA jAsakatA hai-usameM saskAra karAnekI yogyatA hai / macchA, yaha batAiye ki saMskAra ke pahale brahmaNa bALaka brAhmaNa hai yA nahIM ? magara hai, to saMskAra karanA vRthA hai| magara nahIM hai to aura bhI vRthA hai, kyoMki jo brahmaNa nahIM hai use saMskArake dvArA brAhmaNa kaise banA sakate haiM ? abrAhmaNa magara saskAra se brAhmaNa bana sake to zudra bAlakake saMskArako kauna roka sakatA hai ?" -prameyakamalamArtaNDa / isa prakAra yaha spaSTa hai ki janadharmameM manuSyoM meM koI maulika bheda nahIM mAnA hai, jisake mAdhArase koI U~ca aura nIca hI banA rahe, pratyuta jAtiko karmAnusAra mAnakara pratyeka manuSyako mAtmonnati karane denekA avasara pradAna kiyA hai|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitodAraka jainadharma / [17 arthAta- "bAmaga, kSatriya, vaizya-ye tInoM varNa (Amataurapara ) munidIkSAke yogya haiM aura cauthA zUdra varNa vidhike dvArA dIkSAke yogya hai / ( vAstavameM / mana, vacana. kAyame kiye jAnevAle dharmakA anuSThAna karane ke liye sabhI jIva adhikArI hai|" yahI AcArya aura bhI kahate haiM ki'uccAvacajanaprAyaH samayo'yaM jinezinAM / naikasminpuruSe ti dekastambha ivAlayaH ||-yshstilke / ' ___ arthAta-"jinendrakA yaha dharma prAyaH U~ca aura nIca donoM hI prakAra ke manuSyoMke Azrita hai / eka staMbhake AdhArapara jaise makAna nahIM ThaharatA, usI prakAra UMca nIna meM se kisI eka hI prakAra ke manupya samUhake AdhArapara dharma Taga huA nahIM hai|" bAta asalameM yaha hai ki samArameM ve hI manuSya ucca kahalAte hai jinakA AcaraNa zubhaprazaMsanIya hotA hai| aba yadi una acche UMce AdamiyoMmeM hI dharma sImita kara diyA jAya to phira ninna koTi ke dharma niyama bekAra ho jAne hai| aura usapara dharma pratyeka prANIkI svabhAvagata cIja honeke kAraNa usase vaMcita bhalA kauna kiyA jAsakatA hai ? isIliye jainAcArya UMca nIca donoM prakArake manuSyoM ke Azrita dharmako ThaharAte hai| kyoki donoM hI prakAra ke manuSya Ane acche bure karmoM ke anumAra ucca aura nIca hojAne hai| zrI amitagati AcArya ke nimnalikhita vacana isa kathana ke poSaka hai 'zIlavanto gatAH svarga nIcajAtibhA api / kulInA narakaM prAmAH zIlasaMyamanAzinaH // "
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] patitoddhAraka ga -SgDhSNEHOTeridindena AIIBIDIO BHI 108 arthAta- 'jinheM nIca jAtimeM utpanna huA kahA jAtA hai ve zIdharmako dhAraNa karake svarga gae haiM aura jinake liye ucca kulIna honekA mada kiyA jAtA hai, aise durAcArI manuSya naraka gaye haiN|' saca hai, guNa hI manuSyako banAte aura bigADana hai / guNa hI manuSya jIvanakI divya AbhA hai ! zarIra-saundarya-jaise viMzuka phUla aura ucca jAtikA janma guNabina kucha mUlya nahIM rakhate' isIliye zrI jina'senAcArya 'AdipurANa' meM usa manuSyako hI ' hina' kahate haiM jo vizuddhavRtti - AcArakA dhArI hai| aura usakI ginatI kisI bhI varNa jAti nahIM karate '* garja yaha ki cAroM hI varNake manuSya dharma dhAraNa karanekI yogyatA rakhate haiM ! zvetAmbara jainAcArya bhI manuSyamAtrako dharmakA adhikArI ghoSita karate hai| unhoMne spaSTa kahA hai ki jinendrakA zvetAmbarIya mAnyatA | dharmopadeza prANImAtrake liye hotA thA / manuSyoM meM Arya aura anArya - dvipada-catuSpadadonoM hI usame samAnarUpameM lAbha uThAte the una donoMko lakSya karake * vizuddhavRttayastasmAjjanA varNottamA dvijAH / varNAntaHpAtino nete jaganmAnyA iti sthitam // 39 // 142 // ' ( bhAvArtha- 'vizudra vRttAle jaina ho saba varNoM meM kisI varNa meM zAmila nahIM hai| aura ve ho jagatamAnya dUsare zabdoM meM yU kahanA cAhiye ki yA jAtime koI matalaba nahIM, jisa kisI vyaktikI vRtti vizuddha hai vhIjana aura jannAnya dvija hai / " uttama haiM-ve dvina hai / "
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Imaan. MOHITTORROUGHOUDHAINimISIROHI eNSMI patinadhAraka - [19 hI jinendranai dharmopadeza diyA thaa| jAtigata kAspanika honAvikatAke kAraNa koI bhI manuSya dharmArAdhanA karanese vaMcita nahIM ThaharAyA gayA hai| jisaprakAra eka tRNabhakSI ahiMsaka hAthI aura eka mAmiramakSI kara siMha samAnarUpameM dharmapAlana karate huve zAma milate haiM aura donoM hI Atmonnati karake sarvajJa tIrthakara hone haiM; vaise hI mana hI prakArake manuSya-cAhe ve sadAcArI, usa, kulIna ho athavA durAcArI, nIca, akulIna hoM, dharmakA sevana karakara apanA AtmakalyANa kara sakte haiM ! apanI cIjako bhoganekA adhikAra ciramithyAtvakI lambI avadhike kAraNa chInA nahIM jAsaktA aura na jAti maryAdAkI kalpanA use kaSTa kara sakI hai, kyoMki zvetAmkarAcArya bhI jAtiko janmase-maulika na mAnakara karmAnusAra kalpita kahate haiN| uttarAdhyayana sUtra meM kahA gayA hai: 'kammuNA bammaNo hoi, kammuNA hoi khttio| baiso kammuNA hoi, suddo havai kammuNA // 25 // arthAt-karmase brAhmaNa hotA hai, karmase hI kSatrI / vaizya bhI karmase hotA hai aura zUdra bhI karmase / isaliye jAtigata vizeSatA kucha nahIM hai-vizeSatA to vizuddhavRtti tapazcaraNa Adise dRSTi par3atI hai| ('sakkhaM khu dIsai tavo viseso, na dIsaha jAivisesa koii|'* uttarAdhyana sUtra / ) isaliye jAtikA mada nahIM karanA cAhiye / 1-bhagavaMcaNaM addhamAgahIe bhAsAe dhammamAikkhA / saviyaNaM maddhamAgahImAsA bhAsijjamANI tesiM savveti mAriyamaNAriyANaM, duppaya, cauppaya miyapasupakkhisarIsivANe mayappaNohiya sivasuidAya mAsajAe prinnaamh| -samavAyAMga suutr|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] patitoddhAraka jainadharma 1 jAtimada to saMsAra aura nIca gotrakA kAraNa hai|' 'ThANAMga sUtra ' meM likhA hai ki: 'na tassa jAI va kulaM va tANaM, gaNNattha vijjAcaraNaM sucinaM / Nikkhamma se sevai gArikampaM, Na se pArae hoi vimoyaNA // 11 // arthAt - 'samyagjJAna aura cAritra vinA anya koI jAti va kula zaraNabhUta nahIM hai| jo koI cAritra aMgIkAra karake jAti gotrAdikakA mada karatA hai vaha saMsArakA pAragAmI nahIM hotA hai / ' kyoMki siddhipada jAti aura gotra rahita mahAn uccapada hai| (uccaM agottaM ca garti uveMti) imaliye loka meM kalpita ucca jAti yA kulakA phAlenA manuSyake liye zaraNa nahIM hai|" zaraNa to eka mAtra Atmadharma hai / adhikAMzatayA janatAmeM yaha bhrama phailA huA hai ki jo manuSya sanmArgase adhika dUra bhaTakakara bhraSTa hotA hai cAritrabhraSTakA uddhAra athavA jo vyakti pUrva saMcita azubhodaya se saMbhava hai / apane maryAdita padame patita hojAtA hai, vaha dharma pAlane kA adhikArI nahIM rahatA hai 1 aisA cAritrabhraSTa aura samAja niyamoMko ullaMghana karanevAlA manuSya jaina saMghameM rakhane yogya nahIM mAnA jAtA aura use saMgha yA birAda 1 - " jAtimadeNa kulamadeNaM balamadeNaM jAva issaNimadeNaM NIyagoyakammAsarIra jAvappayoga ba~dhe " - bhagavatI sUtra (haidarAbAdakA chapA ) pRSTha 1206 / 2- khalu gAtisaMjogA jo tAjAe vA No saraNAe vA / " 2 --ThANa!GgasUtra
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ MinifarmirenimINIDIOniraumarismahrawnanensemanowriraimminensionenoneiram patitolAraka jainadharma / [21 rIme bahiSkRta kara diyA jAtA hai ! kintu yaha pravRtti dharmamaryAdAse marvathA pratikUla hai; kyoMki pUrvokta vivecanase yaha spaSTa hai ki dharmakI AvazyaktA patitoddhArake liye hI hai aura jainadharma vastutaH patitoddhAraka hai / jainAcAryoMne spaSTataH cAritrahIna manuSyoMke uddhArake liye dharmakA vidhAna pada padapara kiyA hai| unakA kahanA hai ki: "mahApApaprakartA'pi prANI shriijaindhrmtH| bhavet trailokyasaMpUjyo dharmAki bho paraM zubham // " arthAta - "ghora pApako karanevAlA pANI bhI jaina dharma dhAraNa karanese trailokya pUjya hojAtA hai ! dharmase adhika zreSTha aura vastu hai hI kyA ? cAritrabhraSTako to jaina dharma sarvathA bhraSTa nahIM batalAtA; kyoMki yadi manuSyakA zraddhAna AtmadharmameM ThIka rahegA to vaha eka dina avazya apanI galatI mahasUma karake usako sudhAra legaa| isI liye zrI kundakundAcAryajIkA yaha kathana sArthaka hai: 'daMsaNabhaTTA bhaTTA, desaNabhaTTassa Nasthi NivyANaM / sijhati cariyabhaTTA, saNamaTThA Na sijati // 3 // arthAt-" darzana-samyaktvase bhraSTa hI bhraSTa haiM / darzana prAke liye nirvANa nahIM hai / cAritra aSTa sIjheMge-siddha hoMge ! darzanabhraSTa nahIM sIjheMge-siddha nahIM hoNge|" jainAcAryone eka samyaktvIkA yaha kartavya hI nirdhArita kiyA hai ki yadi koI vyakti apane padase bhraSTa huA ho to use punaH usa pada para sthApita kare / 'paMcAdhyAyI' meM yahI kahA gayA hai: 'susthitIkaraNa nAma pareSAM sadanumahAt / bhraSTAnAM svapadAcatra sthApanaM tatpade punaH 8.3 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 / ( damaka / cainasarga arthAt-" dUsaroM para sat anugraha karanA hI para-sthitikaraNa - " | braha anugraha yahI hai ki jo apane padase bhraSTa ho cuke haiM, banheM usI padameM phira sthApita kara denaa|' isa viSaya zrI somadevAlA vina upadeza khAsa dhyAna dene yogya hai :nabaiH saMdigdhanirvAhairvidadhyAd gaNavardhanam / ekadoSako tyAnyaH satyaH kathaM namaH // yahaH samagrakAryArthI nAnApaMcajanAzrayaH / ataH saMbodhya yo yatra yogyastaM tatra yojayet // upekSAyAM tu jAveta tatvAda dUratase naraH / tavastasya bhavo dIrghaH samayo'pi ca hIyate // ' arthAt-" aise aise navIna manuSyoMse apanI jAtikI samUha vRddhi karanI cAhiye jo saMdigdha nirvAha hai-yAnI jinake viSayame yaha sandeha hai ki ve jAtike AcAra vicArakA yatheSTha pAlana kara sakeMge / ( aura jaba yaha bAta hai taba ) kisI eka doSake kAraNa koI nara jAtise bahiSkAra ke yogya kaise hosakatA hai ? cUMki jaina siddhAntAcAra viSayaka dharmakAryokA prayojana nAnA paMcajanoMke Azrita -unake sahayoga se siddha hotA hai / ata. samajhAkara jo jisa kAmake yogya ho usako usameM lagAnA cAhiye - jAtise pRthak na karanA cAhiye / yadi kisI doSake kAraNa eka vyaktikI upekSA ko jAtI hai-use jAtimeM rakhanekI paravAha na karake jAtise pRthaka kiyA jAtA hai, to usa apekSA se vaha manuSya tatvake bahuta dUra jApar3atA hai| valase dUra ur3ane kA saMsAra bar3ha jAtA hai aura
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ -rainiIDIHSimilanRIBRIBMINilaliSBISHNURSITEmaiISIII Hin duDHSISTANI patitoddhAraka jaindhrm| .......[ 23 dharmakI bhI kSati hotI hai / arthAt samAjake sAtha 2 dharmako bhI bhArI hAni uThAnI par3atI hai / usakA yatheSTa pracAra aura pAlana nahIM ho paataa|" ataH panita huye manuSyako prAyazcitta dekara punaH dharmamArgameM lagAnA zreSTha hai| zrI jinasenAcAryajI bhI * AdipurANa' (parva 40 zloka 168-169.) meM yahI nirUpaNa karate haiM:"kutazcitkAraNAghasya kulaM sammAptadUSaNaM / sopi rAjAdisammatyA zodhayetsvaM yadA kulam // 168 // tadA'syopanayAhatvaM putrpautraadisntto| na niSiddhaM hi dIkSA kule cedasya pUrvajAH // 169 // " bhAvArtha-" kisI kAraName kisI kulameM doSa lagA hove to vaha rAjAdikI AjJAme apanA kula zuddha kareM taba umake jinadIkSA grahaNa karanekI yogyatA AtI hai; kyoMki usakA kula dIkSAke yogya hai| usake pUrvaja sAdhu-muni hue hai / isaliye jo sirajhe vahIM sirajhe. kulaniSedha nahIM hai / ina acche kuloMmeM kadAcit koI bhraSTa huA ho-zrAvakake AcArase rahita huA ho- usake putrapautrAdimeM koI jinadIkSA dhAraNa kare to yogya hai|" patitAvasyAkI azuddhiko meMTane ke liye jainasAhityameM prAya zcitta graMthoM kI racanA kI gaI hai| unameM muni prAyazci granthoMkA hatyAre jaise mahAna pApIko bhI zuddha krkevidhaan| usako vizeSa rUpameM vrata-upavAsa Adi karAkara rutapApakA doSa nivAraNa karake usake pUrvapada (bhAvaka yA munipada) para sthApita karane takakA vidhAna
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101101. . . . . . . . . .nua . . . . . . . . . . . . 24] patitoddhAraka andhrm| milatA hai|' 'prAyazcitta samucca' nAmaka zAstra meM spaSTa likhA hai ki " AgAhakAraNe kazcinchevAzuddho'pi zuddhayati " arthAt - " deva, manuSya, niyaMca yA acetanakRta upamargavaza yA vyAdhivaza doSa mevana kara lene para roSa asarakArI amAnuvIcI aura ayAnamevI padoMkara azuddha hote hue bhI koI puruSa zuddha ho jAtA hai / bhAvArtha -vaha uma doSa yogya laghu prAyazcittako grahaNa kara zuddha hotA hai / " prAyazcittake vinA cAgvidharmakA yathAvidhi pAlana donA azakya hai| isIliye kahA gayA hai ki - * prAyazcitte'sati syAnna cAstri tadvinA punaH / na tIrtha na vinA tIrthAnivRttimtad vRthA vrataM // 5 // " -prAyazcittasamuccaya / artha-" prAyazcittake abhAvameM cAritra nahIM hai| cAritrake abhAvameM dharma nahIM hai, aura dharma ke abhAvameM mokSakI prApti nahIM hai| isaliye vrata dhAraNa karanA vyartha hai :" banadharmamA grahaNa kagnA taba hI sArthaka hai jaba kRta dApoMke liya prAyazcitta liye aura diye jAne kI vyavasthA ho-patitoddhArakI vidhikA nirvAdha pAlana kiyA jAtA ho / isIliye kahA gayA hai ki mahAna patita-nIcame nIca kahA jAnavAlA manuSya bhI ime dhAraNa karake imI lokameM ati ucca bana sakatA hai| 1-prAyazcitta samuccaya, zloka 139 / pRSTha 206) 2-'yo loke tvAnata: so'tihIno'pyatigururyataH / bAlo'pi tvAzritaM nauti ko no nItipuruH kura: // 82 // ' -jinazatake, mamantabhadraH /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma | [ 15 Indian kucha logoMkA khayAla hai ki dharmako Upara ke tIna varNa-brAhmaNa, kSatriya, vaizya hI dhAraNa kara sakte haiM / zUdrAdi bhI dharmakA pAlana zUdra aura cAMDAla tathA mleccha usako kara sakte haiM ! dhAraNa karaneke adhikArI nahIM haiM, kiMtu unakI yaha mAnyatA nirAdhAra hai| jaina dharma meM jAtigata uccatA-nIcatAko koI sthAna nahIM hai, yaha pahale hI likhA jA cukA hai| phira bhI ukta vicArakI nissAratA prakaTa karaneke liye zUdrAdiko dharmArAdhanAkA spaSTa AjJApradhAna karanevAle zAstrollekha hama yahA upasthita karate haiN| dekhiye, 'nIti vAkyA'mRta' meM zrI somadevAcArya likhate hai ki :-- -didasainindian "AcArA'navadyatvaM zucirUpaskAraH zarIrazuddhizva karovi zUdrAnapi devadvijAtitapasviparikarmasu yogyAn / " arthAt -" madya mAsAdikake tyAgarUpa AcArakI nirdoSatA, gRha pAtrAdikakI pavitratA aura nitya snAnAdike dvArA zarIra zuddhiye tInoM pravRttiyAM zUdroMko bhI deva, dvijAti aura tapasviyoMke parikamake yogya banA detI hai / " zrI paMDitaprabara AzAdharajI isa viSayako aura bhI spaSTa karate hue likhate haiM:'zUdro'pyupaskarAcAravapuH zudhyA'stu tAdRzaH / jAtyA hIno'pi kAlAdilabdhau yAtmAsti dharmamAka || 2|22|| sabhI mRta / upakaraNa jisake zuddha caraNa pavitra ho aura nitya arthAt - "Asana aura bartana ho, madyamAMsAdike tyAgale jisakA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivAra dharma | prac 26 ] snAnAdi dvArA jisakA zarIra zuddha rahatA ho, aisA zUdra bhI jJAnAdika varNoMke sadRza dharmakA pAlana karaneke yogya hai; kyoMki jAti se hIna AtmA bhI kAlAdika labdhiko pAkara jaina adhikArI hotA hai isa prakAra saMghake svAsthyakI rakSA aura paripUrNatA ke liye bAbA zuddhikA nyAna rakhakara zUdrAdiko dharmapAlanekA adhikArI zAstroMmeM ThaharAyA gayA hai| vaise zarIra - pUjAke liye jaina dharmameM koI sthAna nahIM hai-jainatva to guNa-pUjAke Azraya TikA huA hai| isaliye zrI samantabhadrAcArya kahate haiM ki :-- "svabhAvato'zucau kAye ratnatrayapavitrite / nirjugupsA guNaprItirmatA nirvicikitsitA / / " bhAvArtha-" zarIra to svabhAvase apavitra hai ( usameM pavitratA dekhanA bhUla hai ) usakI pavitratA to ratnatraya arthAta sa dharmase hai| isa lie kisI bhI zarIrase vRNA na karameM guNa-dharma meM prema rakhanA cAhie, yaha nirvicikitsatA hai, " jisakA pAlana karanA pratyeka bainIka lie anivArya hai / zUdrAdi jAtike loga bhI yathAvidhi jinendra pUjana, zAstrasvAdhyAya aura dAna dekara puNya saMcaya kara sakte haiN| zrI dharmasaMgraha AvakacAra' meM likhA hai: ----- 99 'yajanaM yAjanaM karmA'dhyayanAdhyApane tathA / dAnaM pratigRhyeti SaTkarmANi dvijanmanAm // 225 // yajanA'dhyayane dAnaM pareSAM trINi te punaH / ' arthAt -' brAhmaNake pUjana karanA, pUjana karAnA, par3hanA, par3hAnA,
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jaina / TAS@TLI ONUNDA C dAna denA aura dAna lenA, ye chaha karma haiN| zeSa kSatriya, vaizya aura zudra - ina tIna varNoMke pUjana karanA, par3hanA aura dAna denA; ye tIna karma haiM ?' 'bhAvasaMgraha' pUjAsAra Adi aneka pranthoMmeM zoMke * .2 271 ina adhikAroMkA ullekha hai| pratyuta 'sAratraya' ke TIkAkAra zrI jamasenAcArya to sacchUdrako muni dIkSAkA bhI adhikArI batalAte haiN|" zvetAMbarIya zAstroM meM cANDAla aura mlecchoM takako muni hone denekA vidhAna hai / digambara zAstra bhI mlecchoM kI kula zuddhi karake unheM apane meM sihA lene tathA munidIkSA Adike dvArA Upara uThAnekI AjJA dete haiM / mahAna siddhAta graMtha jamadhanala " meM yaha ullekha nimnaprakAra hai.. (6 66 jar3a evaM kudo tattha saMjamaggaNasaMbhavoti NA saMkaNijjaM / disA vijayapayaddhacakka vaTTisaMdhAvAreNa saha majjhimakhaNDamAgayANaM milecayANaM tattha cakSaTTi AdihiM saha jAdaveA hiyasambandhANaM saMjamapaDibattIe virohAbhAvAdo || ahavA tattatkanyakAnAM cakravartyAdi pariNItAnAM garbheSUtpannA mAtRpakSApekSayA svayamakarmabhUmijA ilIha bibakSitA tato na kiMcidvipratiSiddhaM / tathAjAtIyakAnAM dIkSAI pratiSeghAbhAvAditi !" - jayadhavala, ArAkI prati pR0 827 -828 / 1 - [bhAvasaMmaDU (.......... ) pUjAsAra (ho0 17-18) 2 - ' evaM guNaviziSTapuruSo jinadIkSAgrahaNayogyo bhavati / yathAyogyaM sacchUdrAdyapi ' - pravacanasAra tAtparyavRtti, pR0 305 / 3- 'sakva khu dIsai tavo viseso, na dIsaha jAi visesakoI / sovAgaputa iriesasAI jasserisA iDi mahANubhASA // 12 // -uttarAdhyayana sUtra
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ imamtar imbalanilion 28) patitodAraka jainadharma / __ mlecchoM-anAryoMkI dIkSAyogyatA, sakala saMyama grahaNakI pAtratA aura unake sAtha vaivAhika saMbaMdha AdikA aisA hI vidhAna saMbhavataH 'jayadhavalake AdhArase hI 'labdhisAra TIkA' (gAthA 103) meM isa prakAra hai___mlecchabhUmijamanuSyANA sakalasaMyamagrahaNaM kathaM bhavatIti nAzaM. kitavyaM ! digvijayakAle cakravartinA saha AryakhaNDamAgatAnAM cakravAdibhi. saha jAtavaivAhikasaMbaMdhAnA maMyamapratipatteravirodhAt / athavA cakravartyAdipariNItAnA garbhavRtpannasya mAtRpakSApekSayA mleccha. vyapadezabhAjaH saMyamasaMbhavAt / tathAjAtIyakAnA dIkSAItve praniSedhAbhAvAt // arthAta-" koI yoM kaha saktA hai ki mlecchabhUmija manuSya muni kaise hosakte hai ? kintu yaha zaMkA ThIka nahIM hai| kyoMki digvijayake samaya cakravartIke sAtha AryakhaMDameM Ae hue mleccha rAjAoMko saMyamakI prApti meM koI virodha nahIM hosaktA / tAtparya yaha hai ki ve mlecchabhUmime AryakhaNDameM Akara cakravartI Adise saMbaMdhita hokara muni bana sakate hai / dUsarI bAta yaha hai ki cakravanIMke dvArA vivAhI gaI mlecchakI kanyAse utpanna huI saMtAna mAtAkI apekSAse mleccha kahI jAsaktI hai aura usake muni hone meM kisI bhI prakArase koI niSedha nahIM hosktaa|" jainadharmameM guNa hI dekhe jAte hai-guNoM ke sAmane hIna jAti aura aspRzyatA na kucha hai| yahI kAraNa hai ki dharmako dhAraNa karake kuttA deva hosakatA aura pApake kAraNa deva kuttA hosakatA / jainA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jaina dharma / camalaria and GS1011s cArya batAte hai / (zrA'pi devo'pi devaH zvA jAyate dharmakilviSAt ) isIliye UMcI mAnI jAnevAlI jAtiyoM ke manuSyoMko cetAvanI dete huye AcArya kahate hai :. *1 | 29 'cANDAlospi vratopetaH pUjitaH devatAdibhiH / tasmAdanyaina vimAdyairjAtigava vidhIyate // 30 // ' arthAt - ' vratoMse yukta cANDAla bhI devoM dvArA pUjA gayA hai| isaliye brAhmaNa, kSatriya, vaizyoko apanI jAtikA garva nahIM karanA cAhiye / kinhIM kA aisA bhI bhrama hai ki loka meM jAtigata uccatA aura nIcatA jIva ke pUrva saMcita ucca aura nIca gotra karmakA saMkramaNa gotra karmake kAraNa hai / isaliye nIca gotra ke hotA hai / udayameM rahane ke kAraNa nIca loga dharmadhAraNa karanekI pAtratA nahIM rakhate / kintu yahAM vaha bhUlane hai| jaina siddhAtameM gotra karmakA jo svarUpa mAnA gayA hai, usase yaha bAta banatI hI nhiiN| dekhiye, zrI akalaMkadevajI 'rAmavArtika' meM UMca nIca gotrakI vyAkhyA nimnaprakAra karate hai - I yasyodayAt lokapUjineSu kuleSu janma taduccairgotram | garhiteSu yatkRtaM tannIcairgotram // garditeSu daridrA'pratijJAtaduHkhAH kuleSu yatkRtaM prANinAM janma tanIcairgotraM prayetavyam / isase pragaTa hai ki jo jIba pUjita - pratiSThita kuloMmeM janma
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ na.DISARODUOuou... .. DOHart patitAraka memana lete haiM ve ucca gotrI haiM aura jo garhita arthAt duHkhI daridrI kulamai utpanna hote haiM, ve nIca gotrI haiN| isa vyAkhyA jAnike liye koI sthAna nahIM hai ! kyoMki loka pracalita uMca nIcapana AcaraNakI zreSThatA aura hInatApara avalaMbita hai| brAhmaNa hokara bhI koI nidha AcaraNavAlA, dIna duHkhI ho sakatA hai aura eka zUdra isake pratikUla prazasta AcaraNavAlA sukhI dekhaneko milatA hai| ___imaliye brAhmaNa hote hue bhI pahalA nIca gotrI aura dUsarA zudra honepara bhI ucca gotrI hai| isake atirikta yaha bAta bhI nahIM hai ki eka jIvake janmaparyaMta eka ucca yA nIca gotra karmakA hI udaya rahe; balki gomaTTasAra (karmakANDa 4221423) se spaSTa hai ki gotra pharmameM saMkramaNa hotA hai arthAt nIca gotra karma ucca gotra karmake rUpameM palaTa jAtA hai| isaliye gotrakarmake kAraNa kisI jIvakocAhe vaha jAtise kitanA hI garhita kyoM na ho, dharma dhAraNa karaneme vaJcita nahIM kiyA jAsakatA / vartamAnakAlake pramiddha jaina paMDita aura tatvajJAnI myAdvAda vAridhi, vAdigajakezarI sva0 zrI. paM0 sva050 gopAladAsajIkA gopAladAsanI baraiyA bhI ukta prakAra abhimata / zUdra aura mlecchoM takako dharmakA pAlana karaneke yogya ThaharAte hai| dekhiye, vaha likhate haiM ki 'brAhmaNa, kSatriya aura vaizya-ina tInoM vargoM ke vanaspatimojI Arya munidharma tathA mokSake adhikArI hai| mleccha aura
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIRUBIRIDIUSUSHBOOrl Dimun.MARI.INHAHIM..IMANDARMA patikotAraka mArga zUdra nahIM haiM (arthAt ve ekadama sAdhu nahIM hosaha) parantu mlecchoM aura zudroMke lie bhI sarvathA mArga banda nahIM hai kyoMki usa jIvoMkI saMkalpI hiMsAse AjIvikAkA tyAga karake kacha kAlameM mleccha Arya hosakatA hai aura zUdrakI AjIvikAke parivartanase zUdra vija hosakatA hai. ..brAhmaNase lebara cANDAla aura mlecchataka avata samyagdRSTi rUpa caturtha guNasthAna ke dhAraka ( jainI gRhastha ) hosakane hai| mAsopajIvI mleccha apanI vRttikA parityAga karake jisa varNakI AjIvikA kareMge, kucha kAlake pazcAta usa hI varNake Arya honaaveNge|" ( jaina hitaiSI bhA0 7 aMka 6) astu / aba hama pAThakoMke sammukha brAhmaNa aura bauddhoMka prAcIna jaina mAhityase aime ullekha upasthita karate haiM, bhAratIya sAhitya jaina- jinase jaina saMghakI uparyullikhita udAratAkA dharmako patitoddhAraka poSaNa hotA hai| yadi pro0 e0 cakravartI ke pragaTa karate haiN| matAnumAra vaidika sAhitya ke prAtyoM' ko jainI mAnA jAya, to 'atharvaveda ke varNanase spaSTa hai ki prAcIna kAlameM jaina dharmake anuyAyI hIna jAtiyoMke loga bhI hote the|' hindu 'padmapurANa' se bhI vahI pragaTa hotA hai| usake 'bhUmikhaNDa ' (a0 66 ) meM digambara jaina munike dvArA dharmake svarUpakA vivecana karAte huye yaha bhI kahalAyA hai ki: 1-agrejI janaganaTa, bhA0 21:10 1616 "bha0 pArdhanAtha" kI prstaavnaa|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ -10eomarpiteta IN ....00amanamaina.....anitamustairan patitotAraka jainadharma / " dayAdAnaparo nityaM jIvameva prarakSayet , cANDAlo vA sa zUdro vA savai brAhmaNa ucyate / " bhAvArtha-"dayAdAnameM sadA tatpara ho jIva mAtrakI rakSA karanevAlA, cAhe vaha cANDAla ho yA zUda, vahI jaina saMghameM brAhmaNa kahA gayA hai|" arthAt dharmavRtti saMyukta cANDAla aura zUda bhI usa samaya jainI hote the| isI taraha * paJcatantra ke maNibhadra seThavAle AkhyAname pragaTa hai ki eka nAIka yahA digambara jainamuni AhArake nimitta pahuMce the| saMbhavataH nAI bhojya zUdroMmeM gine gaye hai aura pUrva sthApita zAstrIya matAnusAra unake yahAM jaina sAdhuAMkA AhAra lenA asaGgata nahIM pratIta hogaa| bauddhoke majjhimanikAya (1-2-4)ke 'du khavakhavandha-sutta meM gautama buddha eka sthala para kahane hai " nigaMTho ' no lokameM rudra (=bhayaMkara) khUna- raMge-hAthavAle, Rra-karmA, manuSyomeM nIca jAtivAle haiM vaha nigaDoMmeM sAdhu banate haiM !" 'therIgAthA meM pati-hatyA. karanevAlI kundalakezAko jana saMghameM AryikAkI dIkSA lekara kezalocana karane likhA hai| 'milinda eNha' meM varNana hai ki pAcasau yoGkA (yUnAnI) bhagavAna mahAvIrakI zaraNameM pahuMce the| ina ullekhose bhI jaina dharmame ucca-nIca mabahI prakArake manuSyoko sthAna milanekI bAtakA mamarthana hotA hai| 1-paJcatatra ( nirNayasAgara premAvRtti 1902) taMtra 5 / 2-sAmsa Ava0 dI siSTarsa, pR0 63 / 3-milindapaNaha S. B.E. Vol. XXXV pR08|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma | 8 33 aitihAsika ullekha bhI aise aneka milate haiM jo uparokta vyAkhyAkI puSTimeM akATya pramANa haiM / para ukere huye zabda - hajAra varSa pahaleke, jaina asnawanens jainadharmako patitoddhAraka patthara aura nAve batAne vAle aitihAsika so bhI karIba do pramANa dharmakI udAratAko pukAra pukAra kara kaha rahe haiN| mindara mahAnako takSazilAke 2 pAsa kaI digambara muni mile the| apane dUta onesikriTasa ( Onesieritus ) ko sikandarane unake pAsa hAla-cAla lene bhejA shraa| yUnAnI itihAsavettA plUTArka (Plutaroh ) kahatA hai ki digambara muni kalyANane usase digambara hone ke liye kahA thaa| muni kalyANa mikandara ke sAtha IrAna taka gaye the / athensanagara ( yanAna ) ke eka lekha se pragaTa hai ki vahA para eka zramaNAcAryakA samAdhi sthAna thA, jo bhRgukaccha se vahA pahuMce the| unhoMne yUnAniyoko avazya hI jaina dharmameM dIkSita kiyA pratIta hotA hai| dakSiNa bhArata meM kurumba loga zikArI aura mAsamakSI asabhya manuSya ye, jainAcAryane unheM jainI banAkara sabhya kara diyaa| Akhira vaha jaina dharma kaTTara rakSaka huye aura dharmarakSA ke bhAvame zaivoM meM unhoMne kaIvAra lar3AIyA ldd'iiN| yadi ina asabhyoMse jainAcArya ghRNA karane to unake dvArA jaina dharmakA ut kaise hotA ? zaka jAtike zAsaka 3 1 - jarnala oNva dI gaeNyala aigi gaTika sosAyaTI, bhA0 910232 sTraMbo, ainziyenTa iMDiyA pR0 167 / 2 - iMDiyana hisTaoNrikala kATela, mA0 2pR0 293 / 3-oNrIjinala inheM bITenTa oNpha bhAratavarSa pR0 93 /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Butu. 34] patitoddhAraka jainAmarma / chatrapa, nahapAna aura rudrasiMha bhI jaina dharma meM dIkSita kiye gaye the| eka samaya arana, IrAna, aphagAnistAna Adi dezoMmeM di0 jaina muniyoMkA vihAra hotA thA / aura vahAke yavanAdi jAtike manuSya jainI the| zravaNabelagolake mva0 paNDitAcAryajIne dakSiNake jainiyoMmeM kitanohIko araba dezase AyA huA batAyA thaa| yaha to huye thoDase aitihAsika udAharaNa / _aba jarA zilAlekhIya sAkSIko bhI dRSTigata kIjiye / mathurAke kaMkAlITIlAse prApta kuzanakAla - Ajase lagabhaga do hajAra varSa pahale-ke jaina purAtatvase prakaTa hai ki vahAkI aneka mUrtiyA nIca jAtike logoMne nirmANa karAI thiiN| nartakI zivayazA dvArA nirmita AyAgaphTa para jainastUpa banA hai aura lekha hai ki - "namo aInAnaM phaguyazasa natakasa bhayAye zivayazA ....i . A ..A....kAye AyAgapaTo kArito arahata puujaaye|" __anuvAda-" atoM ko namaskAra ! nartaka phaguyazA (phalguyazasa) kI strI zivayazAne ....arhatoMkI pUjAke liye AyAgapaTa bnvaayaa|" (pleTa naM0 12) mathurAke holI daravAjese mile huye stUpavAle AyAgaSaTa para eka prAkRta bhASAkA lekha nimna prakAra hai... "namo aIto vardhamAnama ArAye gaNikAyaM logazobhikAye dhitu zamaNa sAvikAye nAdAye gaNikAye vasu (ye ) Aheto devikula, 1-saMkSipta jana iti:, bhA02 khaDa 2 pR0 19-21 / 2-jaina hosThala-gajIna / 3-aizi Tika rimacaMja, bhA0 3 0 6 /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ AHMIRRHOUDHAR amanaamanand patitodAraka jaindhrmH| bhASAgasamA, prapAzila (I)pa (To) patisTa (1) pito nigaMvAnaM baha (tA) yatane sa (hA) ma (1) tare bhaginiye citare putreNa sarvena ca parijanena mahat puujaaye|" anuvAda-" arhat varddhamAnako namaskAra! zramaNoMkI bhAvikA mArAyagaNikA loNazobhikA (lavaNazobhikA) kI putrI nAdAya (nandAyAH ) gaNikA vasune apanI mAtA, putrI, putra aura apane sarva kuTumba sahita arhatkA eka maMdira, eka AyAga sabhA, tAla (aura ) eka zilA nigraMtha arhatoMke pavitra sthAna para bnvaaye|" uparokta donoM zilAlekhoMse 'naTI' aura 'vezyAoM' kA jaina dharmameM gAr3ha zraddhAna aura bhakti pragaTa hotI hai| ve eka bhaktavatsala jainIkI bhAMti jina maMdirAdi banavAtI milatI haiM / mathurA jaina purAtatvakI do jina mUrtiyoMse prakaTa hai ki IsvI0 pUrva san 3 meM eka raMgarejakI strIne aura san 26 I0 meM gaMdhI vyAsakI strI jinadAsIne bahat bhagavAnakI mUrtiyA banavAI thiiN| pravaNabelagolake eka zilAlekhameM eka sunArane samAdhi maraNa karanekA ullekha hai|' vahIMke eka anya zilAlekhameM AryikA zrImatI aura unakI ziSyAmAnakavvekA varNana hai| zilAlekhameM donoM nAmoMke sAtha 'gaNita' (Ganti) zabda AyA; jisase pro0 esa0 Ara0 zarmA ina AryikAoMko 'gANiga' arthAt telI jAtikI batAne haiN| vijayanagarameM eka telinakA banavAyA huA jinamaMdira " gANagitti 1-pIgrephiyA iMDikA, 1138412-jarnala mAra dIraoNyaka aiziyATika sosAyaTI bhA09 pR0184|3-mdraas-maisuurke prAcIna jaina smAraka /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . MINSuarte misuaamanandHetananeustauanaunusuman iNITIRRIIIIIIIIIILL patitolAraka jaindhrm| jina bhavana " nAmase prasiddha hai / cAlukya vaMzI rAjA amma dvitIyake kalacumbAke dAnapatrase patA calatA hai ki cAmeka vezyA jaina dharmakI parama upAsikA thii| dAnapatrameM use rAjAkI ananyatama priyatamA aura vezyAoMke mukhasarojoMke liye sUrya tathA jaina siddhAMtasAgarako pUrNa pravAhita karaneke liye candramA samAna likhA hai| vaha bar3I viduSI bhI thii| sarvalokAzraya jinabhavanake liye usane mUla. saMpake aTTakali gacchIya muni arhanandiko dAna diyA thA, jisase usakI khUba prazaMsA huI thii| ye aitihAsika udAharaNa jaina dharmako spaSTatayA patitoddhAraka ghoSita karate haiM ! jainadharmakA pAlana pratyeka deza, pratyeka jAti aura pratyeka paristhitikA manuSya kara sakatA hai| cAhe upsNhaar| koI Arya ho yA anArya, sadAcArI ho yA durAcArI, puNyAtmA ho yA pApAtmA-vaha isa dharmakA pAlana kara apaneko jagat pujya banA saktA hai| lokamAnya maryAdAke nAza honekA bhaya yahAMpara vRthA hai; kyoki loka maryAdA-khAnapAnAdikI chuAchUtakA vidhAna dharmake Azrita hai| bhaura jaba dharmakA pAlanevAlA hara koI hogA to vaha prAkRta saGgata hai ki lokamaryAdAkI bhI abhivRddhi ho-khAna-pAna, asana-vasana AdikI zuddhi honA taba anivArya hogaa| jaina dharmako dhAraNa karake aneka patita jIva gatakAlameM apanA AtmotkarSa kara cuke haiM unakI kucha kathAyeM Age dIjAtI haiM: 1-pIphiyA iMDikA, mA0 7 pR0 182 /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 caannddaal-dhrmaatmaa| "na jAtirgarhitA kAcid guNAH klyaannkaarnn| vratasthamapi cANDAlaM taM devA brAmaNaM viduH|| --zrI raviSeNAcAryaH kathAyeM: 1. yamapALa caannddaal| 1. pahIda caNDa caannddaal| 1. cANDAlI durgandhA / 1. harikeza pl|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yamapAla cANDAkA - 100140IHOTIBHSHN . B RIDDIISISROHIUDIAIIIIII. . . Hna.u.tuA yamapAla caannddaal|* podanapurake bAhara cANDAloMkI pallI thii| una cANDAloMke saradArakA nAma yamapAla thaa| yamapAla apanI kula paramparINa AjIvikAmeM niSNAta thaa| vaha binA kisI jhijhaka aura soca vicAra ke saikar3oM AdamiyoM ko talavArake ghATa utAra cukA thA / yaha usakA dhaMdhA thA aura isa dhaMdhemeM vaha jalapravAhakI taraha vahA calA jA rahA thaa| usane kabhI kSaNabharako yaha na socA ki vaha mahApApa kara rahA thaa| macamuca vaha mahA pApI thaa| usake hAtha hI nahIM hRdaya bhI khUnase raMgA huA pUrA hiMsra thaa| manuSyoMko mArakara vaha apanI AjIvikA calAtA thaa| Aha ! kitanI bhISaNatA? yaha use patA na thaa| jIvana kSaNika hai-bijalIkI camaka hai| isa satyakI ora yamapAlakA dhyAna kabhI na gayA ! aura na usane yaha kabhI socA ki jitanA use apanA jIvana pyArA hai utanA hI pratyeka prANIko bhI vaha pyArA hai / kacce dhAgese baMdhI huI yamakI talavAra usake sirapara laTaka rahI hai, yaha usane kabhI na dekhA / koI dikhAtA to bhI zAyada vaha na dekha pAtA ! kintu prakRtiko usakI isa dazA para dayA A gaI-vaha usake sAtha eka naTakhaTI kara baitthii| - 'mArAdhanA kathAkoSa' tathA 'nakaraNDa zrA0' saMskRta TIkAmeM varNita kathAke maadhaarse|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ -namsusuSIS ISSU0s0OHSIAnusumuRI.IMIRIDIUML. ..... ..namastiiiii 4.] patitoddhAraka bhainadharma / yamapAla kahIM bAhara gayA thaa| rAstAkI thakAna utArane ke liye vaha eka per3a tale jarA par3a rahA / usane pAMva mIdhe kiye hI the ki use eka jorakI phupakAra sunAI dii| vaha jhaTame uThA to sahI para yamakA ghAtaka vAra usa para ho cukA thaa| per3akI jaDameM rahanevAle kAle nAgane use DaMsa liyA thaa| becArA yamapAla hakkA-bakkA ho-prANa lekara sIdhA gharakI orako bhAgA / bhAgane huye use eka RddhidhArI jaina muni dikhAI diye / yamapAla ke paira lar3akhar3A rahe the / dayAkI mRtinvarUpa una sAdhuko pAkara vaha unake caraNoM meM jA giraa| mAdhuko umakI dazA samajhaneme dera na lgii| ve eka bar3e yogI the aura unakI yoganiSThAse yamapAlakA sarpaviSa dUra ho gayA ! vaha aise uTA mAno sone me jAga gayA ho / kintu sAdhu mahArAjako dekhakara use ApabItI saba yAda A gii| vaha gadgada hokara unakI caraNarajame apane ko pavitra banAne lgaa| usane jAnA--yahI to usake jIvanadAtA haiN| ___ sAdhu apanA aura parAyA upakAra karanA jAnane hai| una sAdhu mahArAjane yamapAlako jIvanadAna hI nahIM diyA balki usake jIvanako unhoMne sudhAra diyaa| vaha bole- 'vatsa ! tuma kauna ho ? kyA karane ho ?' yamapAlane mIdhase apanA hiMmarUpa una sAdhu mahA. gaja para prakaTa kara diyA / usa para sAdhu bole-' acchA vatsa ! batAo, kyA tumheM maranA priya thA ?' cANDAla bolA-'nahIM, mahArAja !' sAdhune phira kahA- yadi yahI bAta hai yamapAla, to jarA soco, dusareko mAranekA tumheM
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 41 yamapALa cANDAla / kyA adhikAra hai ? kyA dusareko apanA jIvana pyArA nahIM hai ?" yamapAla niruttara thA / usake hRdaya meM vivekane uthala-puthala macA dI thii| aba use hoza AyA thA apane bhISaNa karmakA ! vaha ekabAra phira sAdhu mahArAjake caraNoMmeM AgirA aura apane netroMse jalakI nadI bahAne lagA / sAdhune use DhADhasa baMdhAyA aura manuSya kartavyakA use bodha karAyA / 111 yamapAlane apane kiyekA parizodha kara DAlanA nizcita kiyA / vaha becArA cAhatA to yaha thA ki maiM aba kabhI kisIke prANa na lUM, parantu rAja AjJAke sanmukha vaha lAcAra thA / prAcInakAlameM yaha niyama thA ki koI bhI manuSya apanI AjIvikA - vRtti vinA rAjAkI AjJAke badala nahIM sakatA thA / yamapAla becArA cAMDAla ! kauna use rAjAse AjJA prApta karAye aura kaise vaha apanI AjIvikA badale ! apanI isa asamarthatAko dekhakara usane parva dinoMpara hiMsA na karanekI pratijJA lekara santoSakI sAMsa lI / sAdhu mahArAjake paira pUje aura unase bidAle yamapAla khuzI khuzI apane ghara gayA / gharake logoMko usane yaha sArI ghaTanA kaha sunAI ! ve saba hI sunakara bar3e prasanna hue aura sAdhu mahArAjake upakArane unake hRdayoM meM krAMti macA dI / unameM se bhI kisI kisIne yamapAlake samAna ahiMsA vratako grahaNa kiyA / prakRtikI jarAsI naTakhaTIne unake jIvana badala diye| dharmakA bIja unake hRdayameM bo diyA ! aba vaha jIvanakA ThIka mUlya AMkane meM samartha huye, unake hRdaya zuddha hogaye /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] patitovAraka jainadharma / manouRAMDHAMuuuuuuuuuNSUIDAI tuminounuMADH. HINDI podanapurake rAjadarabArameM bhIr3a lagI thii| mAnaba medanI mahAna thI vahA ! Aja aura kisIkA nahIM balki svayaM rAjAke ikalaute beTe aura so bhI yuvarAjake aparAdhakA nyAya kiyA jAnevAlA thaa| nyAyAdhIza the svayaM podanapurake nareza mahAbala ! rAjAne pUchA" rAjakumAra ! tumapara jo aparAdha lagAyA gayA hai, usake viSaya meM kyA kahate ho ?" rAjakumAra cupa thaa| isa cuppIne rAjA mahAbalakI koSAmimeM ghIkA kAma kiyaa| vaha kar3aka kara bole ki-" cupa kyoM ho ? bolate kyoM nahIM ? kyA tumako mAlama nahIM thA ki aSTAhikA parvameM hiMsA na karanekI rAjAjJA huI thI ?" rAjakumAra lar3akhar3Ate hue bolA-" mahArAja ! mAlama thii|" rAjA.-"mAlama thI ' phira bhI tumane hisA kI ! rAnAjJAkA ullaMghana kiyA / " rAjakumArakA sira anAyAsa hila gayA ! apane ikalaute beTe aura rAjyake uttarAdhikArIke isa taraha aparAdha svIkAra karanepara bhI rAjA mahAvakakA hRdaya dravita na huaa| unhoMne rAjakumArako prANadaNDakI AjJA de dI ! eka pazuke prANoM ke badalemeM eka yuvarAjake prANa ! sonA aura miTTI jaisA antara thA unmeN| kintu eka padArtha-vijJAnIke nikaTa sonA aura miTTI eka hI khanija padArtha hai-donoM hI miTTI haiN| saMskArita hone para unake mUlyameM bhale hI ansara pdd'e| isI taraha jIvAtmA-manuSya aura niryA-sabakA eka samAna hai| karma saMskArake vazavartI ho-prANoMkI hInAvikatA ke kAraNa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ BinarauBIRDINIDIOilmiBurmausamuansuiaDausilanmail HINDHURI yamapAla cANDA [43 unake mahatvameM kamIvezI honA dusarI bAta hai| rAjAko sava hI prakArake jIvoMke adhikAroMkI rakSA karanA iSTa thA aura sukhI jIvana vitAnA yaha to saMsArameM pratyeka jIvakA janmasulabha pramukha adhikAra hai| sAmyabhAva isIkA nAma hai| rAjAne isIliye eka pazuke prANoMke ghAtakA daMDa yuvarAnake prANa lekara cukAyA / Aha ! kitanA mahAn tyAga thA unakA ! ikalaute beTeko kartavyakI balivedI para utsarga kara denekA satsAhasa darzAkara nyAya aura sAmyavAdakI rakSAke liye sacce rAjatvakA Adarza unhoMne upasthita kiyA / dhanya the rAjA mahAvala! Arya jagatameM pratyeka mAsakI aSTamI aura caturdazI pavitra tithiyA mAnI gaI hai| ajJAta kAlase dharmAtmA sajanavRnda ina tithiyoMke dina vizeSarUpameM dhArmika anuSThAna karate Aye haiM; jisake kAraNa yaha tithiyAM dharmase khAsI saMskArita huI haiM / yahI inake puNyarUpa honekA rahasya hai| acchA, to usa dina bhI caturdazI thI jisa dina podanapurake rAjakumAra zUlI para car3hAye jAneko the| nirdayI yama unake sAmane khar3A muskarA rahA thA; parantu sAtha hI usake kara netra yamapAla para bhI par3a rahe the| yamapAlake sAmane bhI jIvana-maraNakA prazna upasthita thaa| caturdazIkA pavitra vina-yamapAla ahiM. sAvatI-vaha hatyA kaise kare ? yadi vaha rAjakumArako zulIpara car3hAye to usakA vrata bhaGga humA jAtA hai aura yadi vratakI rakSA vaha kare to rAjAkI kopAmimeM use sazarIra bhasma honA par3egA! becArA yamana
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dianarount mmunamannmunliminine 44] paktiodAraka jainadharma / pAla bar3I dvividhAmeM par3A thaa| Akhira use eka yukti sUjha gii| 'sApa mare aura na lAThI TUTe' kI bAtako caritArtha karanA ume ThIka jNcaa| kyoMki na to vaha AtmavaJcanA karake vratabhara kara maktA thA aura na apaneko khokara kuTumbako anAtha banA sakatA thA / yamapAlake jImeM jI AyA- usane santoSakI sAMsa lI hI thI ki bAharase AvAja AI-" yamapAla !" AvAja sunate hI yamapAlane kAnoMpara hAtha rakha liye / vaha apanI jhoMpar3Ike pichale konemeM jA chipA / para chipaneke pahale apanI patnIke kAnameM na jAne kyA maMtra phUMka gyaa| itanemeM daravAjese phira AvAja mAI / 'yamapAla ! ore, yamapAla !' yamapAlakI strIne dekhA ki rAjAke sipAhI khar3e hai / usane dhIrase kahA- ve Aja bAhira gAva gaye haiN| ____ yaha sunakara sipAhI bolA- tuma loga ho hI abhAge ! janmabhara AdamiyoMkI hatyA karate vItA, phira bhI rahe roTiyoMko muhatAja ! dekhatI hai rI ! Aja yamapAlako tU roka rakhatI to mAlAmAla hojAtI-pAna rAjakumAra zUlIpara car3hAye jAyage aura unake lAkhoM rupayeke mUlyavAle vastrAbhUSaNa hatyAreko mileMge / para kambakhta ! terA AdamI jAne kahAM jA marA !' ___lAkhoM rupayoMke milanekI bAtane cANDAlIko vihala kara diyA, vaha lobhako saMvaraNa na kara skii| cupakese usane jhoMpar3IkI ora izArA kara diyA / rAmAke sipAhiyoMne yamapAlako DhUMr3ha nikAlA aura ve use mArate-pITate rAjadarabAra legaye /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ DUTO D ...DISHADITOROLOID II-IIDIODOBUDHBHBIDIIOEDialHDINDIDROIDualAD samapAla paannddaal| [45 ___ yamapAla to pahalese hI apane vratapara dRr3ha thaa| kuTumbamoha use kiMcit zithila banA rahA thaa| kintu patnIke vizvAsaghAtane aba usakI vaha zithilatA bhI dUra karadI / vaha nizcaya lekara rAjAke sammukha jA DaTA / aba vaha abhaya thaa| ahisAdharma usake roma romameM samA rahA thA / sipAhiyoMne rAjAse kahA 'sarakAra ! yamapAla rAjAjJAke anusAra Aja kisIko bhI prANadaNDa denese inakAra karanekI dhRSTatA kara rahA hai / ' ___ " hai ! usakI itanI himmata ! yamapAla ! tU rAjAjJAkA ullaMghana karanekA duHsAhasa karatA hai ? kyoM nahIM aparAdhIko zUlIpara car3hAtA ?'-rAjAne kar3aka kara khaa| yamapAla bolA-'sarakAra annadAtA haiM-sarakArakA namaka maiMne khAyA hai-para sarakAra, maiM apane vratako bhaGga nahIM kara saktA ! sarakAra, yaha adharma mujhase na hogaa|' ___rA0--'cANDAla! kyA bakatA hai ? dharmakA marma tU kyA jAne ? nere liye aura koI dharma nahIM hai / rAjAkI AjJA pAlanA hI terA dharma hai / " yama0-'nAtha ! maiM apane karmake kAraNa cANDAla haM avazya; para vaha saba kucha pApI peTake liye karanA par3atA hai ! pApI peTakI jvAlA zamana karaneke liye kiyA gayA kAma, annadAtA, dharma kaisA ?' ___ rA0-haiM-haiM ! dharmakA upadeza dene calA hai, badamAza ! apanI aukAtako dekha ! choTe muMha bar3I bAta ! yAda rakha, jindA nahIM bacegA !'
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] SUBMINShaiU0mIMBUMSUNINTEMBISHNUSSIBHI ANSUHAUDHAUHHAHARAMBHARA pativokSAraka jainadharma / ____ yamapAla ke bhItarakA puNyateja camaka rahA thA-vaha nizA thA ! rAjAke roSakA use jarA bhI bhaya nahIM thaa| vaha bhI darpake sAtha bolA-'rAjan ! dharmAsanapara baiThakara dharmakA upahAsa mata kro| dharma jAti aura kula, dhanI aura niryanI-kucha bhI nahIM dekhatA / sIra jaisI nagaNya vastumeM motI utpanna hotA hai ! dharma-svAtikI bUnda munimahArAjake anugrahase mujhe mila gaI hai| mujhe sIpa jaisA nagaNya loka bhale kahe, parantu nizcaya jAno, rAjan ! mere romaromameM dharma samA rahA hai ! merA vahI sarvasva hai / rAjA Aga babUlA hokara bolA-'acchA, to rakha apane sarvamvako ! aura cakha apanI dhArmikatAkA phala-samudrake anantagarbhameM vilIna hokara !' cANDAla udvegameM-AtmAvezameM thA / bar3e darpase usane kahA"taiyAra hUM apane dharmakA majA cakhaneko / para rAjan ! eka bAra soca to sahI ! cANDAla karma-manuSya mAranA, merA dharma kaise hai ? usake karaneke kAraNa hI to loga mujhe nIca aura ghRNA yogya samajhate haiM / kyA dharma karanese koI nIca aura ghRNita hotA hai ? phira dharma sabake liye ekasA hai| yadi cANDAlakarma dharma hai, to vaha sabake liye ekasA honA cAhiye / phira usa karmako cANDAloMtaka hI kyoM sImita rakkhA jAya ?.... rAjA-'cupa raha-baka mata! yaha DhIThatA ! sipAhiyo ! lejAo ise aura paTakado samudra meM rAjakumAra ke sAtha isako bhI! rAjAjJAkA ullaMghana nahIM hosktaa|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bamamA cApAlA [47 MHIDHOODB IDIURI.DUDHURMUnismanupatinariaTUDIO-IIHATIO110HISHSHMIRLWADIUR * vizvAso phaladAyakaH '-vizvAsa kaho yA aTala nizcaya mIThA phala avazya detA hai| isakA eka kAraNa hai| AtmAmeM anaMta zakti hai / usa zakti para vizvAsa yadi lAyA jAya, to usakA prakAzamAna honA avazyambhAvI hai| jaisA mana hogA vaisA hI hogA kArya / manakA aTala nizcaya sumeruko bhI hilA detA hai| yamapAlakA AtmavizvAma aisA hI camatkArI siddha huA / sipAhiyoMne rAjakumArake sAtha usake hAtha-paira bAMdha kara samudrameM pheMka diyA / kintu isa para bhI ve apane puNya pratApase jIvita nikala Aye / logoMne unako jIvita dekhakara nizcaya kiyA ki 'yamapAla sacamuca dharmAtmA hai / yaha usake dharmakA hI prabhAva hai ki kAla jaise gaMbhIra samudrase bacakara vaha jIvita ubhara AyA ! cANDAla hokara bhI usane dharmake liye prANoMkI bAjI lagA dI / yamapAla sacamuca devatA hai| Ao, usakA hArdika svAgata kreN|' aura nissandeha logoMne usakA adbhuta svAgata kiyaa| rAjAne jaba yaha bAta sunI to use bhI kucha hoza AyA / prajA eka svarame jisakA Adara-satkAra kara rahI hai, vaha upekSaNIya kaise ? rAjAne aba vicAra kiyA ki 'yamapAla cANDAla hai no kyA ? dayA dharma usakI nasa-nasameM samAyA huA hai| dayA karanese hI manuSya jagatpUjya banatA hai aura hiMsA karanese vahI loka-nindya pApI kahalAtA hai| mujhe bhI yamapAlakA samucita satkAra karanA cAhiye / vaha dharmAtmA zrAvaka hai|'
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ READUDDIDhan IssuediaNSIOIRIDIUORONSIDHSisnoiNSIMenus.kansuin. 48] patitodAraka jaindhrm| rAjadarabArameM apAra janasamudAya ekatrita thA / rAjasihAsana para rAjA mahAbala baiThe huye the| pAsameM hI yamapAla bhI baiThA huA thaa| rAjAne zAMtibhaMga karate huye kahA-'sajjano ! lokameM guNoMkI pUjA hotI hai-jAti, kula, aizvaryAdiko koI nahIM pUMchatA / nirguNIko pUche bhI kauna ? lokameM prasiddhi aura pratiSThA guNoM ke kAraNa hI manuSya prApta karatA hai / Aja Apake sammukha yamapAla maujUda hai / cANDAloMke ghara inhoMne janma liyA avazya; parantu apane Atmadharma-ahiMsAbhAvako pragaTa karake yaha lokamAnya huye haiM / devane inheM kAlake mukhase bacAkara merA aura mere rAjyakA upakAra kiyA hai| yamapAla eka Adarza zrAvaka hai aura unakA Adara karanA hamArA ahosAgya !' ___itanA kahakara rAjA mahAbalane yamapAlakA apane hAthoMme abhi Seka kiyA aura unheM vastrAbhUSaNoMme samalaMkRtakara lokamAnya banA diyA / dhanya hai cANDAla yam pAla, jo dharmakI ArAdhanA karake isa gauravako prApta huye ! apane dharmake liye unhone apane prANoMko nyochAvara karanekI tthaanii| uname dharma prakAzamAna hai-cANDAla the vaha to kyA / unhona to apane Adarzame jAti sambandhI uccatA nIcatAkI kalpanAoMko dhara za yI banA diyA / mithyAdRSTI jAtiko zAzvat mAnanekI kalpanAke viruddha pratyakSa pramANa pAkara bhale hI kur3heM, para yamapAla svayaM hI unake siddhAntakA khaNDana hai ! dharmakA yahI mahatva hai|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ DusinianbianaliAIMIMADIGIBIRHUDURGINIONSIBIGIOUBBINDURBINIDIUDURAUDIOmandue-BIBAD [ ] amara zahIda pANDAla caNDa / puSkalAvatIdezameM puNDarIkiNI nAmakI eka nagarI thii| guNa. pAla uma dezakA rAjA thaa| rAjya karane huye use bahuta dina hogaye the / bAla usake paka gaye the| usakA sapUta beTA basupAla bhI syAnA hogayA thaa| guNapAlane mocA ki rAjyabhAra vasupAlake supurda karUM aura maiM kucha apanI AtmAkA bhI hita kara lU / rAjagaTa to khUna kiyA, aba AkhirI vakta to sudhAra lN|' guNapAla yahI soca rahA thA ki usake banapAlane Akara usake sammukha mamtaka navA diyaa| rAjAne pUchA- vatsa ! kyA samAcAra hai ? " vanapAlane uttara diyA--' mahArAja ! jo pAname eka podhana zramaNa mahAtmA padhAre hai / ve mahAna yogI hai|' vanapAla ke mukhase apane mana cenaM mama cAra sunakara rAnA guNapAla ko baDI prapannatA huii| unhoMne vanapa ko khUba inAma dekara vidA kiyA aura svaya una sAdhu mahAtma kI vandanA karane ke liye va cara pdd'e| nama-digambara sAdhu mahArAja ke darzana karake rAjA guNAlane apane bhAgyako sarAhA / sacamuca sAdhu mahArAjakA bhAtmateja unake mukhapara chiTaka rahA thaa| jo manameM hotA hai, vaha muMha para camakatA hI hai / vaha yogI the| yogIkA yoga-AtmAkA prabhAva unake mukhase ___x puNyAlA yAkoSa pR0 228.aura bArAdhanA kathA koSameM varNita kathAke laadhaarse|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka dharma / gan 8 kyoM na prakaTa hotA rAjA unake caraNoMmeM baiTha kara dharmAmRta pAna karaneke liye unakI ora nihArane lagA / 50 ] kintu yaha kyA ? mAdhu mahArAja to unakI ora dekha bhI nahIM rahe the / rAjAko Azcarya huA / Akhira bAta kyA hai ? mAdhukI - dRSTike sAtha rAjAne bhI apanI dRSTi daudd'aaii| unhoMne dekhA vahAM eka tilakadhArI dvija eka dIna mAnavako Thoka rahe hai / cillAhaTa meM unhoMne sunA bhI ki 'dekho, kambakhta achUta cANDAla kahA Amaga-dvijoMkI samAmeM isakA kyA kAma pITo-mAge - bhagAo yahAM se sAleko !" rAjAko paristhiti samajhane meM dera na lago / unakA izArA pAne hI siyona una jhagaDAluoM ko jA pakaDA / rAjAne sAmane ve donoM lAkara upasthita kiye gaye / jhagar3AluoMmeM eka naMga-dhaDaMga kAlA-kalUTA bhayAnaka AhatikA manuSya thA / rAjAne dekhate hI use pahacAna liyA / vaha zAhI jallAda thA / loga use cANDAlacaDa kahate the / rAjAke sAmane becArA thara-thara kApa rahA thaa| dusarA gorA-pIlA tilakadhArI eka dvijaputra thA / rAjAne kahA- 'caNDa ! tumhArI yaha zarArata !" 1 - caNDa para manogata huaa| vaha kucha bole hI ki dvijaputra dAla bhAtameM mumaracaMdakI taraha bAta kATa kara A dhmkaa| vaha bolA'dekhiye na imanIcakI dhRSTatA ! yaha mahAn achUta aura isakI yaha himAkana- brAhmaNoMkI barAbarI karane calA hai| dharma sabha meM AyA hai badamAza / ' dvijaputrakA yaha jAtimada dekhakara hitopadezI vaha sAdhu mahArAja bole-'vatsa ! kyA kahA ? dharmameM jAtigata ucca nA nIcatA kaisI ?' brahmaNa siTapiTA gayA aura usameM bolA- 'mahAtman ! loka meM -
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAHARAmmausionaomausHOTamananSUBamariounismatamaraansmiteIBABIRIRIDUMINI amara zahIda cANDAla ctt| hamane yahI sunA hai ki cANDAla zUdroMse bhI gaye bIte hote haiN| unakI chAyA bhI apane para nahIM par3ane denA cAhiye / ' sAdhu0- dvijaputra ! tumane ThIka sunA hai; kintu isakA martha yaha nahIM hai ki cANDAloM ke sAtha karatAkA vyavahAra kiyA jAya / jAnate ho ki unakI saMgati kyoM nahIM karanA cAhiye ? ' dvija --- mahArAja ! cANDAla mahAn hatyAre hone haiN| hatyAroMkI saMgati acchI nahIM hotii|' sAdhu- ThIka hai| para soco to| yadi koI brAhmaNa, kSatriya yA vaizya hatyArA hai to kyA tuma ume nahIM chUte ? usase duniyA. dArIkA vyavahAra nahIM rakhane ? ' dvina0-' mahArAja ! vaha hatyAga, cANDAla nahIM hai, isaliye vaha achUta nahIM hai| hama-saba usake sAtha uThane baiThane khAne-pIte hai|' sAdhu mahArAna muskagate huye bole ki / moco jarA, jaba hatyA karaneke kAraNa cANDAla achUta hai tara vaimA hI hilA karma karate huye brAhmaNa-kSatriyAdi kyoM nahIM - kyA hisA janita pApake kAraNa ve durgatiko nahIM jAyage?' dvija hiMsA karanA pApa hai aura pAkA pariNAma durgati hai mahArAja !' sAdhu0-' vatsa ! to phira jAnikA abhimAna kyoM karate ho? maMsArameM koI vastu nitya nahIM hai| jAni-kula bhI saMsArakI cIja hai| AtmAmeM na nAti hai na kula hai, aura na varNa hai| vaha eka vizuddha advitIya dravya hai| dharmakA sambandha AtmAme hai aura AtmA pratyeka pANImeM maujUda hai / taba bhalA kaho, dharma vAmaNa-cANDAlakA bheda
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] pavivoddhAraka jainadharma rjpj kaisA ? dharma brAhmaNake liye hai aura eka cANDAlake liye bhI hai / hiMsI-borI-asatya - kuzIla Adi pApoMmeM lipta hokara eka brAhmaNa cANDAlase bhI gayA bItA ho sakatA hai aura eka cANDAla hiMsA - satya - zILa Adi dharmaguNoMko dhAraNa karake jagatapUjya bana jAtI hai / isaliye eka brAhmaNako to jIva mAtra para dayA karanI cAhiye / zarIrakI bAharI azuciko dekhakara vaha kaise kisIse ghRNA karegA ? sakhA brAhmaNa jAnatA hai ki zarIra to jar3ase hI azucitAkA ghara hai - mailakA thailA hai| isa garIba caNDako tumane vyartha hI maaraa-piittaa| samajhAo ise dharmakA svarUpa aura karane do ise apanI AtmAkA kalyANa | " gurUmahArAjake isa dharmopadezakA prabhAva upasthita maNDalI para khUba hI par3A / rAjA guNapAlakA colA vairAgyake gAr3he raMgase khUba raMga gayA thA / unheM saMmAra meM eka ghar3Ibhara rahanA dUbhara hogyaa| apane putra vasupAlako unhoMne rAjapATa sauMga aura vaha svayaM una nunirAjake nikaTa muni hogaye / rAjAke isa tyAgakA prabhAva anya logoM para bhI pdd'aa| unhoMne bhI yathAzakti vrata grahaNa kiyA / caNDakA hRdaya bhI karuNA se bhIja rahA thA / sAdhu ma0ke pairoM para vaha gira kara bolA-' nAtha ! mujha dInako bhI ubAriye / 1 kahanA na hogA ki sAdhu mahArAjake nikaTa caNDane ahiMsAvrata grahaNa kara liyA / usane aba kisI bhI jIbako na satAnekI dRr3ha pratijJA kara lI / parva dinoM para vaha upavAsa bhI karatA thA / zuddha-sAdA jIvana vaha vyatIta karane lagA / vaha pUrA dharmAtmA ho gayA / aura usake dharmAtmApanekA prabhAva usake kuTumbiyoM para bhI / zy t
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara zahIda cANDAla ctt| [53 arusummenavigseDainiDuTINAMUNAULAALURayemasmenuatam m nauPNBus par3A / ve bhI dharmakA mahatva jAna gaye / pazu jIvana vyatIta karanese unheM bhI ghRNA ho gaI / dhanya hai jaina muni jinhoMne cANDAloMko bhI sanmArgameM lgaayaa| " sunate haiM raMbhAkA rUpa advitIya hai| para yaha to loga kahate haiN| kisIne Aja taka raMbhAko dekhA bhI hai ? bAharI duniyAM! khUba beparakI ur3AyA karatI hai| merI raMbhAke saundaryako vaha dekhe ! kaisA sundara hai usakA mukhar3A / bAdaloMmeM jaise pUrNamAsIkA caMdramA camakatA hai, ThIka vaisI hI prabhA merI priyatamAke mukha meM dekhaneko milatI hai / loga gAte haiM bina bAdala bijalI kahAM camakI !' maiM kahatA hUM unase, vaha isakA uttara pAneke liye merI raMmAko dekheM / usake unnata bhAla para sonekI bindI gajaba DhAtI hai / bhaura hAM, usakI nAka to jarA dekho ! kaisI nukIlI hai ! bhauheM kamAnakI taraha sIdhI kAnoM taka tanI calI gaI haiN| aura usakI citavana sacamuca bijalIkA kAma karatI hai / usakA haMsanA mujhapara phUla barasA detA hai, merA dila usako dekhate hI bAga-bAga ho jAtA hai| kina Aja kaI dinase vaha udAsa hai| usake kumalAye huye mukhaDeko dekhate hI mujha para vajrapAta huaa| maiM bhUla gayA apane tn-mnko| bar3I anunaya-vinaya karane para kahIM usane apane manakI bAta khii| bar3I lajIlI hai vh| lekina usakI bAta sunakara meM ulajhanameM A girA ii| rAjAke yahAMkA eka sipAhI-sa rupallIkA eka naukara, bhalA kaise rAjA-mahArAjAoMkI rIsa kare.! unake cAra pravAha bahatA hai-cAhe kucha khAye-pIya, phne-ohaiN|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] 101 patitoddhAraka jainadharma / 140 merI unakI nisbata kyA ? lekina bAta raMgAkI hai ! usako kaise haragija nahIM / maiM apanI dUMgA-dila duHkhanA to dUra manAUM ? mere rahate use kaSTa hove ? bisAta usakI aMgalI bhI nahIM duHkhane rahA ! usa roja usa naMge bhikhamaMge ko dekhakara vaha Dara gaI / maiM yaha kaise dekha saktA thA / maiMne usa bhikhamaMgekA sara hI ghar3ase alaga kara diyaa| maiM raMbhAko avazya prasana karUMgA / rAjA hai to kyA ? use milatA to dhana prajAme hI hai| vaha baiThA-baiThA gulacharre ur3Aye aura hama muMha tAkA kareM ! kahIM lar3AI chir3e to jAna hathelI para dhara kara lar3ane hama jAyeM aura rAjA sA0 mahalameM paDe-paDe mauja mAre ! yaha nahIM honekA ! maiM lAUMgA rAjAke gahane aura pahanAUMgA apanI pyArI raMbhAko AjahI lo yaha maiM karake mAnUMgA / " } rAjA basupAlakI senAkA eka mAvuka sipAhI yaha baiThA soca rahA thA / rAjAke aMgarakSakoMmeM usakI tainAtI huI thI / vaha javAna thA aura kAmuka bhii| apanI priyatamAko prasanna karaneke liye usane rAjamahala meM corI karanekI tthaanii| rAta Ate hI vaha maukA pAkara mahaloMmeM jA ghusA aura kAkhoM rupayekA mAla baTora kara apanI priyatamAko usane jA sauNpaa| raMbhA isa apAra dhanako pAkara phUle aMba na samAI, kintu use yaha na mAlUma thA ki yaha pApakA dhana usake jIvanAdhArako le baiThegA / bAta bhI yahI huii| kotavAlane usake yahAMse sArA dhana barAmada kiyA | rAja darabArase use phAMsIkA daNDa milA / indriya vAsanAyeM honekA kaTuphala use cakhanA pdd'aa| aba raMbhA bhI pachatAtI thI aura sipAhI bhI, para aba hotA kyA ? cir3iyAM to khetako cuga gaI thiiN|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara zahIda cANDAla caNDa / 10-OMDHOROriomuavenn a initamaliDUSaterious SUBHSHeenaDUBBIBanauualNDI puNDarIkiNI nagargake bAhara eka choTAsA lAkhakA ghara banAyA gayA thaa| rAjA vasupAlana zAhI jallAdako prANadaNDakA majA cakhAneke liye use banavAyA thA / rAjAke liye usakI AjJAkA bhara honA, mahAn asama apamAna hai| rAjasattAkA AdhAra hI rAjAkI AjJA hai / yadi kahIM usakA ullaghana hone lage to rAjA na kahIMkA horhe| isIliye rAjadrohIko prANadaNDa denA rAjanItimeM vidheya hai| rAjyake isa niyama ke sammukha dharmanIti paGga ho jAtI hai / rAjA nyAya bhanyAya pIche dekhatA hai; pahale to vaha apanI AjJAkI pUrti cAhatA hai| gajA vasugAla isa niyamakA apavAda kaise hotA ? usakA hI. jallAda unakI AjJAkA ulaMghana kare, isase adhika gurutara apa. rAdha aura kyA ho saktA hai ? caNDane ahiMsAvata grahaNa kiyA avazya thA; kintu isakA artha yaha nahIM hai ki vaha rAjya vyabasthAmeM aDaMgA DAle / usako prANadaNDa milanA cAhiye / sacamuca apane isa aduta tarkake bala para rAjA vasupAlane dharmAtmA caNDako prANadaNDa de DAlA thA / caNDa thA to cANDAla hI, parantu usake bhItara kA devatA jAgRta hogayA thaa| usane apanI patijJAke sAmane apane zarIrakI kucha bhI paravA nahIM kI ! apane prANoM ko dekara usane vratarakSAkA mUlya cukaayaa| rAmA basupAlane lAkhake gharameM cora sipAhIke sAtha caNDako jalA mAranekA hukma de ddaalaa| jallAda aura sipAhI-donoM hI usameM pndthe| paNDako prANa jAnekA bhaya nahIM thA, balki brata
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] patitoddhAraka jaina dharma | 417dian rakSA ke bhAva se usake roma-roma se prasannatA nikala rahI thI / kintu usake sAthI muni ghAtaka aura cora sipAhIkA burA hAla thA / vaha apanI jAna jAneke bhayame vihvala thA / kucha use caNDakA bhI dhyAna AgayA / vaha cANDAlase bolA- bhAI ! tU mujhe mArakara -sukhI kyoM nahIM hotA? maiM to marUMgA hI tU nAhaka apanI - jAna detA hai ! " caNDa usakI bAta sunakara haMsa pdd'aa| aura uttara meM usase kahA- bhAI ! mujhe bhI apanI jAna pyArI hai aura maiM use apanI visAta jAne na detA | kintu maiM dekhatA hU~ ki usakA moha karanese merI usase bhI adhika mUlyakI pyArI vastu khoI jAtI hai / usakI rakSA maiM kruuNgaa| maranekA mujhe jarA bhI Dara nahIM hai / " sipAhI yaha sunakara caMDa muMDakI ora tAkane lagA / usakI isa vivazatApara caMDa aura bhI haMsA / vaha bolA -" are bhole ! tu abhI zarIra ke mohameM hI par3A hai, jisakA milanA durlabha nahIM hai / dekha tU yaha kuratA pahane hai| yaha phaTa jAyagA / tU ise pheMka degA aura dUsarA nayA pahana legA / ThIka aise hI hamAre bhItara ke devatAAtmArAma kA yaha zarI colA hai - yaha naSTa hogA to dUsarA nayA milegA | phira isake liye ciMtA kisa bAtakI ! hameM to apanA kartavya - apanA dharma - pAlana karanA cAhiye / " sigahIko aba kucha hoza AyA | caMDako yaha dekhakara prasa aMtA huii| vaha bolA-' mAIM ! dharmakA mAhAtmya aisA hI hai / dharma kisI ko kaSTa denA nahIM sikhaataa| maiM apanA dharma pAgA / prANIkoM 5
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAHI Immu TRINTURIDIO Laemone IDIUSunusuiana samara bahIda bAgIla pATa 57. mujhe paravA nhiiN| mere ahiMsAvata hai| maiM svayaM mara jAUMgA, para dusareko mArUMgA nhiiN| anyAya-adharmake sanmukha kabhI bhI mastaka nahIM navAUMgA / yahI mere dharmakA atizaya hai !' sipAhI cANDAlake mukhase dharmakA yaha mArmika upadeza sunakara sthaMbhita horahA / usane bhI kisI jIvako akAraNa kaSTa na pahuMcAnekA niyama le liyaa| use apanI AtmAke amara-jIvana meM vizvAsa ho gyaa| cANDAlake saMsargase usa 'kulIna'ke bhI sama pariNAma ho maye / aba unheM maranekA bhaya nahIM thaa| cANDAlane 'kulIna'kA jIvana sudhAra diyA ! manISI svayaM tarate haiM aura dUsaroMko tAra dete haiN| lAkhakA ghara dhU-dhU karake jala rahA thA / caNDa usameM nizraka dhyAnArUr3ha baiThA huA thaa| Agake zaule usake zarIrako jaisejaise bhasma karate the vaise-vaise hI usakA Atma teja prakaTa hotA thaa| vaha mahAn AtmavIra thA aura dharma-rakSAke liye apane prANoM kI Ahuti dekara sacamuca vaha amara zahIda huA! dhanya ho caNDa ! tuma cAMDAla the to kyA ? tumane kAma eka brAhmaNakA kara dikhaayaa| dharmAtmA manuSyoMne sunA ki caNDane prANa dediye para apanA dharma na chor3A-ve dor3e-daur3e vahA Aye jahAM caNDakA zarIra amikI jvAlAoMse aThakheliyA kara rahA thaa| unhoMna cANDAla caNDake antima darzana pAkara apaneko sarAhA-usapara phUla varSAye / bhUka unhoMne hI nahIM varSAye-vimAnameM baiThe huye deva-puruSoMne bhI phUla - varSAkara cANDAlakI AtmadRDhatAkA sammAna kiyA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ wasswoma nsamunanamanmamimusswowowo man. SusuuuuuuuN pavitodAraka jainpry| * uparAnta logoMne kisI sarvajJa-jIvanmukta paramAtmAse sunA ki caNDa svarga meM deva huA hai / yaha usakI dharmaparAyaNatAkA mIThA phala thA / janmakA cAhAla bhI ahiMsA dharmakA pAlana karake svargakA devatA humA jAnakara logoMne jAtimadako ekadama chor3a diyAguNoMkI upAsanA karanekA mahatva unhoMne jAna liyA / guNa hI pUjya hai -guNoMse raha rAva banatA hai / guNahIna kulInako kauna pUche ? kogoMne yaha bhI dekhA thA ki caNDakA putra arjuna bhI usIke sahaza dharma-vIra hai| pitAko AgameM jalate huye dekhakara bhI usake muMhase na no eka 'Aha' nikalI, aura na Akhase eka AMsU TapakA! umakA hRdaya Atmagauravase otaprota thA / jaisA pitA vaisA hI usakA vaha putra thaa| apane jIvanabhara umane ahiMsAdharmakA pUrA pAlana kiyA thaa| vaMzagata AjIvikAko--udara dharmako paramArthake liye chor3a denekA sAhasa unahI jaise mahAna vIrameM thaa| pApI peTake liye to na jAne kitane tilakadhArI dharmakA khUna kara alate hai / aura ve apaneko cANDAlame zreSTha batalAne kA bhI dambha karate nahIM hickte| arjunane apanI AjIvikAkI paravA nahIM kii| usakA pitA caNDa use yahI to svayaM namUnA banakara batA gayA thaa| vaha mahiMsaka vIra rahA aura usane apane jIvanakA anta bhI eka vIrakI bhAti kiyA / yaha kAyaroMkI taraha khATa para nahIM marA / pitAkI taraha usane mI samAdhistha ho isa nazvara zarIrako chor3A thA aura svarga jA devatA huA thaa|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ .............. janmAndha cANDAlI durgandhA / ... [59 Hariom DHaRemeNHOMOWEnemameriomomme-MBIDwanamasmemardanatomumDia-1. mane janmAndha cANDAlI durgndhaa|| patitoddhAraka bhagavAna mahAvIra jaina tIrthaharoM meM sarva antima the| Ajase lAbhaga DhAIhajAra varSa pahale vaha isa bhAratabhUmiko apanI caraNa-rajase pavitra kara rahe the| magadhakA rAjA zreNika bimbasAra unakA samakAlIna aura ananya bhakta thaa| eka daphA bhagavAna mahAvIra vihAra karate hue magadhakI rAjadhAnI rAjagRhake nikaTa avasthita vipulAcala parvatapara A virAjamAna huye| rAjA zreNikane unake zumAgamanakI bAta sunI / vaha zIghra hI utsAhapUrvaka prabha vIrakI vandanAke liye gyaa| bhagavAna mahAvIrako namaskAra karake vaha unake pAdapadmoMmeM baiThakara cAtakakI bhAMti dharmAmRta pAnekI pratIkSA karane lgaa| bhagavAnakI dInoddhAraka vANI khirii| zreNikako use sunate huye amita AnandakA anubhava huaa| use aba dRr3ha nizcaya hogayA ki dharma vaha pavitra vastu hai jo apavitrako pavitra aura dIna-hInako mahAn lokamAnya banA detA hai| manuSya cAhe jisaprakAra jIvana paristhitimeM ho, vaha dharmakI ArAdhanA karake jIvanako samunnata banA sakatA hai-'vasudhaiva kuTumbakam' kI nItikA anusaraNa karake vaha lokapriya hotA hai / isa satyako jAna karake zreNikake manameM yaha jijJAsA huI ki vastutaH kyA koI dIna hIna dharmakI zItala chAyA bhAkara paramotkaSako prApta huA hai ! unhoMne bhagavAnase apanI zahA x puNyAzraya kathAkoSa pR. 109 va harivaMzapurANa pR. 418 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ptitolrkn| . . nivedana kI aura uttarameM unhoMne sunA-"eka nahIM, aneka udAharaNa isatarahake jagatameM milane hai|" zreNikane kahA-"prabhU / mujhe mI ekAdha sunA diijiye|" bhagavAnane uttara diyA- 'vatsa ' rAjakumAra abhayake pUrvamava tumane sune hai| jAtimadameM matta vaha kisa taraha apane eka pUrvabhavameM dharmase parAjamukha thA / eka zrAvakane usakA yaha jAtimadakA nazA utAra pheMkA thA aura use sudRSTi pradAna kI thii|" zre0-"hA, nAtha / yaha to maiM saba suna cukA hai aura mujhe jAtikulakI nissAratA khuba *ca gaI hai| aba to kautUhalavaza yaha pUcha baiThA huuN|" "zreNika, tuma dRr3ha zraddhAnI ho| tumhArA prazna prazaMsanIya hai| mAo. suno, tumheM dhameka patitoddhAra rUpake udAharaNa batAyeM ?" zreNikake praznake uttA meM sarvajJa prabhU mahAvIrakI ko vANI khirI use saba hI upasthita jIvoMne prasannacitta hokara sunaa| magavadvANImeM unhoMne sunA ki koI bhI prANI yaha cAhe ki maiM unnatikI caramasImAko ekadama prApta karala to yaha asaMbhava hai / prANI dhIre dhIre umati karake pUrNatAko prApta hotA hai| prANiyoMkI AtmAyeM mana hI eka samAna jJAnadarzanarUpa hai| unake svarUpa aura zaktimeM tila mAtrakA antara nahIM hai ! kintu icchA-pizAcIke kAraNa vaha apane svabhAvaapane dharmase dUra bhaTaka rahe haiN| koI jyAdA dara bhaTakA hai aura koI kama / kisIkI icchAyeM jyAdA hai, usake kaSAya pravRtti adhika hai, vaha bhAmarUpase bahuta dUra hai| isake viparIta jisakI icchAyeM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . . . aams.7.. . . . . . . . ...us bAba mAlI kaa|......! kama haiM kamAya manda hai, vaha satoSI hai aura AtmarUpake nikaTa hai| icchA-pizAcIkA koI ekadama dalana nahIM kara saktA / saskAroM ke prabhAvako koI ekadama nahIM meMTa sakA / kama-kama kA pramI ho saMskAroMko choDatA aura acche sarakAroM ko grahaNa karatA hai| zreNikA kyA mamajhate ho ? maiM jIvanmukta paramAtmA isa zarIrako pAte hI jhe gayA hamahI ! eka samaya thA naba merA AtmA eka aise manuSya zarIrameM thA jo zikAra khelane aura mAsa khAne meM Ananda mAnatA thaa| Aha ' kitanI viSamatA thI vaha / 'jIvoMkA mAranA adharma hai, yaha pATha maiMne apane usa jAvanasa par3hanA Arambha kiyA thaa| mAlUma hai, yudhiSThisna satyakA svarUpa samajhaneka liya varSoM udyama kiyA thA, taba vaha usako ThIkara samajha pAyA thaa| usake bhAiyoMne bar3I jaldI hI kaha diyA thA ki hamana satyako samajha liyaa| kintu unake jIvana batAte haiM ki vastuta kimane parvakA rUpa samajhA thA / adu samajha zreNika dharma kisataraha dIna manuSyako jagatpujya banAtA hai|" natamastaka hokara zreNikane kahA-" prabho / khUba smjhaa| nAtha / Apa ahisAka avatAra hai| prANImAtrake liye Apa zaraNa hai| yaha nRzasa pazu bhI to ApakI nikaTatAmeM apanI karatA khobaiThe haiN| nissandeha bhApa patitoddhAraka hai|" prabhU mahAbIrane zreNikake bhakti bhAvezako bIcameM hI rAkakara kahA-" zreNika ! abhI aura suno| bhUlI bhaTakI duniyA Aja cANDAloM, zadroM aura striyoMko dharmArApanAse vaMcita rakhanemeM garva karatI hai| inako dharma saskArase saskArita karane-unheM bhAmasyA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] ..... patitoddhAraka jainadharma .... 1 pake bodha karAne meM vaha pApa samajhatI hai| maiM pUchatA hU, tuma apanI eka mUlyavAn vastu eka par3osIke yahA bhUla Ao aura anya viSayoM meM aise rama jAo ki usakI sudha hI na lo / aba batAo, kyA tumhAre DomI yaha dharma nahIM hogA ki vaha tumheM tumharI mUlI huI vastu batalA de use tumheM prApta karAde * zre0-" nAtha ! avazya hI yaha usakA kartavya hogA / " hogA na vaha to usIkI vastu hai| basa, zreNika ' TIka hA dharma bhI pratyeka AtmAkI apanI nijI vastu hai / vaha usakA apanA svabhAva use vaha bhUlA huA hai| aba eka dharmajJakA yaha kartavya hai ki vaha unheM unakI bhUla sujhA da aura dharmakA bodha unheM karAda / cANDAla zadra aura striyA yadi apanI bhUlase dharmaka marmakA nahIM samajha huya hai to tuma to jJAnI ho dharmajJa ho unheM Atma bodha karAo / jaina zramaNa sadA yahI karate hai / sunA, eka kathA batAU / eka daphA capAmagarImeM eka cANDAla rahatA thA / nIla usakA nAma thA 1 kauzAmbI nAmakI usakI patnI thii| una dAnoMke eka putrI huii| para durbhAgyavaza vaha ja mase abhI thI aura usapara bhI usake zarIgse durgadha atI thii| pahale to baha cANDAla ke ghara janmI, so loga use vaise hI duradurAte the| usapara kor3ha meM khAjakI taraha vaha dugadhA thI / usa bhAI bandhu bhI use pAsa na ceTane dete the| bacArI bar3I parezAna thI / vaha dukhiyA akelI eka jAmunake vRkSa tale paDI2 dina karatI thI kintu sadA dina kimI+ ekase nahIM rahata / campAnagarI meM sUrya mitra aura abhibhUti nAmake do jaina muni bhaya / sUryamitrane vahA upavAsa mAr3A mo vaha nagara meM AhArake liye nahIM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . . . . . . . . . . gaye, parantu amibhUti AhAracaryAke liye gaye | unheM yaha durgadhA dRSTi par3a gii| yapi usa cANDAla putrIkI dehase durgadha ArahI thI usake zarIrase kor3ha curahA thA aura makkhiyA bahada minabhinA hI thI, phira bhI amita dayAka AgAra muni amibhatine usase ghRNA nahIM kii| karaNAkA zrota unake hRdayase aisA uThA ki vaha AkhoMse bAhara vaha niklaa| kintu dusarekI karanIko koI meTe kaise apanI karanI apane sAtha ' hA usa janmAdha cANDAlImeM yaha sAmarthya thI ki vaha usa karanIpara apanI naI karanami pAnI phera de| jAnate ho zreNika | vaha ca NDAlI usa dInadazAmeM - bhAgya thI avazya parantu usakI AtmAmeM anantazakti vidyamAna thii| A mA apane svabhAvase, zaktime kabhI bhI kmiI bhI dazAmeM nyuna nahIM hosaktA / yaha dUsarI bAta hai ki prakRti pulaka prAbalyameM kAlavizaSaka lie yaha hInaprabha hojAya aura naba apara zauyako yakta na kara saka' kintu nizcaya jAno ki usakI zakti usakA vIya taba bhI akSuNNa rahatA hai| amibhUti janmAdha cANDa lIkI gata socane 2 AcArya maryamitraka pAsa pahuce aura uname cANDa lAgI bAta kahI sUryamitra vizaSa nI ye mAgha lANTa lIkA antara dIkha gyaa| vaha usakA nirmaka viya jAna gaya ' vaha bole-'yaha sasAra durnivAra hai| praNI imameM na hua taraha tamhake rUpa dhAraNa karatA hai| a0 2 kAma karake sa lokmeM vaha bhalA dIkhatA hai| vahI prANI yadi khoTI magatimeM kA bura 2 kAma karatA hai to lokmeM saba use burA kahane aura vaha dekhane meM bhI burA hojAtA hai|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bajA ! bara mAha hogA, ayodhyA meM pUrNamadhu aura maNibhadra nAmako rahate the| unhoMne eka dina eka cANDAla aura eka kutiyAko dekhA thA; ni dekhakara unake hRdayoM meM akAraNa neha umar3a par3A thaa| donoM seThoMne dhyAnI jJAnI munirAjase usakA kAraNa pUchA thA aura jAnA 'pA ki vaha cANDAla tathA kutiyA unake pahale janmake pitA mAtA haiN| yaha bAta jAnakarake donoM seThoMne jAkara usa cANDAla aura kutiyAko dharmakA upadeza diyA thA, jisake pariNAmasArUpa cANDAlane prAvakake vrata grahaNa kiye the| vaha jainI hogayA thaa| kutiyA cANDAlake sAtha rahatI thii| usane dekhA ki merA mAlika cANDAla aba na pazuoMko mAratA hai aura na unakA mAsa khAtA hai to usane bhI jAnavaroMko mAranA aura mAsa mbAnA chor3a diyaa| cANDAlakI dekhAdekhI kutiyA bhI dharmakA abhyAsa karane lagI! nissandeha satsaM gati ho kazyANakAriNI hai| bhAI amibhUti! Akhira vaha cANDAla samAdhimaraNa karaka solahaveM mvargame deva huA aura usakI acchI maMgati pAkara kutiyA ayodhyAke rAjAkI rUpavatI nAmakI sudara rAja kumArI huI ! yaha dharmakA mAhAtmya hai, amibhUti / misa janmASa cANDAla putrIko tuma dekha Aye ho, vaha bhI nikaTa bhavya hai ! use dharmakA svarUpa samajhAo / usakA jIvana bhI samApta honevAlA hai, dharmAmRta pilAkara use bhamara jIvanakI jhAkIbhara to karAvo phira dekho vaha eka dina avazya hI lokabandha ho jAyagI !" zreNika ! sacamuca amibhUti muni yaha sunakara tatkSaNa uThe aura bar3e pyAra tathA sahAnubhUtise unhoMne usa itmAgya cANDAlapuktiko dharmakA marma mujhaayaa| taraha tarahase samajhAbujhAkara usake pari
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmAnya cANDAlI durgandhA [65* Ad bhaen. jAmoMko dharmameM sthira kiyA ! nissandeha sacce sAdhu, prANImAtrakA upakAra karanA apanA kartavya samajhate haiM ! abhibhUtike upadeza se usa cANDAla kanyAne paMca aNuvratoM ko dhAraNa kara liyA aura usI samaya samatAbhAvase usane sanyAsa magNa kiyA ! zreNika ! jaise prANIke antima samayame pariNAma hote hai vaisI hI usakI gati hotI hai| cANDAlaputrIko marate dama taka abhibhUti munine dharmakA svarUpa samaAyA thA, usake bhAva dharmame otaprota the ! vaha una bhAvoMko lekara marI so vaise hI zubhabhAvake dhArI campAnagarake brAhmaNa nAgazarmAke putrI huii| dekhA zreNika vaha cANDAlI dharmake sahAyase pariNAmoM ko ujjvala banAkara brAhmaNI hogaI " zreNikane mastaka namAkara kahA-' dItacandho ! Apa aura ApakA dharma hI isa bhayaMkara bhava vanave eka mAtra zaraNa hai / " zreNikane vIra vANImeM yaha bhI sunA ki usI janmAtra cANDAlokat ata phira Age barAbara kalyANa mArgamai unnati karatA gayA aura Akhira vahI mahAtmA sukuma la huA, jinakI puNyakathA harakoI jAnatA aura mAnatA hai| zreNika yaha rUca kucha sunakara bahuta hI prasanna huaa| vaha uThA aura usane prabhu mahAvIra ke pAdapadmoMmeM zIza nAkara praNAma kiyA / 1 rAjagRhako lauTate huye vaha barAbara dharmake patitapAvana rUpakA citavana karatA rahA ! usakA hRdaya nirantara yahI kahatA-' dhanya hai prabhU mahAbIra aura dhanya hai unakA dharma jo patita bhIvakA bhI uddhAra karatA hai, 1931 t }
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwmummymposeumymayawamyawwamrouamanamamyahoomimmewom rammam [5] , cANDAla-sAdhu harikeza ! vasanta apanI pUrI bahArapara thaa| usane cahuMora sarasa.ma.dakalA / phailA dI thii| vanalatAyeM aura vRkSa to praNaya likA Ananda baddha hI rahe the, kintu rasabhare manuSya bhI kAmake paMcazaroMse vidhe prema madhuko cakhane ke liye matavAle hohe the| yuvaka aura yuvatiyA TolI TolI banAkara vanavihArako jAte the aura vAntotsava manA kara Anandavimora hote the| kahIM vINAkI madhura jhakAra aura presiyake surIla kaMdaravameM bhI jakara premIjana saMgItakA svargIya Ananda lUrate the| kahIM para pramonmatta dampati jalakrIr3A dvarA eka dusareke diloMmeM gudagudI utpanna karate the| vamantane sacamuca unameM nayA joza aura naI bavAnI lAdI thii| ve umakA rasa luTane meM besudha the / prAcIna bhAratakA yahI to rASTrIya tyohAra thaa| isa tyohArako bhAratIyajana bar3e ullAsa aura kautukame manAne the| mRta gaGgAke kinAre kucha jhopar3iyA thiiN| unake pAsa hI haDDi. yokA Dhera thA aura gaDhemeM lohU aura 15 pahA paDa rahA thA, jinapara caula karave mahAna rahana the| una jhopaDayAme nA DAla loga rahate the| apane hisArmaka kAraNa ve manuSya mamAna dvArA niraskRta achUta the| koI una cANDAloM ko apane pAsa hokara nikalane nahIM detA thaa| xuttarAyagana sUtra ( zvena ma pra) mAdhArase /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ H . para kyA hotA! bAli manuSkA aura unake dila thA, na masalaya manAne ve kisIse pIche na rhe| ___ una caNDAlIko matA balikoTI thA, usako gaurI aura govA nAmakI do patniyA kii| gaurIkI kausase eka putra janmA thA, vaha jabAma thA aura usakA nAma harikeza thaa| kintu vaha thA bar3A hI kukara aura utanA hI adhika caMcala / basantotsavameM usane mI khuba bhAga liyaa| kharAba pIkara vaha badahoza hogayA aura usane apazabda bakanA tathA aisI ghRNita ceSTA karanI Arambha kI ki svayaM balikoTI unako sahana nahIM kara skaa| haThAt usane cANDAloM se kahA ki 'hariyA badamAza hai| ise apanemese nikAlakara bAhara kro|' . ____ cANDAla hariyAkI naTakhaTIse Uba hI rahe the| unhoMne use mArakUTakara apanemese nikAlakara bAhara kara diyA aura ve phira Akara utsava manAne meM mama hogye| . jaba jIvako acchA honA hotA hai to burA bhI bhalA hojAtA hakilako cANDAloMne apanemese nikAlA kyA usakA jIvana sughara gayA / haribalakI prakRti akkhar3a thI, vaha dekhane meM hI bhayA naka nahIM, vayameM bhI bhayAnaka thaa| apane manakI karanA use iSTa thaa|jb cArakoMne use apane utsavame se nikAla diyA to vaha unake pAsa hI kyoM jAya ? usakI mA bhI to vahA thI aura bApa mI / unhoMne bhI to usakA kucha jyAla nahIM kiyA mAkI mamatA to jAmasika hai, para usake liye yaha patthara hogaI / ume kyA par3I
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Newtonanandameremovemarameramaneletes Re pavitakana jo vaha unake pAsa aaye| aima hI soca vicArakaraharikezane nizraya kara liyA ki aba vaha lauTakara apane gAMva nahIM jaavNgaa| vaha bana rahegA, vanaphaloko svAragA aura pUrNa svataMtra hokara vicaraNa kregaa| usake samAna aura kauna sukhI hogA ? harivezabalane kiyA bhI aisA hii| vaha vanameM siMhake samAna svataMtra ghUmatA, phiratA aura mo kucha phala mAdi milate unako khaataa| eka dina ghUmate2 vaha eka AmavATikAke pAsa jA phuNcaa| vahAMphara eka jaina muni baiThe huye the| harikezake bhayAnaka rUpako dekhakara vaha muskarA diye / cANDAkakA bhI sAhasa bar3hA, vaha unake pAsa calA gyaa| bahuta dinoMse usane koI manuSya dekhA bhI to nahIM thaa| una muniko dekhakara unake pAsa baiThaneko usakA bhI kara aayaa| sunine use dharmakA mahatva samajhAnA Aramma kiyaa| hariveza ekadama cauMka par3A aura bolA-" mahArAja ! maiM to cANDAla I, mujhe to joga chUte bhI nahIM, dharma maiM kaise pAluMgA!" muni bole-"cANDAla ho to kyA huA ? ho to manuSya na? duniyAM tumheM nahIM chatI, mata chUmo! kintu dharmakA ThekA to kisIne nahIM le rakhA hai| tuma cAho to dharma pAla sakate ho|" harikeza acarajameM par3a gayA aura apanI asamarthatAko vyakta karane ke lie phira kahane lagA-"prabho ! maiM to deva-darzana bhI nahIM kara saktA!" muni haMsa par3e aura bole-"bhUlate ho, cANDAlaputra ! tumheM koI nahIM roka sktaa| tuma cAhate ho devake varsana karanA to sapane
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ antarako zuddha bnaao| ahiMsA, satya, brahmacarya mAdi sAtoMka pAlana jo koI karatA hai vahI upa hai, devatA hai brAhmaNa hai| ina atoM kA pAlana karanese hRdaya itanA pavitra hotA hai ki sake devake darzana vahIM hote haiM !" harikezako aba kucha hoza AyA vaha bhI manuSya hai, use bhI dharma pAlanA cAhiye / umane pUchA- "to nAtha ! kyA maiM dharma pAsa sakkA ?" munine uttara diyA-"kyoM nahIM vatsa ! jIvoMko mata mAro, hamase bane utanI unakI sevA karo; jhUTha kabhI mata bolo, hamezA hitamita vacana bolo, corI mata karo, parAI vastu bhUlakara bhI na lo, pUre brahmacArI bano, jagatakI striyoMko mAM bahana samajho aura pake saMtoSI raho, eka dhelekI bhI AkAMkSA na karo ! bolo, ina bAtoM ko karanese tumheM kauna roka sakatA hai ? koI nahIM, yahI dharma-pAlana hai !" munimahArAja ke isa dharmogdezakA prabhAva harikezapara khUba ho pdd'aa| usane maina dharmakI dIkSA lelI aura vaha una munike pAsa ha. kara jJAna-dhyAnakA abhyAsa karane lagA aura khUba hI usane tapa tpaa| jaba baha hariyA cANDAla nahIM thA, use loga mahAtmA harikeza kahate the| mahAtmA hariveza rUpameM usakI prasiddhi bhI cahuMmora hogaI thii| mahAtmA harikeza vihAra karate huye eka dina tiMduka nAnake -rUmIce mA virAjamAna huye| maura vahAMvara bharakara usa
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraka: jainadharma / FEBRU patitoddhAraka sapane bage / bagIcemeM eka yakSamaMdira thA / yakSane harikezako dekhA aura unake umra tapako dekhakara vaha unakA bhakta hogayA / usI samaya usa nagarake rAjAkI putrI bhadrA apanI sakhiyoM sahita vAyusevana ke liye vahA A niklii| madrAne to nahIM, parantu usakI sakhiyoMne harivezako dhyAna meM mama baiThA dekhA / ve saba unake pIche laga gaI, tarahara ke kAmabhAva darzAkara vaha unheM satAne bargIIM / ve eka dUsare se harikezako unakA pati batAtIM aura cuhala karatI thiiN| bhadrAne bhI yaha dekhA / usane unheM zir3akA aura kahA ki "kahIM aisA kurUpI kisIkA pati hogA ?" 1 harikezane na bhadrA ke vacana sune aura na sakhiyoMkI karanIpara dhyAna diyA / vaha apane dhyAna meM nizcala rahe / sacamuca vaha jite driya the| striyoMkI kAmukatA unakA kucha bhI na bigAr3a sakI mahAbhaTa kAmako unhoMne cAroM khAne citta pachAr3a mArA thaa| dhanya ve vaha mahAnubhAva ! cANDAla ke ghara janma lekara bhI vaha pUrNa brahmacArI huye| - M U kintu mahAtmA harikeAke bhakta yakSase striyoMkI uparoktU krUratUta sahana nahIM huiiN| usane madrAko kurUpA banA diyA / saha becArI bar3I bagar3AI para Akhira karatI kyA honA thA so hogayA hAM, harivezakA mAhAtmya usake dilapara asara kara gayA / ? rAjapurohita (brAhmaNa) ke sAtha bhadrA vyAha dI gii| vara hariveza ugroma tapa tapane bage, jo bhI sunatA unake tapazcaraNakI sutakaMThase prazaMsA karatA / rAjakumArI bhadrA aura usakA prati rAjapurohita naiTrika
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ coNDA- sAdhu 71 engisnanong unentheti meg a Al Al 6 / dharmAnuyAyI the| unhoMne socA ki bhagavAnakI dena hai ' haiN| Ao dAnapuNyameM kucha kharca kareM / cacala lakSmIko lagAkara yaza aura puNya donoM prApta kareM / iSTamitroMse salAha karake unhoMne eka mahAyajJa racanA bicArA aura tadanusAra unhoMne saba prabandha kiyA | logoMne cAroMora dhUma macA dI ki rAjakumArI mahAMne bar3A bhArI yajJa mAr3A hai| bar3I2 dUrase saikar3oM brAhmaNagaNa Aye huye yajJa sampanna kara rahe haiM / * harikeza | khUba bhareM pUre kRtame sacamuca eka bar3ese maNDapameM saikar3oM brAhmaNa paDita baiThe hube agnihotra par3ha rahe the / dhUmramaya amikI jvalA balivedI me uThakara AkAzase bAteM kara rahI thii| mAsa lolupI jIva usako dekhakara maiMke hI prasanna hote hoM, parantu usameM jIvita home jAnevAle pazugaNa usako dekhakara thara thara kApa rahe the / ve becAre pazu the to kyA ? unake bhI prANa the aura prANoMse prema honA svAbhAvika hI hai| kintu isa bAsako dekhanevAlA vahA koI nahIM thaa| I bahAkI eka khAsa bAta aura thii| logoMko hidAyata thI ki zUdra cANDAla Adi koI bhI nIca samajhe jAnevAle loga yajJa ke pAsese ma milane pAveM / vedazrutikI dhvani unake kAnoMmeM na par3hane pAve / kaisI viDambanA thI vaha / vaha dharmakI dhvani thI to use pratyeka manu ma kyoM na sune ' zUdra cANDAlAdi yadi apanI hiMsaka AjIvikAke kAraNa achUta the to pazu homakara mAna lenA kyA vaisA hI niva karma na thA ? cANDAla mahAtmA harikeza vahIM pAsa meM tapa tapa rahe the ka
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ maranamannamamIMHAHENMananmmommamimaramanemataramanamamminews 72] patitoddhAraka jenrm| mahInakA upavAsa unakA pUrA huA thA. vaha pAraNAke lie nagarakI bhora cle| rAste jAte vaha bhadrAke yajJamaNDapake pAsa jaanikle| bAmaNoMne dekhA ki vaha cANDAla hai, achuna hai| ve krodhake mAre lAla pIle hogae aura bole "kambakhta ! dharmakarmakA nAza karate tujhe barA bhaya nahIM hai / cala haTa yahAMse, nahIM to terI khaira nahIM hai|" mahAtmA harivezapara ina kaTuvacanoM kA kucha bhI asara na humaa| baha to apane bairIkA bhI bhalA cAhate the| una brAhmaNoM ko satyakA marma sujhAnA unheM ucita pratIta huA / Akhira niraparAdha jIvoMkA vadha kyoM ho ? kyoM manuSya bhrAntimeM par3akara adharmakA saMcaya kreN| jaina muni ajJAna aMdhakArako meMTanA apanA parama kartavya samajhate hai| ma0 harikezane apanA mauna bhanna kara diyaa| vaha bole-" vipro' jAtikA ghamaMDa vyartha hai aura prANiyoM kI hiMsA kabhI dharma ho nahIM sakA, yaha nizcaya jaano|" viproMkI kovAmimeM ina vacanoMne ghIkA kAma kiyaa| ye gAliyAM munAte huye bole- 'cala-cala, tU jAtikA cANDAla kyA jAne brahmakI bAteM ! bramako brAhmaNa hI jAnate haiN|" / ma0 hariveza ahiMsaka satyAgrahI the, unhoMne gAliyoMkI kucha bhI paravA na kI, balki vaha kahane lage ki-"bhAI ! ThIka hai, parantu bAmaNoM ke ghara janma lenese koI brahmako nahIM jAna jaataa| Ana kAkhoM brAmaNa mileMge jo AtmajJAnakI * monama' bhI nahIM jaante| sacamuca guNoMse manuSya brAhmaNa aura devatA banatA hai| pUrNa ahiMsaka bamacArI hI sabA brAmaNa hotA hai|...
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ / harikzakI bAta kATakara sakata fakt raho ! bramake darzana brAhmaNa hI karatA hai| jAo, dharmAnuSThAnameM vijJa , mata ddaalo|" harikezane zAMti aura dRr3hatApUrvaka kahA- saca karate haiM mAya, bAmaNa hI brahmake darzana kara saktA hai, para brAhmaNa vahI manuSya hai jo niratara brahmameM caryA karatA hai, jisakI dRSTi bAhya rUpa aura nAma 'ra nahIM aTakI hai, balki jo sadaiva cinmagata paramAtmAke dhyAna chIna hai vaha brAhmaNa hai| paramAtmA pada varNa aura jAtise rahita hai, isa kathAko tumane kyA nahIM sunA hai ?" saba bole-'kaunasI kathA ? cala haTa, hameM phurasata nahIM hai / kathA khnekii|" harikeza bole-acchA bhAI ! mata kaho kathA / para suno to / shii| kyA vaidika jaga meM yaha prasiddha nahIM hai ! dekho eka bhakta zivajIkI upAsanA karane calA aura usane stuti bandanA karake yaha prArthanA kI ki maiM khUba dhanavAna hoUM aura naivedya car3hA diyaa| 'phira bhI asaMtoSI ho vaha zivapratimAkI ora tAkatA rahA / zivasIko usakA yaha asaMtoSa bahuta akhraa| unhoMne use zikSA dene kI ThAna lI / bhaktane dekhA, zivajI ke sAmane usakA car3hAyA hunA maivedya nahIM hai| use acambhA huaa| usane phiA naivedya car3hAyA aura eka ora haTakara dekhane lagA ki use kauna letA hai| isameTe eka pulinda-mleccha dhanuSa-bANa lie bhAyA aura naiveSa haTAkara usane bhaktibhAkse apane phala phUla car3hA diye / zivajI usa pukibakI niSkAma bhakise prasana hokara usase sAmAna ho bAteM karane
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko isapara usa bhAko bar3I hAni huI aura baha kahane lagA ki devatA bhI kaise hogae haiM ki eka pulinda-mIcakI puSAMjalise to prasana hogae aura mujha kulIna brAmaNa bhakta ke kImatI dhAra mAna bhI diyaa| khaira, kala maiM bhI phUlapatI hI laauuNgaa|" hasare dina vaha bhakta zivajIko phUlapattI car3hAne AyA / pastu delA ki zivajIkI eka AMkha nahIM hai| baTase vaha bar3abar3AyA / 'yaha kalakI duzbheSTAko duSpariNAma hai| nIca pulindase muMha calAnA kahIM devatAoM kA kAma hai / khaira, eka stra to bcii| aura usane ..apanI manokAMkSA pragaTa karake phUlagatI cddh'aadii| zivanI aba bhI rasase masa nahIM hue / bhakta nigaza hokara eka ora jA baiThA / itanemeM nIca puninda aayaa| usane bhI zivanIkI eka AMkha dekhii| baTase usane tIra liyA aura apanI AMkha nikAlakara unako lagA -bI ! makikI hada hogii| zivajIne prasanna hokara usa pulisako gale lagA liyA aura usa kulIna bhaktako no nAmamAtrakA bhakta yA khuba jhidd'kaa| basa bhAI, samajho, devatA bhI guNoM ke premI hai| para jAtipAMti nahIM dekhte| sacamuca harako maje so harakA hoya, maha baki solaha bhAne sapa hai|" be-saba loga apane dhairya kho baiThe the, eka cANDAla unake pAsa mAnA adrava manAye, yaha ve bhalA kabataka baradAzta parate. harikezakI navItulI bAtoMkA kAyala unakA dila bhale hI humAho, aparantu mastakAva bhI nahIM namA thaa| usamara mAnake pahArakAza jAkara baThe aura kamako saharikako
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhu harikeza / iTAnekA udyama karane lge| bAharI nRzasatA ! terA AsarApara satyAmI vIra harikezako vaha bhI na DigA sakI, vaha baDaga rahe / 10] (5) rAjakumArI bhadrA ma0 harikezake caraNoMmeM mastaka namAge beTI kaha rahI thI- "nAtha ! mujha aparAdhinIko kSamA kiijiye| maiM dharmake marmako na samajha sakI thI, Apa dInoddhAraka haiN| Apane apane prANoMkI bAjI lagAkara ina pazuoMkI rakSA kI hai aura hama amakA uddhAra kiyA hai| bhale hI bar3e gharoMmeM hamane janma liyA thA parantu hamAre hAtha niraparAdha prANiyoM ke khUna se lAla horahe the| hama mahAn pApI be, usapara bhI hameM apanI jAtikA bar3A bhArI abhimAna thA / Apane usa abhimAna ke zatakhaNDa karake hameM subuddhi pradAna kI hai| cANDAka nahIM, Apa paramapUjya mahAtmA hai, hama saba ApakI zaraNameM haiN| prabho ! kSamA kIjie hamAre aparAdha aura hameM kalyANa mArga meM lgaaie|" ma0 harikeza bole- "bhadrA ! tU dharmAtmA hai, merA kucha bhI kisIne nahIM bigAr3A hai| dharma hI eka zaraNa hai| mAo, usakI ater chAyAme baiTho aura apanA tathA pratyeka prANIkA malA kro|" kahanA na hogA ki rAjakumArI bhadrA aura usake sAthiyani ma0 harikezake nikaTa dharmakI dIkSA lI ! aba ve saba jAtimadalepare the aura hara kisIse kahate the - 'paryeNa satyena tapasA saMyamena ca / mAtaMgaRRSirmataH zuddhiM na zuddhistIrthayAtrayA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUdra jAtIya dharmAtmA! 'ehu dhamma jo Aparai babhaNu sudavi koi / so sAvana, ki sAvayaha aNNu ki siri maNi hoha / / -zrI devsenaacaary| __" isa (jaina) dharmakA jo AcaraNa karatA hai, bAmaNa cAhe zudra, koI bhI ho, vahI zrAvaka (jainI) hai| aura kyA zrAvakake sira para koI maNi rahatA hai ?" kaSAyeM. 1-sunAra aura sAdhu metaary| 2-pani bhagadaca / 3-mAlI somdc| pdyaa|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ munAra aura sAdhu melA rAjagRhanagara meM eka sunAra rahatA thaa| vaha apane karma baDA hI kuzala thaa| rAjA zreNika sArI gahanA gAyA sIsapadavAte the dina bheNikane jina pUjAke liye sonekera phUDa banAne ke liye use monA viyA / sunAra jivandrA nakAra banAko phala banAne lgaa| ekadina vaha sunAra baiThA 2 phUla bar3ha rahA thA kitane usane dekhA ki eka sAdhu u ghakI ora AhAracaryAkAra liyA Arahe hai| maktabAla sunArane phUloMkA baDhamA choDa diyo / yaha daur3A daur3A gayA mau usane sAdhuko bhaktipUrvaka AhAra pradAna ki| sAdhu apane sasne gaye aura sunAra apanI dukAnapara mAtA kiMtu dukAna para baiThate hI usane dekhA ki eka soneko phUla gAyaba hai / sArI dukAna usane dRDha DAlo parantu monekA pUrva kahIM nahIM thA / vaha socane lagA ki 'yahA koI bhI sarAbAdamI nahIM pAyA jo phUla le jAtA / hA, sAdhu jahara yahAse nikle| ho na ho sonA dekhakara unakA mana Dima gayA / vaha hI phUla uThA le / gaye / balA, unhIMko pakaDU! duniyA sI pAvaDI kii| moTa lekara loga kaise 2 anartha kanne hai| isa mAmbaDIko kAmanA khAnA caahiye| x "mAthiyA yonI' pR0 14'para varNita kathAte
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Anirememuawerswamenomenonevamasomasmewaunswomansama . mubesmenous pavitodAraka mainrm| sunAra yaha vicArate hI dukAnase nIce utarA aura usa morako para daur3A vivarako sAdhu gaye the / bAjArake eka chora para baha use mila gaye / usane pukAra kara kahA-' suno to mahAgana ! bar3A acchA bheSa banAyA hai Apane / rojagArakA Dhaga bar3A acchA hai| aba vaha phUla mere havAle kIjiye, nahIM to khaira nahIM hai|' mAdhuko bastusthiti samajhane meM dera nahIM rgii| unhoMne ' apane Upara upasarga AyA jAnakara mauna dhAraNa kara liyA aur| cupacApa vahIMke vahIM khar3e hogaye / sunAra unako cupa dekhakara aura mI mAgababUlA hogayA / use aba pUrA vizvAsa hogayA ki phUla sAdhuke pAsa hai; taba hI to vaha cupacApa khaDA hai / sunAra unheM ulTI sIdhI sunAne lgaa| jaba itanese bhI use saMtoSa na huA to usane sAdhuke sira para aisI TopI caDhA dI ko dhUpa laganese sikur3atI jAtI thI aura sAdhuko asahya vedanA detI thii| sAdhu dhyAna / sthira cita the| kiMtu dekho sunAra kI buddhiko ! jagase sonene use budihIna banA diyA, usakI bhakti kAphUra hogaI aura pazutA usameM jAgRta hogii| dhana hai hI burI balA / kar3I dhUmmeM sa dhu khaDe tha / pairoM nIce dharatI jala rahI thI aura sira para car3hI TopI jyoM 2 sukar3atI tyoM 2 mAthA phAr3e DAla rahI thii| usakI prANazoSaka asahya vedanAko vaha sAdhu samatAmAkse sahana kara rahe the / vaha ahiMsaka vIra the / svayaM sAre kaSTa sahaseMge; parantu kisIko bhI jarA pIr3A nahIM phuNcaayNge| udhara sunAra sone logoM, aMdhA humA isa intajArameM bha ki merI mArase bar3A kara
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dhanasansar.18.1 1.BaatayaMDIBASIBIOSIMUBIDIOBUDIISISSUBASu cAhAra-mAdhu priyaa| [ 1 inase abhI sonekA phUla nikala' AtA hai| prakAza aura aMdhakAra ! puNya aura pApa ! donoMkA naMgA nAca vahA horahA thA ! una mAdhukA nAma metArya thaa| apane eka pUrva mavaye graha lAvastI nagarImeM yajJadatta nAmaka brAhmaNa the| kadAcita unheM sAsA. rika vaibhavame vRzA hogaI / dhanasampadAme mo : chUTa gayA / unhoMne AInI dIkSA grahaNa kara lii| vaha mAdhu hogaye. tapa tapane lage, kitu eka bAtakA tyAga vaha na kara ske| kulamadakA nazA unake punIta bheSameM caMdramAke kalaMkake samAna dikhatA thaa| janmaka vaha brAhmaNaH bhala kame apane kulakI maryAdAkA dhyAna chor3a deM ! kiMtu unhoMne yaha na jAnA ki atI dIkSA samabhAva hI pradhAna tatva hai / eka arhat bhakta yaha niya jAnatA hai ki usakA AtmA varNa aura kula rahita eka vizuddha dra-ya hai| sasArameM bhaTakatA huAkarmakI viDambanAmeM par3A huA vaha nAnA prakArake zarIra dhAraNA karatA hai / Aja jo brAhmaNake zarIrame hai kala vahI mahatarake zarImeM dimvAI paDegA; aura phira mahatara hI kyoM ? yadi vaha duSkarma karane para hI utArU hai to pazu aura narka gatiyoM ke dAruNa duHkha. bhoganeko unameM jA janmegA aba bhalA koI kula yA jAtikA ghamaDa kyA kare ? kitu yajJadatta isa satyako na samajha sakA / vaha kulamadameM mamta huA, marA aura hii| jAtikA deva huaa| tathA deva Ayuko pUrI karake isI bhAratameM ume eka harijana ( achUta zUda) ke nIca kulameM janma lenA pdd'aa| kiyA humA karma apanA phara
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ JuneKIES HSSIBITIONSURUS InHUNUIL.. dikhAkara hI rahatA hai| uzcatAke ghamaMDane usa bayaM nIcA banA diyaa| kiMtu pUrvabhavameM usane tapa bhI tapA thA, vaha akAratha kaise jAtA ? usane apanA amara dikhaayaa| puNyodayase usI grAmameM dhanadatta nAmakA eka saMTha rahatA thaa| usakI sIke usI samaya eka putrI huI thI / seTane usa putrIko uparokta harimana putrase badala liyA aura usakA nAma metArya rakha diyaa| sArI duniyA metArya ko meTa dhanadattakA putra samajhatI thii| zreNikane anI eka rAjakumArI kA vivAha metAryame kiyA thaa| usa vivAhakA bar3A bhArI utsava ga gRhameM huA thA. eka dina zAmako maMTha dhanadattA ghara ke sAmane nAcaraMga horahA thA loga dekhane Arahe the / metArya alI mA -pita bhI dekhana cale aae| menArya kI jina mAtAne ba apane putrakA aisA mahAna saubha bhya aura zvarya deva to vaha phUle aMga na smaaii| mAtAkA naha usake umar3a pdd'aa| usakI 3 tIme dudha bhara . yA au. vaha chalachala karake bAhara nikala paDA / mAtRsnehame vaha 5galI hogaI / metAryane bhI logoM ke sAtha yaha saba kucha dekhA / use baDA Azcarya huaa| mAkI mamatA hI aisI homakatI hai, pa.tu yaha kauna kahatA ki bhetAryako yathArtha mA dahI harijana hai ? meta.rya asamaMjasa meM par3a gyaa| bhAgyavazAt trikAladarzI bhagavAna mahAvIra vihAra karate huye menAyake nagarakI ora A phuNce| mata ryane bhI bhagavAnakA zumAgamana sunaa| vaha unakI vandanA kara ke liye gayA, aura una
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ upiraimmun. ....DUDHunt Dianarmy-anainamanarthairmananelaram MINon zAmAla-sAdhu harikA [83. trikAladarzI bhagavAn mahAvIrase usane apanI zaMkA nivedana kI / bhagavAnane metAryako usake saba hI pUrvabhava sunA diye| unako sunakara metAryakA hRdaya coTala huA, saMsArase ghRNA hogaI, use jAtismaraNa ho AyA aura apane pUrvamavake kulamadapara use bar3A pazcAtApa huaa| vaha vicArane lagA ki 'nAhaM nArakI nAma, na tiryak nApi maanussH| na devaH kintu sidAtmA sarvo'yaM karmavibhramaH / / "maiM nArakI nahIM hUM. tiryaca nahIM hUM. manuSya nahIM hUM aura nahIM hI deva i, kyoMki ye saba to karmapudgala ke vibhrama haiM ! mohameM paDA huA maiM apaneko manuSya aura brAhmaNa samajhaneke bhramameM par3A thaa| vastutaH nizcayarUpameM maiM siddhAtmAke samAna huuN|" ___isa prakAra vairAgyacitta hokara metAryane apane pitA dhanadattame AjJA lI aura vaha sAdhu hogyaa| aba vaha sAdhu metAryake nAmase prasiddha hue| sunArane inhIM sAdhupara mahAna upasarga kiyaa| nIcakumameM janma lene para mI apane pUrvasaMcita cAritrajanita dRr3hatAke prabhAvase yaha acche tapAvI huye / kulamada aba unheM chU bhI nahIM gayA thaa| sunAra baiThA intajAra hI karatA rahA ki saba sAdhu kabaleM aura phUla mile, parantu uvara lIlI TopI isanI saMkucita huI ki umane sAdhu metAryake mAyeke do TUka kara diye / mAyake do Taka huye, mI. rakI sthiti kSINa hIna hogaI; parantu metAryakA Amagaurya pUrva aura nizcala thaa| vaha sadgatiko prApta huye ! dhanya ye sAdhu metArya !
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] parivoddhAraka jainadharma / udhara jaba sAdhu metAryakA mAthA phaTA to usase eka bar3I AvAja huI / usako sunakara pAsavAlI chataparase paMkha phar3aphar3A kara eka kroMca pakSI ur3A aura usakI caucase chUTakara sonekA phUla sunArake Age A girA ! sunAra yaha dekhakara sthaMbhita horahA, usake kATo to khUna na thA ! aba use apanI gaLatIkA mAna huA - apanI nRzaMsatA dekhakara usakA hRdaya TUka TUka horahA thaa| vaha khUba hI pazcAtApa karane lagA aura apane kRta pApase chUTaneke liye vaha jinendra bhagavAn kI zaraNa meM pahuMcA | sunAra sAdhu ho gayA aura Atmazodha karane kayA / pariNAmasvarUpa vaha samAdhimaraNa kara ucca gatiko prApta huA ! sAdhu metArya cAhate to koMcapakSIkA patA batAkara apane prAma bacA lete; kintu ve to ahiMsaka vIra the| apane svArtha- zarIra mohake lie vaha kauMcapakSI ke prANoMko kaise saMkaTameM DAlate ? sunAra use pakar3atA, mAratA / use bhI pApa lagatA / udhara kauMcapakSI raudra pariNAmoMse maratA to aura bhI durgatimeM jAtA ! uttarottara sabakA burA hotA ! eka jaina muni bhalA kaise kisIkA burA kare ? vaha to samatAbhAvakA upAsaka hai aura usake liye apanA sarvasva arpaNa karane ke lie tatpara rahatA hai| sAdhu metAryane isa satyako mUrtimAna banA diyaa| dhanya the vaha ! S
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni bhagadatta / [ 2 ] muni bhagadatta ! * [ 85 (1) banArasa meM caMdravaMzI rAjA jitAri rAjya karatA thA / kanakacitrA usakI rAnI thI / unake eka putrI huiiN| usakA nAma unhoMne muMDikA rakkhA | muMDikAko miTTI svAnekI burI Adata paDa gaI thI; jisake kAraNa vaha sadA bImAra rahatI thI / muMDikA sthAnI hogaI thii| eka roja vaha vAyu sevanake liye bAhara bagIce meM gaI / vahA usakI bheMTa vRSabhazrI nAmaka jaina svAdhvI hogaI | vRSabhazrIne use dharmakA svarUpa samajhAyA aura vaha jainI hogaI / usane abhakSya vastuoMko bhakSaNa na karanekA niyama le liyA / vrata saMyamako pAlanese usakA jIvana svasthya hogayA / vaha ava eka anupama sundarI thI / rAjAne muMDikAko vivAha yogya dekhakara usakA svayaMvara racA / dUra dUrase rAjA mahArAjA Aye / muMDikAne sabako dekhA, parantu unameM use koI bhI pasaMda nahIM AyA / usane kisIke galemeM bhI baramAlA nahIM DAlI / becAre saba hI apane 2 dezako nirAza hokara lauTa gye| muMDikA dharmasevana karatI huI jIvana vitAne lagI / ( 2 ) tuMDa dezakA rAjA bhagadatta thA / zrI / rAjA magadattakA jaisA bar3A cakrakoTa usakI rAjadhAnI car3hA vaibhava thA, vaisA hI vaha 2 para mULa kathA dI huI hai| x 'samyaktva kaumudI' pR0
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ matlunwRDIraisuallam maNamauBIDISHRIRAINIMURAuRUARIUMisustansanslRIBiaasan 86] patitodAraka jaindhrm| dAnazIla thaa| kiMtu vaha thA hIna jAtikA / dUsare kSatrI rAjA use nIcI dRSTi se dekhate the| gajA bana jAnepara bhI usakI jAtigata hInatAko ve loga nahIM bhUle the| kula aura jAtike ghamaMDakA yaha duSpariNAma thaa| bhagadattane muMDikAke sauMdaryakI bAta sunii| usane jitArise use mAgA / jitArine kahalA bhejA ki 'jaba acche 2 rAjakumAroMke sAtha to muMDikAne byAha kiyA nahIM to tujha nIcake-ochI jAtike puruSa ke sAtha usakA byAha kaise hosaktA hai ? khabaradAra, aba muMDikAkA nAma muMha para mA laanaa|' bhagavattane phira duna bhejakara mitArise nivedana kiyA ki " vastutaH manuSyameM guNa honA cAhiye / jAti koI bhI ho, usase kucha kAma nahIM / muMDikAkA byAha mere sAtha kara do isImeM tumhArI jitAri magadattake isa saMdezako sunakara AgababUlA hogayA / usane dutase kahA ki " jAo, bhamadattase kaha do ki rAjA jitAri usakI manokAmanA yuddhameM pUrI kreNge|" jitArikA yaha, uttara pAte hI bhagavattane yuddha ke liye taiyAriyAM prArambha kara dii| usake maMtriyoMne use bahuta kucha samajhAyA aura batalAyA ki maitrI aura sambandha basavara vAloMkA hI zomatA hai, rAjAko haTha nahIM karanA cAhiye ! kintu bhagadattako unake yaha bacana ruce nhiiN| usane kahA-" jitAriko apane kSatrIpane-ucca AtikA ghamaMDa hai| isa ghamaMDako yadi maiM cUra-cUra na karato loka mujhe guNI kaise jAnegA aura kaise Adara karegA ? lokameM guNavAna hokara jInA hI sArthaka hai| kyA tumane yaha nItikA vAkya nahIM sunA:
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ COHEMORRHOIDSIBIABI.SUHISUAHUBANIDINARUNU010iu- SuTIONuuNGDiroHDHUNIST muni bhgdtt| 'yajjIvyate kSaNamapi prathitamanuSyaiH, vijJAnazauryavibhavAryaguNaiH sametaH / tasyaiva jIvitaphalaM pravadanti santaH, kAkopi jIvitaciraM ca baliM ca mukt|" "saMsArameM eka kSaNamAtra bhI kyoM na nA ho, para vaha jInA unhIM puruSoMkA saphala hai jo vijJAna, zU vIratA, aizvarya aura uttama2 guNoMse yukta hai aura baDe baDe pratiSThita loga jinakI prazaMsA karate haiN| yoM to juThA svAkara kauA bhI jItA rahatA hai; para aise jInese koI lAbha nhiiN|" bhagadattake dRr3ha nizcayake sAmane maMtriyoMkI eka nI na clii| vAstavameM bhagadattako apanI viziSTatA prakaTa karanA vAJchanIya thaa| loga use nIca aura hIna jAtikA kahate hI hai aura burI nigAhase dekhate hI haiM, use unakI yaha dhAraNA apanA zaurya prakaTa karake mithyA siddha karanA thii| basa, vaha zIghra hI apanA lAva-lazkara lekara banArasakI ora cala par3A! ghamaMDakA sira nIcA hotA hai / prakRti anyAyako sahana nahIM krnii| jitArike jAtimadane usake sarvanAzakA dina najadIka lA rkkhaa| use jarA bhI hoza na thA ki bhagadatta usapara car3hA calA rahA hai| jaba usane banArasako cAroM orase ghera liyA taba kahIM use bhagadattake AkramaNakA patA calA ! usane bhI apanI senA taiyAra karAnekI AjJA nikAla dI; kintu maMtrIne use samajhAyA ki zatrukI zaktikA manvAna kiye binA hI usake sanmukha mA DaTanA ucita
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Haubu. nuarusianSIDHDHDn.. 88] patitoddhAraka jainadharma / nahIM hai| jitArike sira para to ghamaMDakA bhUta car3hA thaa| vaha caTase bolA-"usa kamIne bhagadattakI zakti hI kyA hosaktI hai ? kahA jitAri kSatrI aura kahA vaha kamInA ? basa usako prANa daMDa dekara hI maiM kala laMgA / " matrI cupa ho rahe / rAjA jitAri raNacaNDIkA sappara marane ke lie uddhata senAko lekara nagarase bAhara niklaa| usa samaya akAla vRSTi huI, pRthivI kaMpa gaI aura pracaMDa ulkApAta huaa| ina apa. zakunoke dvArA mAno prati jitAriko saceta kara rahI thI ki ghamaMDa mata kro| gaNoM kA Adara karanA miikho| parantu jitAri mAnake ghor3epara savAra ho aMdhA banA huA thaa| vaha bhagadattase jA bhiddaa| donoM meM nAyeM jUjhane lgii| mArakATame raNabhUmi lAla-lAla hogii| dekhane hI dekhate bhagadattakI menAne jitArIkI menAko titara-vitara kara diyaa| usake paira ukhaDa gaye aura vaha gveta chor3akara bhAgane lgii| bhagadattane jitAriko aba bhI maceta kiyA, parantu usakA kAla sirapara maDarA rahA thaa| usane bhagadattakI bAta nahIM sunI / bhAdatta krodhame kApa uThA aura usapara kar3e bAra karane lgaa| jinAri usake cAra sahana na kara sakA aura prANa lekara bhAga khar3A huaa| bhagadatta taba bhI usakA pIchA nahIM chor3atA thA, kintu maMtriyoM ke samajhAnase usane bhAgate hue jitAriko chor3a diyaa| bhagadattakI menAne vijaya ghoSa kiyaa| aura usane magarva banArasameM praveza kiyaa| muMDikAne sunA ki usakA pitA yuddha meM parAsta huA hai, jamIna
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni bhagadatta / [ 89 Heiniansinindiandimidianis usake pairoM talese khisaka gii| usane socA ki ' bhagadasane jisa liye yaha yuddha ThAnA thA use aba vaha avazya pUrA karegA - balAtkAra vaha mujhase vyAha karegA / kintu nahIM, maiM aisA kadApi nahIM kruuNgii| maiM strI hUM to kyA ? merI icchA ke virUddha kisakI sAmarthya hai jo mujhase vyAha karegA ? maiM byAha nahIM karUMgI- kisI ke bhI sAtha ! maiM azaraNa zaraNa jinadhamakI zaraNameM jAU~gI / vahI to jagatameM saccI trANa hai / Ajanma akhaMDa zIladharmakA pAlana karU~gI / ' apane isa nizcayake anusAra vaha eka jaina sAdhvIke pAsa pahuMcI aura sAdhudIkSA le bhikSuNI hogaI / banArasa meM praveza karanepara bhagadattane muMDikAkA sArA vRtAnta sunA; jise sunakara usakA hRdaya dayAse bhIja gyaa| vaha dor3A dor3A gayA aura muMDikAke pairoM par3akara usase kSamA mAMgane lagA / saca hai guNI hI guNakA Adara kara saktA hai / bhagadatta hIna jAtikA honepara bhI guNavAna thA / muMDikA ke dhArmika nizcayane bhagadattake hRdayako namA diyA / use vairAgyase paripUrNa kara diyA / jitArike putrako usane banArasakA rAjA banAyA aura vaha svayaM jainadharmakI zaraNameM pahuMcA - jaina sAdhu hogayA / usane ugrogra tapa tapA, jisase usakI prasiddhi cahUM ora hogaI aura loga abhIbandanA karake apane bhAgyako sarAhate the / aba yaha koI nahIM kahatA thA ki bhagadatta hIna jAtikA hai - use kauna mAne / kSamA, zIla, zAMti, samatA prabhRta guNane bhagadattako lokamAnya banA diyA / guNoMkI upAsanA hI sArthaka hai / 11101111manpsanei NEVER E
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma / [ 3 ] mAlI somadatta aura aMjanacora !* 90 ] wwwmusa (1.) rAjagRhameM somadatta nAmakA mAlI rahatA thA, aura usI nagarame jinadatta nAmaka seTha bhI rahane the| seTha jinadatta jainI the, vaha prAtaH kAla uThate hI jina maMdiroMmeM pUjA karane jAte the / somadatta mAlIne dekhA ki seTha jinadatta eka cIla jase yaMtrameM baiThe-baiThe ghura ghura kara rahe haiN| thor3I hI dera meM vaha cIla jaisA yaMtra sare se Uparako ur3a gyaa| mAlIne kahA- 'are ! yaha to vAyuyAna hai / ' aura vaha usakI ora nihAratA raha gayA ! somadatta seThajIko pratidina usa vimAnameM baiThakara ur3ate dekhakara AzcaryameM par3a gayA / vaha socane lagA ki 'Akhira seThajIko aisA kyA kAma hai jo sabere hI sabere vimAna meM baiThakara rojamarrA kahIM jAte haiM ? dharmavelAke samaya unakA isa taraha rojAnA jAnA rahasyase khAlI nahIM hai| Anedo Aja unheM; maiM unase pUchUMgA !" somadatta yaha vicAra hI rahA thA ki sare-se seThajIkA vimAna usake sAmane A khar3A huaa| mAlIne jhaTase jAkara seThajIke paira pakar3a liye| seThajI becAre bar3e asamaMjasa meM par3e, vole- 'Akhira bAta bhI kucha hai !" somavattane uttara diyA- 'Apa kSamA kareM to eka bAta puuchuuN|" seThane kahA- 'pUchaM, tujhe kyA pUchanA hai ?' * mArAdhanA kathAkoSakI mULa kathAke mAdhArase /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlI somadava aura aMjanacora / Shaniaziding10 [ 91 somadattane apanI zaMkA unapara pragaTa karadI; jise sunakara seThajI khilakhilAkara haMsa par3e aura bole- basa, "isa jarAsI bAta ke lie itanA tUmAla !' kintu isa jagasI bAta meM mAlIkI hRdagata dhArmi katA otaprota bhI / vaha use eka puNyAtmA pragaTa karaneke liye praryApta thii| seThajIne bhI usakI dhArmikatAko dekhA aura ve prasanna ho kahane lage- 'priya somadatta, maiM dharmavelAmeM dharmArAdhanA hI karatA hUM / vimAnameM baiThakara tIrthoMkI vandanA karane jAtA hUM, yaha merA nitya niyama hai / " dharmavatsala somadatta yaha sunakara pulakitagAtra hogayA aura bolA - " mAlika, mujhapara bhI mihara hojAya ! ApakI jarIsI dayAse merA beDA pAra hojAyagA !" seTha jo dRr3ha samyaktI the, vaha caTase bole- hAM hAM, somadatta tumane yaha bar3A acchA vicaaraa| jinendra kI pUjA bhava-bhavameM sukhadAI hotI hai| tuma to manuSya ho, jina pUjA karake mahat puNya saMcaya kara sakte ho / jAnate ho, isI rAjagRhameM eka meMDhaka thA jo jinendra pUjAke mAvase eka phUla lekara tIrthaMkara mahAvIra ke pAsako calA thA, parantu becArA rAste meM hAthI ke paira tale Akara marA aura pUjAke puNyamaI bhAvase phalasvarUpa devatA huaa| Ao, maiM tumheM vimAna banAnakI vidyA batAdUM, tuma use sAdha kara jina pUjA kro| tuma mAlI ho to kyA ! tumhArA hRdaya pavitra hai !" khUba tIrtha vaMdanA aura somadattane seThajIse vimAna vidyAkI vidhi jAna lii| aba vaha usa vidyAkI siddhimeM lagagayA /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ... RANDusunuou .tamanimun01.00 .0IOnli. 10 H OUDiliun. patitoddhAraka jainadharma / (2) somadattane hajAroM-lAkhoM paudhoMko lagAyA, bar3hAyA aura sevArA thaa| usake hAthake lage hue saikaDoM peMDa apane saundaryase logoMkA mana mohate the; parantu yaMtra-vidyAmeM vaha apanekI kuzala siddha na kara sakA / kaI dina bIta gaye parantu lAkha sira dhunane para bhI vaha vimAnakA DhAMcA bhI na DAla sakA / apanI isa asamarthatA para becArA hairAna thA to bhI vaha hatAza na huaa| usa dina somadatta vimAna-vidyA sAdha rahA thaa| rAjagRhakA nAmI cora aMjana ugharame A niklaa| usane somadattase mArA vRttAMta pUchA aura usakI kaThinAI jAnakara usane kahA-" bhAI, ghabar3Ao mata, mujhe jarA yaha vidyA btaao| maiM ise abhI sAdhe detA huuN| somadattane kahA- bhAI, maiM tumheM isa vidyAkI vidhi eka zarta para batA sakatA hUM aura vaha yaha ki tuma mujhe vimAnameM baiThA kara sAre tIrthokI yAtrA karA do|' aMjana bolA- are, isake kahanekI kyA jarUrata thii| vimAna bana jAya to ekabAra kyA anekabAra Apako tIrthayAtrA karA duuNgaa| somadatta yaha sunakara prasanna huA aura usane corako vidyA sAdhane kI vidhi batalA dI / cora nizaka aura dRDha puruSArthI thA / yaha vimAna banAnemeM besudha ho juTa gayA aura usane use banA bhI liyA; kintu usameM baiThakara AkAzameM ur3anA bhI koI sarala kAma
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ S .INOIMINILOUD.NUSHRIDUNIA NHANIRUDHATSummmunusuaHOURS mAlI somadara aura mjnbor| [13 nahIM thA ! aMjanane kahA-'Amo bhAI somadata, baiTho yaha vimAna bana gayA / ' somadatta sIdhe se baiTha gayA; parantu jyoMhI vimAna uparako uThA ki vaha ghabar3Ane lagA aura aisA ghabar3AyA ki aMjanako vimAna calAnA rokanA paDa! ! kintu aMjana nizaGka aura abhaya thA, use vimAnameM baiThakara uDanemeM jarA bhI Dara na mAlUma huaa| vigana bana gayA, aMjana baiThakara usameM uDane bhI lagA; paraMtu phira bhI somadatta apanI mAnasika durbalatAke kAraNa usase lAbha na uThA sakA / somadatta dukhI thA aura aMjanako malAla thaa| 'are ! abhI uThA hI nahIM ! bhAI, khola kivAr3a !' 'are bhAI somadana ! sunatA hI nahIM ! sotA rahegA kyA ? dekha kitanA dina car3ha AyA / ' * kauna ? bhAI aMjana ? itane tar3ake kahAM ?'' ' kahAM kahA ? uTho bhI-calo dilakI murAda pUrI hogI ?" 'kahAM cluuN|" * jahA maiM kahUM / jaldI nahA-dho lo / maiM yahAM baiThA iN|' 'acchA'-kahakara somadatta mAlI nahAne calA gayA aura nahA-dhoke vaha lauTA to usane dekhA ki usakA mitra amana baiThA usakA intakAra kara rahA hai| vaha aTapaTA hokara bolA-'bhAI' bhAja to tuma pahelI bujha rahe ho| Akhira kucha to batAbho, kahAM caDhUM?'
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ mataiorairmendmenonDamanD000mAMAam. IMIRECIPIMmm. 94 parivodArakA / ___ aMjana muMha car3hAke bolA-'mujhapara vizvAsa nahIM hai, to lo maiM yaha jAtA huuN| aba kabhI Apako kaSTa... somadattane bIcameM hI use roka liyA aura kahA-'vAha, itanI jaldI nArAja hogae / lo calo, dera mata kro|' aMjana khuzI khuzI somadattako hAthase pakar3akara le claa| bAhara eka acchI sI koTharImeM use baiThA diyA aura bolA- bhAI, jarA dera tuma isa koTharIko dekho bhAlo maiM abhI AtA hU~ !' somadatta koTharIko dekhane lgaa| usame baiThane ke liye acche gadve-takiye lage the-bar3hiyA pharza bichA huA thaa| chatameM jhAr3aphAnuma laTaka rahe the / dIvAlo ra sundara citra aura nirmala darpaNa lage huye the| somadatta koTharIke isa saudaryako dekhane meM mama hogyaa| use isakA jaga bhI bhAna na huA ki koTharI hila rahI hai-jhADaphAnuma hila hila kara khatakhatA rahe hai / pRthvI karavaTa thor3e hI baMdala rahI thI jo momadatta kucha aura socatA ! (4) aMjanane somadatta ke kavepara hAtha rakhakara kahA-' bhaI svaba ! tumane abhI yaha jarAsI koTharI bhI nahIM dekha pAI ! mai to apanA saba kAma bhI kara AyA / ' momadana siTa piTAkara raha gayA / aMjanane usake maMkocako kAphUra karane hue kahA-'acchA bhAI ' ara calo, bAharakA vaicitrya dekho|" somadattane jyoMhI koTarIke bAhara kadama rakhA ki yaha bhauca
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ SanamusisuaavaHBansumDuOORANDIRaravasanaamananpioneLIOHDDu mAlI somadata aura manalacora / kAsA ho vahIM khar3A hogayA-mAno use kATha mAra gayA ho| aMjana tAlI bajAkara haMsane lagA / somadattako usakA yaha bartAva akhara gayA / vaha jhuMjhalAkara bolA-' yaha naTakhaTI / merepara jAdU kiyA hai tumane / mitra hokara yaha vizvAsaghAta !' ajanane kahA-'vizvAsaghAta hai yA pratijJA pUrti yaha abhI mAlUma huA jAtA hai / jarA Age bar3hiye / " somadattane a~janake sAtha Age bar3hakara eka ati ramya aura vizAla jinamaMdira dekhA / vaha svarNa zailapara bar3A hI manohara dikhatA thaa| isa divya dRzyako dekhane hI somadana apaneko saMbhAla na sakA / vaha aMjanase lipaTa gayA aura pUchane lagA-'bhAI, tuma mujhe kaise kisa tIrthame le Ae ! tuma bar3e acche ho !' aMjana bolA- nahIM nahIM, mai buga haiN| le kahAM AyA ? dekhane nahIM yaha meruArvata hai aura yaha vahAM kA jina caityAlaya / vimAnameM baiThakara tuma bahA Arco ' ___ hai : vimAnameM beTakara ? vaha koTarI vimAna thI " pUchA somadattane Azcaryacakita ho! aMjanane uttA diyA - khule bimAnameM ApakA jI par3AtA thA / isaliye maiMne bimAnako koThIke rUpameM palaTa diyA !' __ aMjanako chAnImeM lagakara momadattane kahA-'mAI ! tuma dharmAtmA ho / tumhArA upakAra maiM kabhI nahIM bhUla sktaa| calo, aba hikI pUjA karake apanA janma / ra kareM :
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] pavitoddhAraka jaindhrm| RiteHOHIHulaaorarimanamalner...0 itaire..... .. SHOTSID00041010 niSa guru virAjamAna the aura unhIM ke nikaTa seTha minadatta baiThe huye the| devapUjA karake aMjanacora aura somadatta mAlI vahA phuNce| unhoMne pahale seThajIko namaskAra kiyA aura bAdameM guru mahArAjako ! dekhanevAle unake muMhakI ora tAkane lge| seTha jinadattase na rahA gayA / unhoMne kahA- mUkhoM ! tumheM yaha bhI tamIz2a nahIM ki pahale guru mahArAjakI vaMdanA kI jAtI hai| aMjanane vinayapUrvaka kahA- hamane apane gurukI hI pahale vaMdanA kI hai| seThajI ! yadi mApa dayA karake jinapUjAkA mahatva aura vimAna vidyA somadattako na batAte to hamame dIna hIna pApapaMka lipta AtmAoMkA bhalA kaise hotA ? kaise hama yahA pahuMcane ? Apa hI hamAre sacce hitaiSI hai ." ____ gurumahArAmane kahA-'ThIka kahane ho, ajana ! loka bheSa aura rUpakI pUjA karanekA daMbha karate hai, parantu naMge hokara jaMgalameM jA baiThanese na koI sAdhu hotA hai aura na koI zarIrase hIna, va kurUpa honese hI koI pApI nahIM hotA aura na sundara zarIra aura ucca bhAtiko pAkara koI dharmAtmA hojAtA hai| manuSyameM pUjatva aura var3appana guNoMse AtA hai aura guNoMkI vRddhi unakA vikAsa karanese hotI hai / seTha jinadatta guNavAna mahAnubhAva haiM aura tuma donoM yadyapi lokameM nIca aura hIna kahe jAte ho, parantu tuma ho bhavya dharmAkAMkSI ! guNoMkA bhAdara karanA tuma jAnate ho| aura Adaravinaya karanA hI dharmakA mUla hai| siddhase pahale bharahaMtakI vinaya
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ m aanaamannamruRIma..1000wo BOUNainsiste..anatananam mAlI somadata aura aMjananora karake hama guNagrAhakatA aura kRja bhAva kA mahatva pragaTa karate haiN| tumane bhI Aja yahI kiyA hai / bhAI ! apane pariNAmoMko aura bhI ujjvala banAnekA prayatna karI / yaha shrii| nAzavAn hai| duniyAM kI sampatti kSaNika hai-strI putra bha.di sarandhI matalabake sAthI hai / unameM kyA page ho ? hRdaya ke saMkocako dUra kara do-sAre vizvako apanA kuTumba banA lo aura nirdvanda hokara Atma-zaurya prakaTa karanemeM laga jaao| kyA kahate ho, aMjana ! he himmata ? abhI taka cora rahe ? aba corako daNDa dene kA udyama karo : " ___aMjana munirAjake pairoM meM paDakara bo- " prabhU ' Apa satya kahate hai / AzISa dIjiye ki maiM apanA Atmazaurya prakaTa karane meM maphala prayAma houuN|" gurune apanI zAntimaya chAyAmeM aMnako le liyaa| usa aMjanako jo kala taka cora thA, f meM loga vRNAkI dRSTi se dekhate the aura rAja karmacArI jisako pakaDasara zUlI caDhAne kI phirAka meM rahate ' usa dIna hIna pApI aMjanako nirya tha gurune jagata-pUjya banA diyaa| aMjanane Atmazaurya prakaTa karane ke liye hAthoMme Ane bAla upADa kara pheMka diyA, vastroM ka vanako utAra pheNkaa| prakRta bheSameM nirdvanda ho vaha tara tarane lge| sTajI aura mAlI unha * dhanya - dhanya ' kahane lage aura zakti ke anumA vrata lekara vApipaghA athe| thoDe samaya bAda unhoMne sunA ki aMjana saMpAra-mukta hogaye - vaha siddha paramAtmA huye hai| bhaktima unhoMne mastaka namA diyA aura bhagavAna kA pUjana kiyaa|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 ] patitoddhAraka jaimatha 11amila candan [ 4 ] dharmAtmA zUdrA ( 1 ) ujjana ke udyAnameM tapodhana nirgranthAcArya saMgha sahita Akara birAje the / ve mahAna yogI aura jJAnI the| ujjainakI bhaktavatsala janatAne jaba unakA zubhAgamana sunA to usane apane bhAgyako sarAhA / strI-puruSoM, bAlaka-bAlikAoM aura yuvA vRddhoMne unakI satsaMgatime lAbha uThAnekA yaha acchA amara paayaa| svAti nakSatrakA jala cAtaka ko hara samaya nahIM milatA / yogiyoMkA samAgama bhI sulabha nahIM hotA / banameM rahane se koI yogI ho bhI nahIM jAtA / kAminI kaMcanakA mohatyAga kara jo indriyoMko damana karane meM saphala hokara jIvamAtrakA kalyANa karaneke bhI talara hotA hai, vaha saccA sAdhu saMsAra durlabha hai| ujjainakI vivekI janatAne nirgranthAcArya meM eka sacce sAdhuke darzana kiye, usane apaneko kRtakRtya mAnA / ujjaina ke rAjA rAva umarAva, dharmI vyApArI, sAmAnya- vizeSa saba hI niryathAcAryakA dharmopadeza sunane gye| saba hI ekaTaka hokara dharmopadeza sunane lage / AcArya mahArAja bole- bhavyo ! mAnavajanmakA pAnA mahAna puNyakA phala hai| samudra mese rAIke dAneko DhUMDha nikAlanA kadAcit sugama hosaktA hai parantu manuSya honA khatanA sugama nahIM hai / aise amUlya jIvanako pAkara vyartha hI Ayu pUrI kara denA- sukhase mvAnepIne aura mauja ur3Ane meM hI apane 1 * 'gau caritra' meM mUla kathA hai / kanyAyeM / *
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIRURUDEAUNDAUNLUDIOHIROHINIMUNARISHMIRI.ORRUCTUTORRRRRRRRRROUND dharmAlAzadA kartavyakI itizrI samaja lenA apane Apako dhokhA denA hai| kyoMki maunazokhameM sukha nahIM hai| vaha jabataka sahana hotA hai tabataka priya lagatA hai| kiMtu jahAM indriyAM zithila huI aura yuvAvasthA khisakI ki vahI bhogapabhoga kAle nAgase dikhane lagate haiM / bhAiyo, yadi maujazaukameM hI sukha hotA to buDhApemeM bhI unase sukha milanA cAhiye; parantu vaha nahIM miltaa| isase spaSTa hai ki saMsArake indriyajanita bhogoMse sukha nahIM mila saktA-vaha unameM hai hI kahAM? sukha vastunaH apanese bAhara kahIM hai hI nahIM ! AtmA parase jahAM AkulatAkA bojha halkA huA ki use sukhakA anubhava huA / sacamuca sukha pratyeka AtmAkA nijI guNa hai| yadi sukhI honA cAhate ho to apane bhItarake 'deva' ko-' AtmArAma' ko pahacAnanekA prayatna karo- tumhArA kalyANa hogA !' nigraMthAcAryakA yaha dharmo deza sunakara saba loga prasanna huye aura kinhoMne apanI zaktike anusAra dhArmika vA niyama bhI liye / thor3I derameM bhaktoM kI saMkhyA ghaTa gii| nirgranyAcArya ke pAsa inegine AdamI raha gye| usasamaya unhoMne dekhA ki tIna mahAkurUpA gegImI zUdrA kanyAyeM unake sanmukha hAtha joDe khar3I haiM / AcArya mahArAjane unheM bhAzIrvAda diyaa| ve zUdrA kanyAyeM unake pAda-padmoMkA Azraya lekara bolI" nAtha ! kyA hama-sI dIna-hIna vyaktiyAM bhI sukha pAnekI madhikAriNI haiN|" nigranthAcAryakA mukhakamala khila gyaa| unhoMne uttarameM kahA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] patitoddhAraka jainadharma - Manasparagushiindiandins "hAM, putriyo ! kyoM nahIM tuma bhI sukha pAnekI adhikAriNI ho ? tuma to manuSya ho - pazu-pakSI bhI sukhI hosate haiN|' kanyAyeM - 'pazu pakSI bhI ?' nirgra0 - 'hAM, pazupakSI bhI / unake bhI AtmA hai aura sukha pratyeka AtmAkA apanA nijI guNa hai / aba bhalA kaho, usa apane upabhoga kauna nahIM kara saktA ? guNakA 9 kanyAyeM - to nAtha ! hameM sukha kaise mile ? ' nigre0 ' sukha AkulatAke dUra hone se milatA hai aura AkuLatA dharma karma karanese miTatI hai / isalie yadi tuma sukha cAhatI ho to dharmakI ArAdhanA karo ! zUdrA0- bhagavan ! hama dharma kaise pAleM ?? nirgra0 - ' dekho, jaisA anna khAyA jAtA hai vaisA hI mana hotA hai aura manake pavitra honepara iSTa manoratha siddha hote hai / isaliye pahale tuma zuddha bhojana karanekA niyama ho / jisa bhojana ke pAnemeM hisA hotI ho aura jo buddhiko vikRta banAtA ho, use mata grahaNa karo / madhu, mAMsa, madirA - aise padArtha haiM jo mAnava zarIra ke liye hAnikara hai, tuma unheM mata khAo aura dekho, hamezA pAnI chAnakara sApha - sutharA piyo !" zUdaH 0-' nAtha, yaha hama kareMgI / sAdA aura zuddha hamArA azana-pAna hogA / ' nirgra0 - dhanya ho putriyo ! aba dekho, jaise tuma sukha cAhatI ho vaise hI pratyeka prANI sukhI honA cAhatA hai / ataH tuma bharasaka
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ * [pos dharmAtmA zudrA kanyAyeM / pratyeka prANIkA upakAra karanA na bhUlo ! dusarekA bhalA karogI tumhArA bhalA hogA / ' zUdA0 -' nAtha ! hama yaha bhI kareMgI ! kiMtu nAtha, hama rogamukta kaise hoM ? davAiyAM bahuta khAIM para unase kucha naphA na huA / ' nirgra0 - putriyo, saMsAra meM sAtA aura asAtA pratyeka prANake pUrvopArjita karmakA pariNAma hai| yadi tuma dUsaroMko bahuta kaSTa dogI, kisIko rogI- zokI dekhakara usakA tiraskAra karogI to tuma bhI dukhI aura tiraskRta hoogI / jaisA bIja boogI vaisA phala milegA / basa, roga-zoka se chUTanA cAhatI ho to dIna-duHkhI jIvoMkI sevA karo aura vrata pUrvaka jinendra bhagavAnakI pUjA karo, tumhArA roga dUra hogA / C zUdrA0 - nAtha ! jIvoMkI sevA aura vrata upavAsa to hama kara leMgI; parantu bhagavatpUjana hama kaise kareM ? hamasI dIna daridriyoMko maMdira meM kauna ghusane degA ?' nirma0 - jainI nirvicikitsA dharmako pAlate haiN| ve jAnate haiM ki yaha kAyA svabhAvase hI azuci aura malina hai| kAyAke kAraNa kisIkI bhI ghRNA nahIM karanA cAhiye / kAyAkA saundarya dharma dhAraNa karanese hotA hai| tuma jaina maMdirameM jAo aura bhagavAnakI pUjA karo, tumhArA kalyANa hogA / ' Sin nirmanthAcAryakI AjJA zirodhArya karake una zUdrA kanyAyane unake caraNoMmeM mastaka namA diyA / unakA roma-roma kRtajJatAjJApana karatA huA kaha rahA thA ki ' prabhu ! tuma patitapAvana ho / '
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARANASIRANGHBHISHEMANOHDHORRORMAtmetuRTIMRTMUSINRNALISHURAISHALIBUMAR 202] pabityedAraka jaina / (2) mA0-'devAlayase pavitra sthAnameM zUdra ! so bhI kaMgAla aura koTI 1. jaina- devAlaya patitapAvana hai, vahAM patita aura nIca na mAvato uddhAra kinakA ho?' -'dharmakA upahAsa na kro| yaha dharmakA upavAsa nahIM, sacA Adara hai ! rogIko hI auSadhi pAvazyaka hotI hai / bhacchA bhalA AdamI auSadhikA kyA kare ? isItaraha pApIko pApase chUTaneke lie dhamakI ArAdhanA karanA caahie|' brA0-'tabhI to jainI nAstika kahe gaye / jAo, vaha bar3e nAstika tumhAre guru Aye / ' jainIne dekhA nimranyAcArya Arahe haiN| usane unako namaskAra kiyA aura caityAlayameM bhAkara vaha unakI dharmadezanA sunane lgaa| movAomase eka bhaktane pUchA- ye dayAlu prabhu ! Aja maiMne tIna kurupA kanyAyoMko jinendrakI pUjA karate dekhA hai| nAtha, ve mahAna daridrI aura rogila haiM / unako dekhakara merA hRdaya rotA aura satA hai / prabhU ! isa bhedrakA rahasya batAnekI kapA kiijiye|' nirya0 bole-mavyottama ! saMsArameM phiratA humA yaha ,jIva brA aura nIca saba hI gatiyoMne jAtA hai / jaise karma karatA hai vaise phala pAtA hai| ina zradrA kanyAoMne pUrva janmameM bhAbha kamAI.kI usIkA phala aba moga rahI hai| kiMtu aba unakA jIvana supara gayA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ HuutuuuNOU.BHAIR. HAMARRIAL. hai, vaha parmamArthapara gaI hai, unakA kalyANa avazyambhAvI hai| tu dharmavatsala hai-tere hRdayameM anukampA aura Astika-bhAva hai| unake duHkhako tU kaise dekhe ? aura unake puNyakarma para tU kyoM na prasanna ho ?? bhaktane mastaka namAkara kahA-' nAtha ! mApa saca karane haiN| jise dharmase prema hogA ume dharmAtmAse bhI prema hogA, kyoMki dharmakA Azraya dharmAtmAmeM hai| nimra0- ThIka samajhe ho, vatma ! dharmAtmA rUpa-kurUpa jAtipAti-U~canIca-kucha nahIM dekhatA, vaha guNoMko dekhatA hai / jAnate ho hIrA aura sonA mailame bhare DheloM se nikalate haiM / tana malIna aura kRSNAna hote huye bhI manuSya dharmAtmA hote hai / aise dharmAtmAoMko dekha kara glAni nahIM karanA cAhiye / suno eka daphA isI dezameM eka somazarmA nAmakA brAhmaNa rahatA thaa| usakI strIkA nAma lakSmImatI thA / una donoMko apane zarIra-saundarya aura ucca jAtikA bar3A abhimAna thaa| ye apane sAmane kisIko ginate nahIM the| eka dina eka mahAna digambara jaina tapasvI lakSmImatIke dvArase nikale ! rUpa aura kulake nazemeM masta banI lakSmImatIne una tapodhanako naMgA aura belA kubaikA dekhakara bahuta ulTI-sIdhI sunAI aura muMhase pAna umAla lekara unake pheMka mAsA ! vaha sacce sAdhu the, zatru aura mitrameM ke samabhAva the| kumabApa kaha banako cale gye| lakSmImatIke hA-humAne ArAmakI sAMsa lii| para jAnale ho, vaha rUpa kulo promoDI zrI gaura pharamAyA nahIM kara sAhitara
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ BLO. Dinnaom HDHDoununimun patitodAraka jainrm| lakSmImatIko eka dina aisA krodha AyA ki vaha svayaM bhAgame kUdakara jala marI ! marate samaya bhI usake pariNAma raudra-vikarAla the| so vaha vaise hI kara svabhAvavAle pazuoMke jIvana meM dukha bhugatatI phirii| manuSya jIvana meM jo pazu banA vaha marane para kyoM na pazu ho ? kiMtu samaya bItane para usa brAhmaNIkA pazumAva kSINa hogayA aura mAnavatA usameM punaH jAgRta huii| aba kaho, pazu hokara bhI jo mAnavoM jaisA viveka darzAye, vaha mAnava kyoM na ho ? Akhira lakSmImatIkA jIva phira manuSya zarImeM AyA / magadhadezameM eka mallAha rahatA thaa| usIke ghara usa brAhmaNIkA jIva Akara janmA / vaha uma mallAhakI kANA nAmaka kanyA huI / pratidina vaha nAva kheyA karatI aura logoM ko nadI pAra utArA karatI; kiMtu duniyA aisI kRtaghna ki vaha usa becArIko nIca samajhakara halkI nigAhase dekhtii| kANA phira bhI kucha burA na mAnatI / isa kRtanI duniyAkA vaha bagabara upakAra karatI-apane mAnava dharmako vaha uttarottara vikasita kara rahI thii| haThAt eka dina saubhAgya usake sAmane A upasthita huA; kiMtu vaha saubhAgya yA usI naMge aura malIna rUpameM, jisakA usane lakSmImatIke bhavameM tiraskAra kiyA thaa| vaha bolI-' nAtha, maiMne Apako kahIM dekhA hai ?' tapodhana munirAjane use saba pUrva kathA batA dI / kANA use sunakara apane saMvegako na roka skii| manuSya jIvanako saphala banAneke liye vaha mAtA-pitAke mohako kho baiThI ! sAre vizvako usane apanA kuTumba banA liyA aura usakI sevA karanA apanA dharma ! vaha bhikSuNI hogaI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAtmA zudrA kanyAyeM / [ 105 -- aura nagara grAma phira kara prANiyoMkA hita sAdhane lagI / nIca UMca, rUpa- kurUpako aba vaha nahIM dekhatI thI vaha prANImAtrakA duHkha dUra karanA jAnatI thI aura sabako apane samAna AtmA samajhatI thI / isataraha usa nIca samajhI jAnevAlI kANAne khUba tapa tpaa| loga aba usake bhakta the / Akhira samabhAvoMse usane zarIra chor3A aura svarga meM devatA huI / vahAMse Akara zrIkRSNake pujya pUrvaja vAsudecakI vaha rAnI huii| dekhA bhAI ! yaha hai dharmakA prabhAva ! zarIra aura kula jAtike mohameM mata par3o / dharmako dekho aura usakA Adara kro|' bhaktane nirgra0 ke mukhAraviMdase uparokta kathA sunakara apaneko dhanya mAnA / sabane samajhA ki dharma patita aura unnata - sabake lie samAna hitakArI hai / ' ( 3 ) kurUpa divya kSetra thA aura vahAMkI divya sAmigrI thI / zUdrA kanyAyeM mAno sote jAga uThIM ! unhoMne dekhA, aba unakA vaisA aura rogI zarIra nahIM hai - vaha to apUrva, divya aura prabhAvAn thaa| unake AzcaryakA ThikAnA na rahA / cakita hokara jo unhoMne netroMko Upara uThAyA to aizvarya dekhakara ve sthaMbhita hogaI ! unhoMne aura bhI dekhA ki unakA zarIra aba puruSoMkA hai- aneka apsarAeM unakA svAgata kara rahIM haiM / aba unheM jarA hoza AyA / apane divya jJAnase unhoMne vicArA ! ve jAna gaI, yaha unakA dUsarA jIvana hai| kanyAyoMke zarIrakA anta unhoMne samAdhi dhAraNa karake kiyA aura
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 156 ] patiH / armAtAkA mIThA phala unheM svarNane le gayA hai| sArgakrI vibhUti dekhakara unake bIna phUle aMga na samAye / dIrghakAla taka unhoMne svarga sukha bhoge / antameM ve tInoM maganadeza ke gauravagrAma meM eka AraNa ke putra huye, ve baDe vidvAna the / bahuora unakI kIrti vistRta thI / antataH bhagavAna mahAvIra ke ve tInoM mAI pramukha ziSya huye aura siddha paramAtmA bane ! Aja ve jagatpUjya haiM / zUdrA janmase vinayaguNa dvArA AtmotkarSa karake ve lokabandha huye / dhanya hai ve aura dhanya hai jinadharma, jisane ghRNAyobhya zUdrAoMko aisA mahAna pada pradAna kiyA /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ V vyabhicArajAta-dharmAtmA / " na viprA viprayorasti sarvathA zuddhazIlatA / kAlenanAdijA gotre skhalanaM ka na jAyate // saMyamo niyamaH zIlaM tapo dAnaM damo dayA / vidyante tAtvikA yasyAM sA jAtirmahatI matA / / " arthAta - "brAhmaNa aura abrAhmaNakI sarvathA zuddhikA dAvA nahIM kiyA jAsakatA hai, yaha kahakara koI bhI raktazuddhikA TiMDhorA nahIM pITa sakkA ki usake kulameM kisIne vyabhicAra sevana nahIM kiyA aura tatsambandhI doSa usake kulameM nahIM calA AyA / kyoMki isa anAdikAlameM na jAne kisake kula yA gotrakA kaba patana huA ho ! isalie vAstavame ucca jAti to vahI hai jisameM saMyama, niyama, zIla, tapa, dAna, dama aura dayA pAI jAtI ho / " I -" jainadharmakI udAratA pR0 18 " kathAeM:1 - kArtikeya / 1-karNa /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [109 BIPIOI .Hum. in. -automah H OUDURRE muni kaartikey| [1] muni kArtikeya / * nagarameM rAjA rAjya karate the| unake rAjadarabArameM bar3e 2 diggaja vidvAnoM aura vedapAThI paNDitoMkA jamaghaTa rahatA thaa| usa dina unameM bar3I cahalapahala thI, adabhya utsAha thA, saba hI paNDita aura vidvAna prasannacitta the| bAta yaha thI ki usa dina rAjA eka mahatvazAkI praznakA nirNaya karAnekI sUcanA janasAdhAraNako de cuke the| rAjadarabAra ThasAThasa bharA thaa| maMtrI aura umarAva, paNDita aura vidvAna saba hI apane yathAyogya AsanoM para baiThe hue the| ekadama sabhAjana uTha khar3e huye aura eka dhvanise sabane kahA'zrI mahArAjAdhirAjakI jaya ho !' ___ rAjA Aye aura sihAsana para baiTha gaye / paNDitoMmeM unake praznako jAnane ke liye utkaMThA bar3hI / rAjAne maMtrIkI ora izArA kiyA / maMtrIne khaDe hokara kahanA zurU kiyA: " sajjanoM ! hamAre mahArAja kitane nyAyazIla aura sarala hai, yaha Apa logoMse chipA nahIM hai| Apa jo bhI kArya karate hai usameM apanI pramukha prajAkI saMmati le lete haiM / Ama bhI Apake sammukha eka aisA hI prazna vicAra karaneke liye upasthita karanekI AjJA zrImAnane dI hai| Apa soca vicAra kara uttara dIjiye / prazna yaha hai ki jisa vastukA jo utpAdaka hotA hai vaha usakA * bhArAdhanA kathAkoSameM varNita kathAke anusAra /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10minur Sumitaliateliant patitodAraka janadhana svAmI hotA hai yA nahIM ? yadi svAmI hotA hai, to use usa vastukA manamAnA upayoga karanekA adhikAra honA cAhiye / " maMtrI apanA vaktavya samApta karake baiTha gyaa| sabhA nistabdhatA chaagii| paNDita maNDalImeM thor3I derataka kAnAphUsI hotI rhii| Akhira unamese ugra paNDitane khar3e hokara sabhApara dRSTi dauDAI aura rAjAke Age zIza namA diyaa| phira vaha bole "hamAre prajAvatsala rAjAdhirAja nyAya aura buddhimattAkI mUrti hai / hamAre isa kathanakA samarthana unake dvArA upasthita kiye gaye praznase hotA hai / sAdhAraNasA prazna hai, kintu mahArAja isa sAdhAraNase praznakA nirNaya bhI prajAkI sammati lekara karate haiM, isI liye yaha asAdhAraNa hai / sIdhIsI bAta hai-jo jisa vastukA utpAdaka hotA hai vaha usakA svAmI aura adhikArI hotA hI hai| vaha usa vastukA manamAnA upayoga kyoM na kareM ? sajano! Apa hamAre isa nirNayase sahamata hoNge|" upasthita maNDalIne 'mahArAjakI jaya bolakara apanI svIkRti pragaTa kii| aba rAjAkI himmata bar3ha gaI-gajA anAcAra para tulA huA thA--vaha apanI hI putrIko apanI patnI banAnekI anIti karanA cAhatA thA / prajAkI anumati sunakara vaha maMtrIme bolA* maitrin ! aba koI Apatti nanaka bAta nahIM hai| pramA bhI mere masase sahamata haiM / aba vivAha sampanna hone do|" maMtrIne kahA- 'rAjan ! yaha to ThIka hai kintu pramAke nikaTa yaha viSaya aura bhI spaSTa hapameM AjAnA caahiye|"
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [111 " mahakal maimisationalia rAjA kar3aka kara bolA- " tuma maMtrI nahIM - rAjadrohI ho / cupa raho / sajjano ! jisa vastukI Aja rakSA aura pAlana-poSaNa karate mujhe bAraha varSa hogaye, kyA aba mujhe usakA manamAnA upayoga karanekA adhikAra nahIM haiM ?" imiraram prajAne eka svarase kahA- 'avazya hai, mahArAja ! avazya hai / ' nIti ke AgAra maMtrIne phira sAhasapUrvaka kahA - " yaha adhikAra acetana padArthoMpara hosaktA hai, sacetana manuSyapara nahIM ho sakA / kisI manuSyakI icchA ke pratikUla koI kArya karanekA adhikAra kisIko nahIM hai / usapara kanyAke vivAha meM usakI icchA hI pradhAna honA cAhiye / " rAnA krodha se tharathara kApane lagA aura dAta pIsate huye bolA'duSTa ! uccapadako pAkara tU baukhalA gayA hai| dekhatA nahIM, dAsa dAmI manuSya hai yA aura koI ? ghoDe hAthI, gAya, bhaiMsa, sacetana padArtha hai yA acetana ? maiM unakA sAmI aura adhikArI nahIM hUM ? aba muMha kholA to javAna nikalavA lUMgA | - prajA rAjA ke avArmika uddezya aparicita huI usakA sAtha derahI thI, becArA maMtrI karatA bhI kyA ? janatAko dhokhA dekara gagane apanI ramilAko pUrNa kara mukhapara kAlimA lagA lI / (2) ukta ghaTanAko ghaTita huye varSo bIna ge| rAjAne apanI unIko ganI banA liyA ! yaha bAta bhI aba kisI para nahIM suna par3atI ' hA~, sabhI ke hRdaya meM vaha zalyakI taraha cubha rahIM thI; para "
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOURSUMARH UDIIIII. MitsumiDURRHOIRuu. B0RROHDIDIORDIDI 112] patitoddhAraka jaindhrm| becArI kyA karatI ! vaha patike AdhIna thI aura pati bhI usakA pitA aura rAjA thaa| isa dukha aura apamAnapara paradA DAlakara vaha unheM hRdayameM chupAye huve thI, kintu eka roja isa bhedakA udaghATana anAyAsa hogayA / rAjamahalake Age bahutase lar3ake khela rahe the| sAvanakA mahInA thA, tIjoMkA melA abhI hI huA thA, saba lar3ake apane 2 khilaune lA-lAkara dikhA rahe the| eka lar3akene eka reza. makI kar3hI huI geMda nikAlakara dikhaaii| saba lar3ake dekhakara khuza hogye| pakane pUchA-"bhAI, yaha kahAse lAye ?" dUsarene bAta kATa kara kahA-"kAye kahAse hoge ? inake nAnAne melemeM le dI he gI!'' jisakI geMda thI usa lar3ake ko apanI naI geMdakA moha thaa| vaha DarA ki yaha loga chInakara usakI geMda kho na deN| jhaTase usane gedako apanI jebameM chiga lipA aura taba bolA-" hA~, le to dI hai mere nAnAne isIse maiMne luka lI I, mai khelaMgA nahIM yaha khojAyagI " saba kar3ake eka svarase bore - vAhajI ! vahIM khelanese bhI geMda khotI hai| lAojI geMda gveleNge| aura isake sAtha hI ve usakI geMda chInane lge| itane meM eka saumya aura gaMbhIra lar3akeke Anese chInA chapa TImeM bAdhA paDa gii| naye lar3ane kahA- 'chor3o / usa becAreko / lo, isa geMdase khelo|' geMda pAkara lar3ake bahuta khuza huye, eka lar3ake ne kahA-' yaha geMda usase bhI acchI hai|' dusarene pUchA- kyoM kuMvarajI, yaha geMda tumhAre nAnAjIne dI hogI ?'
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni kArtika / asianarmadandanangiari (193 eka sthAna kar3akA DapaTakara bALA-cupa raha na / ' isapara eka anyane pahalekI himAyata lekara kahA ki " cupa kyoM rahe? kyA inake nAnA nahIM hai so baha na kahe !" sthAne lar3ake ko bhI tAva A gayA- 'usane kahA ki' hone to kAheko manA krtaa|" dUsarene bIcameM hI kahA- ' to kyA rahe nahIM ?" syAnene eka dhaula jamAte hue kahA - ' inake nAnA jamame nahIM hai / inake aura inakI mAke bApa eka hai / ' yaha sunate hI lar3ake khilakhilA par3e / kuMbarane geMda va vakara eka pIThameM jar3adI / khela zurU hogayA, lar3ake usameM magna hogaye / kintu kumAra apaneko samhAla na sake / vaha cupacApa mahaloMko cale gaye / sAthiyoM dvArA huA apamAna unheM cATa gayA / ( 3 ) rAnIko kArtikeya bar3A pyArA thA vaha apane lAlako eka kSaNaka liye apane netroMse ojhala nahIM hone detI thii| usa dina zAmako jaba bahuta dera hogaI au kumAra kArnizya nahIM Aye to vaha ekadama ghabaDA uThI / dAsa dAsiMga cAroM ora unako DhUMDhane lagIM, parantu kumAra kahIM na miLe / lar3akoM se pUchA- unhoMne uttara diyA ki vaha muddatake mahaloM meM cale gaye ha / ' lar3akoM kA uttara sunakara eka dAsI ko bhI yAda AgayA ki 'hA, usa orako jAte huye maiMna kuMvarajI ko dekhA to thA / ' rAnI ekadama usa orako daur3a gii| usa chorapara eka kamarA thA / rAnIne use thapathapAyA, para uttara na milA / dhakkA dekara dekhA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Anuuuun mumbu on.INuuuuuuu... 114] patitodAraka mainadharma / to mAlUma huA andarase banda hai| rAnIne ghabar3Akara kahA-" bhaiyA kArtika !" __isake uttarameM bhItara se AvAja AI-" mAIse kyA kahatI ho, mAM ?" aura isake sAtha hI kumAra rAnIke sAmane A khar3A huA / rAnI har3abar3A gaI ! kucha saMmale saMbhale ki kumArane phira kahA-' mA ! maiM tumhArA bhAI I ? ' rAnIkA mAthA ThanakA, usane kahA- isakA matalaba !' ___ 'matalaba yaha ki hamAre tumhAre pitA eka haiN|' kumArake ina vacanoMko rAnI sahana na kara sakI, use cakkara AgayA, vaha behoza hogaI / logoMke upacAra karanepara use hoza AyA to vaha kumAgme lipaTakara rone lgii| dAsa-dAsI, mA-baTako akelA chor3akara haTa gae, donoM peTa bharakara roye / aba rAnIkI chAtI jarA halkI huI thI, usane kArtikeyake AsU pUMchane huye kahA- beTA, bhUla jAo isa pApako ! mujha abhAginIko aura mata mtaao| kArtisyane kahA mA / maiM tumheM meM bhI daravI nahIM dasva saktA, kintu phira bhI mai yA nahIM hogaa|' ganI- 'beTA ' mujha olIko choDakara kahA jAaMge ? yahA janheM koI bhI kaSTa nahIM hone duuNgii|' kAniya - 'mA, kaSTa ! anyAya au* ayamake gaDaya sunva ??? jahA mAnu nAti / / kucha ya na ho. mahilA ko ko apane mugvaduHkha kI 17 kahane nakI tAnA na 1 vahA sumba kaimA /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISIBIDIOHIBIDISHUBHEHonousvsSINGHBHOHDRANI...I...I.1000 -naom BONUSHMISH muni kArtikeya / - [115 mahilAoMmeM bhI prANa haiM. vaha bhI sanmAnapUrvaka sukhI jIvana vitAnekI lAlasA rakhatI haiN| unakI abhilASAoMko kucalane kA kisIko kyA adhikAra hai| vaha bhI manuSya haiM--manuSyajAtikA adhika mUlyazAlI aGga hai| rASTrako banAne aura bigADanevAle lAla unhIMkI godameM palate aura bar3e hote haiN| unakA apamAna rASTrakA adhaHpAta hai| mA, maiM aise patita rAjyameM nahIM raha sktaa|' kumArake ina vacanoMne rAnIkA svAtmAbhimAna jAgRta kara diyaa| usakI AkhoMmeM teja camakane lagA, dRr3ha nizcayase usane kahA.-'baMTA! tuma ThIka kahate ho, yaha anyAyI rAjya hai| dharmAtmA loga yahAM nahIM raha sakte / calo, maiM bhI tumhAre sAtha dUsare dezako calagI!' pahADI pradeza thA, cAro ora bhole-bhAle pahADI loga hI dikhate the, kintu unake bIca saumya mUrtike dhAraka eka strI aura eka yuvaka the| eka choTIsI pahAr3Ipara unhoMne apanI kuTiyA banA lI thI / umImeM vaha rahane the aura usake sAmane hI baiTha kara ve bhole pahAr3iyoMko manuSya jIvanakA rahasya samajhAte the| pAsameM hI kheta thA-yuvaka usako jotatA aura botA thA tabataka strI gharakA kAma dhaMdhA karatI thii| phira donoM hI milakara una pahAr3I gaMvAroMko sarasvatIkA pATha par3hAne the| unake sukha dukhakI bAteM sunate the aura yathAzakti unake kaSToMko meMTate the| unake maitrIbhAvane saca hI pahA. r3iyoMko unakA sevaka banA liyA thA / ve saba u, aAnA mahAn upakAraka samajhate the| yaha koI nahIM jAnatA thA ki yaha rAjakumAra haiM aura strI gajaganI / sacamuca ve kArtika aura usakI mA the !
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] patitoddhAra dharma | andsca 1 1 isaprakAra paroSakArakI mahAna tapasyA tapate hue ve mAM-beTA vahAM raha rahe the / unhoMne apanA vaha sIdhA sAdA vivekamaya jIvana banA liyA thA / manuSya jIvanakA sAra vaha usameM pA gaye the khA pIkara ArAmase jindagI vitAnA to pazu bhI jAnate haiM, manuSya jIvana isase kucha vizeSa honA cAhiye / vaha vizeSatA svayaM jIvita rahane aura anyoMko jIvana vitAne meM sahAyatA pradAna karane meM hai / kArtikeya aura usakI mAMne isa satyako mUrtimAna banA diyA thA ! mA beTA donoM isa jIvana meM bar3e sukhI the, parantu devase unakA yaha sukha dekhA na gayA eka dina dopaharako rAnIne banameM cillAhaTa sunii| vaha kuTiyA se bAhara nikalI / dekhA, eka cIttA eka lakar3ahArinakI ora jhapaTa rahA hai| rAnIkA roma roma paropakAra me suvAsita thA, use apane prANokA bhI moha na AyA / talavAra lekara vaha lakar3ahArinakI rakSA karane ke liye jhaTa dor3I / cIttepara usane talavArakA bAra kiyA / cIttA ghAyala hokara usapara jhpttaa| rAnIkA paira phisalA aura vaha gira gii| cItekA paMjA usake vakSa thaka aura peTako lahUluhAna kara gayA / cittA phira jhapaTA; kintu abakI eka sanasanAte huye tIrane usako prANAnta kara diyA ! dUsare kSaNa kArtikeya bhagate huye ghaTanAsthalapara pahuMce / dekhA, unakI mA aceta par3I hai, kintu lakar3ahArina bAla-bAla baca gaI hai| 'lakahArinakI rakSA meM rAnIne apane amulya prANa utsarga kara diye / ' yaha svabara vijalIkI taraha cAroM aura phaila gaI / aneka naranArI ikaTThe hogaye aura rAnIke sAhasako sarAhane lage /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANDURBUDI.BIDIOHDHUNIDMRUINDIRST HERODUR kArtikeya mAMke pAsa baiThe usakI aMtima sevA kara rahe the / rAnIne AMkheM kholI / kArtikako dekhakara vaha muskarA dI, phira pUchA-'lakar3ahArina baca gaI ?' kArtikane usakI rakSAke zubha samAcAra sunAye / rAnIkI AMkhoMmeM mAMsU chalachalA Aye / vaha thor3I dera kArtikako ekaTaka nihAratI rahI / dUsare kSaNa usane aspRSTa svarameM kahA-'beTA kArtika ! le maiM clii| a ..ra....haM...ta...." ___ cahuMora aMdhakAra chaagyaa| kumAra roye nahIM ! vaha bar3e gaMbhIra bana gaye ! gAMvavAle unakI pavitratA dekhakara hAtha jor3akara namaskAra karate aura cale jAte / unase ghula 2 kara bAteM karanekI unakI himmata na hotii| hAM, jahAM rAnIke zabakI dAikriyA huI thI, vahA logoMne cabUtarA banA diyA thA aura usapara naranArI phUla car3hAnA nahIM bhUlate the ! veda maMtroMkA pATha ucca svarase horahA thaa| magaNita brahmacArIgaNa AcArya mahArAjakI sevA kara rahe the| kucha yasakA sAmAna juTA rahe the| kucha AcArya mahArAjase pATha rahe the| itanemeM eka tejadhArI yubakane Akara AcAryakA abhivAdana karake kahA-'mahAbubhAva ! mujhe bhI dIkSA dekara ziSya banAnekI udAratA dikhAiye / ' ___AcAryane kahA-'vatsa ! tumane yaha ThIka vicArA ! jarA batAo to tumane kisa vaMzako apane janmase saubhAgyazAlI banAyA hai|' uttarameM yuvaka bolA- mahArAja ! mere pitAne apanI hI kalyAne vivAha kara liyA thA, usIkA kala merA baha karIra hai|'
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44NERATARATILIRIHITS ARUITamannauani.muslil 118] pavitosAraka jainadharma / AcArya-'hA, mahAn pApa ! maiM tumheM dIkSA nahIM desakatA / ' yuvaka-'kintu mahArAja ! yaha pApa to mere pitAne kiyA hai, maiMne nhiiN|' A0-'bhAI, kucha bhI ho / tuma vyabhicAra jAtake tulya ho| zAkhAvidhike pratikUla maiM tumheM dIkSA dekara dharma nahIM DUbA sktaa|' yuvaka kucha na bolA / vaha uThakara dUsarI ora calA gayA / pAThako, yaha kumAra kArtikeya hai / unhoMne apane pariNAmoMmeM tyAga aura vairAgyakI mAtrAko adhika bar3hA liyA thaa| isIliye isa yuvAvasthA meM sAdhu dIkSA lenekI unhoMne ThAnI thii| sacamuca jabataka hRdaya pavitra na banA liyA jAya tabataka indriyoMpara adhikAra nahIM kiyA jaasktaa| kumArane Age jAkara eka digambara jainAcAryako tapa tapate dekhA / vaha unake caraNoMmeM jA baitthaa| AcAryakA dhyAna bhaGga huA! unhoMne kumArako 'dharmavRddhi' rUpa AzIrvAda diyaa| kumArane mastaka namAkara dIkSAkI yAcanA karate huye kahA-'nAtha, yadhapi merA yaha zarIra pitA-putrIke zArIrika saMbhogakA phala hai, tathApi yadi dharmakA bhASAta na ho to AtmakalyANa karanekA avasara pradAna kIjiye / ' __ AcArya bole-'vatsa ! tumhArA vicAra stutya hai| tumhAre mAtApitA kaise bhI hoM, dharma yaha kucha nahIM dekhtaa| kyoMki dharmakA nivAsa AtmAmeM hai, hAr3amAMsa aura camar3emeM nahIM hai| usapara hAimAMsa kisakA zuddha hotA hai, jo usapara vicAra kiyA jAya ? vyabhicAra pApa hai, vyabhicArajAtatA pApa nahIM hai| beTI, bahanase saMbhoga
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni kArtikeya -Si-airlines [ 119 karanA pApa hai, parantu aise sambandhameM paidA honevAlA pApI nahIM hai / dharma to manuSya mAtrakA hI nahIM prANI mAtrakA hai|' kumAra - 'dharma meM kyA pAtra apAtrakA vicAra nahIM kiyA jAtA ?" AcArya - ' kiyA jAtA hai, kIr3e makor3e Adi tuccha prANI dharma nahIM dhAraNa kara sakate, isaliye apAtra haiM / parantu pazupakSI aura manuSya - strI-puruSa, Uca-nIca, saGkara amaGkara sabhI dharma dhAraNa karane ke lie pAtra hai| samajhadAra prANiyoM meM ve hI apAtra hai jo dharmake mArga meM svayaM calanA nahIM cAhane yA apanI zakti lagAnA nahIM caahte|' , ku0 -- 'kyA durAcArI apAtra nahIM hai ?' .. A0-- ' durAcArI tabhItaka apAtra hai jabataka vaha durAcAra meM lIna haiM / durAcArakA tyAga karanevAlA vyakti yA durAcArase paidA honevAlA vyakti apAtra nahIM hai|' ku0 - 'kyA aise logoM ke pAsa dharmake cale jAne se dharmakI haMsI na hogI ?" A0 - 'yadi nIcase nIca vyaktike Upara sUryakI kiraNeM par3anepara bhI sUryakI haMsI nahIM hotI to mahAsUrya ke samAna dharmakI haMsI kyoM hogI ?' kumAra mana hI mana prasanna huye| jisa ratnakI khoja meM ve Aja: taka phira rahe the vaha unheM mila gyaa| mAtA ke avasAna ke bAda unheM saikaDoM sAdhuveSI mile the, parantu Aja unheM eka saccA sAdhu milA / vaha satyakA pujArI thA, saMsArakA hitecchu thA, para usakA gulAma na thA / use satya priya thaa| logoM ke bakavAdakA use jarA bhaya na thA /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ H um. uanian 120 patitodAraka jainadharma / vaha belAga thaa| kumAgne phi' pUMcha: mahArAja ' maiMne aisA kyA kiyA jo isa janmameM mujhe 5 pI honA par3A ?' ___uttarame Acarya bole.. vatsa, tuma bhUlate ho, tuma isa janmameM pApI nahIM ho / jAnane ho, pApa karane vAlA pApI kahalAtA hai| pApakA phala bhoganevAlA pApI nahIM kahalAtA / kaSTa aura ApattiyAM pApake hI phala hai aura ye saccese sacce mahAtmAke Upara bhI AtI hai| kyA isaliye ve pApI kahalAne he ? yadi tumhArA janma tumhAre lie kaSTaprada huA to vaha pApakA phala mahA nAyagA, pApa nhiiN| phira tuma pApI kaime " kurake netra yaha sunakara majala ddoge| unane prArthanA kIguruvarya ' mai matgurukI khoja meM thaa| saubhAgyame Apame Aja ve mujhe mila gaye / aba maiM mokSamArgameM calanA cAhatA huuN| Apa mujhe sAdhu-dIA dekara kRtArtha kIjie / ' guruvarya kucha cintAmeM par3e / phira bole- tuma dIkSAke yogya ho, vatma ! isameM kucha sandeha nahIM, parantu yaha khyAla rakkho ki apane jIvanako dUsaroMke mirakA bojha banA dene se koI sAdhu nahIM bntaa| sAdhu, AtmoddhAra aura paropakArakI apratima mUrti hotA hai|' __ kumAra - 'guruvarya ! Apa jo AjA kareMge usakA maiM tana aura vacanase hI nahIM, manase bhI pAlana karUMgA!' ___guruvaryane tathAstu' kahakara kumArakI icchA pUrNa kI / kumAsne unake caraNoMmeM namaskAra kiyaa| aisA namaskAra karanekA kumArake jIvanameM yaha pahalA hI avasara thaa| aba vaha kumArase
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ hani / [111 iamirsinjrojini lokapUjya sAdhu mahArAja hogye| jJAna-dhyAnameM lIna hokara vaha apanA AtmotkarSa karate aura jIvoMke kaSTa nivAraNa kara unheM sanmArga para lagAte the ! loga unheM mahAna tapasvI kArtikeya kahate the / ( 4 ) eka ziSyane gadgada hokara kahA - ' bhaiyA ! dekho Aja guruvaryaMne kaisA anUThA subhASita kahA: 4 ' siMhassa kame paDida sAraMga jaha Na rakveda ko vi / taha miccuNA ya gahiyaM jIvaM piNa rakveda ko vi / / 9 bhAvArtha-' jaise vanameM siMha ke cuMgala meM phaMse huye hiraNake liye koI rakSA karanevAlA va raNa nahIM hai, vaise hI isa saMsAra meM kAla dvArA grasta prANIkI rakSA karaneke lie koI sAmarthyavAna nahIM hai !' dUsarene kahA- hA bhAI svAmIjIke subhASita ratna anupama haiN| dekho usa roja unhoMne kyA khUba kahA thA: 4 ' maNuANaM asumayaM vihiNA dehaM viNimmiyaM jANa / tersi viramaNakajje te puNa tatthe va aNuracA / / ' bhAvArtha - ' he bhavya ! manuSyoMkI yaha deha vidhanAne azuci banAyA hai so mAno ina manuSyoMko vairAgyakA pATha par3hAneke lie hI banAyA haiM; parantu Azcarya hai ki yaha manuSya aisI dehase bhI anurAga karate hai / eka tilakadhArI manuSyane Akara pUchA-' bhAI, tumhAre guru kauna haiM ?' uttara meM ziSyoMne batalAyA-' svAmI kArtikeya nirmanthAcArya hamAre guru haiN| ve koMsara ke bAhara uthAnoM virAjamAna haiN|'
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ RANDUAROU. valual-USTIBINI DIRUSHuaamauli 122] patitoddhAraka jaindhrm| ti-to yaha hama logoMkA saubhAgya hai| bhalA, yaha to batAyo vaha brAhmaNa sAdhu hai yA kSatriya ? athavA unakI jAti kyA hai ?' ziSya yaha sunakara haMsa paDe aura bole- sAdhu bhI kahIM brAhmaNa kSatrI hote hai / dharmameM jAtike liye koI sthAna nahIM hai / ' ti-kyA kahA ? dharmameM jAti nahIM ? kyA dharmako DubAnA cAhate ho ?' ziSya- dharma aisA gambhIra aura udAra hai ki vaha kisIke DubAyese nahIM DUba saktA / jAnate ho, sAdhugaNa muktike upAsaka hote haiM-bhuktike nahIM / aura mukti na brAhmaNa hai-na kSatriya aura na vaizya yA zUdra ! hamAre guruvarya jIvanmukta honA cAhate haiM aura isIkA upadeza dete haiM / phira bhalA vaha varNa jAtike jhaMjhaTameM kyoM paDe ? ' ti0-'vAha bhAI, yaha khUba sunAI ! to varNAzrama dharma saba vyartha haiM !' zi0-'hAM dharmakI ArAdhanA karanevAleke lie to vaha niSpra. yojana hI hai / saMsArake pIche doDanevAle gRhastha unase apanA vyavahAra calAnemeM suvidhA avazya pAte hai / ' ti0-'chiH chiH yaha maiM kyA suna rahA huuN| varNAzrama dharmake parama rakSaka mahArAjAdhirAja koMcapurezake dharma rAjyameM yaha adharma vArtA ! acchA, isakA majA tumhAre guruko cakhAU~gA / ' tilakadhArI AkheM lAla pIlI karatA huA calA gayA / ziSyoMne usakI AkRtise bhaviSyameM AnevAlI ApattikA anumAna kara liyA / ve guruvarya ke pAsa pahuMce aura sArA hAla unase kaha
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ UDiminimunanimummDIRH. JUL0. ISI.. .I.H IL muni kaartikey| [123 munaayaa| gurumahArAjako bhI ApattikA anumAna karake ziSyoM sahita samAdhi dhAraNa karanekA Adeza diyA! bAharI duniyA, saca bolanA bhI tere nikaTa aparAdha hai| (7) rAjAke sipAhiyoMne kArtikeya mahArAjako jA gherA / jaba vaha na bole to unhoMne pAzavika balakA prayoga kiyaa| unheM jabaradastI uThAkara ve gajAke sammukha legaye / rAjAneM dekhakara kahA' yaha kyA ?" sipA0-'mahArAja ! na to yaha bolatA hai, aura na hilatA DulatA hai| rAjAne krUratApUrvaka haMsate hue kahA-'jarA isakI marammata. kara do|' sipAhI bhUkhe bheDiyekI taraha sAdhu mahArAja para TUTa pdd'e| zora hone lgaa| rAnIne bhI yaha kolAhala sunaa| vaha daur3akara nIce aaii| usane dekhA ki kArtikeyakA zarIra khUnase lathapatha ho rahA thA / rAnIne cillAkara kahA- ' are yaha kyA karate ho ? yaha sAdhu merA bhAI hai|' rAjA eka kSaNake liye caukA, parantu dUsare kSaNa usane kahA-'koI bhI ho, jo rAjadrohI hai-rAjadharmakA apamAna karatA hai, usakI yahI dazA honA cAhiye / ' rAnI yaha na dekha sakI / vaha khUnase sane kArtikeyase lipaTa gaI / rAjAne use alaga karavA kara kArtikeyako ardhamRtaka karake eka tarapha DalavA diyA ! rAjAkA yaha kara kRtya vijalIkI taraha cAroM ora phaila gyaa| mahAna tapasvI aura lokoddhAraka kArtikeyake bhakta bhI janatAmeM the
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 ] pavidAraka dharma / unhoMne janatAko rAjAke isa atyAcArakI bhISaNatA batalAI / prajA ekadama rAjAke viruddha hogaI / rAjA ghera liye gaye / aura pakar3a kara kArtikeyasvAmIke sAmane upasthita kiye gae / prajAne kahA - 'isa dharmadrohIko hama prANadaNDa deMge mahArAja !' dharmakI mUrti kArtikeya isa vedanA meM bhI muskarA kara bole - " maiM ise kSamA karatA huuN| tuma inheM chor3a do / ' prajAne bar3e Azcaryame yaha AjJA sunI / dharma udArarUpakA usane isameM darzana kiyA / rAjA yaha sunakara lajjAke mAre gala rahA thA / usane prAyazcitta cAhA / guruvaryane tapa hI prAyazcitta batAyA aura vaha nimnabhAvako darzAte hue svargaghAmako sidhAra gaye: -- MIDIUNIS 4 koNa jo Na tappadi suraNaratiriehiM kIramANe vi / usame vi rahe tassa khimA NimmalA hodi // , bhAvArtha- jo muni deva, manuSya, tiryeca Adikara raudra bhayAnaka upasarga honepara bhI kroSase taptAyamAna nahIM hote, usa munike hI nirmala kSamA hotI hai|' svAmI kArtikeyane uttama kSamA dharmakA pAlana marate marate dama taka kiyA / logoMne uThAkara unake zabako apane mastakapara rakkhA aura candana- puSpAdise use sammAnita kiyaa| unakI smazAnayAbAmeM hajAroM AdamI sAtha the aura saba hI mahAtmA kArtikeyakI jaya ' ke nAre lagA rahe the / '
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 126 Inst [ 2 ] mahAtmA karNe !x ( 1 ) mAlatI latA bhauMroMke nehase vikasita horahI thI aura cakavI anant dekhakara Ananda manA rahI thI latAyeM vRkSoMse lipaTakara praNayakeli kara rahIM thIM aura hiraNI higNako cATakara prema madhurimA vigvera rahI thI / taba vahA~ cahu~ ora prema aura nehakA hI sAmrAjya thA / kuruvaMzaka kAraNa samrAT pANDu usa AnandI prakRtimeM AtmavismRta horahe the / mAdhavIlatA ke ku~ja meM baiThe huye vaha kucha soca rahe the| sAyaMkAlakI kAlImA vilIna horahI thI, para sAtha hI rAtrikA aMdhakArapUrNa caMdrake dhavala prakAzake zubhAgamanase duma dabAkara bhAga rahA thA / pANDuko isa lukAchipI aura bhAga-daur3akA kucha bhI dhyAna na thA, kintu unakA dhyAna eka ramaNIkI pagadhvanime bhaMga hogayA / vaha har3abaDAkara kuMjake kone meM chipa rahe / ramaNI sAmane AgaI thI - pANDune samajhA pUrNa zazi hI isa vasudhAko raMjAyamAna karaneke liye vahAM AI hai / vaha ekaTaka ramaNIkI ora nihAratA rahA / unnata mAlameM hiraNIkIsI bar3I 2 AMkheM unheM bar3I pyArI lgiiN| pIThapara laharAte huye kAle kezapAzane unapara apanA jahara car3hA diyA | vaha divyatA bhUlakara mAnavatA AphaMse / kAmanetroMse ramaNImeM unhoMne apanI hRdaya samrAjJI kuntI ke darzana kiye - pANDukA mana-mayUra nAca uThA / usane kahA- 'hAM! yahI to kuntI x harivaMzapurANa pR0 430 para mULa kathA hai /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] patitoddhAraka jainadharma | Scienceccanninadindanima hai| aura koI hai bhI to nahIM isake sAtha / " pANDu dabe pAva kuntIke pIche jA khar3e huye / kuntIkI A~khoMko unake hAthane Dhaka liyA / kuntI acakacAkara sihara uThI / sAhasase hAthoMko TaTolA 1 jarA saMbhalakara bolI- 'yaha ThaTholI acchI nahIM lgtii| koI dekha lekhA !" pANDu - 'dekha legA to kyA hogaa| kyA tuma mujhe prema nahIM karatIM ' kuntI - prema ! para jAnane ho loga kahate hai ku~vArI kanyAko parapuruSame bAta nahIM karanA cAhiye / ' pA0 - 'loga kahate hai, kahane do| tumhAre liye to mai parapuruSa nahIM hUM / ' yaha kahakara pANDune kuntIko apane dRr3ha bAhupAzumeM veti kara liyA / kuntIke aroM para pANDukA mukha thA aura unake paga dhIre dhIre mAlatI- kuJjakI ora unheM liye jArahe the / jaba ve kuJjake bAhara nikale taba unake mukhoMpara kelizrama chArahA thA / pANDuko apanI preyasI Aja aMtima vidA lenI thI / kuntI pANDu ke vizAla vakSasthala meM muMha chipAye thii| dilameM na jAne use adekhA Dara DarA rahA thA / pANDuko usane jorase thA~bha rakkhA thaa| pANDune apanA sira jhukA diyA aura vaha bar3e pyArase kuntIko sAntvanA dene lagA | usane kuntI vAyadA kiyA ki vaha hastinA yapura pahucate hI use bulA bhejegA / vaha kuruvaMzakI rAjadhAnI hogii| kuntIke cittako prasanna karaneke liye pANDuke yaha zabda kAphI the;
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUSHMISH DISTRIBio anamainamusi.vauruDASiamarsawussuantras mahAtmA krnn| [127 kintu kuntI prasanna na huii| kozisa karane para use kucha DhADhasa jarUra baMdhA / Akhira pANDuse vidA hokara vaha rAjamahalako gii| usa samaya donoM premI eka dusareko lauTa lauTakara dekhane jAte the ! (2) 'dhAya mA, aba merI lAja tumhAre hAtha hai ' kahA kuntIne / usakI dhAyako usase mA jaisI mamatA thii| usane AzvAsana bhare zabdoMmeM kahA-'beTI, ghabar3Ao nhiiN| yaha saMsAra durnivAra hai / tuma bholIbhAlI puruSoMkI bAnoMko kyA jAno !' para mA, rAjendra pANDu mujhe ligale jAnekA vacana degaye the!' bAta kATakara kuntI bolii| dhAyane gaharI sAMsa lekara kahA-'beTA ! rAjAoMko bar3e 2 gajakAja lage rahate hai-vaha jo na bhUla jAya vaha thodd'aa|' ku0- to kyA mA, pADune mujhe bhulA diyA ?' __ dhA0- yaha kaise kaha beTI ? para eka bAta nizcita hai ki puruSa hone bar3e svArthI aura pAkhaNDI hai| striyoMkI mAna maryAdAkA mUlya vaha nahIM aate| ve to hameM apane viSayabhogakI sAmagrI samajhane hai / ' ___ ku0-'hogA mA, kintu pANDu aime puruSa nahIM hai| vaha merA samucita manmAna karate hai, vaha mujhala kaime gaye ?' dhAc- beTI : dhIraja dho| yaha duniyA baDI ThaganI hai / isameM jo camakatA hai yaha saba monA hI nahIM niklaa|' ku0 tuma dhIjakI kahanI ho para ..
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANDIRamayahakamananenanonOnelioonsumagnantitatistianeriosino.00ailsinilaaisilsinaIRONI 119 patitolA / kA0-'para kyA ? pANDukA garbha hai-bar3ame do ise / tejasvI putra jananA / ' ku0-'chi: ! duniyAM ha~segI aura kahegI-'kumArI kanyAne beTA jnaa|' yaha apamAna kaise sahana hogA ?' / dhA0- to kyA hisA karake pApa kamAogI ?' ku0-- na mAM. yaha maiM kaba karatI hU~ / ' dhA0-' nahIM kahatI, to dhIraja dhro| bhagavAna saba acchA kareMge !! kuntI eka dIrgha niHzvAsa chor3akara kSitijo ananta rUpako nihArane lgii| " are dekho to, gaMgAke pravAhameM vA sonesA camakatA kyA maTakA vahA jArahA hai / " mallAne apanI strIke mukhame yaha zabda sunate hI gaMgAkI zaraNa lI / gaMga.kI pracaNDa tareMge thIM aura mallAha unameM aThakheliyA kara rahA tha / dakhate hI dekhate vaha sonesA camakatA maTakA vaha pakar3a lAyA / usakI bIna dekhate hI kahA' are yaha to ratnamaMjUpA hai / 'Tapaka paDIla ra yaha to banatA nahIM ki sUkhe kapar3e laade| kahA mallAhane / usakI patnIne sUkhI dhotIkA dI--mallAhane use pahana liyA / aba vaha ratnamaMjUSAkI ora jhukA / patnI harSAtirekase vihvala bolI- 'bhAgya marAho, ratnoMkA piTArA milA hai !' mallAhane dahA-'isameM kaunasA acaMbhA, jaba tuma lakSmI mere sAmane baiThI ho!'
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ RIDIHDHDHAHADUNIII Dr.BIDI0.00 0. mahAtmA karNa [129 patnIne patiko pyArekA dhakkA lagAte huye kahA- calo rahane do ThaTholI, kholo bhI ise / ' mallAhane dekhA, maMjuSAke eka korameM cAvI laTaka rahI hai| cAbI lekara usane use kholaa| pahale eka patra milA; phira bahumUlya rezamI DupaTTemeM lipaTA huA eka navajAta zizu ! bAlakakA mukha pUrNimAke candramAke sadRza vikasita horahA thaa| mallAha aura usakI patnI isa apUrva nidhiko dekhakara acaMbhemeM par3a gye| patrako uThAkara dekhA / usapara rAjamudrA lagI huI thii| ve ghabar3A gaye, isa maMjUSAke kAraNa unapara koI Apatti na aae| yaha socakara mallAhane usa ratnamaMjuSAko rAjadaravArameM pahuMcA denA nizcita kiyaa| usa samaya rAjagRhameM jarAsidhu nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usa bhAgyazAlI bAlakako dekhakara vaha phUle aMga na smaayaa| rAjamudA aura saumya mUrtise usane bAlakako eka rAjaputra samajhA aura use pAlanapoSaNa karaneke liye dhAyako dediyA ! jaba vaha jarA bar3A huA to loga use karNa kahakara pukArane lge| karNa eka honahAra bAlaka nikalA / jarAsidhu usapara bahuta pyAra karatA thaa| kurukSetrake raNAganameM donoM senAyeM Amane-sAmane DaTI huI thiiN| eka ora mahArAja jarAsidhukI caturagiNI senA thii| dUsarI ora zrIkRSNa aura anya yAdavagaNa tathA unake sambaMdhI pAMDavoMkI senA thii| ghamAsAna yuddha honeko thA, donoM ora bar3e bar3e yoddhA the| pANDavoMke zivirameM rAja-rAniyAM bhI sAthameM thii| kuntI unameM
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Huu - - Su n tai. .. . . . .. . . . . .. . / 130 / patitoddhAraka jainavarma / mukhya thii| usa dina vaha azokake per3a tale baiThI apane kaumAra jIvanakI ghaTanA yAda kara rahI thii| anAyAsa vaha bolI- aisA to thA hI umakA mukhar3A aura zarIkI AmA ! use dekhate hI mere mtanoMmeM dUdha jharane lgaa| vaha avazya merA hI putra hai !' ' yaha kahakara kA cupa ho phira mocane lgii| mAtRsnehane use vihala banA diyaa| mere kSaNa vaha tAkame uThI aura eka paricA. rikAko u* ne kucha AjJA dii| kuntI phira apane dhyAna meM lIna hogii| usI samaya eka vIra mainikane Akara praNAma kiyaa| kutI cauka gii| usane dekhA yahI vaha yuvaka hai jise dekhakara usakA hRdaya mamatAse ro uThA thA / kuntIne navAgata ka . Adara satkAra kiyA / usake mugvako gaurame devakara ume dRr3ha nizcaya hogayA ki yahI mere kumArI jIvanakA putra hai / ku tIna mAra kara puuch| - vI. yu ka ' tumane apane janmame kima kulako suzobhita kiyA hai " sainika yaha prazna sunakara acakacA gayA-bolA, ' mA mai to rAjA jarAmidhuko hI apanA pitA samajhanA hu / ' kunnI-samajhane aura hone meM ita ara hotA hai yuvaka ! akulAo mata / mai tumheM amma nita nahIM karanA cAhatA pA tumhAre janmake rahasyakA udaghATana karana cAtI hai| zAyada tuma yaha nuna kara Azcarya karoge ki arya : 'hu tumhAre pA aura maiM tumhArI mAnA hai ike mAtha hI kunI rI kathA raha suna I, jise
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ad Sudamanianua1a1a1a1a1a1a1aBIBIDIIslamiIDIOmansuIDINDUSUMushaira mahAtmA krnn| sunakara karNake hRdaya meM bhI mAtRsneha jAgRta hogayA / vaha jhaTase mAMke pairoMmeM gira par3A / kuntIne use uThAkara chAtIse lagA liyA / bar3I dera taka mAM-beTekA yaha mauna saMmilana claa| Akhira kuntI bolI-'karNa! yudhiSThira Adi tumhAre choTe bhAI haiN| mo, tuma inheM apanI chatrachAyA meM lo| apane hI iSTajanoMkA mahita aba tuma kaise karoge? ___ karNa-'mAM, tuma saca kahatI ho / yaha mere bhAI haiM; parantu bAMdhavoMke premameM manuSyako apanA kartavya bhulAnA ucita nahIM / jarAsindhune merI rakSA kI hai / yaha zarIra usIkA hai; maiM usakI AjJA mAnUMgA / hAM, apane bhAiyoMse yuddha nahIM karUMgA; yaha vacana detA huuN|' ku0 - pANDukA putra hI kartavya pAlana kara saktA hai / dhanya ho, maiM tumheM pAkara apane kumArI jIvana ke kalaGkako bhUla gaI hUM!' ___ karNa yaha sunakara uTha khar3A huaa| mA, yadi jIvita rahA to phira miluuNgaa|' kahakara usane kuntIkA caraNasparza kiyA ! karNa vicAramama ho apane zivirako calA gyaa| vaha socatA thA ki duniyAM meM kaisA dambha hai ? apanI pratiSThA aura sammAnake jhUThe mohameM loga apanI saMtAnako bhI jalapravAha kara dete hai / isa pAvaMDakI dhajjiyAM ur3anA cAhiye / lokakA kalyANa satyakI zaraNameM Anese hogaa| isa yuddhake uparAnta mai isa pAkhaNDase yuddha laDnekA anuSThAna karUMgA, yahI karNa kI pranijJA hai ! sudarzana udyAnameM nirgandhAcArya dama virAjamAna the| varSa
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma / 132 ] 10-2018 unakI bandanA karake eka ora baiTha gaye / unako dekhakara munirAjane pUMchA - 'batsa, kisa phikarameM ho ?' karNa - he nAtha ! hRdayameM eka jvAlA jala rahI hai / apanI zItalagirAse use bujhAnekI udAratA dikhaaiye|' muni- 'vatsa ! sAdhu svapara kalyANa karanA hI jAnate haiM / ' karNa - ThIka hai prabho ! kintu duniyAM bar3I dambhI hai, vaha rur3akI upAsanA karatI hai / ' muni- 'upAsanA nahIM, apanA patana karatI hai| rUr3hikI dAsatA vivekahInatAkA pariNAma hai aura vivekahIna mahAn patita hotA hI hai|' karNa - 'rUDhike binA manuSyakA naitika jIvana kaise panape ? saba to jJAnavAna hote nahIM / ' muni-'bhUlate ho basa, rUr3hise manuSyakA naitika patana hotA hai / jisa bAtako vaha svayaM satya aura upAdeya samajhatA hai, umIko rUr3hi ke bhayake kAraNa vaha nahIM karatA aura apane ko dhokhA detA hai|' karNa - 'mahArAja, so kaise ?' muni- 'dekho, Aja loga striyoMko bhogakI sAmagrI mAtra samajhate haiM aura unake vaiyaktika jIvanako jarA bhI mahatva nahIM dete| aba mAna lo eka narapizAca kisI kuMvArI kanyAkA zIla apaharaNa karatA hai aura usake garbha raha jAtA hai| vaha narapizAca to cAra ghar3IkA maz2A lekara apane rAste jAtA hai / bholI kanyA aba rUr3hikA zikAra banatI hai| garbhako vaha eka kalaGka samajhatI hai, kyoMki duniyAM use bAlaka janmatA dekhakara iMsegI aura nAma dharegI /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ NUMmmmmmmmmmHShah manusianimun. mahAtmA krnn| [133 haThAt rUr3ikI bali vedIpara vaha apane navajAta zizuko utsarga kara detI hai| dekho, yaha manuSyakA kitanA bhISaNa patana hai ? naitika sAhasake abhAvameM vaha kanyA usa atyAcArIko daNDa dilAne aura apanA jIvanasAthI banAne ke liye lAcAra nahIM karatI !' karNa-mahArAja ! yadi aisA hone lage to varNazaGkaratA phaila jAve aura vivAha dharmakI pavitratA naSTa hojAve !' muni-'yahAM bhI tuma bhUlate ho| varNazaGkaratA apanI kula paramparINa AjIvikAko tyAga denese hotI hai| vaya prApta yuvaka-yuvatI yadi apanA jIvanasAthI svayaM DhUMr3ate haiM, to usameM kaunasA doSa hai ? vivAha manuSya jIvanakI suvidhAke liye hai aura yaha suvidhA svayaM pati-patnI cunane meM atyadhika hogii| gAMdharva vivAha zAstrokta hai hii| isa kriyAse mahilAoMmeM AtmasvAtaMtrya jAgRta hogA aura unakA jIkna mahatvazAlI bnegaa|' karNa-'nAtha, phira kulakI raktazuddhi kaise rahegI ?' muni-'kyA bAteM karate ho ? rakta bhI kabhI kisIkA zuddha huA hai ? zarIra to svabhAvase azuci hai| usakI zuddhikA ekamAtra upAya dharmArAdhanA hai, satyako upAsanA karanA hai| pati-patnI na banakara vaise hI aMdhAdhuMdha kAmasevana karanA vyabhicAra hai; kintu gAMdharva vivAha usase mila hai| usapara vyabhicAra jAtako pApakalA aura azuddha raktadhArI batAnA mahAn mUrkhatA hai| vyabhicAra jAta aura vivAha jAta donoMke zarIra ekase hote haiN| unameM kucha aMtara nahIM hotaa| ve donoM apane zarIroMko dharmase hI pavitra kara sake haiN|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOURNE USTRIABASINIRHUDHendsROIDhanaummonsIUDURASH . 234] patitodAraka jainadharma / kintu rUDhike nAmapara vyabhicArako uttejanA denA dharma nahIM hoskaa| bhaba samajhe kAdikA hAnikAraka rUpa / ' ___karNa-'prabhU ! maiM khUba smjhaa| merA zarIra ApakI vyAkhyAkA pratyakSa pramANa hai / maiM kuMvArI kanyAke garbhase janmA huuN| mahArAja ! mujhe sAdhu dIkSA pradAna kara isa zarIrako pavitra banAne diijiye|' AcArya damavarane 'kalyANamastu' kahakara karNako muni dIkSA pradAna kI / 'je kamme sUrA te dhamme sUrA' kI vIroktiko karNane mUrtimAna banA diyA ! kurukSetrake raNAGgaNameM unhoMne vairiyoMke dAMta khaTTe kiye the, aba ve vidhi vidhAnoMke pAkhaMDako jar3amalase meMTane ke liye jJAna talavAra lekara jujha par3e / karmavIra hI dharmavIra hone haiN| ___karNane jisa sthAnapara apane vastrAbhUSaNa utArakara pheMke the, usa rojase vaha sthAna 'karNa suvarNa' ke nAmase prasiddha hogyaa| sunivara karNakI smRtiko vaha apane aGameM chipAye thaa| mahAtmA karNane khUba tapa tapA aura apane AtmAkA aisA vikAsa kiyA ki cahuMora unakI prasiddhi hogii| unakA sAdhu. jIvana mAtmoddhArake sAtha-sAtha lokodvArako lie hue thaa| unhoMne apane nizcaya ke anusAra lokameM satyakA jJAna phailAyA aura antameM samAdhimaraNa dvArA vaha sadgatiko prApta huye|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ BEE'S pApa - paDU se nikalakara dharmakI goda meM / le " mahApApaprakartA'pi prANI zrIjainadharmataH / bhavet trailokya saMpUjyo dharmAtki bho paraM zubham // " arthAt 'ghora pApako karanevAlA prANI bhI jainadharma dhAraNa karanese trailokya pUjya hojAtA hai| dharmase bar3hakara aura zubha vastu hai hI kyA ? ' kathAyeM: 1-cilAtI putra | 2- RSi zailaka / 3 - rAjarSi madhu / 4- zrIgupta / 5- cilAtikumAra |
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANDHUBHUMOURUDD H untilsiralISH-- cilAtI putr| _____ [137 [2] cilAtI putra 'auM bhauM' kara rote huye par3osIke lar3ake ne seTha dhanavAhase bhAkara cilAtIputrakI zikAyata kii| lar3ake ke muMhase khUna nikala rahA thA aura hAthake kar3e gAyaba the| lar3akekI sUrata dekhate hI seThajI cilAtIkI naTakhaTIko tAr3a gaye the| usakI yaha pahalI zikAyata nahIM thii| aisI naTakhaTI denA usakA svabhAva hogayA thaa| seThajI bhI parezAna Arahe the| Aja vaha usakI naTasvaTI sahana na kara ske| lar3akeko pucakAra kara unhoMne zAnta kiyA aura cilAtIputrako bulAyA / seThajI kucha kaheM hI ki isake pahale usane lar3ake ke kar3e nikAlakara kahA-'kar3e to maiMne khelameM leliye the, yaha gira par3e, coTa laga gaI, so bhAge cale aaye|' ___ gira par3A thA ?- a, tUne mujhe mArA nahIM ?' lar3akA bolaa| seThajIne AkheM lAla pIlI karake kahA-'basa, bahuta huA cilAtIputra ! aba tuma mere yahAM nahIM raha skte|' ___ uddaNDa cilAtIputrane isakI jarA bhI paravAha nahIM kii| usane manameM kahA- rAjagRhameM kyA tU hI akelA seTha hai ? maiM naukarI karanA cAhUMgA to usakI kabhI nahIM / ' kintu cilAtIputrane naukarI nahIM kii| vaha naTakhaTa, badamAza aura harAmI thaa| seTha dhanavAhake x 'sAmASikanA prayogo' pR. 26 aura 'dharmakapAlo' pR. 156 para varNita kathAmoMke mAdhArase /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISROHIHITHUSIC IDEOHDIPADDINITISH011B10 Manatalimensation-in 138 ] patitoddhAraka jaindhrm| yahAM usako kucha kAma nahIM karanA par3atA thaa| unakI putrI sukhamAko vaha khilAtA bhara rahatA thaa| Akhira vaha bekAra AvAraha ghUmane lgaa| rAjagRhake bAhara siMhaguphAke pAsa coroMkI pallI thii| cilAtIputra una coroMmeM jA milaa| aura kAlAntarameM vahI unakA saradAra hogyaa| cilAtIputra aba DAke DAlatA aura corI karatA huA jIvana vitA rahA thaa| phira bhI vaha sukhI nahIM thaa| usakA mana raha-raha kara seTha dhanavAhake gharakI daur3a lagAtA thA / vAta yaha thI ki vaha apanI sakhA sukhamAko bhUlA nahIM thaa| vaha socatA, aba sukhamA merIsI javAna hogaI hogii| usake sAtha Ananda kelI karUM to kaisA acchA ho| eka roja usane apane isa vicArako kAryameM palaTa diyaa| ___rAjagRhameM saba sorahe the / hA, caukIdAra yahAM-vahA avazya dikhAI par3ate the / cilAtIputrako unakI jarA bhI paravAha nahIM thii| vaha apane sAthiyoMke sAtha danadanAtA huA seTha dhanavAhake gharameM jA ghusA / seThane jaba yaha jAnA ki DAkuoMne ghara ghera liyA hai to vaha prANa lekara bhaagaa| isa bhagadar3ameM sukhamA pIche raha gii| cilAtIputrane jhaTa use uThA liyA aura dhana laTakara ve saba siMhaguphAkI ora bhAga gye| seTha dhanavAhane dekhA ki mukhamA nahIM hai to vaha vikala-zarIra hogaye ! kotavAlako unhoMne bahutsA dhana diyA aura usake sAtha ve apane lar3akoMko lekara corapallIkI bhora mukhamAkI khojane ge|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ GRADUNIASIMHRUIT HOURNALIHIROIDurauDISUSIL MAHARI cilAtI putra / / 139 coroMne dekhA ki unakA aDDA rAjakarmacAriyoMkA zikAra banA hai to ve saba idhara udhara bhAga khar3e hue / cilAtIputra bhI sukhamAko lekara gahana vanako bhaagaa| seThane apane putroM sahita usakA pIchA kiyaa| cilAtIputra yadyapi haTTA-kaTTA aura eka dAsaputra thA, para thA vaha bhI manuSya hI / Akhira usakI zArIrika zakti javAba dene lagI aura seTha usakA pIchA kara hI rahe the| usa duSTane Ava ginA na tAva, jhaTase sukhamAkA sira kATakara le liyA aura usakA zaba vahIM pheMka diyA ! sirako liye vaha pahAr3I parako car3hatA calA gayA / seTha dhanavAhane sukhamAkA zaba dekhakara usakA pIchA karanA chor3a diyaa| unake muMhase 'hAya' ke sivA kucha na nikalA / unheM kATha mAra gayA-ve vahIM baiTha gaye ! zoka z2arA kama honepara seThane zabako lekara rAjagRhakI ora lauTanekI tthaanii| vaha thor3I dUra cale bhI; parantu rAstA kahIM DhUMr3he nahIM milatA thaa| vaha rote-rote baiTha gaye / bhUkhe pyAse zokAkulita eka vRkSa tale par3a rahe / Akhira bhUkhane unheM aisA satAyA ki vaha behAla hogaye / khAneko eka kaNa bhI unake pAsa na thaa| becAre seTha bar3e saMkaTa meM par3e / sudhabudha unakI jAtI rhii| bhUkhane unheM nara-rAkSasa banA diyaa| apane prANoM ke mohameM vaha beTIkA zoka bhUlagaye / beTIkA nirjIva zaba unake sAmane thA aura bhUkha bhI muMha bAye khar3I thii| seThane usa zabakA bhakSaNa karake peTakI jvAlA zAMta kI! aura jyo-tyoM karake vaha rAjagRha pahuMce ! prANoMkA moha mahAvikaTa hai|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] patitoddhAraka janadharma / 1017RIHITTORIHOTAMIRIDIUDIUDUDHATHORITUDIO R ANHRUAROUDUDHOLASSIMIU0141BIDIDIDIII tUphAna mela jaise khar3I mAlagAr3Ise TakarAtA hai, vaise hI cilAtI putra betahAzA bhAgatA huA eka dhyAnameM baiThe hue cAraNa munise jA TakarAyA ! munikA dhyAna bhaGga huaa| unhoMne cilAtI putrakA bIbhatsarUpa dekhaa| anAyAsa unake mukhase nikala par3A'mare ! yaha kyA adharma !' cilAtI putra AvezameM thaa| munike uparokta zabda sunate hI vaha bolA-'to dharma kyA hai ? jijJAsAkA bhAva hotA to munivara zAyada use dharmakA vistRta rUpa sujhAte; parantu cilAtI putra to ApemeM nahIM thaa| munivara 'upazama, saMvara, viveka' zabdoMkA uccAraNa karate hue antardhAna hogaye / muniko isa taraha AkAzame vilIyamAna hote dekhakara cilAtI putra bacabhemeM par3a gyaa| use socane-vicAranekA tanika avakAza milaa| usane duharAyA-'upazama, saMvara, viveka yaha kyA ? dharma yahI hai kyA ? para inakA matalaba ?' usakI samajhameM kucha bhI na AyA, para vaha una tInoM zabdoMko raTane lgaa| raTate-raTane usakA mana aura bhI zAnta huaa| usane socA 'viveka' to usane sunA hai| mahAtmAoMko loga vivekI kahate hai-mahAtmA acchA burA cInate haiM, to kyA vivekake artha malA-burA cInanA hai ? isa vicArake sAtha hI usane apane hAthameM sukhamAkA sira dekhaa| use dekhate hI vaha sihara uThA, bolA-'Aha ! yaha kitanA bImatsa dikhatA hai| sukhamAkA rUpa aba kahA gayA ? vivekane usakI buddhiko sateja
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ cilAtI putra | meenadu | 141 kiyA, moikA paradA phaTa gayA, upazamabhAva jAgRta huA / cilAtIputrane talavArako dekhA aura kahA- koSakI nimittabhUta isa talavArakA kyA kAma ? pheMko ise / " talavAra usake hAtha se chUTa pdd'ii| phira bhI vaha una tIna zabdoMkI jApa japatA rahA / jApa japane hue usane vicArA - munimahArAjane inhIMko to dharma batAyA thA, to yahI dharma hai ? para saMbara kyA ? kucha bhI ho; maiM meTha aura kotavAlapara krodha kyoM karUM? dUra pheMka dUM isa talavArako ' aura isake sAtha hI talavArako usane eka gArameM pheMka diyaa| usakA citta apUrva zAMtikA anubhava karane lgaa| aba usane socA- 'yahI dharma hai, yahI saMvara hai, merA colA isIse cainameM hai| mai ArAdhUMgA munirAjake dharmako / ' cilAtIputra apane nizcayameM dRr3ha rahA ! hatyAre aura cora dAsaputrakI dharmake tIna zabdoMne kAyA palaTa dii| una zabdoMse usakI buddhi aura hRdayako zAnti milI-bhItarakI AkulatA miTI / hAtha kaGganako ArasI kyA ? cikAtIputrane dharmakA yathArtharUpa pahacAna liyaa| vaha zAntacittase viveka, upazama aura dhyAnameM lIna rahA / use yaha bhAna bhI nahIM huA ki usake khUna se sane huye zarIrameM cITiyAM laga rahIM hai- jAnavara use svArahe haiM / una dharmamaya pariNAmoMse usane zarIra chor3A aura vaha svargaloka meMdeva huA ! hatyArA apane pApakA prAyazcitta kara cukA, usakA aMtara pazu mara gayA- saMsAra usakA kSINa huA / AtmArAmakA jAjvalyamaI prakAza usake mukhamaMDalapara nAca rahA thA / vyaya use kauna hatyArA kahe ? dharmane usakI kAyA palaTa dI / RSiyoMne kahAki devagatike.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ oon Heman .USIROHai....nouns patitodAraka jainadharma / sukha bhogakara vaha zAsvata nirvANapadako prApta kregaa| pApa-pakase nikalakara cilAtIputra dharmakI godameM AyA aura use vahAM vaha zAMti aura sukha milA jo saMsArameM anyatra durlabha hai| rAjagRhake vipulAcala parvatapara bha0 mahAvIrakA zubhAgamana huA thaa| logoMmeM unakI bar3I carcA thI / saba koI kahatA thA ki vaha bar3e jJAnI hai, sarvajJa hai. sArvadazI hai, jIvamAtrakA kalyANa karanevAle hai / jaba gajA zreNika unakI vandanAke liye gayA, naba to sArA nagara hI una bhagavAna ke darzana karane ke liye umar3a pdd'aa| seTha dhanavAhake liye yaha avasara sone sA huaa| sukhamAkA viyoga honeke bAdase saMsAra unheM bhayAvanA dIkhatA thaa| meThako satsaMgatimeM sAntvanA milatI thii| ekAntameM jaba vaha apane jIvanakA sihAvalokana karate to sihara uThane, socane-'jima beTI sukhamAko pyArase pAlA thA usIko khaagyaa| hAya, mujhasA nirdayI kauna hogA ?' yaha mohakA mAhAtmya thA, kintu dUmare kSaNa viveka Akara kahatA* bhUlane ho; beTI kahA ? vaha to pudgalapiDa mAtra thaa| zarIra AtmA nahIM hai|' isa vivekake mAtha hI savega bhAva unheM satsaMgati karanekI preraNA karatA thaa| ata seTa dhanavAha bhI vandanA karane gaye / bha0 mahAvIrake apUrva neja aura jJAnako dekhakA unakA hRdaya nAcane lagA / hRdayameM vairAgya umar3a AyA / vaha bole... prabhu ! mujha patitako ubAriye / maiM aisA pApI hUM jo 'prANoMke mohameM apanI beTIkA zaba bhakSaNa krgyaa|'
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSi zailaka ! SHOHGUR bhagavAna muskarAye - ' seTha ! tuma aba pApI nahIM ho / pApase tuma bhayabhIta ho / tumhArA bhaviSya ujjvala hai / tumane to mRtamAsa hI khAyA hai; parantu dharmakI zaraNameM Akara nara-hatyAre bhI kRtakRtya hogaye haiM / cAhiye eka mAtra hRdayakI zuddhi / ' Sans [ 243 1 seTha - 'nAtha ! maiM ApakI AjJA kA pAlana akSarazaH karUMgA / " bhaM0 mahAvIrake nikaTa seTha dhanavAha dIkSA lekara sAdhu hogaye sAdhu hokara unhoMne khUba tapa tapaga, saMyama pAlA, jIva mAtrakA upakAra kiyA aura gyAraha aMgakA jJAna upArjana kiyA / samAcArako pAlakara vaha bhI svargagatiko prApta huye / ? } RSi zailaka !* (1) indrakI amarAvatI jaisI dvArikA nagarI saurASTradezakI rAjadhAnI thii| vahAM vasudeva ke putra zrIkRSNa rAjya karate the / vaita vyagirI taka samUce dakSiNArdha bharatapara unakA adhikAra thA, vaha Ananda me sukhapUrvaka rAjya kara rahe the / usa samaya dvArika meM thAvacA nAmaka eka samRddha aura buddhizAlI seThAnI rahatI thI / thAvaccAputra usakA ikalautA beTA thA / thAvAne use lAcAvase pAlA poSA aura par3hAyA likhAyA thA / par3ha likhakara jaba thAvacA putra eka tejasvI yuvaka huA taba usakA 'dharma mo' pR0 47 ke manu |. |
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14...] patitoddhAraka jaitavarma / vivAha huaa| vaha vaivAhika jIvanakA Ananda luTanemeM vyasta thaa| zrIkRSNake cacere bhAI bhagavAn ariSTanemi the| jarAsiMdhuse jaba yAdavoMkA yuddha huA thA taba kRSNake sAtha ariSTanemine bhI apanA bhujavikrama dikhAyA thA / jarAsiMdhukI parAjaya aura yAdavoMkI vijaya huI thii| zrIkRSNa ariSTanemike balake kAyala hogaye the| unhoMne ariSTanemikA vivAha kumArI rAjamatIse nizcita kiyaa| bArAta car3hI, mariSTanemi dUlhA bane, parantu unhoMne byAha nahIM kiyaa| mArgame pazuoMko ghirA dekhakara unheM unapara dayA AgaI, pazuoM ko unhoMne chur3A diyaa| sAtha hI isa ghaTanAse ve saMvegako prApta huye| saMsAra bhI to baMdIgRha hai, koI kyoM baMdhanameM rhe| ariSTanebhine AtmasvAtaMtrya pAneke liye banakA rAstA liyA, ve mahAna yogI huye| sarvajJa-sarvadarzI banakara unhoMne lokakalyANake lie sAre dezame ghUmadhUmakara mumukSumoMko satyakA svarUpa mujhAnA prArambha kara diyaa| vihAra karate huye bha0 ariSnemi dvArikAmeM Aye / zrIkRSNa tathA anya yAdavagaNa unakI vandanAko gye| thAvaccAputra bhI gyaa| usane bhagavAna ke mukhAraviMdase dharmopadeza sunaa| zagairavandhanameM paDA rahanA use asahya hogyaa| mAtAse usane vidA lI, patnIko sAntvanA dI aura sabakI anumati pAkara thAvaccaputra sAdhu hogayA / __ mA bolI-'beTA, isa mArgameM sadA yatna karanA, parAkrama dikhAnA, kabhI pramAdameM na phaMsanA !' yAvayAputrane mAtAke ina vacanoMko sArthaka kara dikhaayaa| vaha eka sacce sAdhuke samAna sAvadhAnI aura sAhasase dharmamArgakA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ A mmuniiO0ISTUDIOINDI-RIDAONDAULIRUARANHRIDHA MROUNDRIOUSINH. RSi kSetrakA [145 'paryaTaka banA / gAMva-gAva pairoM calakara vaha satyakA saMdeza logoM ko sunAtA aura unheM dharma ke kalyANamaI mArgameM lagAtA thaa| saugaMdhikA nAmaka nagarImeM zuka nAmaka parivrAjaka rahatA thaa| baha zaucAlaka dharmakA upadeza detA thaa| snAna Adi bAhya zuddhi aura maMtrAdi uccAraNa rUpa vaha AntAzuddhi mAnatA thaa| thAvazcA putra cumane huye usa nagarImeM pahuMce / zukase unakA samAgama huaa| zukane uname pUchA:--- "he bhagavan ! Apake yAtrA hai ? yApanIya hai ? aura kyA adhyAvAdhapanA tathA prAsuka vihAra hai ?" uttAce thaavcc| putra bole-" he zuka ! mere yAtrA, yApanIka anyAbAdha aura prAsukavihAra hai|" zuka-" he bhagavan ! yAtrAse ApakA matalaba kyA hai ?' thA0-" he zuka : samyak darzana. jJAna. cAritra, tapa aura maMyamAdi yogoMmeM tatparatA hI yAtrA hai ! " zuka- ' aura prabhU yApanI yame ApakA prayojana kyA hai ? " ___ thA-" he zuka ! yApanIya mere nikaTa do nAhakI hai-(1) indriya yApanIya (2) no:ndriya yApanIya / zrotR, cakSu, prANa, jilhA aura sparza-yaha pAcoM hI indriyA vinA kisI prakArake upadravake. mare vazameM haiM, isaliye mere indriya yAznIya hai| tathA krodha, mAna, mAyA lobharUpa kaSAya saMskAroMme kucha to mere kSINa hogae hai aura kucha zama gaye haiM, isalie mere nAindriya yAznIya bhI hai|"
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bis.... 10000000010manarsimar.Muslmani Maun 146 / patitoddhAraka jainrm| zu0- aba avyAcAdhakA svarUpa batAiye " thA0- 'he zuka ! vAta, pitta, kapha athavA tInoMke saMkramaNase utpanna honevAle roga mujhe trAsa nahIM dene, yahI merA avyAyAdha hai|" zu0-'prabho ! prAsuka vihAra bhI niruupiye|' thA0-'he zuka ! maiM bAga bagIce, maMdira Adi strI-puruSAdi rahita sthAnoMmeM rahatA hUM, yahI mega prAsukavihAra hai !" zu0- bhagavAn ! batAie kyA Apa eka haiM, vo haiM, akSata haiM, avyaya hai, avasthita hai yA aneka bhUta bhaviSyat rUpa haiM ?' thA- 'dravyakI apekSA mai eka hU tathA jJAnadarzanakI apekSA do huuN| mere aneka avayava hai. isa dRSTi meM aneka haiM / Atmapra dezakI apekSA akSata hUM, avyaya hU aura avasthita huuN| upayogakI apekSA bhUta, vartamAna aura bhaviSyakA jJAtA hone ke kAraNa bhRta vartamAna aura bhaviSyarUpa huuN|' ___yaha sunakara zuka saMtuSTa huA aura bolA-'jJAniyokA kahA huA dharma Apa mujhe samajha ithe / " thAvaccAputra ke nikaTa dharmA svarUpa hRdayagama karake zukana mAdhu hogayA / thAvacca putra ke sAtha vaha bhI gAva gAvameM dharmopadeza detA vUmane lgaa| puMDarIka parvatase na yAvaccApatra mukta haye taba vaha unake pAsa thaa| zukne uma sa: / gkha / nA. dhanA kI ! zuka anagAra phi'ne phina la FIke udya meM A vigajamAna huye / unake zubhAgananI cAna ga kara gajA zai tathA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ api saika...........[147 anya nagaravAsI vandanA karane aura dharma sunaneke liye unake nikaTa phuNce| zukaRSike dharma pravacana sunakara vaha rAjA bolA "he devAnupriya ! maiM Apake nikaTa dIkSA lekara viSaya kaSAyoMse mukta honA cAhatA huuN| maiM maMDUkakumArako rAjyamAra dekara abhI ApakI zaraNameM mAtA hai|" * zuka bole- he rAjan ! tujhe ruce vaha kr| / zailakane maMDUkako rAjatilaka kiyA aura sabase kSamA kagakara vaha thAvazcAputrake nikaTa Akara muni hogyaa| muni hokara zailaka khuba hI jJAna dhyAnameM rata rahane lge| saMyamapUrvaka apanA jIvana bitAte huye vaha cahuMora vihAra karane lge| kAlAntarameM zukrAcArya ne unheM paMthaka Adi pAcasau muniyoM kA guru niyata kiyaa| zailakAcArya una mayamakA AcaraNa karane the, rUkhA sukhA bo kucha milatA vaha bhojana karate aura jJAnadhyAnameM samaya vyatIta karate the| akasara vaha bhUkhe peTa mhate the / isa prakArake AhAravihArase zailakaRSikA sukumAra zarIra pittajvarase mUkhane lgaa| kintu usake kAraNa unhoMne apane saMyamAcaraNameM jarAbhI asAvadhAnI na kI ! jA. asta vaha svaparakalyANa karane meM gta rahe / zailakAcAryako jvaragrasta kRSakAya dekhakara maMDUka rAjAne uname prArthanA kI ki " he bhagavAn ! Apa yahIM vizrAma liijiye| maiM apane yogya vaidyoM dvArA ApakI cikitsA kraauuNgaa|" maMDUkake ina bacanoMne zailakake hRdaya meM moha nagA diyaa| usane
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ] patito dharma / musicarcaramaianisianananda-S maMDUkakI vinaya svIkAra kI / kuzala cikitsaka unakI cikitsA karane lage / auSadhiyoMmeM madya bhI thaa| mohagrasta zailaka use bhI pI gye| dhIre dhIre vaha khUba hamrapuSTa hogae / zailaka ke prAcasau ziSya bicAre parezAna the / ve socate the- aba guru mahArAja vihAra karate haiM; kintu guruke DAr3ha to madya laga gayA thaa| vaha use kaise chor3eM? Akhira ziSyagaNa hI unheM chor3akara cale gaye, raha gayA ekamAtra paMthaka vaha gurUke isa bhraSTAcAra meM bhI unakA sAthI rahA " cAturmAsika pratikramaNa - guruke nikaTa apane aparAdhoMko svIkAra karake kSamAyAcanA karanekA avasara aayaa| paMthakane guruke caraNoMmeM zIza namAyA / pAdaprahAra karate huye zailakane krodhapUrvaka kahAkauna na duSTa hai jo mujhe sotese jagAtA hai ? " "I sacamuca paMthaka sote se jagAne ke liye pApa paMkase zailakako bAhara nikAlane ke lie usake pAsa raha gayA thA / usane vinamrasvara meM uttara diyA- "prabho ! aura koI nahIM, ApakA ziSya paMthaka hai / cAturmAsika pratikramaNakI kSamAyAcanA karane AyA hUM / mere isa kAryase Apako kaSTa huA hai to kSamA kIjiye / " zailaka ina bacanoMko sunane hI uThakara baiTha gayA, usakA AtmabhAva jAgRta hogayA / vaha socane lagA ki " dekho to viSayavAsanAbokA syAga karake phira maiM unameM phaMsA hUM, yaha merA ghora patana madirA pIkara masta honA aura mauja ur3AnA maiMne jIvanakA uddezya kaise samajha kiyA ? chi: dhikkAra hai mujhako ! vaha merA ugra tapa aura I
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSi kapha / [ 149 IT' svAdendriyako jItane kI vaha merI mahAn sAdhanA Aja kahAM gaI ? are ! are ! yaha kyA huA ? mujhasA pApI aura nIca kauna hogA ? ugAlakA bhakSaNa bhalA kauna karegA ? uTho, calo, chor3o isa sthAnako! yaha mere patana, mere kalaGkakA jItAjAgatA cihna hai / dhanya hai yaha pathaka ! isane merA bar3A upakAra kiyA !" isa vicAra ke sAtha hI zailaka vahAMse vidA hokara pathaka ke sAtha anyatra vihAra kara gaye ! SIDDH IN E puNDarIka parvatapara zukAcArya tapa mAr3he baiThe the| zailakaRSi paMthakake sAtha vahAM jAkara unake caraNoMmeM gira pdd'e| bole-'prabho ! mujha patitako ubAriye !" zukAcArya muskarA diye| unhoMne kahA- 'vatsa ! viSaya durnicAra hai, inake mohameM phaMsanA kucha anokhA nahIM hai| anokhApana to inake caMgula se chUTane meM hai / tuma zarIrake mohameM par3akara madyAsakta ho gaye; kintu apane isa kukRtyapara tumheM glAni hai, yahI vizeSatA hai|' zailaka- 'nAtha ! maiM mahApApI hUM, merA uddhAra kIjiye / ' zuka0 - ' zailaka ! aba tuma pApI nahIM, puNyAtmA ho ! baziSTa munikI bAta yAda nahIM ? vaha bhI madyamAMsAdi bhakSaNameM Ananda letA thA; kintu dharmavArtAne usake hRdayako pakaTa diyaa| madyamAMsAdise use ghRNA hogaI, vaha saccA sAdhu hogayA / hRdayakI zuddhi hI mokSamArga Avazyaka hai / hRdayazuddhike vinA japatapa Adi sabhI vyartha haiN|' zailaka- 'guruvarya ! mujhe vahI sAdhana batAiye jisase merA hRdaya aura bhI pavitra bana sake !"
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ] pavitoddhAraka jainadharma | midiasisanga zuka0 - 'pApase glAni honA hI hRdayazuddhikI pahicAna hai, tuma pApase bhayabhIta ho ! aba tuma nizaka hokara saMyamakI ArAdhanA kro| pahale saMvega aura kAyotsargakA anusaraNa karo, tumhArA kalyANa hogA / saverekA bhUlA zAmako rAste laga jAya to use bhUlA nahIM kahate / tuma mArgabhraSTa nahIM huye ho, apanA AtmakalyANa karo !" guruse prAyazvita lekara zailaka dharmamArgameM pahalekI taraha phira paryaTana karane lge| unase pA~casau zilpa phira unakI zaraNa meM aage| khoI huI pratiSThA pUjyatA unheM phira prApta hogii| saca hai, guNoMse manuSya pUjya banatA hai aura avaguNoMse vaha lokanindha hotA hai / dhamakI zaraNa hI trANadAtA hai| mArgabhraSTa logoMko mArga sujhAnA, unheM unake pUrvapada para biThAnA mahAna dharmakA kArya hai ! sthitikaraNa dharma mahI to hai| paMthakane isa dharmako nibhAyA aura apane bhUle hue guruko phira vaha dharma mArgapara le AyA ! guruse usane ghRNA nahIM kI, yadyapi unakI indriyAzaktise use tIvra ghRNA thI ! pApIse nahIM, pApase hI ghRNA honA cAhiye / samyaktvI to pApI aura dharmAtmA saba hI para anukampA rakhatA hai ! zaikaka aba pUrvavat dharmAcArya the| puNDarIkaparvata para rahakara unhoMne apanA zeSa jIvana dharmArAdhanAmeM vyatIta kiyaa| aMtarphe samAdhimaraNa dvArA vaha sadgatiko prApta hue /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjarSi madhu ' / 251 .INUODING 11BIBIO.INSIDCnI0 rAjarSi madhu !* ayodhyAke rAjA madhukA pratApa atula thaa| saba hI rAjA usakA lohA mAnate the| kevala eka rAjA thA jo unakI AjJA mAnaneke liye taiyAra na thaa| madhuko vaha zalyakI taraha cubhatA thaa| usako vaza kiye vinA unheM caina na pdd'ii| ____ ayodhyA cAroM ora dhUma maca gii| jidhara dekho udhara mipAhI hI sipAhI najara Ane the| koI apanI talavAra para zAma dharA rahA thA to koI DhAlakI marammata karA rahA thaa| koI yoddhA apanI preyasIke bAhupAzameM pha~mA vikala horahA thA; to koI anya apanI bahAdura patnIse vidA hote huye harSake azru TapakA rahA thA / Akhira zatrupara AkramaNa karane ke liye gamana karanekA dina AgayA ! rAjasenA khUba sajadhajake sAtha ayodhyAse bAhara niklii| nAgarikoMne usapara mAgalika puSpa varSAye / rAjamAtAne rAjA madhuko dahI cakhAyA aura muharase dahIkA tilaka kara diyaa| rAjamAtAkI AzISa lekara madhu zatruvijayake liye cala paDA / mArgameM vaTapura par3atA thaa| vIrasena vahAMkA rAjA thaa| mahArAja madhukA vaha karada thaa| apane prabhUkA zubhAgamana jAnakara usane unakA svAgata kiyaa| saba hI bhAgantukoMkI usane khuda hI Avabhagata kii| vaTapurameM una dinoM khUba cahala pahala rhii| * harivaMzapurANa pRSTa 169 6 422ke mAdhArase /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] patitoddhAraka jainadharma rAjA madhu rAjamahala meM nimaMtrita hue| vIrasenane uttama azanapAna dvArA unheM khUba hI saMtuSTa kiyaa| vIrasenakI rAnI caMdrAmAne madhuko sone lage bIr3e bheMTa kiye| rAjA unheM pAvara snehAtireka se viLa hogayA | caMdrAbhA yathAnAma tathA guNa thI / usakI mukhazrI caMdramA ko bhI cinautI detI thI madhu eka Taka usakI ora nihAratA raha gayA ! 1 aananirashmiertainmen -----------Oper ( 2 } 3 zatruko vijya karake rAjA madhu ayodhyA vApasa Aye hai yaha samAcAra bijalI kI taraha nagarake AbAla vRddha janatA meM phaila gayA / sabane apane utsAhako prakaTa kiyA / nagarako khUba sajAyA aura dila kholakara vijayI senA kA svAgata kiyA / ayodhyA meM kaI dinAMka vijayotsava hotA rahA, kintu isa utsava meM gajA madhune nagaNya bhAga liyA / vaha dojake candramAkI taraha kadAcit hI kahIM dikha jAte the / so bhI vaha mukha glAna aura cintAyukta dikhate the| prajAne samajhA yaha yuddhazramakA pariNAma hai; kintu catura maMtriyoMne kucha aura hI artha nikAlA / vaha bhI apanI maMtraNA meM saMlama hogaye / . * 7 Akhira maMtriyoMkI AzaGkA ThIka niklii| rAjA candrAbhAko bhRlA nahIM / usane maMtriyoMme kahA - ' aba aura kitane dina mujhe viyoga jvAlAmeM jalAoge maMtrIgaNa cupa the 1 unameM se ekane sAhasa karake kahA-' prabho ! hameM ApakI kSema hI iSTa hai, kintu nAtha ! aisA koI kAma bhI utAvalI meM nahIM honA cAhiye, jisase ApakA apayaza ho aura prajA viruddha hojAya ! '
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjarSi madhu / [ 153 rAjA adhIra thA / bolA- utAvalI kahAM ? mahIne se bIta rahe haiM aura tuma mujhe pratyIkSAkI animeM bhUna rahe ho ! ' 11111111 - maMtrI - ' nahIM, nAtha ! hama isakA upAya aba zIghra kareMge / ' rAjA kAmAtura thA usakI buddhi naSTa hogaI thI, svAnApInA use kucha bhI nahIM suhAtA thA, ekamAtra 'candrAbhA, candrAbhA' kahakara garama 2 sAMseM vaha letA thaa| maMtriyoMne usakI prANarakSAkA ekamAtra sAdhana candrAbhAko jAnakara usako prApta karanA hI Avazyaka samajhA ! ( 3 ) rAjA madhune bar3e samArohase vijayotsava manavAyA thaa| usake rAjyake saba hI rAjA, umarAva saparivAra nimaMtrita kiye gaye the maura saba hI apane lAva lazkara mahita ayodhyA padhAre the| khUba dI AnandareliyA hone lgiiN| pramAne kahA - ' dekho, ye bAteM ThIka nikala na ? taba mahArAja yuddhazramase AkrAnta the; isI se rUkhera rahe / aba dekho, kisa jozokharoza se vaha utsavameM bhAga lerahe haiM / parantu rAjAke bhedako vaha kyA jAneM Ta rAjA vIrasena mahInebhara taka khUba utsava huA / vaTapurase aura rAnI caMdrAbhA bhI AI thii| rAjA unakI saMgatimeM rahakara AnaMda vibhora hojAtA thA / Akhira rAjAoMne madhuse vidA cAhI / sabakA samucita Adara satkAra karake usane vidA kiyaa| vIrasenapara adhika sneha jatalAkara usane use roka rkkhaa| rAjamahalameM caMdrAbhAko vizrAma milA / kucha samaya bItanepara vIrasenane phira kahA- 'prabho, aba AjJA diijiye| mere pIche na jAne rAjyameM kyA hotA hogA / ' -
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARIDAIMIUSBusiOSHSMUSLIMBISISM 154] patitodAraka jainadharma / madhu bolA-'priyavara, maiM tumhAre viyogako kaise sahana karU~gA ! khaira, tumhArA jAnA Avazyaka hai, jAo bhAI ! thor3e dina rAjya prabandha dekhakara lauTa AnA, tabataka candrAbhAke vastrAbhUSaNa bhI banakara aajaaNyge| taba hI maiM rAnIkI vidA kruuNgaa|' rAjAkA apanepara atineha dekhakara vIrasena unakI bAta asvIkAra na kara sakA / candrAbhAse jaba vaha vidA hone lagA taba vaha ro par3I aura Atura ho kahane lagI- priya, mujhe yahAM na chor3o, sAtha le calo, varan dhokhA khAoge ! ' kintu vIrasenane usakI eka na sunii| vaha bholAmAlA svAmIkI bhaktimeM andhA horahA thaa| usane kahA--'mahArAja madhu dharmajJa haiN| vaha aisA pApa nahIM kara sakte / maiM unako ruSTa nahIM karU~gA !' zAstrakArakA vacana hai. 'jo jAsu ratta so tAsu nnaari|' sacamuca prema hI vaha bandhana hai jo do zarIroMko eka banA detA hai aura dAmpatya sukha sirajatA hai / jo jisameM anurakta hai vastutaH vahI usakI patnI hai / rAjA madhune caMdrAbhA para atula prema darzAyA / caMdrAmA usa premake sAmane apaneko saMbhAla na skii| donoM hI premamatta ho Anandakeli karane lge| madhukI manacetI huii| caMdrAmA ranavAsakI siramaura huii| eka roja madhu aura caMdrAbhA mahalake jharokhemeM baiThe huye the / unhoMne dekhA ki mailA kucailA phaTe kapar3e pahane hue eka manuSya vikApa karatA humA jArahA hai| jyoMhI vaha mahalake nIce AyA, rAnI caMdrAmA use dekhakara ghabar3A gaI / usakA hRdaya dayAse pasIja
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ IPINISISTIHOTIONani.muuuu uu u nmun.MAMISHAIL rAjarSi mdhu| [155 gayA / madhuse usane kahA-'kRpAnAtha ! dekhiye vaha merA pati mere premameM matta huA kaisA dhUma rahA hai ?' madhune candrAbhAkI yaha bAta sunI anasunI karadI avazya; parantu vIrasenake karuNa rUpane madhuke dilako Thesa phuNcaaii| vaha usa coTako bhUlaneke lie uThakara rAjadarabArameM calA gyaa| rAnI caMdrAbhA bhI usake pIche pIche calI aura rAjadarabArake. jharokhemeM jA baitthii| gajA madhuke sAmane eka aparAdhI upasthita kiyA gayA / kotavAlane kahA-'mahArAja ! isane parastrIke sAtha vyabhicAra kiyA hai / ise kyA daMDa milanA cAhiye ?' rAjA bole-'parastrIko grahaNa karanA mahA pApa hai / isaliye isake hAtha paira kATakara zirocchedanakA daMDa ise milanA caahiye|' ___kotavAla-'tathAstu' kahakara aparAdhIko lejAne lgaa| usI samaya rAjAne sunA- jarA darpaNameM muMha dekhiye !' ina zabdoMne rAmAko kATha mAra diyaa| darabAra barakhAsta huaa| rAjA uThe aura sIdhe rAmamahalako cale gaye / jAte hI caMdrAmAse bole-'priye ! tuma merA saccA hita sAdhanevAlI ho / maiM svayaM mahA pApI I, maiM nyAya karane-daMDa denekA adhikArI nahIM huuN|' caMdrAmA premase bolI-'nAtha ! yaha moga manuSyako aMdhA banA dete haiM / asAra bhoganemeM yaha bhoga mIThe ugate haiM, parantu pariNAma
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ -IMPOUNDut. . n .00AMROHORIGImhinRUDRIEDOUBLIBHIII.HD.VII. 196] patitoddhAraka jainadharma / inakA bar3A kaDuvA hotA hai / rAjan ! sAdhuoMne bhoga unhIMko kahA hai jo sva aura para donoMko mahA saMtApa denevAle haiN|' ganIke ye vacana sunakara madhu bhayabhIta ho kAMpane lgaa| kucha vicArakara vaha bolA-priye ! isa samaya tumane mujhe DUbanese bacA liyA / viSayabhoga sacamuca duHkhoMke AgAra haiN| kAmakI tIvra vAsanAko jItanA hI zreya hai / maiM aba tapa dhAraNa karake isa duSTa vAsanAkA nAza karU~gA !' caMdrAmA madhuke isa puNyamaI nizcayako sunakara harSase gadgada ho unake galeme lipaTa gaI aura bolI-'nAtha, tumane khUba bicArA ! tumhArA kAyApalaTa huA jAnakara maiM prasanna hUM ! calo, hama donoM apane kRta pApoMkA prAyazcitta kreN|' gajA madhu-patita pAvana prabhU maiM mahAna pApI hUM, parAI strIko gharameM DAlanekA ghoratama pApa maiM saMcaya kara cukA haM ! nAtha! koI upAya hai jo maiM isa pApase chUTU ?" / _AcArya vimalavAhana ayodhyAke sahasrAmravanameM virAjita the / rAjA madhune candrAmA sahita jAkara unake caraNoMmeM apane pApakA prAyazcitta karanA cAhA ! vimalavAhana mahArAnane uttara diyA: __ 'gajan ! saMsArameM aisA koI pApa nahIM hai jisase manuSya chUTa na saktA ho| aMdherI rAtake sAtha ujAlI rAta aura rAtake sAtha dina lagA huA hai / pApa aMdhakAra hai, puNya prakAza hai| pApasAmrAjya zarIrake Azraya hai aura puNya-prakAzakA pavitrasthaka AtmabhAgAra
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bidhu [ 157 avalaMbita hai| jabataka manuSya zarIrakA dAsa rahatA hai - indriyoM kI gulAmI karatA hai. tabataka vaha pApase mukta nahIM hotA; kintu jisa kSaNa vaha zarIrako vinAzazIla aura usake sukhako viSatulya samajhatA hai usI kSaNa se vaha AtmabhAvako prApta hotA hai, puNya prakAza use mila jAtA hai ! samajhe rAjan ! pApa kitanA hI gurutara kyoM na ho, apane hRdayako zuddha banAiye aura dekhiye, pApa kaise duma dabAkara bhAgatA hai !" madhu - 'mahArAja ! hama donoMke hRdaya pApase ghRNA karate haiM / ' Radissimagisane A - to rAjan ! tumhArA uddhAra honA sugama hai| parastrIko gharameM DAla denA athavA parapuruSake sAtha ramaNa karanA, yaha indriyabAsanA kI aMdhadAsatA kI nizAnI hai| mohanIbakI mahat kRpAkA yaha pariNAma hai ki puruSa strI eka dUsareko ramaNa karaneke liye vyAkula hojAte haiN| isa AkulatAko sImAmeM rakhakara viSayabhogoMko bhogane kA vidhAna saMsArI jIvoMne apanI suvidhAke liye banA liyA hai| isI sImAkA nAma vivAha hai aura isa sImAkA ullaMghana karanA viSayavAsanAke tamatama udvegakA sabUta hai| kintu haiM saba hI viSayavAsanA ke gulAma; koI kama, koI jyAdA ! yadi viSayavAsanAkA kama zikAra banA huA manuSya dharmakI ArAdhanA karake pApa mocana kara sakA hai to usameM adhika sanA huA manuSya kyoM nahIM ? madhu-' nAtha ! loga kahate haiM ki isase vivAha maryAdA naSTa hojAyagI !" A0 - 'pApabhIru ! vyabhicArase hAtha dholenevAle manuSyako dharmArAdhanA karane denese vivAha maryAdA kaise naSTa hogI ? saMsArame gatI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ H UMIHIRGURULUMINOUNTS. A DHEHARRIOmant patitodAraka mainadharma / kisase nahIM hotI ? galatIko sudhAra lenA hI buddhimattA hai / aba koI galatI sudhAraneko tatpara ho to kyA use rokanA ThIka hogA !' madhu-nahIM mahArAja / ' A0- basa, pApamocana karane ke liye dharmakI ArAdhanA pratyeka manuSyako-cAhe vaha strI ho yA puruSa karane denA cAhiye / kauzAmbIke rAjA sumukhakI kathA kyA tumane nahIM sunI ?' madhu-'mahArAja ! unakI kyA kathA hai " Ao-' unakI kathA bhI tuma jaisI hai| suno-kauzAmbImeM jA rAjA sumukha rAjya karatA thA taba vahA vIraka nAmakA seTha mhatA thA / seThako patnI vanamAlA atyanta rUpavatI thii| sumukhane vanamAlAko dekhA aura ve donoM eka dUsarepara Asakta hogaye / vanamAlA vIrakako chor3a kara sumukhake pAsa calI AI aura usakI ganI banakara rahane lagI ! vanamAlA aura sumukhane vivAhakI pavitratAko avazya naSTa kara diyA; kintu phira bhI unhoMne apanI viSayavAsanAko pazutulya asIma nahIM banAyA dAmpatya jIvanako unhoMne mahatva diyA / pati-patnIrUpa ve dharmamevana karane meM apanA samaya aura zakti lagAne ge| tapodhana RSiyoMkI unhoMne pUjA-vaMdanA kI aura unheM AhAradAna dekara mahat puNya saMcaya kiyA / pariNAma svarUpa ve donoM mahApAtakI bhI uma puNya prabhAvase marakara vidyAdhara aura vidyAdharI huye / rAjan ! dharmakI AgadhanA niSphala nahIM jAtI / jisane pApa kiye hai ume to aura bhI adhika dharmako pAlanA cAhiye / tumane yaha acchA vicAra kiyA hai| 'Ao, munitrata aMgIkAra karo aura goM kA nAza kara ddaalo|
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjarSi madhu / [ 159 -Hilaimanandnaindiasisionindanardan rAjA madhune mastaka namA diyA vastrAbhUSaNa utAra pheNke| pAMca muTThiyoMse bAloMko ukhAr3akara unhoMne zarIrase nirmamatA aura Atmazauryako prakaTa kiyaa| vimalavAhana mahAgajane unheM munidIkSA dii| upasthita maMDalIne jayaghoSa kiyA, madhu muniyoMkI paMktimeM jA virAmAna huye ! becArI candrAbhA AsU bahAtI akelI khar3I vaha saba kucha dekha rahI thI; kintu AjakalakI taraha use dara dara bhaTakane aura aura adhika pApa kamAneke liye nahIM chor3A gayA thaa| vaha yogya avasarakI pratIkSA thii| avasara pAte hI usane bhI dIkSAkI yAcanA kI ! AcArya mahArAjane kahA "beTI ! terA nizvaya prazamanIya hai. striyA~ bhI dharmAcArakA pAlana karake pApake saMtApase chUTa saktI hai / " uparAnta candrAmA bhI aryikA hogaI, kAlInAginasI apanI lambIra kezarazmiyoMko usane - parako saMtApadAyaka jAnakara noMca pheMkA ! zarIrase niSpRha ho vaha tapa tapane lagI ! muni dhAraNa karake madhune ugrogra tapazcaraNa kiyA / vaha aba niratara AtmoddhAra aura lokoddha ' kAnemeM laga gaye / Akhira kRzakAya Dhokara vaha vihAradezakaM prasiddha tIrtha sammedazikhara parvata (pArzvanAhila) para A vije| apane atima samaya meM unhoMne vizeSa pariNAma vizuddhiko prakaTa kiyA aura samAdhi dvArA zarIra chor3akara 11 veM AraNa svarga meM deva huye ! paradAragalaTI dhu dharmakI zaraNa meM Akara atula porya kA bhoktA banA au mahAma pradyumna kA zrIkRSNa nArAyaNakA pra "
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAINABHABISistarinis18IMIRussianouseushar. ..DULIHOODiamonalisaniin. patitobAraka jaindhrm| nAmaka putra huA ! muni hokara pradyumnane mokSapada pAyA, aura Aja vyabhicArI madhukA jIva siddha bhagavAnake rUpameM trilokapUjya horahA hai! dharmakA mAhAtmya acintya hai ! mahAna rogI jyoM amRtauSadhiko pAkara svasthya hojAtA hai tyoMhI mahAna pApI dharma nirmalIko pAkara apaneko pApamalase nirmala kara letA hai| madhukI taraha caMdrAbhA bhI sadgatiko prApta huI ! dhanya hai ve ! [4] zrIgupta / 'tuma cora ho|" kauna mujhe cora kahatA hai vaha sAmane aaye| 'maiM kahatA huuN| maiM vaijayantIkA rAjA nala jisana tere aparA ghoMko kaI vAra kSamA kiyA hai|' 'dhanyavAda hai. rAjana ! a.pI udAratAke liye parantu isakA ahasAna mujhapara nahIM mere pitA aura Apake mitra mahIdharapara hogA, sacamuca maiMne kabhI koI aparAdha kiyA hI nahIM .' 'kRtanI ! duSTa '! pitA ke pavitra nAmako kalaMkita karatA hai| tU pitRmohakA anucita lAbha uThAnA cAhatA hai| acchA. de apane nirdoSa hone kA pramANa " 'jalatI huI amimeM se nikalakara mai apanI nirdoSatAkA pramANa x zvetAmbarAcArya bhavadevasarike 'pAzvaparit' ke aadhaarse|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ BRamananSSISinditSHIDIIOUDHOBILSIGIRIDIUDURINm BHAISITINDIBIDIO BIRIema duugaa| gam ! maiM apane pitA nAmako kalaMkita nahIM lekina ujjvala kruuNgaa|' upasthita logoMne seTha mahIdharake putra zrIgupta ke isa nizcayako' sunakara dAtoM tale uMgalI dabA lI, kintu rAjA nalapara isakA kucha bhI asara na humA / use acchI ta-ha mAlUma thA ki zrIdhara corI karanekA behada AdI hogayA hai / vaha eka nambarakA juArI hai| isaliye usake atisAhasakI nismAtA pragaTa karane ke liye unhoMne agnicitA banAye jAne kI AjJA dedI / zrIgupta vaisA hI dRr3ha rhaa| citA taiyAra huii| rAjAne parIkSA denekI AjJA dii| zrIgupta bedhar3aka ho amimeM praveza kara gayA ! jaba vaha amise bAhara nikalA taba usakA zarIra kahIM jarAsA bhI nahIM jalA thaa| logoMne usakI 'jaya' bolI ! rAjA yaha dekhakara parezAna huaa| darabAra barakhAmta hogayA! zrIvara niDara hokara apane cauryakarma aura dyUtavyasanameM lIna hogayA / loga kahane lage, vaha jAda. gara hai! -- Aja phira vahI aparAdha : jAnate ho corIkI sajA ? prANadaNDa ?" 'mujhe usakA Dara nahIM maiM nirdoSa hUM !' zrIdharane khaa| rAmA bole-'Aja sArI caijayantI tumhAre doSako pukAra pukAra kara kaha rahI hai| aba tuma nihoN| kaimeM / zrIghara-'rAjan ! yadi maiM ni| nahIM to agni mujhe jalA ma.regI !'
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ IDIOIDur.ni.Inn. -MITHUNUHUNUHUROHUDAI 162 ] patitoddhAraka jainadharma / rAjA-macchA, tumhArI yahI icchA hai to hameM koI virodha nhiiN|' kintu zrIdharake mukhapara Aja nirbhIkatA nahIM thii| amicitA saiyAra huI / zrIdharane usakI lAla lapaToMse apanA hAtha chumAyA, vaha jhulasa gyaa| usakI himmata kAphUra hogaI / citA dhU-dhU karake jala rahI thI; kintu zrIdhara muMha laTakAye khar3A thaa| rAjAne kar3aka kara kahA- zrIdhara ! tuma niraparAdhI ho to aba amimeM praveza kyoM nahIM karate ? tumane svayaM yaha parIkSA denA kabUla kI hai ?' zrIdhara- kabUla kI thI rAjan ! matravAdake balapara ! kintu Aja duSTa kuzalinne mujhe dhokhA diyA hai !' rAjA-kuzalin kauna ? zrI0-'kuzalin eka matravAdI hai| maiM aparAdhI hUM, maine coriyA kI haiM. juA khelA hai, usake maMtra kI sahAyatAse mai mAgako dhokhA detA aayaa| kintu Ana svayaM rama matravAdIne mujhe dhokhA diyaa| rAjan ! mujhe jaldI hI praNaraNDa dekara isa apamAname mukta kiijiye| rAnA- 'chiH zrIgupta ! tuma kitane bure ho ! pahale hI tumane apanA aparAdha kyoM naha vii|| ki ? khai', maiM tumapara phira bhI dayA karatA hai / jAo tuma Ajanma vaijayantIma nirvAsita kiye jAte ho|' mipAhI aparAdhIko pAkara le jayantIkI janatAne isa nAmI coka pakar3e jAnapara namakI - - lii|
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjarSi madhu / (1) 6 Aha ! vaha ghara, vaha mAtAkA pyAra, pitAkA dulAra, bacapanake sAthiyoMkA salaunA saMga, baura Aha ! vaha cutAgAra ! aba kabhI dekhane ko nahIM milegA ! are sipAhiyo ! jarA mujhapara karuNA lAo, do ghar3I isa pyArI vaijayantIkI zobhA to dekha lene do ! acchA bhAI ! nahIM Thahara sakte to na sahI-lo, maiM yaha calA / are ! yaha kauna ? mAtAjIkI pAlakI hai ! aba mamatA jatAne AI hai / Ane do, ise bhI ! rotI kyoM ho, mA ! mamatA thI to kyoM nahIM chur3avA liyA pitAse kaha kara ! acchA, maiM pApI hUM-durAcArI huuN| mujhe jAne do jahannamameM / merA samaya kharAba kyoM karatI ho ? yaha kyA ? ise lekara kyA karUMgA ? paradezameM puruSArthaM kAma degaa| khaira, lAo / lo, aba jAtA hUM ! sipAhiyo ! kyoM nAka meM dama kiyA hai| aba zrIdharakI chAyA bhI tumako nahIM milegii| para yAra ! eka bAta ThIka 2 batAo / vaha badamAza kuzalina kidhara gayA ? sAlene cAra paise ke lobha meM merI AvarU miTTI meM milA dI ! sAlekA khUna pIUMgA, taba mujhe caina milegii| acchA, idharako gayA hai to maiM bhI idhara hI jAUMgA | Lamina [ 163 zrIdhara yUMhI bar3abar3AtA huA vaijayantIko sadAke liye chor3akara cala diyA / vaha kuzalina maMtravAdIko usa ora gayA jAnakara betahAzA ugharako calA gyaa| sUraja chipate 2 vaha rAjapura jA pahuMcA aura vahIM kahIM par3akara usane rAta bitaaii| ( 4 ) gajapurake caurAhe para agara bhIr3a thI / eka kuzala matravAdI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] SHIRISpin taraha tarahake jAdU bhare karataba dikhAkara logoMko AzcaryameM DAla rahA thaa| jisa samaya zrIgupta vahAM pahuMcA usasamaya vaha kaha rahA thA ki bhAiyo! dekho, yaha yuvaka tumhAre sammukha hai ! khUba majabUtI se pakar3a lo! yaha dekho gAyaba na hojAya ! " .6 ise patitajAraka jainadharma isake sAtha hI maMtravAdIne yuvaka ke mu~hapara hAtha ghumaayaa| hAtha ghumAnemeM adRzyakAriNIvaTikA usake mu~ha meM usane ghuser3a dI ! yuvA logoMkI nanaroMse ojhala hogyaa| loga AzcaryameM par3a gaye / itane meM zrIgupta bhIr3ako cIratA huA golake bhItara jA khar3A huA aura bolA- ' bhAiyo ! isane yuvAko adRzya kiyA hai| maiM isako mahazya 11 * karatA hUM ! dekhiye merI karAmAta / ' loga A~kheM phAr3akara usakI ora dekhane lage- dUsare kSaNa cillA uThe - are yaha kyA karane ho ? becAreko kyoM mArate ho !" koSameM bhamakate hue zrIguptane kahA- yaha duSTa hai, isane merA jIvana naSTa kiyA hai- maiM isakA jIvana naSTa karatA hUM / ' aura isake sAtha hI usane maMtravAdIko mAra DAlA ! vaha maMtravAdI zrIguptakA zatru kuzalina thA / 6 khUna hogayA ' ke bhayaMkara samAcAra gajapurake kone 2 meM pahuMca gye| rAjakarmacAriyoMne zrIguptako giraphtAra kiyA / nyAyAlaya meM usane apanA aparAdha svIkAra kiyaa| zrIguptako phAMsIkI sajA milI !" ( 5 ) carararara ' karake per3akI vaha DAka TUTa gaI, jisase laTakAkara zrI guptako phAMsI dIgaI thii| zrIguptake prANa baca gaye / saMsArameM aba use "apanA koI nahIM dikhatA thaa| vaha eka ora banameM ghusakara caila "
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhu / [ 1650 *garmaniram Santhade vanameM bahuta dUra cale jAneke bAda zrIguptako eka munirAja ke darzana huye / vaha unake caraNoMmeM baiTha gyaa| munine tuma kauna ho ? ' pUchA- 'vatsa ! zrIguptane kahA - ' nAtha ! maiM kyA batAU~ ? merA isa duniyAMmeM koI nahIM hai ! ' muni- 'vatsa ! tuma ThIka kahate ho, saMsArameM koI kisIkA nahIM hai / yaha zarIra jisako tuma apanA mAnate ho, yaha bhI tumhArA nahIM hai / tumhArA AtmA akelA - zAzvata- jJAtAdRSTA hai / tumhAre AtmAkI zakti tumhArI rAgadveSamayI kaSAyajanita paraNatine naSTa kara rakkhI hai| saMsAra meM kisapara krodha karate ho ? krodha karanA hai to isa kaSAyaparaNati para karo / krodha, mAna, mAyA, lobhakA nAza karo / yahI to tumhAre zatru haiM ! prema karanA hai to apanI vastuse prema karo jo kabhI tumase dUra nahIM hogI / tumhArI AtmA hI tumhArI vastu hai, usakA tumhArA kabhI vichoha nahIM hogA ! usameM tumameM antara hI nahIM hai, bolo karoge usase prema ?' zrI 0. 10- 'nAtha ! jo Apa kaheMge vaha karUMgA, saMsAra meM Apa hI zaraNa haiN| maiM hatyArA hUM, manuSyahatyA maiMne kI hai, yamake dUta mere pIche lage huye haiN|' muni - are bhole ! pApa aura yama to haraekake pIche lage hube haiM / isa anAdi saMsAra meM kauna hatyArA nahIM hai ? para aba narabhava pAkara hatyArA banA rahanA ThIka nahIM hai| naratana sadguNoMse zobhAvamAna hotA hai| nItikA bacana hai:
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] patitoddhAraka jainadharma / 'guNairiha sthAnacyutasyApi jAyate mahimA mahAna / api bhRSTaM taroH puSpam na kaiH zirasi dhAryate / / " guNoMke kAraNa manuSya mahAn mahimAko prApta hotA hai, yadyapi vaha sthAnase cyuta bhale hI huA ho| per3ase girI huI ( sugaMdhamaya ) kalIko kauna nahIM apane sirapara dhAraNa karatA ? so bhAI, dharmamArga cyuta honepara bhI yadi tuma guNoMko apanAoge-dharmakI ArAdhanA karoge to nissandeha tumhArI mahimA apAra hogI ' Musicianainai------ zrI 0 - 'prabho ! mujhe mahimA nahIM, AtmakalyANakI vAJchA hai|' O muni- 'batsa, tuma nikaTa bhavya ho ! Ao, apanI kAyA palaTa karo, tyAgo isa pApabheSako / banAvaTa hI to pApa ho / prakRta rUpameM raho aura apane AtmAke prakRtabhAvakA ArAdhana kage, tumhArA kalyANa hogA / ' zrIgupta munirAjake nikaTa kapar3e latte tyAgakara sAdhu hogayA / usane apane hRdayako bhI zAnta aura udAra banA liyA / usane khUba tapa tapA, jisase usake pApamaLa ghula gaye aura vaha eka bar3A jJAnI mahAtmA bana gayA ! guru mahArAjakI udAratAne eka hatyAre jvArIko mahAtmA banA diyA ! dhanya haiM patitapAvana guru aura dhanya hai unakA dharma ! ( 6 ) vaijayantImeM dhUma maca gaI ki eka bar3e pahuMce huye dharmAtmA sAdhu Akara rAjyodyAnameM Thahare haiN| vaha bar3e jJAnI haiM aura jo jAtA hai unake darzana pAkara nihAla hojAtA hai| seTha mahIgharane bhI sAja mahArAjakI yaha prazaMsA sunii| vaha bhI unake darzana karane gaye /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ DIDIORNOMROHARDaat paamyaaynnnmaayyaayaa MISTRIBUnr rAjarSi madhu / jaba vaha unake nikaTa pahuMce to unheM apane netroMpara vizvAsa na huaa| unakA cora aura jugArI putra sAdhu hogA, yaha vaha sahasA na samajha pAye / prakRti ke rahasyako samajhanA hai bhI kaThina / seThane phira gaura se dekhaa| nizcaya vA zrIgupta thA / seThaka netroMmeM mohake AMsU aagye| zrIguptane bhI unheM dekhA, vaha bolA-'dekho, kaisI bhrAnti hai; loga mAtA, pitA, putra. putrI, patnI AdikA riztA banAkara unase moha karate hai aura vaise hI manuSya jaba unake gharake nahIM hote to Akha uThAkara bhI unakI ora nahIM dekhte| eka bAlaka jo unake gharameM janmA hai yadi vahI par3osIke janmatA to usase vaha kucha bhI riztA nahIM rkhte| kintu bhAI ! bAlaka to vahI hai, yaha virAga kyoM ? isIliye na ki usase unakA koI svArtha nahIM sdhegaa| saMsArakI yahI viDambanA hai| yahAM svArthakA tANDavanRtya horahA hai| saMkI hRdaya vizvapremakA mahatva nahIM samajhate, vaha sAdhunoMmeM bhI apanA aura parAyApana dekhate hai ! para sAdhu to prakRtike jIva haiM unameM mamatva kaisA 1 mamatva karate ho to una jaise hojaao|' mahIdhara yaha dharmapravacana sunakara pulakitagAta ho zrIguptake caragoMmeM gira pdd'aa| rAjA nalane jaba yaha vArtA sunI to vaha bhI unakI vandanA karane aayaa| pApameM lipta manuSya bhI avasara milanepara kitanI Atmonati kara sakte hai, isa bAtako unhoMne zrIguptameM pratyakSa dekhA / rAjA nalane apane rAjyameM pApiyoMko dharmazikSA denekA vizeSa prabandha kiyaa| maMdiroM meM pahuMcakara vaha apanA AtmakalyANa karane lage!
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAINTAILIOnlineDDOM. .naiaIIIMIRIDIDIHATIHIDAI 198] patitoddhAraka jainadharma / __ zrIguptane apanI Ayu sAta dina zeSa rahI dekhakara vizeSa tapazcaraNa aura jJAnAgadhana kiyA aura zubhapariNAmoMse zarIra tyAgakara vaha svargameM deva huaa| jJAniyokA kahanA hai ki Age vaha siddha paramAtmA hogA ! loka umakI vandanA kregaa| cilAti kumaar| 'are, yaha kauna balA hai ?' 'kalasA aTakA to kahIM nahIM hai| kisIne pakar3a rakkhA hai| mAlUma hotA hai, koI kuyemeM gira par3A hai|' * khIMco-khIMco !' 'bhAI. udro| maiM abhI tumhAre nikalavAnekA prabaMdha karatI huuN|' yaha kahatI huI yuvatI tilakA jaldI jaldI eka orako calI gii| vaha bhIloMke saradArakI kanyA thii| rAjagRhake pAsameM kahIM gahana vanake bIca una bhIloMkI pallI thii| eka taraha duniyAMme bilkula nyAre ve vahA basa rahe the| tIratarakasase yukta ve harasamaya zikArakI phirAka meM rahate the| yahI unakA dhandA thaa| bApadAdoMse usako unhoMne sIkhA thA-ve aura kucha adhika nahIM jAnate the / tilakAkA bApa una bhIloMkA saradAra thaa| tilakA daur3I daur3I gaI x bArAdhanA kathAkoSakI mUla kathAke baabaarnne|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ MIRIDIUMusiaunauliiamai a asiaDilaisiBIBITaaramaiaDNISODIUsinamusium bilAtI kumaar| aura usane kuyemeM kisIke giranekI bAta khii| bhIla pallImeM bhagadar3a maca gii| dekhate hI dekhate kuye meM girA huA AdamI nikAla liyA gyaa| vaha bhIla nahIM, koI Arya sajjana thaa| rAjoMkA-sA usakA ThATha thA; para thA vaha behAla ! bhIloMne dekhakara kahA- are, yaha to koI rAjA hai !" saradArane pUchA-'bhaI, tuma kauna ho ? kahAMse Aye ho ?' badahoza manuSyane lar3akhar3Ate huye kahA- 'upazreNika-rAjagRha / ' 'rAjagRhakA yaha koI gajakumAra hai '-yaha jAnakara bhIla saradAra unheM apane DeroMmeM le gayA aura unakI sevA-suzrusA karAne lgaa| sacamuca yaha navAgaMtu 6 magadhake samrATa upazreNika kSatrojasa the| eka badamAza dhor3ene unheM kuyemeM la DAlA ! vahAMse unakA uddhAra tilakAne kiyA ! (2) 'tilakA!' 'kyoM ? kyA hai ? tumane to gharakA kAma karanA bhI muhAla kara diyaa|' 'aba kAma karake kyA karogI ? Ao, yahA Ao mere hRdayakI rAnI ! ' tilakAko barabasa apanI ora khIMcate hube upaneNikane khaa| bhIla pallImeM rahate huye upazreNikakA prema yuvatI tilakAse ho gayA / upazreNika usake premameM aise masta huye ki unhoMne usako apanI cI kamAnekI ThAna lI !
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ H O UDHODULIHINHRDHOLDHORIMURTISHuth 17.] patitodAraka jainadharma / tilakAne kahA- pitAjIse pUcha liyA hai ? usapara maiM janmakI bhIlanI-tumhAre ranavAsameM merA kahAM ThikAnA ?' upazreNikane tilakAke kapolopara pyArakA capata jar3ate huye kahA-'abhItaka pitA aura jAtike bhayameM hI par3I ho / lo, tumhAre pitAko Aja rAjI kara lUMgA / aura bhIlanI ho so kyA ? ho to guNavatI ! kauna tumheM dekhakara Arya kanyA nahIM kahegA ? tilakA- mujhe to kucha bhI bhaya nahIM hai| parantu soco to, ApakI kSatrI-rAnI merese kaisA vyavahAra kareMgI 2' upa0 - mere rahate tumhArA kauna apamAna kara saktA hai / upazreNikane vAta bhI pUrI nahIM kara pAI ki bhIla saradAra vahA phuNcaa| tikakA sahama gaIM; parantu upazreNikane tilakAke vivA. hakA prastAva usake sanmukha upasthita kara diyaa| vaha volA-'maiM bhIla, tuma magadha ke rAjA ! merA tumhArA sambanya kaisA ?' upazreNikane kahA-'bhUlate ho saradAra ! hama tuma haiM manuSya hii| manuSyoMmeM koI tAtvikabheda nahIM hai, guNoMkI hInAdhikatA aura rASTravyavasthA ke lie varNa-jAti AdikI kalpanA karalI gaI hai| tumhArI kanyA guNavatI hai, use grahaNa karanemeM mujhe gaurava hai| zAstrakI bhI AjJA hai ki 'kiM kulu joijjai bhakulINavi thIrayaNu kahalai / ' arthAt kulakA kyA dekhanA ? yadi kanyA akulIna bhI strI ratna ho to use grahaNa kara lenA cAhiye / tIrthakara cakravartI zrI zAntikunyu mAdine svayaM mleccha kanyAmoM takako grahaNa kiyA thaa| caramazarIrI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Munion .hinnih.111.11.HIN D u0HUBHANDARLAHALDILI cilAti maar| [171 nAgakumArane eka vezyAkI kanyAse vivAha kiyA thaa| tumhArI kanyA to kulIna aura guNavatI hai, tuma nizcinta hokara merA prastAva svIkAra kro| vijAtIyavivAha dharma aura samAja donoMke liye hitakara hai| yaha sambandha kyA bhIloMke jIvanako unnata nahIM banAyegA !' saradAra bolA-'rAjan ! ApakA Agraha vizeSa hai to eka zartapara maiM apanI kanyA tumheM pradAna karasaktA huuN|' upazre0- batAo, vaha zarta / ' | saradAra-zarta yahI ki tilakAkA putra hI magadhakA samrATa hogA!' upazre0-'maMjUra, yahI hogaa|' mAMgalika tithiko upazreNikakA byAha tilakAke sAtha hogyaa| bhIla-senAke sAtha navavadhUko lekara rAjA rAjagRha pahuMce / khuba Anandotsava mnaayaa| tilakAke sAtha vaha bhoga bhogane meM tallIna hogye| tilakAko rAjapremakI nizAnI bhI mila gii| usane apane putrakA nAma cilAti rakkhA ! yuvarAja bhI vahI huaa| usake sautele dusare bhAI zreNikako nirvAsita kara diyA gayA / rAjagRhake caurAhepara apAra janasamUha ekatrita thA / eka UMcese maMcapara rAjagRhake pramukha puruSApraNI aura purAne maMtrI baiThe huye the| eka yuvaka jisake mukhamaNDalapara pratimA nRtya kara rahI thI, janatAko sambodhita karake kaha rahA thA-" bhAiyo ! rAjAkA sthAna pitAke tulya hai| pitAkA kartavya hai ki vaha apane Azraya rahanevAle bAlaka bAlikA, puruSa strI sabakI rakSA aura samRddhikA dhyAna rkkhe| usI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] patitoddhAraka jainadharma / Inadindiandirajaiinnaiss prakAra rAjAkA kartavya prabhAkI samucita rakSA karanA, usake dukhoMko meMTanA aura AvazyaktAoMko pUrI karanA hai / yadi rAjA apanA kartavyapAlana nahIM karatA hai, to vaha prajAkA pitA kaise hai ? bhAiyo! cilAtIkumArane apane kukarmoMse yaha siddha kara diyA hai ki vaha rAjA kahalAne yogya nahIM hai / vaha kara vasUla karanA jAnatA hai, ApakI bahUbeTiyoMkI ijjata lenA jAnatA hai aura jAnatA hai Apako manamAne duHkha denA / kyA Apa yaha atyAcAra sahana kareMge ? mAM-bahanoMkA apamAna Apa sahana kareMge 2 " Minimalis prajAne eka svara se kahA - 'nahIM, haragija nahIM !" yuvaka ne kahA- 'to phira apane netAoM kA kahanA mAno / nagarake agraNI puruSoM aura purAtana rAjamaMtriyoMne yaha nizcaya kara liyA hai ki cilAtiko rAjacyuta kiyA jAya aura zreNika bimbasArako bulAkara unheM rAjA banAyA jAya / ' prajA cillA uThI- 'bilkula ThIka ! bulAyo zreNikako / ' yuvaka - parantu zreNika Akara kyA kareM ? Apa dhana aura janase unakI sahAyatA karane ko taiyAra hoiye / zapatha lIjiye ki hama prANa rahate zreNikakA sAtha deMge / prajAne yahI kiyA / zreNika bulAye gye| prajAne unakA sAtha diyA / cilati apane muktabhogI sainikoMko lekara lar3A jarUra, parantu usakA pApa usake mArgameM Ar3A AyA huA thA / haThAt usakI parAjaya huI aura vaha maidAna chor3akara eka ora bhAga gayA !
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciLAti kumaar| BUDHRUMUDHINIMUMinuu uN HuintHRUT vipulAcala parvatapara jaina RSiyoMkA Azrama thaa| vahApara jaina munigaNa niraMtara tapa tapA karate the / saMsArameM apaneko azaraNa jAnakara cilAti una nimrantha guruoMkI zaraNameM phuNcaa| usane AcArya mahArAjase dIkSAkI yAcanA kii| guru mahArAjane use nikaTa bhanya jAnakara dIkSA pradAna kii| cilAtikumArakA hRdaya vairAgyake gAr3he raMgase sarAbora thA / aba unheM indriyoMke bhoga kAle nAgame dikhate the| unhoMne khuba tapa tapA aura jinavANIkA vizeSa adhyayana karake jJAnopArjana kiyA / gurumahArAjake sAtha yatra-tatra vihAra karake unhoMne aneka jIvoMko sukhI jIvana bitAnA sikhaayaa| bhUle bhaTakoMko rAstA lagAyA, aura anaginatI logoMkA uddhAra kiyA / aba vaha ' yogIrAT ' kahakara pUje jAne lge| yaha koI nahIM kahatA thA ki yaha bhIlanIke jAye hai. pApI haiM, rAjabhraSTa haiN| mo bhI unake darzana karatA unake guNoMpara mugdha hojAtA ! isa prakAra eka dIrgha samaya taka munirAja cilAtIne. apanA aura parAyA hita sAdhana kiyaa| antameM samAdhikA Azraya lekara isa nazvara zarIrako chor3akara sadgatiko prApta kiyA ! dhanya hai ve ! unhoMne dharmake prakAza dvArA apaneko ujjvala aura amara banA liyA ! aura sAtha hI kula jAtikI viziSTatAkI nissAratA pramANita kara dI! NOM
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtike aMcalase ! " U~cA udAra pAvana, sukha-zAMti pUrNa pyArA; yaha dharma-vRkSa sabakA, nijakA nahIM tumhArA 1 roko na tuma kisIko, chAyA meM baiThane do: kula- jAti koI bhI ho, saMtApa meMTane do !!" kathAyeM : -- 1 - upAlI / 2- vemanA 2- cAmeka vezyA / 4 | 5- kabIra /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ upala [ ? upAlI !* W tIrthakara bhagavAna mahAvIrake samaya meM mahAtmA gautama buddha eka ananya prakhyAt matapravartaka the| unhoMna bauddhamatakI sthApanA karaka jIvamAtrako apane madhyamArgakA sandeza sunAyA thaa| hara prakArake manuSya unakI zaraNa meM pahuMce the| unhone mA, yaha siddhAta prAkRta mAnA thA ki jIvamAtra dharmanI ArAdhanA karake uccAdako pAsaktA hai / ma0 buddha ke ziSyoMmeM eka ziSya thA jo janma se nIca samajhA jAtA thaa| loga use zUda vahate the; kintu usane apane meM guNoMkI vRddhi karake apaneko lokamAnya banA liyA thA aura isataraha logoM kI isa dhAraNako galata siddha kara diyA thA ki duniyA jinako nIca kahatI hai ve vastutaH nIca nahIM hai| ve bhI apanA Atmonnati karake ucca aura pratiSThita padako pAsakte hai / 1 [ 177 uma ziSyakA nAma upAlI thA aura usakA janma eka nAIke gharameM huA thaa| rAhula kuma roko pratrajita karake ma0 buddha malka deza meM cArikA karate anRpiyAke mravanameM phuNce| bahAke anuruddha a. di zAkyakumAra bauddha dIkSA leneko Age Aye upAlI kA sevaka thA / unake utAre huye vastra ko jaba usane unake kahane " ki 'itanA dhana dekhakara pracaMDa para grahaNa kiyA to use dhyAna AyA zAkya mujhe jItA na chor3eMge jaba mere svAmI yaha zAkyakumAra * * 'buddhacaryAke' ke mAdhA | 12
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ DUBBIDIOINIUSushant.anal uture.laneuantuaashanaugurane 178 ) patitoddhAraka jndhrm| hI pravajita hArahe hai to maiM kyoM na dIkSA la ?' yaha socakara upAlI unake pAsa lauTa ge| kumAroMne pUcha .-- ___uNalI ! kima liye lauTa Aye ?' u0- Arya putro ! lauTane mamaya mujha zAkyoMkI caMDatAkA dhyAna AyA, mo dhanakA moha choDakara maiM ma0 buddhame pravA lene AyA huuN|' ku0-' upAlI ' acchA kiyA, jo lauTa Aye / ' isake bAda ve zAkyakumAra u lI ko lekara gautamabuddha ke pAsa pahuca kara bole- manne / hama dAkya abhimAnI hote hai| yaha upAlI nAI hai, cikAla taka hamAga vika rahA hai| Apa ise pahile pratrajita karAyeM, jisame ki hama isaka abhAda kareM aura apane kula abhimAnako hama madita kara skeN| 'tathAstu' kaha kA gau mana pahale upalI hI ko bauddha bhikSu banAyA / bhikSu zena ke uparAnta ugalI bauddha siddhAtaka adhyayana ora cAritrako pAlana kara me dattaci 1 14 | thor3e hI mamayameM va saMgha agraNI ginA jAna lgaa| bauddha mahAzrAvakoM (bhikSuoM) me unako dazavA sthAna prApta hubhA / svayaM gautama buddha na unake guNoMkI prazaMsA kii| jaba vaha gRddhakUTa parvata ye taba eka roja bhikSuoMme bole " dekha rahe ho tuma bhi aM : liko, badatame bhikSuoMke satha Tahalane ? " "hA~ : " bhikSu bho' yaha bhI bhijJa haiN| 7 lI viyava hai|"
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ BIBIDIOuuunusumnHDIOSITUMHARITRIBUTODHRISo9iiiiSTSIR1BLISHES upaalii| [172 bauddha cAritra niyamoMkA ThIka jJAna upAlI hI ko prApta thaa| kapilavastukA nAI-yaha upAlI hI vinayadharoMmeM pramukha huA ! guNoMne use pratiSThita padapara kA bitthaayaa| zuma adhyavasAyase kyA nahIM prApta hotA ? buddha ke bAda upAlIne hI vinaya dharma (bauddhacAritra) kA svarUpa saMbako batAyA thaa| upAlIne apane udAharaNase cAroM hI vargoM kI zuddhi pramANita kara dii| cahuM ora yaha bAta prasiddha hogii| kaTTara brAhmaNoMko yaha bAta bahuta khaTakI / zrAvastImeM nAnA dezoMke pAcasau brAhmaNa A ekatra huye / vahA unhoMne gautamabuddhase cAroM varNokI zuddhi ( cAtuvaNNI suddhi) para zAstrArtha karanA nizcaya kiyaa| brAhmaNoMne apane prakANDa paMDita AzvalAyana mANavakako zAstrArtha karaneke liye taiyAra kiyaa| AzvalAyana mANavaka bar3e bhArI brAhmaNagaNake sAtha gautamabuddhake pAsa phuNce| unase bole ki 'brAhmaNa hI zreSTha varNa hai, isa viSayameM gautama Apa kyA kahate haiM ?' vuddha -"AzvalAyana ! brAhmaNoMkI brAhmaNiyAM RtumatI. garbhiNI, janana karatI, pilAtI dekhI jAtI haiN| yonime utpanna hote huye bhI vaha brAmaNa aisA kahate haiM yahI Azcarya hai / " 'kintu brAhmaNoM kI mAnyatA to vaisI hI hai !" ___ "to kyA mAnate ho AzvalAyana ! tu ne sunA hai ki yavana aura kambojameM aura anya sImAnta dezoMmeM do hI varNa hote haiN|* * janoMke tatvArthasUtra meM manuSya jAtike kArya aura banArya-rahI do meda kiye hai| /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ dutorianimannamrusiORah unu.tuminoununia 180] patitodAraka jainadharma / Arya aura vAsa / Arya ho vaha dAsa hosaktA hai aura dAsa aary|" "hAM gautama ! maiMne yaha sunA hai !" "acchA AzvalAyana ! batAo brAhmaNa apaneko zreSTha kisa balapara kahate hai aura kaise anyoMko nIca ? " "brAhmaNa zreSTha haiM, yaha mAnya viSaya hai !" "to kyA mAnate ho AzvalAyana ! kSatriya prANihiMsaka. cora. durAcArI, jhuThA, cugalakhora, kaTubhASI, bakavAdI, lobhI, dveSI ho to kyA kAyA chor3a, marane ke bAda vaha durgati-narakama utpanna hogA yA nahIM ? aise hI brAhmaNa ina duSkamauke karanese usa gatiko prApta karegA yA nahIM hai aura vaizya yA zUdra kyA vaise duSkarmI ho usa gatiko prApta nahIM hoNge|" 'he gautama ! sabhI cAroM varNa prANihisaka Adi ho narakameM utpanna hoMge kintu brAhmaNa to zreSTha hI mAne jAte hai / ' 'to kyA mAnate ho AzvalAyana ! kyA brAmaNa hI prANihiMsA Adi pApoMse virata hotA hai aura maraNoparAnta svargameM jAtA hai ? kSatriya, vaizya aura zUdra nahIM ?' 'nahIM, gautama ! cAroM hI varNa zubha karmose svarga pAte hai|' 'AzvalAyana ! to phira brAhmaNa apaneko kaise sarvazreSTha aura anyoMko nIca kahate haiN|' AzvalAyana bicArA kyA kahatA ? gautamabuddha isapara phira bole: "mAzvalAyana ! mAnalo eka atriya rAjA nAnA jAtike sau puruSa ikaTThe kare aura unase kahe ki tumase jo brAhmaNa, kSatrI aura
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ upaalii| MINUOUDIOMURANU RURNAMUNDROIDUDUS. vaizya hoM vaha Age Aye aura candanakASTha lekara Aga banAveM, teja prAdurbhUta kreN| phira vaha rAjA cANDAla, niSAda, vasora Adi kuloMke logoMse dhobIkI kaTharIkI athavA erenDakI lakar3Ise Aga silagAneko kahe aura ve Aga silgaaveN| aba Apa batAyeM ki kyA brAmagAdi dvArA silagAI gaI Aga hI Aga hogI aura usIse AgakA kAma liyA jAyagA ? cANDAlAdi dvArA silagAI gaI Aga kyA Aga nahIM hogI aura kyA vaha AgakA kAma nahIM degI ?" 'nahIM, gautama ! donoM hI Aga AgakA kAma deNgii|' 'to phira varNagata zreSThatA kaise mAnI jAya ?' 'brAhmaNa to janmase hI apaneko zreSTha mAnate haiN|' 'to kyA mAnate ho AzvalAyana ! yadi kSatriyakumAra brAmaNakanyAke sAtha sahavAsa kare, unake sahavAsase putra utpanna ho / bho kSatriyakumAra dvArA brAmaNa kanyAse putra utpanna huA hai, kyA vaha mAtAke samAna aura pitAke samAna, 'brAhmaNa hai' 'kSatriya hai', kahA jAnA caahiye| "he gautama kahA jAnA caahiye|" "AzvalAyana ! yadi brAmaNakumAra kSatriyakanyAse saMvAsa kare aura putra utpanna ho to kyA use 'bASaNa hai' kahA jAnA caahiye|" "hAM, gautama ! kahA jAnA cAhiye !" "acchA AzvalAyana ! aba mAna lo, ghor3Iko gadahese jor3A milaayeN| unake jor3ase bachar3A utpana ho| kyA yaha mAtA-pitAke samAna 'ghor3A gayA hai| kahA jAnA cAhie ?"
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma / 182 J " he gautama ! vaha to azvatara (khaccara) hotA hai| yahAM bheda dekhatA hUM, una dUsaroMmeM kucha bheda nahIM dekhatA / " "bhAzvalAyana ! mAnalo do mANavaka jamuve bhAI hoN| eka adhyayana karanevAlA aura upanIta hai; dUsarA an adhyApaka aura an upanIta hai / zrAddha yajJa yA pAhunAImeM brAhmaNa kisako pahale bhojana karAyeMge ? " GHEUNzindadaiendan " he gautama! jo vaha mANavaka adhyApaka va upanIta hai, usIko prathama bhojana karAyeMge / anu adhyApaka anupanItako dene se kyA mahA phala hogA ?" "AzvalAyana ! to phira jAtikA kyA mahatva rahA ! guNa hI pUjya rahe / jAnate ho upAlIko, vaha apane guNoMke kAraNa vinayagharoMmeM pramukha hai / " hAtha kaMgana ko ArasI kyA kare ? becArA AzvalAyana yaha saba kucha dekha sunakara cupa horahA / ma0 buddha phira bole: " 'pUrvakAlameM brAhmaNa RSiyoMko jAtyabhimAnane jaba gherA taba asita devaRSine vRSalarUpa dhAraNa karake unakA mithyAbhAva chur3AyA thA / brAhmaNoMse asita devala RSine kahA ki tuma brAhmaNa hI zreSTha varNa samajhate ho kintu jAnate ho kyA ki brAhmaNa jananI brAhmaNake pAsa gaI, abrAhmaNake pAsa nahIM ? brAhmaNoMne nakAra meM uttara diyA / saba phira devala RSine unase pUchA ki kyA Apa jAnate haiM ki brAhmaNamAtAkI mAtA sAta pIr3hItaka mAtAmaha yugala (nAnI) brAhmaNa hIke pAsa gaI, avAkSaNa ke pAsa nahIM! trAhmaNoMne uttara diyA ki nahIM
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ upaalii| somewsnanshasanmansna Hommunmahamunmun 10mahamananewssuensusnn. [183 jAnate / uparAnta devalaRSine una pitAmahako sAta pIr3hItaka brAhmaNIke hI pAsa jAnekI sAkSI cAhI; jise bhI ve brAhmaNa na deske| usapara devalaRSine uname prazna kiyA ki " jAnate hai Apa garbha kaise ThaharatA hai ?" brAhmaNoMne kahAki jaba mAtApitA ekatra hote haiM, mAtA RtumatI hotI hai aura garva (=utpanna honevAlA, satva) upasthita hotA hai| isa prakAra tInoMke ekatrita honese garbha ThaharatA hai|" devalane pUMchA ki vaha gaMdharva kSatriya, brAhmaNa, vaizya yA zUdra kauna hotA hai ? brAhmaNoMne kahAki hama nahIM jAnate ki vaha gaMdharva kauna hotA hai ? RSi bole ki jaba aisA hai taba jAnate ho ki tuma kauna ho ? brAhmaNoMne kahA ki hama nahIM jAnate hama kauna hai|" _ 'isa prakAra he AzvalAyana ! masita devala RSi dvArA jAtivAdake viSayameM pUche jAnepara ve brAhmaNa RSigaNa bhI uttara na desake; to phira Aja tuma kyA uttara doge ?" yaha sunakara AzvalAyana mANavakane buddhako namaskAra kiyA aura vaha bolA- Ajase mujhe ajalibaddha upAsaka dhAraNa kreN|" upasthita sajanoMpara isakA acchA prabhAva pdd'aa| upAlIne aura bhI dRr3hatAke sAtha guNoMkI vRddhimeM citta lagAyA ! kahAM kapilavastukA nAI upAlI aura kahA vinayadhara bhikSu upAlI ! jAti. kula, zarIrameM antara na honepara bhI guNoM ke kAraNa nAI ugAlI aura vinayadhara upAlImeM jamIna AsamAna jaisA antara par3a gyaa| ataH mAnanA par3atA hai ki jAti, kula, zarIra nahIM, guNa hI pUjya hai|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ .UnananRIDUDDIRanautam B IDIDAIBIDIGITADIURDURIHIROINSION 184] patitoddhAraka jainadharma [2] vemnaa| "citta zuddhi galiga cesina puNyavu koMcamaina nadiyu koyavu gAdu vittanaMbu bhari vRkSa nakuneMta vizva * * mA !" eka naMgA sAdhu godAvarI taTapara ukta kAvyakA uccAraNa madhura kaMThadhvanise karatA huA vicara rahA thaa,| jaisA hI usakA madhura kaMTharava thA usase adhika madhura aura mUlyamayI kAvyakA bhAva thaa| saca hai, use kauna nahIM mAnagA ki "citta zuddhise jo puNya prApta hotA hai, thoDA honepara bhI usakA phala bahuta hai; jaise vaTavRkSa ke bIja !' dekhane meM to vaha jase hote hai, parantu unase vRkSa kitanA vizAla upajatA hai| usa bIna kI taraha hI to citta zuddhi dharmakSetrameM mokSaprAptikA mUla bIja hai| eka digambara jainAcAryane isa cittazuddhiko hI mokSaprAptikA mUla upAya batAyA hai| vaha kahate hai ki:-- "jahiM bhAvai tahiM jAhi jiya, jaM bhAvai kari taMja kembai mokkhu Na atthi para, cittahaM mudi Na jaMji !" manameM Ave vahAM jAiye aura dila Aye vaha kIjiye; para yAda rakhiye ki mokSa tabataka nahIM mila saktA jabataka cittakI zuddhi na ho| vastutaH cittazuddhi hI dharma-mArgameM mukhya patha pradarzaka hai|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ houseNIRHUNHIDIHDINIRUDURATIOMURUDILUNHSIL BISHNUAROUDHDHARIDUNIA vemnaa| [185 jAti-pAti, veSa-bhUSA, kurUpa-surUpase kucha matalaba nahIM ! bar3I jAtikA bar3A surUpavAna bar3e mUlya ke vastrAbhUSaNa dhAraNa karate hue bhI cittazuddhike vinA zobhA nahIM pAsaktA ! isake viparIta eka nIca aura kurUpa daridrI cittazuddhike dvArA usa zobhAko prApta hotA hai ki devatA bhI usakI prazaMsA karate haiM / godAvarIke taTapara jo naMgA sAdhu isa nikhara satyakA pratighoSa kara rahA thA vaha usakA pratyakSa udAharaNa bhI thA / Aiye pAThaka, usake jIvanapara eka dRSTi DAla leM ! dakSiNa bhAratake AndhradezameM gantura zahara mazahUra hai / isI nagarase vIsa kosakI durIpara 'koMDavIDa' nAmakA eka grAma thA, jo aba naSTaprAya hogayA hai / uparokta naMge sAdhukA janma isI grAmameM san 1412 I0 meM huA thaa| usakA nAma vemanA thA / madrAsa prAntake sabhI loga usake nAma aura kAmase paricita haiN|| Andhradezake zUda logoMmeM roDa nAmakI eka jAti hai / vemanA usI jAtike the / bacapanameM unhoMne koI zikSA nahIM pAI thii| vaha apanI jAtike rAjAke putra the| pitAke bAda unake bar3e bhAI rAjA huye aura vaha bhogavilAsameM jIvana vitAne lge| eka vezyAke premameM vaha aMdhe hogye| bhAI bandhuoM aura mitroMkA samajhAnA saba niSphala gayA ! kiMtu itane vezyAsakta honepara bhI vemanA apanI bhAvajako zraddhAkI dRSTise dekhate rhe| eka vAra usa vezyAne vemanAkI parIkSA lenA caahii| yaha unase bolI "pyAre, tuma mujhe khUba pyAra karate ho; lekina aba tumase
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jainadharma / apanI eka kAmanA pUrI karavAnA cAhatI huuN| kyA tuma pUrI kara sakke ho ?" 186 ] stero " kyoM nahIM ! tumhArA yaha dAsa duniyAMkI saba cIjeM lAkara tumhAre caraNoMpara rakha sakatA hai / nizaka hokara apanI icchA batalAo !" 61 * sacamuca 2 " "hAM, sacamuca ! " 44 acchA; to yahAkI paramasundarI rAnI - tumhArI bhAvaja jo bahumUlya gahane pahanatI haiM, ekabAra una gahanoMko pahanane kI icchA mujhe bahuta dinoMse hai / kyA unhe lAkara mujhe doge ?" Lo bhavazya ! "" bemanAne kahane ko to 'avazya' kaha diyA, parantu vaha mAMke samAna apanI bhAvajase yaha bAta kaise kaheM ? himmata na huI ! vaha anamane hokara eka palaMgapara jA par3e ! bhojanakI belA huI, sabane svAyA; parantu vemanA na gye| naukaroMne DhU~DhA / phira bhI vemanA nahIM mile| Akhira bhAvaja svayaM DhU~Dhane gaI unheM mila gaye / maryAnvita ho unhoMne kahA: " vemanA ! tuma kyA kara rahe ho ? sabane bhojana kara liyA aura tuma yahIM par3e ho ? calo, bhojana karo !" " mujhe Aja bhUkha nahIM hai 46 kyoM nahIM hai ? "" " aise hI ! " 46 batAo to sahI ! " 32 /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ INIRUDDHIDHIRUDDHIM BIHSSINH-110uminium .inanataHamauBIDIuslims vemnaa| [187 " kucha nahIM, merI premikA vezyAkI eka icchA hai| Apa use pUrI kareM to maiM bhojana kruuNgaa|" "vaha kyA ?" ' Apake saba gahane ekavAra pahananA cAhatI hai !" ' isIke lie tuma itane udAsa ho ? tumane sIdhe bhAkara mujhase kyo nahIM kahA '' " himmata nahIM thI !" * acchA " kahakara bhaujAIne eka bulAkake sivA saba gahane utArakara dediye / vemanA khuzI-khuzI vezyAke ghara phuNce| vezyAne saba kucha dekhakara kahA: 'pyAre ! tumane bahuta acchA kiyA, lekina eka bhUla kI hai .' "vaha kyA hai ?" " saba gahane haiN| lekina eka bulAka nahIM hai; jisapara hIre jar3e haiN| isalie jaldI jAkara vaha bhI le aao|" " vemanA ! phira kyoM Ae ? kyA huA ? " " kucha nahIM ! bulAka to Apane dI hI nahIM !" ___" saba gahane honepara yaha eka bulAka nahIM huA to kyA "aisA nahIM, jaldI vaha bhI de dIjiye / nahIM to merI jAna bacanI kaThina ho jAyagI!" bhAvajane ha~sakara kahA-"vemanA, apanI mAtA, bar3e bAI aura sana paravAra chor3akara isa vezyApara ivane laTTa kyoM ho?"
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ unmummmmmununmunmunmun 48 patitoddhAraka jainadharma / " vaha bahuta sundarI hai|" " aimA ! tuma eka kAma karo to bulAka bhI deduuNgii| karoge?" " tuma jAkara apanI pyArI vezyAkA naMgA badana sirase pairataka khUba dekhakara Ao, maiM bulAka deduuNgii|" vemanAne jaldI hI vezyAke pAsa jAkara apanI bhAvajakI bAta khii| mAna aura lajjAko tilAjali dekara vezyAne gahanoMke lAlacase apanA naMgA badana vemanAko dikhaayaa| vemanAne dhyAnase use sirase pairataka dekhaa| dekhate hI ekadama vaigagyase usakA hRdaya otaprota hogyaa| vaha turanta vApisa apanI bhAvajake pAsa pahuMce aura unake pairoMpara girakara bole: "bhaujAIjI ! Apa aba mere liye mAtA aura devIke samAna hai| abataka maiM bar3A mUrkha thA, maiM abhItaka nahIM jAnatA thA ki jisake liye lAkhoM rupaye kharca kiye aura lAkhoM gAliyAM khAI, vaha kevala durgadha aura mala mUtrakA sthAna hai| vezyA duniyAke kaluSita pApoMkI jar3a hai, kevala vezyA hI nahIM, sArA saMsAra bhI aisA hai| mAtA ! tumhAre dvArA mujhe jJAnadIkSA milI hai aura tumhAre hI kAraNa maiM saMsArake baMdhanoMse chUTa gayA huuN| maiM aba isa kaluSita duniyAM meM palabhara bhI na rahUMgA, jAtA hUM. vidA diijie|" yaha kahakara unhoMne aMtimavAra bhAvajase vidA lI aura sadAke lie ghara chor3a diyA! ghara chor3akara vemanAne yogAbhyAsa kiyA aura jaMgaloMmeM akele
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100ROHSHRIDUONSIBILO .. SHRIDASIDHI vemnaa| [ 189 ghUmane lge| tanapara eka kapar3A bhI nahIM rkkhaa| kaupIna taka chor3akara vaha nagna digambara hogaye! prakRtike hokara vaha prakRtikA rahasya samajhane ke liye tallIna hogye| jo janmakA zudra aura jisane vezyAke premameM DUbakara dina bitAye the, vaha kapar3A bhI chor3akara naMge badana jaMgalameM ghUme ! kitanA parivartana aura kitanA tyAga !! guNoMkI Asakti aura upAsanA manuSyameM kAyApalaTa kara detI hai ! vemabAkI tyAgazakti aura jJAnako dekhakara bahutase loga inake ziSya hogye| apane ziSyoMko unhoMne ye sAta niyama batalAye the.-- (1) corI nahIM karanA, (2) saba pANiyoMpara dayA karanA, (3) jo kucha hai usIse saMtuSTa honA, (4) kisIkA dila na dukhAnA, (5) dUsaroMko na cher3anA, (6) krodha chor3anA, (7) hamezA paramAsmAkI ArAdhanA krnaa| ___AtmadharmakI prAptike liye nissandeha ukta niyama sAdhaka haiN| vemanA prAyaH hamezA mauna rahate the, na kisIse bolate bhaura na kisIse bhikSA maagte| jaba bhUkha lagatI taba kisI per3ake patte yA phala tor3akara khAlete / rAhameM jAte samaya jaba ziSyagaNa bhinna bhinna viSayoM para bahutase prazna pUchate taba vaha una sabake uttara padyameM dete the| isa samaya unake 5000 padya milate hai / vaha padya AkArameM choTe, parantu bhAvoM meM samudrake samAna gaMbhIra haiM / vemanAke yogane unheM eka ucca kavi bhI banA diyA! dharmakA pracAra aura yogAbhyAsa karate hue mantaH 68 varSakI mAyumeM vemanAne san 1480I0 kI caitra zuklA navamIke dina
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 ] zarIra chodd'aa| unake vaMzaja eka choTAsA kaTApallI nAmake gAMva ghara, khar3AU aura pozAka abhItaka unakI hI batalAte haiM / aba jarA isa zUda kavi aura yogIke padyoMkA rasa lIjiye: patitoddhAraka jainadharma / Senaissaamanandamaina 66 AlimAdula vini anta dammula bAsi, vere poDa ba Da veri vADa; kuka tokavaha godAvarI dunA, vizva arthAt - ' bemanA ! striyoM kI bAtoMmeM phaMsakara ( vAsanAvaza ) jo apane bhAI baMdhuoMko choDa detA hai, vaha mUrkha hai / kahIM koI vRttI pUMcha pakaDakara godAvarI nadI pAra kara sakatA hai| " "vemA " 1 " uppu kappuraMbu nokku pelikalaMDa, cUDa cUDa rucunna jADaveru; puruSaladu puNya puruSatra verayA. vizva "vemA / " 66 jaise namaka aura kapUra eka hI raMgake hai to bhI unake 39 ........ vAdoM meM bheda hotA hai, usI taraha puruSoMmeM bhI puNyAtmA aura pApI puruSa hone hai ! 64 ogu nogu meccu nonaraMga na jJAnI, Ava mici meccu parama Tuddha; paMdi ra mec panIru meccunA, far 'yemA / " 1
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ro...HNILIPI...I.irni. ... .n um cAnaka veshyaa| "manA ! burA AdamI bure bAdamIkI prazaMsA karatA hai, lobhI dila kholakara apane jaise kaMjusako pyAra karatA hai, jaise sUara kIcar3ako pyAra karatA hai aura inako nahIM puuNchtaa|" * [3] cAmeka vezyA manuSya prakRti saba Thaura ekasI hai| vaha strI puruSa, kAle-gore, laMbe baunekI apekSA nahIM rkhtii| manuSya mAtrakI yaha icchA rahatI hai ki vaha sukhI rahe aura loka.meM usakI pratiSThA ho| eka zIlacAn puruSa aura ghIkI bhI yahI bhAvanA hotI hai aura eka cAritra. hIna vezyAkI bhI / vezyAyeM bhI dukhI aura apamAnajanaka jIvana vitAnA nahIM cAhatI / pApI peTa aura duzcaritra manuSyoMkI nRzaMsatA unheM apanA rUpa aura yovana baMcana ke liye lAcAra kara detA hai| vaime bhalA kauna apane zarIko usa AdamIko chUne degA jise usakI AtmA pAsa biThAne ke liye bhI taiyAra nahIM hotaa| yaha manuSya prakRti hI aneka vezyAyoMko eka puruSake sAtha jIvana vitAne athavA vivAha karane ke liye u / banA detI hai aura ve vaisA karatI bhI haiM / dakSiNa bhAratakI eka ve yAMne aimA hI kiyA thaa| vaha paka puruSa vratI hokara RSiyoM da / prazaMmita huI thI ! kahA eka vezyA nArakI jIvana aura kahAM dharmAtmAkI pavitratA ! kintu manu * 'tyAgabhUme' sa saskRta uddha Na / x pI0 iMDikA, bhA0 7 pR0 182 diye dAna patrake bhaadhaarse|
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ BIHansansar IRIRIDDIBusiaDisanilim 192] patitodAraka jainadharma / dhyakI cittazuddhi usameM acintya parivartana kA upasthita karatI hai phira vaha cAhe puruSa ho yA lI ! isase kucha matalaba nahIM / cittazuddhiko prApta karanekI yogyatA manuSya mAtrameM haiM / dakSiNa bhAratameM IsvI 6vIM-7vIM zatAbdiyoM ke madhya cAlukya vazI rAjA vijayAditya-amma dvitIya rAjya karate the| vaha eka vIra aura dharmAtmA rAjA the / brAhmaNoMpara atyadhika sadaya hote huye bhI usane jainadharmake utkarSake liye dAna diyA thaa| usa dharmAtmA rAjAne apane samayakI prasiddha vezyA cAmekako dekhA / anya vezyAyeM usake sammukha na-kucha thiiN| ve kumudinI thIM aura cAmeka unake liye sUrya / nissandeha sauMdaryakI vaha marti thI / ammane use dekhaa| unheM yaha na rucA ki unake rAjyakA sarvotama saudarya yoMhI bAjArU vastu banA rahe / unhoMne usakA mukhya AkA aura usa nayanAbhirAma rUpako apane rAjamahaloM meM sthAna diyaa| cAmekako rAjAkI preyasI banane kA saubhAgya prApta huaa| vaha thI bhI isI yogya / rUpa hI nahIM guNa bhI usake pAsa the / vidyAkalA aura nIti cAturya meM vaha advitIya thii| , kharabUjeko dekhakara kharabUjA 2ga para TatA hai| pArasakI saMgatise lohA sonA ho jAtA hai| cA ka dharmAtmA ammakI saMgati pAkara bahuta kucha badala gii| aba usakA sArA samaya banAva-zRGgArameM hI vyatIta nahIM hotA thaa| usakA, hRdaya komala thA aura caritra pavitra ! anya vezyAoMke samAna dharmadhanako luTAkara dravyadhanako lene meM use majA nahIM AtA thaa| vaha dharmadhanako saMbhAle huye the aura dravyadhanako luTAnemeM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ T Tanus Bandanangisand + dAna denene use bar3A mArnanaMda AtA thA / sapuruSoM aura vidvAnAsa carcA- bAMtI karanemeM vaha jitanA rasa anubhava karatA yo utanI rakheM vaI saMgIta nahIM pAtI thI / satsaMgati karate karate vaha bahuta uTha gaI, loga use dharmI devI' samajhane lage / 7 usa samaya bala riMgaNa aura addakaligacchake digambara jainAcArya prasiddha the / cAmeka ekaze va unake pAsa pahuMcI aura caraNoM zIza namAkara una AcAryase usane vinaya kI ki 'prabho ! maiM bar3I abhAgina hUM jo eka gaNikAke gRha meM merA janma huA; kiMtu dhanyabAda hai samrAT ammako jinhoMne pApapakame nikAlakara merA uddhAra kiyA / prabho ! mujhe AtmakalyANa karanekA avasara pradAna kIjiye / " 14 " 12 AcArya ne kahA- "meka ! tuma 'amAgina nahIM saubhaM myavatI ho| jAnatI ho, ratna kaisI bhaddI aura bhauDI jagahase aura kaise maile rUpa meM nikalate haiM? vahI ratna rAjA-mahArAjAoMke zIzapara zomate haiN|" cAmeka- "nAtha ! Apa patitapAvana haiM, mujhe jainadharmakI upAsikA banA lIjiye / " " AcAryane bar3e harSa aura ullAmase cAmekako bhAvakake vrata pradAna kiye| aba cAmeka ' zrAvikA cAmeka' nAmase prasiddha hogaI aura vaha apane nAmako sArthaka karane ke liye khUba dAna puNya aura dharmakArya karane lgii| usa samaya ke prasiddha jinamaMdiraM sarvalokAzrayajinabhavana" ke liye usane mUla saMgha ke sahandi AcAryako dAna diyaa| isase usakI nirmala kIrti digaMtapApI hogaI / sacamuca use samaya jaina maMdira vAstavika jaina maMdira the vaha sarvAka abhiyye| 13.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ BIRDSIMIMINISHODailuuuNUARMADHURIMOO u 0/IMINISIA 194] ...... paktioddhAraka jainadharma / sArA hI loka unameM zAMtimaI vizrAma pAtA thaa| zrAvikA cAmekane eka dAnazAlA khulavAI, ammane usake sammAnake liye apanA nAma usake sAtha jor3a diyaa| cAmeka ina dharmakAryoko karake kRtakRtya huI / ammadvitIyane eka tAmrapatra khudavAyA aura usameM cAmekakI kIrti-garimAko surakSita kara diyaa| vaha tAmrapatra Aja "kulacumbAI dAnapatra" ke nAmase abhihita hai| usameM likhA hai ki "cAmeka samrAT ammakI anyatama priyatamA aura vezyAyoMke mukhasarojoM ke liye sUrya tathA jaina siddhAntasAgarako pUrNa pravAhita karaneke liye candramAke samAna hai| use vidvAnoMpe dharmo deza sunanameM bahuta AnaMda AtA hai ! aisI thI vaha janmakI vezyA ! dharmako usane apanAyA, use mahatvazAlI samajhA aura dharmane ume mahAn yaza aura sukha pradAna kiyA / sAdhu loga bhI usake guNoM kI prazasA karane lge| sacamuca - "bar3o apAvana Thaaura 4, kaMcana tana na koya !" [4] . raidAsa / * camAroMke murale eka choTAmA bAlaka khela rahA thA / eka eka hinda sanyAsI udhA A ni le / unakA nAma rAmAnanda thA / bAlaka daur3atA huA gayA aura unake kaga loTa gayA / gamAnaMdana use gaurase dekhA / yA to vaha janmakA camAra, parantu usake sundara * bhaktamAla' ke mAdha rasa /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ [195 "mukhapara usakA ujjvala bhaviSya pratibimbata thA / rAmAnandane usakA nAma raidAsa rakha diyA ! raidAsa khelatA-kUdatA bar3A hogayA / usakA byAha eka camAra kanyAse kara diyA gyaa| pati-patnI Ananda se rahane lage / radAsa / Harisisadusama raidAsa jUte banAne aura becanekA kAma karane lagA; kintu aura camAroMse usameM eka vizeSatA thii| vaha bar3A saMtoSI thA aura sAdhu saMtoM ke prati usake hRdayameM bhakti thI / jaba kabhI vaha kisI phakIra ko apane ghara ke sAmane se nikalatA dekhatA, vaha jhaTase use livA lAtA aura bar3e premase bar3hiyA jUtA usake pA~va meM pahanA detA / g2arIba mAtA-pitA ke liye raidAsakI yaha udAratA asahya hogaI / eka roz2a mA~ne kahA- 'beTA ! ina bhikhamaMgoMmeM aise dhanako luTAoge to gRhasthI kaise calegI ? aba tuma sayAne huye, jarA samajhase kAma lo !' raidAsa mA~kA ulahanA suna muskarA kara gharameM eka ora bhAga gayA aura apanA udAra vyavahAra na badalA / 1 raidAsake bApane socA, yaha aise nahIM mAnegA / usane khAsakI akla ThikAne lAneke liye use ghara se alaga kara diyA / gharake pichavAr3e mar3hayA DAlakara raidAsa apanI patnI ke sAtha rahane lagA aura jUte banA- becakara apanA gujArA karane lagA; kintu isa artha saMkaTApanna dazAmeM bhI usane apanI udAratAmaya bAta na bhulAI / vaha bhulAI bhI kaise jAtI ? manuSya saMskAra sahaja nahIM miTatA aura zubha saMskAra to pUrvajanmakI acchI kamAI hI se milatA hai / raidAsa jIvane pUrvabhavameM dharmamaya jIvana vitAyA ki use acchA sA svabhAva milA;
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ + ......pttiodaarvaanpry| . aniantertainment ......... ... ................. zimAla hotA hai use apanI jAtikA AmamAna rahA isIliyA usa bamArake ghara janma lenA pdd'aa| mI kAhI ki caMpArIka mAraka lihI puNyAtmA unI jammA thaa| radAsa apanI thoDI-sI AmadanI-roTI dAla bharake paise kamAne hI saMtuSTa thA ! apanI usa dazAkA vaha daridatI nahIM samajhatI thaa| sacamucaritI aura dhanasamparatAko sambance manasa hai| tRSNArahita bhAcinya, lakhapatIsa lAkha do sukhI hotA hai| dausakI tRSyA nahIM thii| isIliye vaha abhI bhor3I sI kamAImeM khuza thI aura usane mI dona puNya kara letI thaa| eka roja eka santa usake yahA~ aaye| unheM rAsakI garIbI para sarasa nAgayA / eka pArasamANa unake pAsa bhii| santane use raidAsako denA caahaa| raidAsane anamaneM bhAvase use lekara apane chappara dhurasa diyA / santa kucha dinoM bAda phira aayaa| raidAsakI vahIM honAvasthA dekhakara use Azraya huaa| usane pUchA- radAsa / pArasA tuma kyA kiyaa|" raidAsameM uttara diyA-"yahI isa chappara, gharasa diyA thaa|" sata raidAsako nispRhatA aura saMtoSako dekhakara AzrayaMcakita ho bolA- bhAI ! tuma viveko ho / lakSmIkI caMcalatAko jAnate ho, isaliye usake liye moha nahIM rakhate, para mAI, puNyase jo svayamevaM mile usakA upayoga karo, tuma abhI girasvI ho|" raidAsane saMtake kahanese AvazyaktAnusAra pana liyA, parantu use gADekara nahIM raklA aura na mojalIko manA nanasa
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ DonununHDIOH.nium . [217 MORE kharca kiyA / usa rupayese usane maMdira aura dharmazAlA banavAye / alabattA usane apanA ghara bhI pakkA banavA liyA aura usako mUrti padharAkara bhagavAn rAmakI upAsanA karane lgaa| rUr3hike dAsa hue manuSya vivekase kAma lenA nahIM jAnate / rNAzramadharmake andhabhakta brAhmaNoMne jaba yaha sunA ki eka camAra matiko padharAkara usakI pUjA kara rahA hai to unake dimAgakA pArA UMce AsmAnako car3ha gyaa| krodhameM bhare huve ve rAjAke pAsa hI zikAyata lekara gaye / rAjAne raidAsako bulA bhejA aura phUchA ki "kyA tumane martikI sthApanA kI hai|" raidAsane uttarameM mUrti sthApanakI bAta svIkAra kii| rAjAne kahA-" yaha bAta to naI hai|" raidAsa bolA-" mahArAja ! saMsArameM nayA kucha bhI nahIM hai-- dRSTikA bheda hI naye-purAnekI kalpanA DAlatA hai| hAM, koI bhI kAma ho, burA na honA cAhiye / devakI ArAdhanA karanA kyA burA rAjA-" burA to nahIM hai; parantu ye brAhmaNa kahate haiM ki camAra mUrtikI pUjA nahIM kara sktaa|" raidAsa-" mahArAja ! yaha inakA bhrama hai| jAtise koI jIvAtmA acchA purA nahIM hojAvA-malA burA to vaha macche bure kAma karanese hotA hai| usapara marti to dhyAnakA eka sAyana mAtra hai| sake sahArese ArAdhya dekake darzana hote haiN| yaha sAmanA pIka manAya tyo njreN| isapara bhI bAbaca / pravina mAsa -- - -- - - -
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ R e - ... mA. . . . 198] patitodAraka jainadharma / NoMko apanI jAtikA abhimAna hai to yaha mUrtiko apane pAsa bulA meM, mujhe koI Apatti na hogii| mere devatA mujhase ruSTa hoMge to vahA cale aayeNge|" raidAsakI aMtima bAtapara brAhmaNa mI rAjI hogaye / ve veda maMtroMkA pATha karane meM dattacitta hue-saba kriyAkANDa unhoMne kara DAlA, para mUrtike vahA kahIM bhI darzana na huye / aba raidAsakA naMbara mAyA / raidAsane ekAgracitta ho yaha rAga alApA - "devAdhideva ! Ayo tuma zaraNA; kRpA kIje jAna AphnojanA !" ___ rAga pUrA bhI nahIM huA thA, kahate haiM usake pahale hI marti raidAsakI godameM A baiThI ! brAhmaNa hatprabha huye| raidAsakA yaha prabhAva dekhakara rAjAkI rAnI jhAlA unakI bhakta hogaI ! usake bAda aura mI anekoM unake bhakta huye / raidAsane apane sadudyogase brAhmaNoM ke sirase jAtimUDhatAkA bhUta utAra diyA ! eka camAra logoMdvArA mAnya humA, yaha saba guNoMkA mAhAtmya hai| isaliye vivekI puruSoMko jAti kulakA ghamaMDa nahIM karanA caahiye| [5] kIra x banArasameM narI julAhA aura usakI patnI nImA rahate the| musalamAna honeke kAraNa loga unhe ' mleccha ' kahate the| kabIra unhIMkA beTA thaa| vaha thA janmase julAhA aura kAma mI karatA *'bhaktamA mora 'hindI vizvakoSa' mA04 pRSTha 28-32 kebhaadhaarhe|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . . . . kbiir| thA julAhekA, parantu use jJAnakI bAteM karanemeM maz2A AtA thaa| ise usakA pUrvabhavakA zubha saMskAra kahanA cAhiye / usa samaya banArasameM vaiSNava sanyAsI gamAnanda prasiddha the / kabIrane unakA nAma sunA / vaha unakA ziSya banane ke liye Atura ho uThA / kintu usake par3osI hinduoMne kahA ki 'pAgala hogayA hai-tU mleccha-tujhe rAmAnaMda kaise apanA ziSya banAyeMge ?' kabIra isase hatAza na huaa| eka dina usake jAna pahacAnake hindune eka upAya batAyA-kabIrane vahI kiyA / rAmAnaMda arddharAtriko gagAsnAna karane jAte the| kabIra rAta hote hI unake daravAjepara jA paDA / rAmAnaMda jyoMhI nikale unake paira kabIrake zarIrase lage, kabIrane unheM cUma liyA / rAmAnaMda har3a. bar3Akara bole- rAma ! rAma ! kauna rAstemeM A par3A!' kabIrane yahI gurumaMtra samajhA / rAmAnaMda gaMgAko gaye aura kabIra apane ghara ! jabataka manuSyako antardRSTi nahIM milatI vaha bAharI kriyAkADameM hI dharma mAnatA hai; yadyapi vaha hotA usase bahuta dUra hai| gaMgAsnAnakI bAta bhI aisI hI hai| gaMgAjala nirmala hai, zreSTha hai, zarIra mala dhoneke lie advitIya hai; kintu usase aMtarakA maila, krodhAdi kaSAyoMkA miTanA asaMbhava hai| kriyAkANDI duniyA isa bAtako jAna le to usakA kalyANa ho / kabIrane isa satyako jAna liyA thaa| isaliye hI usane kore kriyAkANDakA virodha kiyA thaa| khaira; kabIrane aba apaneko rAmAnandakA ziSya kahanA prArambha kara diyaa| hindu yaha sunakara Azcarya karane lage aura unase adhika
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMBIHSIOSRDIDIDImm itsummissionestations 200] patitodAraka jainadharma / Azcarya tathA saMtApa va bIke mAtA - pitAko huaa| eka musalamAnake gharameM 'rAma-rAma' kA jApa kiyA jAya, yaha kaise vaha sahana karate ? matAdha loga nAma aura bheSameM hI aTake rahate haiM; kintu matyake poSaka nAmarUpako na dekhakA tatvako dekhate haiM / rAma kaho cAhe rahIma, mukhya bAta jAnanekI yaha hai ki ArAdhyadevameM devatvake guNa haiM yA nahIM ! mukhyataH devakA pUrNa jJAnI, hitopadezI aura nirdoSa honA Avazyaka hai| aise devako cAhe jisa nAmase japiye, kucha bhI hAni nahIM hai / va bIrako saMbhavataH yaha satya sUjha par3A thaa| isIliye unheM 'rAma' nAma japane meM bhI saMkoca nahIM thaa| kintu matAdha duniyAko yaha burA lgaa| eka mlecchakA guru aura brAhmaNokA guru eka kaise ho / banArasameM tahalakA maca gyaa| rAmAnaMdane bhI yaha sunA / unheM bar3A krodha aayaa| jhaTase kabIra unake sAmane pakar3a bulAye gaye / rAmAnaMdane pUchA- kabIra ! maiMne tujhe kaba ziSya banAyA, jo tU mujhe apanA guru batAtA hai ? kabIrane uma rAtavAlI bAta batAdI, kintu rAmAnandakA varNAzramI hRdaya eka mlecchako-musalamAnako ziSya mAnane ke liye taiyAra na thA / yaha dekhakara kabIrame na rahA gayA / usane kahA " jAtipAMti kula kAparA, yaha zobhA dina cAri / kahe kabIra sunahu rAmAnanda, yehu rahe zakamAri // jAti hamArI bAniyA, kula karatA uramAMhi / kuTumba hamAre santa ho, mUrakha samajhata nAMhi // " kabIrakI jJAna bAteM sunakara rAmAnaMda kroSa karanA bhUla gaye /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ INSIBLISHIBIHIBIDIOMUNIORAININGINNRBIRHOIRAUDIOHUAO neISHINAR kabIra / unane haMsate2 kabIrako AzIrvAda diyaa| usa dinase loga kabIrakI eka bhaktavatsala jIva samajhane lge| kabIrake hRdayameM amita dayA thI / eka roja yaha kapar3ekA thAna lekara bAjArameM becane gye| rAste meM eka garIbane unase vaha kapar3A mAMgA / jAr3eke dina the, vaha becArA ThiThara rahA thA / kabIrakA dila usakI pIr3A na dekha sakA / usako pUrA thAna dediyA / vaha garIba khuzI khuzI calA gayA / kabIra socane lage ki aba mAMko kyA dUMgA ? vaha merI pratIkSAmeM hogI ? paise na hoMge to mAja anna kahAMse AyagA ? dUsare kSaNa unake manane kahA ki mana Aye cAhe na Aye parantu garIbakA dukha nivAranese jo mAnaMda milA vaha apUrva hai / kabIrakA hRdaya AnaMda vibhora ho thirakane lgaa| puNyakarma apanA phala diye binA nahIM rahatA / kahate bhI haiM, isa hAtha de usa hAtha le| kabIrakI paropakAra vRtti eka mahAtmAko jJAta huI aura unhoMne unakA anna saMkaTa bhI jAnA / jhaTase manoM bhanna unake ghara bheja diyA / kabIrane ghara pahuMcakara jaba vaha dekhA to use devI pariNAma jAnakara khUba dAna puNya kiyaa| sAre banArasameM usakA nAma hogyaa| banArasake rAjAne bhI unakA AvarasatkAra kiyaa| kabIra dAna dete, rAma majana karate aura nIrtha-yAtrAko jAte huye apanA jIvana vitAne ko| aisA jhalA jIvana bitAte hue bhI unake duzmana maMda aura musalamAna honoM hI the| bonIke sira, usasamaya dillIke bAdazAha sikandara lodI apanA lAma-jAkara liye
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitoddhAraka jaina dharma | BADI... I banArasa meM A jame / kabIra ke duzmanoMne ise sone sA avasara samajhA / kabIra kI mAko sAtha lekara brAhmaNoMne jAkara bAdazAhase zikAyata kI ki 'hujUra ! kabIra bar3A julma DhArahA hai / ulTA-sIdhA upadeza dekara logoM ko bahakA letA hai / na veda mAnatA hai aura na kurAna | usakA ziSya hokara manuSya na musalamAna rahatA hai aura na hindu / ' bAdazAha ko bhI yaha burA lagA usane kabIrako pakar3avA maMgavAyA | kabIra ke hRdayameM bAdazAhake liye jarA bhI Adara yA usakA bhaya nahIM thA / usane bAdazAhako salAma bhI nahIM kiyA / bAdazAha gusse se lapalapAtA huA bolA ki "kabIra ! tU logoM ko dIna va dharmase gumarAha kara rahA hai|" 202 ] kabIrane haMsate huye kahA - " gumarAha nahIM balki rAhe rAstapara unako lagAtA huuN| hinduoMke rAma aura musalamAnoMke rahIma bhinna nahIM haiM; anusandhAna karanese ve manuSyako apane bhItara mileMge / " bAdazAhako kabIrakA yaha mata nahIM rucA / usane kabIrako prANa daNDakI sajA dI; kintu kabIrakA Ayukarma prabala thA vaha bAla bAla baca gyaa| aba loga use eka santa puruSa samajhane lage / kabIra citta zuddhi para adhika jora dete the| aura kriyAkANDake vaha himAyatI nahIM the| vaha kahate the - 44 manakA pherata yuga gayo, gayo na ganakA phera / karakA manakA chor3akara, manakA manakA phera // " kabIra jAti-pAMtiko eka tAtvika bheda nahIM mAnate the /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ kviir| RISHDHDHRADUN iii.niuDHINDISUDHEEu. aummaNHIBIHIMIRILMIBIHICISH.DIR [2036 unake nikaTa brAhmaNa, zUdra barAbara the| isa viSayameM unakA kahanA thA kAheko kIje pAMDe chUta vicArA / tihi te apanA sNsaaraa|| hamare kaise lohU, tumhare kaise dakSa / tuma kaise bAMmana pAMDe, hama kaise suda // chUti chUti karatA tumhahIM jaaye| to garbhavAsa kAheko Aye // janamata chUti marata hI chUti / kahaM 'kabIra' harikI niramaLa joti // saca hai jaba baDese baDe chUta-brAhmaNAdiko janmate aura marate machUtake binA gati nahIM milatI, taba vyavahArika kalpanAke AdhArapara unase ghRNA karanA aura apanI jAtike madameM aMdhe hojAnA ucita nahIM kahA jA saktA / eka tatvadarzIko jAti mada ho hI nahIM saktA ! tatvadarzI jainAcArya bhI to yahI kahate hai:-- "chopu achopu kahe vi ko bNcu| maI jahaM jovauM taI appANau / / chUta achUta kahakara kisakI vaMcanA karU~ ? maiM jahAM jahAM dekhatA hUM vahAM AtmA hI AtmA dikhAI par3atI hai| vastutaH saMsArI jIva mAtra meM darzana-jJAnamaI AtmA vidyamAna hai| zarIra pudalako dekhakara use kaise bhulA diyA jAya ? dharmavijJAna to tAtvika dRSTi pradAna karatA hai aura usIse mAtmAkA kalyANa hotA hai| kabIrane
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ] isa taraha ThIka hI jAtimaTakA niSedha kiyA thA / vaha svayaM isa kSetra eka jItA jAgatA pramANa thA / julAhA hokara bhI vaha anearer zraddhAspada aura mArgadarzaka banA thA / patitoddhAraka jainadharma Akhira banArasa meM hI maNikarNikA ghATake usa pAra kabIrane apane isa zarIra ko choDakara paralokako prasthAna kiyA thA / marate-marate bhI unhoMne lokamuDhatAkA pratIkAra kiyA, kyoMki logoM ko vizvAsa thA ki usa pAra jAkara zarIra chor3ane se manuSya durgatimeM jAtA hai / 4 + sAgaza yaha ki janma se manuSya cAhe jisa jAti aura paristhiti rahe; parantu yadi use zreSTha guNoMko apanAnekA avasara diyA jAya to vaha apanI bahuta kucha Atmonnati kara saktA hai / isa khaNDa meM varNita uparokta aitihAsika kathAyeM hamAre isa kathana kI puSTi karatI haiM / mataH manuSya mAtrakA yaha dharma honA cAhiye ki vaha jIva mAtrako Atmonnati karanekA avasara, sahAyatA aura suvidhA pradAna kare kisIse bhI virodha na kare ! vizrapremakA mUlamantra hI jagadoddhAraka hai / niHsandeha ahiMsA hI paramadharma hai / kAlIgaMja (eTA) 19 // . baje madhyAhna ahiMsA paramo dharmaH, yato dharmastato jayaH > kAmatAprasAda jaina / tA0 12-10 - 3.4
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vora sevA mandira pustakAlaya jaina-- kAlana. kAla na zIrthaka pAtahI jhAraka-anA lekhaka jaina lAlaprasAda