Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU( ThANaMgasutta,529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA sampAdakaH vijayazIlacandrasUri HTTHUNTELLITITIM -0-0-- zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda Disembara, 2011
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 57 Adya sampAdakaH DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdakaH vijayazIlacandrasUri samparkaH C/. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa, amadAvAda-380007 phona : 079-26574981 prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAnaH (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 pratiH 250 mUlya: Rs. 150-00 mudrakaH kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phonaH 079-27494393)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 nivedana 'saMzodhana'no AdhAra athavA pAyo 'svAdhyAya' che, ane tenI phalazruti 'svIkAra' che. svAdhyAya eTale adhyayana tema ja adhyayana karela bAbato viSe cintana-parizIlana. jema jema adhyayana ane parizIlana vadhatAM jAya tema tema te tejasvI banatAM jAya. tejasvI adhyayananA paripAkarUpe thatuM saMzodhana paNa eTaluM ja tejasvI-mUlyavAna banI rahe che. vastutaH saMzodhana e karavAnI cIja nathI; karavA jevI cIja to che adhyayana. adhyayana jo sazakta - saghana haze to saMzodhana karavuM nahi paDe, e sahajapaNe thatuM jaze; saMzodhana mATe mathavuM nahi paDe, e ApoApa sphuravA mAMDaze. phalataH saMzodhana svayaM eka svAdhyAya banI raheze. eka majAnuM udAharaNa TAMkuM : amadAvAdamAM "Arya bhadrabAhu ane manuM niryuktisAhitya'' viSe eka seminAra yojAyelo. DaoN. madhusUdana DhAMkI temAM upasthita hatA. vAtavAtamAM temaNe lupta ke ajJAta Agamagrantho viSe kathana karatAM kahyuM : "Aje jene dhyAnazatakanA nAme ApaNe jANIe chIe, te 'jhANavibhattI' nAme Aje lupta manAtuM Agama hoya to sambhavita che." A vidhAna tyAM upasthita AcAryAdi sahunA manamAM evuM to vasI gayeluM ! to satata svAdhyAya karanArA ane nirantara khojI mAnasa mATe AvA jhabakArA thavA e taddana sahaja gaNAya; Ane ApaNe 'saMzodhana' sivAya kayA nAme oLakhI zakIe ? saMzodhanano artha atyAre jarAka ekAGgI thato jato hovAnuM anubhavAya che. koI apragaTa kRti levI, tenI 2-4 nakalo paNa meLavI levI; pachI tenI pratilipi karIne, mahadaMze koI pAse karAvIne, tenAM pAThAntaro meLavyA ke eka grantha taiyAra ! enuM ja nAma saMzodhana ! atyAre A prakAranI saMzodhana - pravRtti vyApaka banI rahI hovAnuM jovA maLe che. prAkRta bhASAonI jANakArI, padaccheda ke vAkyaracanAnI samaja, kaThina / navA zabdo viSe UhApoha, chandono abhyAsa, A badhuM to kyAMka ja jarAtarA jovA maLe. saghana abhyAsa karyA vinA prato meLavIne saMzodhaka tarIke siddhaprasiddha thavAno AthI vadhu TUMko mArga kayo hoya? ane pachI AvA saMzodhako pUrva sUrionAM saMzodhano tathA mantavyo/
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirIkSaNo/niSkarSo viSe yadvAtadvA ke ADedhaDa potAnA abhiprAya lakhI vALe ! ema mAnIne ke ame AvA dhurandharonI paNa bhUla kADhI batADI ! svAdhyAyanI UNapa hoya tyAM 'svIkAra'nI bhUmikA kyAreya na racAya. paramparAgata mAnyatA tathA vAtone badalatI ne uthalAvatI vAta, koI zodhaka, pramANo sAthe rajU kare; kyAreka vimarzarUpe to ghaNIvAra niSkarSarUpe; tyAre AvA adhakacarA saMzodhaka bandhuo, pramANo ke tarkasaMgati vinA ja, potAnA pratibhAvo vyakta karIne pelA saMzodhanano niSedha/asvIkAra karI bese che. 'svIkAra' mATe hovo joIto madhyasthabhAva e loko pAse nathI hoto. pariNAme uttama, upayukta ane mahattvapUrNa saMzodhanothI paNa evA loko vegaLA ja rahI jAya che. saMzodhana jeTaluM agatyanuM che, te karatAM vadhu agatyanuM che zodhaka mAnasa. zodhaka mAnasa eTale khullU mAnasa, madhyastha mAnasa; koI paNa bAbatano, saMkucita ane AgrahI/pakSapAtI dRSTithI, svIkAra ke inkAra nahi karI denAruM mAnasa. vipula mAtrAmAM vAMcana-svAdhyAya, sAtatyapUrNa parizIlana-anuprekSA ane tenA phalarUpe jAgatI udAra dRSTi - e ja AvA mAnasarnu upAdAna banI zake che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA zrIvItarAgastavanaM AdinAthanamaskArazca // saM. vijayazIlacandrasUri 1 umbaravADipArzvanAtha prazasti muni sujasacandra - suyazacandravijayau 6 vidvAnono kAvyavinoda upA. bhuvanacandra eka anukaraNAtmaka stuti-racanA muni sujasacandra - suyazacandravijayau 16 paM. devaprabha viracita kumArapALa rAsa muni sujasacandra - suyazacandravijayau 18 osavAla gotra kavitta muni sujasacandra - suyazacandravijayau 26 zrIjJAnavijayakRta zrIneminAthastavana muni prazamacandravijaya 31 keTalIka phuTakaLa kRtio rasIlA kaDIA 36 paM. devacandra racita navatattva-copAI sAdhvI dIptiprajJAzrI 43 ANaMdavardhana-racita navatattva-caupaI sAdhvI dIptiprajJAzrI 67 TraeNkanoMdha : uttarAdhyayana-niyuktinI oka gAthAnA artha vize arhatnA 34 atizayo vize AdinAthastava (te dhannA...) vize muni trailokyamaNDanavijaya svAdhyAyaH vizeSAvazyaka mahAbhASyano svAdhyAya karatAM... 107 vihaMgAvalokana upA. bhuvanacandra 114 vikramAditya kI aitihAsikatA jainasAhitya ke sandarbha meM DaoN. sAgaramala jaina 117 navAM prakAzano 125
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvaraNacitra-paricaya AvaraNa 1 tathA 4 sarasvatIdevInAM mughala-rAjasthAnI zailInAM madhyakAlIna be citro jarjarita ane ghasAyelI hAlatamA upalabdha thayAM che, te atre ApavAmAM AvyAM che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 zrIvItarAgastavanaM AdinAthanamaskArazca // - saM. vijayazIlacandrasUri pATaNanA zrIhemacandrAcArya jJAnabhaNDAramA 1 pAnAMnI, DA. 191, kra. 7399 nI eka prata che, temAM AlekhAyelI be laghu racanAo atre prastuta che. anumAnataH prata 17mA zatakanI hovAnuM jaNAya che. prathama racanA 'vItarAgastavana' nAme che. saMskRta 13 padyo pramANa A racanAmAM vItarAga jinadevanI prasAda-madhura ane bhAvapUrNa stavanA thaI che. kartAe potAnuM nAma spaSTa nathI jaNAvyu, paNa 13mA padyamAM AvatAM 'cAritraM sundaraM' e pado kartA- nAma sUcavI jatAM jaNAya che. A racanAne cheDe eka praznottarAtmaka majAnuM padya che, te paNa te ja kartA- hoya tevaM mAnI zakAya. 'subhASita' gaNI zakAya tevU e padya vAMcatAM ja Ananda Ape tevU che. bIjI racanA che 'AdinAtha namaskAra'. apabhraMzanI chAMTavALI gurjara bhASAmAM ane chappaya chandamAM racAyelI A namaskAramAM zatruJjaya tIrthapati zrIAdinAthanI vandanA karavApUrvaka kartAe potAnA bhavabhramaNa- bayAna ApyuM che, ane chevaTe tenAthI thAkelA caMcala manane nizcala banAvIne tamArA zaraNe rahevAnIrAkhavAnI yAcanA karI che. AmAM pAMcamA chappayamAM zatruJjayanA zikhare caDIne tamArI pUjA karIza, ane rAyaNanA vRkSa tale tamArAM pAya-pagalAMnI paNa pUjA karIza, te ullekha dhyAna kheMce tevo che. A racanAnA kartAno sIdho ullekha ahIM jovA maLato nathI. kadAca chellI paMktigata 'ANaMdiiM' e kartA- sUcaka pada hoI zake. ----- zrIvItarAgastavanaM (1) muMkArasphArarUpaM paramapadagataM chinnamohaprarohaM mAyAhaGkAramuktaM triguNavirahitaM tyaktaniHzeSasaGgam /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 dhyAyanti dhyAnagamyaM yamiha hRdi sadodyotinaM yoginAthAstaM vande devadevaM nirupamaparamajJAnatejaHsvarUpam // 1 // na krodho na bhayaM na mohamahimA nA'haDkRti! mRtina dveSo na jarA na cA'rati-ratI nidrA na yasya kSudhA / lokAlokavibhAsakaM nirupamaM yajjJAnamavyAhataM nIrAgAya niraJjanAya nirahaGkArAya tasmai namaH // 2 // mohadrohaparaH svakarmagahanaM bhasmIcakArA'khilaM zukladhyAnahutAzanena sahasA yo yogicUDAmaNiH / prAptAnantacatuSTayaM gatabhayaM niHsaGkhyatejomayaM taM vande jinamaprameyamahimAgAraM surezArcitam // 3 // bhaktiM te jagadIza ! ye jaDadhiyo hitvA paraiH karmabhiH kAyaklezakaraistapaHprabhRtibhiH klizyanti muktyAptaye / teSAM klezabharaM vimucya bhagavannA'nyat phalaM sambhave nUnaM sthUlatuSAvagAhanakRtAM yadvajjanAnAmiha // 4 // garvAvezavisaMstha(sthu)lAH kati surAH kecicca roSoddharAH kecit kAmaviDambitAH kati jagadvyApArabaddhAdarAH / rAgadveSaparAGmukhaH zamarasAsvAdaikabaddhaspRho nIrAgo nirahakRtistvamiva no devaH paraH zrIjina ! // 5 // vazyA siddhivadhU vaM karatale tAH siddhayo'STAvapi svargazcAtmagRhaM sukevalaramA teSAM na dUrasthitA / ye tvAM janmajarAntaduHkhadalanaM saMsAravAracchidaM karmAtItamanantamujjvalataraM dhyAyanti yogIzvarAH // 6 / / te dhanyAste guNajJAsta iha sunipuNA jJAnataH svAsta eva zlAghyAste te namasyA jagati guNavatAM te sadabhyastazAstrAH / yogAbhyAse nilInA asamazamarasAsvAdapInA hRdantarye tvAmavyaktarUpaM jinavara ! divasAzcintayanto nayanti // 7 // vItAtaGkaM vizaGkha vigatakalimalaM nizcalaM niHkalaGkaM dhyeyaM dhyAtRpradattottamasukhanicayaM dhyAnagamyasvarUpam /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 dhyAyedavyaktarUpaM svahRdayakamale yazcidAnandakandaM tvAmAnandAd vRNIte praguNaguNagaNaM taM svayaM muktilakSmIH // 8 // tattvajJAnamayaM mahodayamayaM kAruNyalIlAmayaM zAntaM sUkSmamanantamakSaramanAkAraM paraM tvAM vibho ! / dhyAyed yo hRdayAmbuje hatatamastomaM zatArkaprabhaM tasyA''dezakarI ca nirvRtipurI niHsaGkhyasampatkarI // 9 // rAmAstreNa jigAya yo hariharabrahmAdidevAn kSaNAd dhyAnAgnau madanRttamApa madanaH sa khyAtavIryo'pi te / jJAnAbdhau trijagad bitti bhagavan ! sUkSmaikamatsyopamAM sa tvaM ko'pi jinA'syacintyamahimA tattvaM paraM yoginAm // 10 // gAtraM pAtraM kRpAyAH paramazamarasAsvAdahRdyA giraste zatrau mitre samAnaM hRdayamapagatadveSarAgaM sadaivam / durjeyaM mohamallaM tadapi kila bhavAn drAg vijigya(gye?) svarUpaM tat te ko vetti samyag jinavara ! vimalajJAninaM vai vihAya // 11 // yadvad haMsAH smaranti pratidinamamalaM mAnasaM mAnasAntazcandraM yadvaccakorAstarapi(Ni)mururasAccakravAkA yathaiva / svAminnavyaktarUpaM paramapadagataM puNyapApojjhitaM tvAM tadvad dhyAyanti nityaM tribhuvanamahitaM yogino mokSa[labdhyai ?] // 12 // yAce na prAjyarAjyaM na ca viSayasukhaM na zriyaM nApi bhogAn na svargaM na trivargaM na ca vararamaNIsaGgamaM norukIrtim / vRttAdiproktamantrasmRtidhRtiruciraM nityavairAgyaraGga cAritraM sundaraM me jina ! jananaharaM dehi tva (sa)dbhaktiyuktam // 13 // iti zrIvItarAgastavanam // kiM karpUrazalAkayA yadi dRzaH panthAnameti priyaH ? santazcedamRtena kiM ? yadi khalAstat kAlakUTena kim ? / dAtAro yadi kalpazAkhibhiralaM, yadyarthinaH kai (kiM) tRNaiH ? saMsAre'pi satIndrajAlamaraM yadyasti tenApi kim ? //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 zrIAdinAthanamaskAra (2) bhattiiM paNamisu Adideva settujasiri maMDaNa bhavIyaNa mana ANaMdakaraNa kammaTTavihaMDaNa / sura nara kiMnara namai tubbha maNabhattiiM pAyA pAvapaMkapheDaNasamattha tUM tihuyaNi rAyA / / bhavabhaMjaNa bhAgu bhamIa tUM paya saraNaha rAkhi kara joDInai vInavU mugatimAragaDu dAkhi // 1 // vasyu kAla anAdi nAtha nigoda majhAri satara vAra eka sAsamAhi tahi maraNa payAriiM / nIli phUli anaMtakAya kaMdiiM hUM bhamIu varasa koDilakha te majhAri maI kAla nIgamIu / / puDhavI pANI agni puNa vAya vaNassai jAi / bi ti cauriMdI bhavi bhamIya lAdhu mAnavakAya // 2 // vinaDaI cyAri kaSAya krodha mAyA mada macchara yauvana bhari zRMgAraraMgi maiM gamyA saMvacchara / lobha lagai kUDI buddhi maI kIdhI sAmI vaMca droha chela chadama bhAvi narayAgai pAmI // cheaNa bheaNa bhUkha usa(?ura?) sahI duHkha anaMta ajakhitti zubhakaramavasi zrAvayakuli saMpatta // 3 // rAga bhAvi nirakhaMta rUpa e nayaNa niraMtara paradUSaNa e zravaNa suNaiM aTTaDAi maNaMtara / jIbha na pAmaiM tripati kimhai AhAra karatI vAriuM na karaI kSaNaha eka paradoSa vaMdha(vadaM)tI // nAsikA parimalaguNi labadha viSayavyApita deha / tujha paya tUThaI deva havaM karisu karamanu cheha // 4 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 setrujasihari caDIya nAha kahIyaM tUM aracisu rAiNi rUMkhaha talai pAya ANaMdihiM caracisu / nhavaNa vilepaNa pUjA karI AratI UtArisu roga zoka bhAvaThi bhamaNa hUM dUri nivArisu // caMcala mana nizcala karIya rAkhisu jiNa tUM nAmi maNa ANaMdiiM mAgIie caraNa zaraNa tumha sAmi // 5 / / itizrI AdinAtha namaskAra samAptaH // -X keTalAka zabdo anantakAya - ananta AtmAo- eka zarIra gaNAtI vanaspati narayAgai - naraka gati ajiitti - Arya kSetre aTTaDAi - 'athaDAya (?)' tripati - tRpti
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 umbaravADipArzvanAtha prazasti - muni sujasacandra - suyazacandravijayau surata zahera eTale jinAlayothI maNDita eka dharmanagarI. jemAM prAcInatA, aitihAsikatA, zilpasthApatya ke kalAkArIgarI e dareka dRSTie vividhatA paNa jovA maLe. ahiM ApaNe suratanAja sauthI prAcIna jinAlaya sandarbhe vAta karavI che. kiMvadantI pramANe ahiM gopIpuramA eka kumArapALa mahArAjAe baMdhAvelu derAsara hatuM, jo ke maLatAM aitihAsika pramANone AdhAre gopIpurA- umaravADI pArzvanAtha bhagavAnanuM derAsara eTale suratanuM sauthI prAcIna jinAlaya. saM. 1656mAM kavi nayasundare racelA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanA chandamAM A tIrthanAM nAmano sau prathamavAra ullekha maLe che. tyAra pachI bIjI aneka racanAomAM umaravADI pArzvanAtha bhagavAna sambandhI ullekha prApta thAya che. prastuta kRti umaravADI pArzvanAthanA jinAlayanI prazasti rUpe che. kavie kRtimAM keTalIka aitihAsika mAhitIo pUrI pADI che je ApaNe joizuM. kRti paricaya : kRtinI zarUAtanA 2 zlokamAM kavie pArzvanAtha prabhunI stuti karI che. pachInA zlokamAM tApInA taTa upara rahela suratabandarane lAvaNyayukta strInA cakSusamAna sarakhAvAyuM che. upakezavaMzanI vRddhazAkhAnA mANikyAdi moMghAM ratnonA vyApAranI spRhAvALA ------- zrAvako vaDe prabhunI arcanA karAya che tevo bhAva cothA zlokamAM che. pAMcamA zlokanA pUrvArdhamAM kavie pratiSThAnI saMvat, mAsAdi guMthyA che. jyAre uttarArdhamAM pratiSThita thanAra pArzvanAtha bhagavAnane prArthanA karI che. ahIM prazna e thAya ke pratiSThita thanAra pArzvanAtha bhagavAna kayA ? umaravADI pArzvanAtha ke anya ? mAno ke ApaNe umaravADI pArzvanAthane pratiSThita thanArA pArzvanAtha mAnIe to derAsarano saMpUrNa jIrNoddhAra thayo hoi mULanAyaka umaravADI pArzvanAthanI pratiSThA karavAno prasaMga Ave ema mAnavU paDe. ane jo sampUrNa jIrNoddhAra hoya to anya paNa utthApita karelA pratimAne pratiSThita karyA hoya. Ama vicAryA pramANe banyuM hoya to kavie je 'bimbaM' zabda ekavacanano
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 prayojyo che te ayogya Thare. tethI umaravADInI pratiSThA to kalpI zakAya tema nathI. tene badale anya koI pArzvanAtha bhagavAnanI pratiSThA thaI haze ema ja mAnavU paDaze. chaThTho tathA sAtamo zloka pArzvanAtha bhagavAnanI stutirUpe che. siddhavadhUne paraNavAne mATe [corI]maNDapasamAna zubha evA mukhya prAsAdamAM bhavyajanonA vRndane bolAvavA kukumathI yukta patrikA samAna A jinagRhanI prazasti mANikyanA putra pAnAcaMdanI abhyarthanAthI mArA vaDe (kavi vaDe) karAyAnuM kavi navamA zlokamAM lakhe che. ahIM jinagRha zabda pharI eka prazna Ubho kare che ke zuM A svatantra caitya haze ke jenI A prazasti che ? A vAta paNa ahIM baMdhabesatI nathI. kAraNa AgaLanI jema ahIM kAvyamAM vaparAyeluM 'prAsAdamukhye' e pada pArzvanAtha prabhunI pratimA mukhya prAsAdamAM ja sthApanA karAI che ema jaNAve che. kadAca jinagRha zabdano artha devakulikA evo karie to A devakulikAnI prazasti hoya te zakya paNa bane. jo ke ame ahIM amArA vicAro rajU karyA che. kadAca anya koi vAtane puSTa karatAM pramANo maLI Ave to vAta judI. antya zlokamAM kavie potAnA gacchano. temaja gurunA nAmano sAmAnya paricaya Apyo che. kartA vize ke temanI paramparA ityAdinA sambandhamAM kazI noMdha maLatI nathI. prata paricaya : prata prAyaH 19mI sadInA pUrvArdhamAM ja lakhAI haze ema prata jotAM anumAna thAya. pratanA akSaro spaSTa temaja moTA che. pratanA pAnAmAM 12 paGkti che. mohanalAlajI bhaNDAranI prastuta jherokSa prata saMzodhanArthe ApavA badala bhaNDAranA vyavasthApaka (sUrata)no AbhAra. zrIumbaravADipArzvanAtha prazasti OM zrIpArzvajinezvarAya jagatAM pUjyAya siddhAtmane, sattvAnAmabhayapradAya bhavinAM kSemakarAya prabho ! / kaughotkaTahastiyUthamathane siMhAya pApacchide, devendrAmaravanditAya satataM tubhyaM namostvarhate // 1 // rogAgnyabdhimRgendrapannagagajakSoNIzayuddhodbhavAM, bhIti nAtha ! nivArayA''zvasamutAM, teSAM kRpAvAridhe ! /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 anusandhAna- 57 mAyAbIjamayaM phaNIndrasahitaM padmAvatIsevitaM, ye mantraM tava nAtha ! garbhitamimaM dhyAyanti hRtpaGkaje // 2 // tApItaTinyA upakaNThazobhi, zrIsUrataM bandiramasti ramyam / lIlAvatInetramivAsti....., vinodayallokabharaM vilAsaiH // 3 // tatrAstyumbaravADipArzvajinapastrailokyacintAmaNiH, zrImadbhiH sadukezavaMzatilakairyo vRddhazAkhAnvitaiH / mANikyAdimahArharatnanikaravyApArabaddhaspRhaiH, samyaktvAdiguNaiH subhAvakusumairabhyarcyate zrAvakaiH ||4|| abde triSvaSTacandre sukhakarasukhage mAghamAse vizuddhe, zukle pakSe ca vAre pravarasuragurau paJcamIkarmavATyAm / bimbaM prAsAdamukhye jinaguNarasikaiH sthApitaM yasya saGghaiH sa zrImatpArzvanAtho dizatu bhavabhRtAM mokSalakSmIvilAsam // 5 // jo bhoge parihattu duggaipae laddhUNa sAmannayaM, pattU kevalanANadaMsaNaduaM sikkheu bhavve jaNe / selesIkaraNaM pavajja lahio siddhigaNAliMgaNaM, so vAmAtaNao muNiMdathuNio bohIdao hou me // 6 // caturmukho'sau na ca nAbhiyoni - rdazAvatAropi na viSNureSaH / phaNAdharo'sau na ca zeSanAgaH punAtu pArzvo bhuvi saGghalokam // 7 // pAnAcandra iti prazastaguNabhAk nAmAsti mANikyasUstasyAbhyarthanayA mayA jinagRhasyeyaM prazastiH kRtA / siddhistrIvaraNAya maNDapanibhe prAsAdamukhye zubhe, bhavyaughAhvayanAya kuDkumayutA patrIva saMzobhate // 8 // zrI muktisaubhAgyasuvAcakendrA - stapAgaNe svastikare jayanti / teSAM vineyo vizadAM prazasti, kalyANasaubhAgyagaNililekha ||9|| // iti zrIumbaravADipArzvanAthaprazastiH sampUrNA // zreyase t kartRpAThakayoH // C/o. nikeza saMghavI kAyastha mahollo, gopIpurA, sUrata - 1
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 vidvAnono kAvyavinoda 9 upA. bhuvanacandra 'anusandhAna'mAM jaina zramaNo dvArA racita saMskRta - prAkRta padyaracanAo pragaTa thatI rahe che. A racanAomAM prabhubhakti-dharmaniSThAnAM darzana thAya che, ema jaina zramaNonI vidvattA tathA sAhityaprItinAM paNa darzana thAya che. jaina granthabhaNDAromAM evI paNa racanAo maLe che jemAM zramaNono kAvya - zAstra vinoda mukhara thato hoya che hastalikhita prakIrNa patromAMthI prApta thayela AvI kAvyavinodalakSI cAra racanAo ahIM prastuta karI che. 'zrutikaTuzloka' ane tenI vyAkhyAnA kartAnuM nAma patramAM ullekhita nathI. zloka jainetara kavino racelo hoya sambhavita che paraMtu tenI vyAkhyA jaina muni racita hovAno pUrepUro sambhava che, kemake samasyAvALA zloko e ja patramAM che ane e jaina zramaNanI ja racanA che. bannemAM tIrthaGkarono ullekha che. kartAno ullekha nathI. A traNe kRtio eka patramAM che. varNamAlAnA akSaro vaDe racAyelo zloka anya patramAM che. zloka ane TIkA bannenA kartA paM. lakSmIkallola gaNi che. emanI anekArthI anya racanA hI. ra. kApaDiyAe noMdhI che. emano samaya vi.saM. 1600 paNa 'jai.sA.saM. itihAsa' mAM noMdhAyo che. upalabdha prakIrNa patra jo ke 18 mA zatakanuM jaNAya che. zrutikaTu zloka A zloka tenA nAma pramANe karNakaTu che ane arthahIna paNa lAge che, paraMtu te vyAkaraNasiddha racanA che. sandhi- samAsa - taddhita-zabdakozano yuktibharyo viniyoga karIne kavie karNakaThora varNavinyAsa siddha karyo che. vivaraNanI sahAya vinA A zloka samajavo sAmAnya abhyAsI mATe zakya nathI. zivanI stutirUpe racAyelA zlokanA kartAno ullekha nathI. vivaraNakartAnuM paNa nAma nathI. samasyA 8 zloka ane 5 zlokonI be racanAo samasyA - pAdapUrtirUpa che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 kavinI phaladrUpa kalpanAzaktinA manoraJjaka namUnA jevI A racanAo che. bannenA racayitA eka hovAnI sambhAvanA che. prathama zlokamAM keTalAka prazno che jemanA uttaro vaDe cothu caraNa bane che. A cothA caraNane laine pachInA sAta zlokomAM pAdapUrti karavAmAM AvI che. pratyeka zlokamAM navanavI utprekSAo karIne kavie pAdapUtino nirvAha karyo che je rasika janone AnandadAyaka bane evo che. bIjA zlokano bhAvArtha joIe - "nAgarAja dharaNendre potAnI vakrAkAra kAyA vaDe zyAmavarNA prabhu pArzvanAthane dharyA che, temanA upara pheNa- chatra dharyu che, tenI upara megha varase che te jANe dhanuSyanI Toca para bhamaro, bhamarA upara parvata ane parvata upara dariyo hoya evaM lAge che". dhanuSya, bhamaro, parvata ane pANInI kalpanA bAkInA badhA zlokomAM kavie sundara rIte nibhAvI che... bIjI pAdapUrtimAM 'soyanA agrabhAge cha kUvA,tenA upara nagara ane tenI upara gaGgApravAha' evI kalpanAne pAMca kalpanAcitromAM varNavI che. emAMnI eka kalpanA- "tIrthaGkaranI AratI mATe UMcA thayelA hAtha e soya, AratImAM cha khADA hoya che te cha kUvA, agninI jyota e nagara ane dhUmrasera te gaGgApravAha." dvAtriMzadvyaJjanamaya stuti varNamAlAnA akSarone yathAkrame rAkhI, mAtra temane yogya svaro lagAr3I 32 akSarono anuSTupa zloka racavAmAM Avyo che. ja vyaJjanane bAkAta rAkhyo che. anuSTapnA 32 akSaronI maryAdAne mATe A jarUrI hatuM. ekAkSara zabdo ja levA evA niyamo kavie svIkAryo nathI, varNamAlAnA varNo temanA krame ja AvavA joIe eTalo ja Agraha rAkhyo che. vadhu akSaravALA zabdone evI yuktipUrvaka goThavyA che ke temanA mAtra vyaJjano ja uccarita thAya che. A zloka para kavie svayaM TIkA racI che. buddhimAna janonA manovinoda arthe A racanA karI che ema kartA jaNAve che. zrutikaTuzlokaH vAzcAredhvajadhak dhRtoDvadhipakaH kuthreDjajAnirgaNeTagorADAruDurassareDurutaragraiveyakabhrADaram / uDvIDugnarakAsthidhRtridRgibheDArdAjinacchatrabhRt sa stAdambumadambudAlikalaruggrIvo mude vo mRDaH //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 vyAkhyA sa mRDaH IzvaraH vaH yuSmAkaM mude harSAya stAt bhavatu / kiMviziSTaH IzvaraH ? vAzcAredhvajadhak / vAH pAnIyaM, tatra caranti iti vAzcArAH matsyAH / teSAM IT svAmI makaraH vAzcAreT / sa dhvajazcihnaM yasya sa vAzcAreTadhvajaH kAmastaM dahatIti vAzcAredhvajadhak / punaH kiMviziSTaH mRDa: ? dhRtoDvadhipakaH / dhRtaH uDUnAM adhipo yena sa dhRtoDvadhipaH / dhRtoDvadhipa eva dhRtoDvadhipakaH / punaH kiMviziSTaH mRDaH ? kudhreDjajAniH / kudhrAH parvatAsteSAM iT svAmI himAcalaH / tasmAjjAtA kudheDjA pArvatI / so jAnirjAyA yasya sa kudhreDjajAniH / punaH kiMviziSTaH mRDaH ? gaNeTa / gaNAnAM IT gaNeTa / punaH kiMviziSTo mRDaH ? gorAT / go (gau)vRSabhastena rAjate iti gorAT / punaH kiMviziSTo mRDaH? AruDurassaraDurutaragraiveyakabhrAT / AruT saroSo yo'sau urassaraH sarpaH AruDurassaraH / tasya IT svAmI AruDurassareT eva urutaraM graiveyakaM kaNThabhUSA tena bhrAjate iti AruDurassareDutarauveyakabhrAT / araM atyartham / punaH kiMviziSTo mRDaH ? uDvIDrak / uDUni nakSatrANi teSAM IT svAmI candraH / tadvannirmalA ruk kAntiryasya sa uDvIDUk / punaH kiMviziSTo mRDaH ? narakAsthidhRt / narasya kaM mastakaM, tasya asthi narakAsthi, tat dharati iti narakAsthidhRt / punaH kiMviziSTo mRDa: ? tridRk / tisro dRzo vidyante yasya sa tridRg / punaH kiMviziSTo mRDaH ? ibheDAmA'jinachatrabhRt / ibhAH hastinaH / teSAM IT ibheTa / tasya Ardra yat ajinaM carma tadeva chatraM ArdrAjinachatraM / tat bibhartIti ArdrAjinachatrabhRt / punaH kiMviziSTo mRDaH ? ambumadambudA likalaruggrIvaH / ambu vidyate yatra sa ambumAn / ambumAn yo'sau ambudo megha: ambumadambudaH / tasya AliH ambumadambudAliH, tadvat kalA manojJA kAntiH ruk yasyAH sA ambumadambudAlikalaruk / IdRzI grIvA yasya saH ambumadambudAlikalarugrIvaH / IdRzo mRDaH vaH pAtu // 1 // iti zrutikaTuzlokArthaH samAptaH / samasyA zarakSepe praSTaM kimayutamitiH kva bhramaNakRt ka AdyaM tadrUpaM vada nabha idaM kvoccatanubhAk /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 ka Aste saptamyAstadivadavacaH (?) ko'mbuni cito dhanu:koTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 1 // sphurannAgezena svakavapuSi vakratvasahite dhRte zyAme pArve kamaTharacitApAyasamaye / phaNoccairATope nibiDa uparizrAviNi ghane dhanuHkoTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 2 // purasyAnte dRSTvA vanamabhinavaM nIlaruciyuk parikSepe tasyonnatataragiriM vIkSya ca dRzA / saradvAryApUrNaM tadupari punaH kuNDamamalaM dhanuHkoTau bhRgastadupari giristatra jaladhiH // 3 // lasatkrIDAkAle karanakhazikhAgre bhramarake muhurguJjatyAsye bhramadatigRhIte'tra zizunA tadIyoccaiH bhRGge zitisajalacaJcvIkSaNavazAd dhanuHkoTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 4 // lalATe lolAkSyAH zazakaradalaupamyakalite tadUrdhvasthAnasthabhramaravidhRte pUrNakalaze / tadantaHsthAyinyapyamRtanivahe dRSTipatite dhanu:koTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 5 // zizoH kasyApi bhUparigatamaSIkRSNatilakaiH kRte mAtrA rUpAdhikaguNaramArakSaNakRte / dRzA dRSTe zrotropari khacitaratnAbharaNake dhanu:koTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 6 // suparvAdreH zRGge jananamahimAyAM zitiruceramuSya zrInemIzvarajinapateratra vibudhaiH / saduSNISasyAgre kusumanikare cApi nibhRte dhanuHkoTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 7 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 bhujAdaNDe dhRtvA'tyasitarucirociSNuvapuSi dviSadbhUmIpAladviradazirasi kSmApa bhavatA / asau mukte muktAphalamaNigaNe'pi prakaTi dhanuHkoTau bhRGgastadupari giristatra jaladhiH // 8 // ( samasyA ) zyAmAyA Arjava zrIprathitakRzatanoH satkabandhoparisthaM zrotradhrANoccatantradvayavivaramadhordhvapradezasthamIkSya / sphUrjadvarNAdyavAlavyatikaramuditAmbhobharaM snAnakAle kUpAH sUcyagrataH SaT tadupari nagaraM tatra gaGgApravAhaH 1 // 1 // sUcyagroccatvadhAripravarasaralasadvarSabhRtSaTkanimnasvacchAmbha:pUrapUrNahUdavivaravivattiSNudevyAzrayebhyaH / dRSTvAvirbhUyamAnaM rucirasurasaritsindhumukhyApagAmbhaH kUpAH sUcyagrataH SaT tadupari nagaraM tatra gaGgApravAhaH // 2 // AyAtA bahalAH sitAkaragRhA yatra kSaNe mastake lokAnAmRjugAtrayaSTyuparito rAtrau tadUrdhvaM punaH / jyotizcakramavekSyate nagaravat svargaGgayA zobhitaM sUcyagre kila kUpakAH SaDabhavan gaGgAnvitA tatra pUH // 3 // zrItIrthaGkarapUjanodyatanarazreNyuccabAhudvayo pAttArAtrikakUpaSaTkanivasadvahnisvadhAbhuk tataH / dRSTvA dhUmapaya:pravAhamasakRccetovikalpo'sti me sUcyagre kila kUpakAH SaDabhavan gaGgAnvitA tatra pUH // 4 // aGgulyagrasumudrikAsthavivarAnta:sthAyiSaTkoNabhRdvajrAtargatalokarUpavikasatpAnIyasambhArataH / manyante ca tadA svabuddhivibhavAnnirmota (?) vRndArakA: sUcyagre kila kUpakAH SaDabhavan gaGgAnvitA tatra pUH // 5 // 13 Ti. 1. "sUcyagre kUpaSaTkaM tadupari nagaraM tatra vArdhistato'driH " AvA padavALI samasyA 'jinastotrakoSa' mAM chapAI hovAnuM yAda che. emAM AvI anya samasyAo paNa hatI. -zI.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 anusandhAna-57 __ dvAtriMzadvyaJjanamaya jinastuti zrIgurubhyo namaH / kakhagaghaGa cachajajha TaThaDaDhaNa tathadadhana paphababhama yaralava zaSasaha / atha dvAtriMzayaJjanAnAM zlokakaraNakAmyayA laghudIrghasvaradAnapUrvaM jinastuti pratipipAdayuSurahaM kovidavinodAyAnuSTubbandhaM racayAmi / yathA kukhagA'ghaM DacAchA'ja jhaTaDheDaDhaNAtithiH / dadhAnaH pAM phabAbhAmo yaralAvaza SAsahIH // asya vyAkhyA - he kukhaga ! kau pRthivyAM, khagaH sUryastattulya ! / yathA sUryaH pRthvI prakAzayati tathA bhagavAn kevalajJAnena bhUmAvudyotakaraH / he Ga cAcha! DA prANaH balaM, cA zobhA, tAbhyAM cho nirmalaH, nityo vA / jinasya nityaM tAruNyAd balazobhAyAstadavasthatvApatteH / GaH prANa iti saubhrimunikRt[naam]maalaayaaN| cA strI zobhA / 'chastriSvayaM nirmale nitye' - ityuragadaNDAdhipakRta[nAma]mAloktatvAt / he jina ! tvaM aghaM pApaM aja kSipa / he jhaTaTheDa ! jhaH pratApastena To'rkaH, ThaH zambhustAbhyAmIDyate stUyate iti jhaTaTheDa / atra uNAdaye(dau) aH pratyayaH / jhaH pratApe / 'TaH pumAn karaTe dhUme tApe'rka' - iti / ThaH zaGkare - ityuragadaM0 / he yaralAvaza ! yazcandraH, raH sUryaH, lA lakSmIH, ete sarve vaze yasya sa yaralAvazastasya sambo0 / sarveSAM namanIyatvAt / 'yaH sUrye tArake cndre| raH sUrye'gnau dhane kAme / lA ca lakSmIrlamambare' - iti vishvshmbhuuktiH| tvaM kiMlakSaNaH ? DhaNAtithiH / DhaH svabhAvena, NA kRpA, sA atithiryasya saH / yataH kRpAlozcetogRhe kRpA AyAti / yata uktaM - 'sarisA sarisehiM raccaMti' iti vAkyokteH / 'DhaH svabhAve, vimatsare' iti vizvazambhUktiH / 'NA dhenunAsAkRpAsu ca'- iti uragadaM0 / tvaM kiM kurvANaH ? dadhAnaH bibhrat / kAM ? pAM / pA zrutaM / 'pA pAtari tathA zrute' - ityekAkSaranighaNTuH / tvaM kila0 phabAbhAmaH / pho jJAnaM tasya baH samudraH / na vidyate bhAmaH krodho yasya so'bhAmaH / phabazca abhAmazca phabAbhAmaH / 'pho'pAradazane deve nyAye jJAne ca' / tathA- 'vo dantoSThyastathauSThayo'pi varuNe vAraNe vare / zoSaNe pacane gandhe vAse vRnde ca vAridhau // 1 // '- iti vizvazambhUktamAlAyAM / punaH tvaM kiMlakSaNaH ? SAsahIH / SA ramA tayA sahito hI[:] harSastadvAn / lakSmIsahitaharSavAn ityarthaH / yaduktam - 'SA strI ramAyAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 SaM klIbe' - uragadaNDAdhipakRtamAloktaM ('hIro harSavAn mRgaH' - iti saubharimunipraNItamAloktatvAt / kukhagetipadena jJAnAtizayaH 1 / jhaTaThaDetipadena pUjAtizayaH 2 / pApApanodAt saGkaTAni nazyantItyataH aghaM aja itipadena apAyApagamAtizayaH 3 / zrutaM vinA vAkyasyAdeyatA na syAdataH pAM dadhAna itipadena vacanAtizayaH 4 / iti dvAtriMzadvyaJjanamayaH viSamArthayuganuSTup dhIdhanajanamanovinodanibandhanAya paM. lakSmIkallolagaNinA vyaraci / jaina derAsara nAnIkhAkhara - 370435 ji. kaccha, gujarAta
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 eka anukaraNAtmaka stuti-racanA - muni sujasacandra - suyazacandravijayau "bhaja govindaM bhaja govindaM" A jagaprasiddha kRti Adya zaGkarAcAryanI racanA che. saMsAranI asAratAnuM varNana karatI pratyeka paGktio kharekhara Atmatattvane ujAgara kare che. prastuta kRti zaGkarAcAryajInA stotra jevI ja (jaina zramaNanI ke gRhasthanI) racanA che. zlokanI saGkhyA ane rAgarnu bandhAraNa e bannenuM paNa banne kAvyamAM sAmya jaNAya che. zaGkarAcAryajInI kRti pAse nathI tethI mULa zlokonu sAmyapaNuM che ke nahi athavA che to keTalA aMze che te meLavI zakAyuM nathI. prastuta kRti kRtikAranI zarUAtanI racanA hoI zake. kyAMka kyAMka chandabhaGga thayo hoya tema jaNAya che. ekandare anyadarzananI kRtinuM anukaraNa e mULakRtinI lokapriyatAno uttama namUno che. kRtikAra koNa che ? teno kAvyamAM spaSTapaNe kazo ja ullekha nathI. paraMtu chellA zlokano 'guNacandra'zabda e kavituM nAma hoI zake kharaM. prastuta kRtinI Xerox prata sampAdanArthe ApavA badala zrI surendranagara jaina saMgha jJAna bhaNDAranA vyavasthApakazrIno khuba khuba AbhAra. aha~ namaH // zrIvItarAgAya namaH // bhaja sarvazaM bhaja sarvajJa, bhaja sarvazaM mUDhamate, zivapadasaukhyaM yadi tava bhoktuM, vAJchA karma vimoktuM re, bhaja sarvazaM... // 1 // azaraNazaraNaM bhavabhayaharaNaM, zivasukhakaraNaM taraNaM re, janmajarAmaraNAdinivAraM, bhavyajanaughAdhAraM re, bhaja sarvajJa... // 2 // sakalasurAsurasevitacaraNaM, karmavinAzanakaraNaM re, jantUddharaNe pravahaNatulyaM, dUrIkRtabahuzalyaM re, bhaja sarvazaM... // 3 // na hi te mAtA na hi te bhrAtA, na hi te saukhyavidhAtA re, na hi te janako na hi te bhAryA, na hi te varyA caryA re, bhaja sarvajJa... // 4 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 na hi te zatrurna hi te mitraM, na hi te cAmara-chatraM re, na hi te bandhuH svajanasabandhI, sarvasvArthanibandhI re, bhaja sarvajJa... // 5 // tvameva kartA tvameva bhoktA, tvameva karmavimoktA re, tvameva bhogI tvameva rogI, tvameva zokI yogI re, bhaja sarvajJa... // 6 // tvameva vettA tvameva netA, tvameva nRNAM pAtA re, duSprApaM bhavavAridhibhramatA, labdhaM nRjanma bhavatA re, bhaja sarvajJa... // 7 // kSarati yathAJjaliprAptaM nIraM, kSaNena bhavatyadhIraM re, gacchatyAyuH pratidinamevaM, tasmAt sevaya devaM re, bhaja sarvajJa... // 8 // iha saMsAre vidyuccapalA, duHkhanidAnaM kamalA re, abhracchAyAvattAruNyaM, jhaTiti gamiSyati nipuNaM re, bhaja sarvajJa... // 9 // tRNaistulyA bhogAH kAmAH, sthu(stha)lajalatulyA [prANA] vAmA re, budbudtulyA dehaprakRti-riM-vAraM yasyAM vikRti re, bhaja sarvajJa... // 10 // khalena sArddhaM yAdRk prIti-snAdRk snehe rIti re, tyajAnurAgaM malamUtrADhye, kuru taM dharmadhanADhye re, bhaja sarvajJa... // 11 // bAlye vihitA vipulA krIDA, kApi na kRtA [tvayakA] vrIDA re, tAruNye'pi ca soDhA pIDA, kRtA na tIrthakRdIDA re, bhaja sarvajJa... // 12 // evaM bahudhA nehAnIto-'dhunApi zRNu suvinItaM re, cittaM pApAd dUre kArya, dharmaM mudA ca dhAryaM re, bhaja sarvajJa... // 13 / / zuddha pAtre dAnaM deyaM, jinavaravacanaM jJeyaM re, durgatidaM tyAjyaM duHzIlaM, dhAryaM manasi suzIlaM re, bhaja sarvajJa... // 14 // bhAvayutaM tapaurarIkaraNaM, muktipramadAvaraNaM re, prabhuguNacandraM dRSTvA navyaM, bhavyAH praNamata sevyaM re, bhaja sarva... // 1 // // iti zrImuni maNivijayajI paThanArthaM li0 kRtaM sItArAma goramalajI revAsI mAravADa jodhapuranagare /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 paM. devaprabha viracita kumArapALa rAsa ___ - muni sujasacandra - suyazacandravijayau caulukyavaMzanA rAjA kumArapALano itihAsa saune vizruta ja che. kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya pAsethI pratibodha pAmI jemaNe jainadharmanAM vratono svIkAra ko ane potAnA tAbA heThaLanA 18 dezomAM amArI paDaha vagaDAvyo tathA madyapAnAdi sAte vyasanonuM nivAraNa karI paramArhat evaM biruda prApta karyu te rAjA kumArapALanA guNavaibhavathI prabhAvita thaI tatkAlIna temaja uttarakAlIna ghaNA vidvAnoe saMskRtAdi bhASAomAM temanA jIvanacaritranI racanA karI. prastuta kRti paNa temanA jIvanacaritra upara prakAza pAtharatI madhyakAlIna bhASA-kRti che. / prastuta kRtimAM kavie kumArapALa mahArAjAnAM dhArmika kAryonI sundara padyomA varNanA karI che. vyasanone vaza thayelA dazaratha rAjA, nala rAjA ityAdinAM dRSTAntothI vyasanatyAga karavAnI preraNA karatAM padyo kharekhara vakhANavA lAyaka che. aNahillavADanA kumAravihAranuM tathA zatruJjayAdi tIrtha yAtrAsaMgha, etihAsika varNanakaratI paGktio kavie adbhuta rIte kAvyamAM vaNI kADhI che. kAvyamAM ante karAyela 'kumArapALanI prArthanA, sUrya-candranI jema kAvyanI akSaya sthitinI abhilASA tathA zAzvatasukhanA AzIrvAda A badhAM padyo paNa kavinI zreSTha pratibhAne pragaTa kare che. kartA pote kayA gacchanA che, temanI paramparA zuM che ityAdi viSe kAvyamAM kazI ja noMdha nathI. paraMtu pratanI lekhana zailI uparathI prAyaH 16mI sadImAM pratanuM lekhana thayuM haze ema kalpI zakAya. prastuta pratanI Xerox sampAdana mATe ApavA badala zrI AtmAnanda sabhA (bhAvanagara)nA vyavasthApakazrIno khuba khuba AbhAra. paDhama jiNaMdaha namIa pAya, anu vIraha sAmIa, goama pamuha ji sUrirAya, muNi siddhiiM gAmIa, samaravi sarasati kavaDa jakkha, vara devi aMbAI, kumara nariMdaha taNau rAsa, pabhaNauM suhadAI // 1 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 meru khaDI pharasIi jAma, masi kIjai sAyara, aMta na lAbhai guNaha taNau, jima caMda-divAyara, pahilauM dharIi dhaja-patAka, giri meru samANA, kumaravihAraha karai bhagati, savi maMDalika rANA // 2 // sovana thaMbhe pUtalI e, maI mayagala dIThA, sAMbhali kumaranariMdarAya, jinapaMDita baiThA, rAyaha kumaranariMdarAya, hemasUri bUjhAvai, AheDau vArau sayala, rAu dhamma karAvaiM // 3 // ariThanemi jima kumarapAli, DAMgarau vajAviu, chAlI bokaDa karaI vAta, gADari vadhAviu, sasalA nAcaiM rUliabhare, ajarAmara huA, lahiA dahiA karaiM Ali, pArevai sahiA // 4 // bhaiMsA anai hariNa rojha, sUara anaiM saMbara, cItrA kumaranariMdarAji, raMgi nAcai tItira, jU ana mAMkuNa lIkha koi, kimaIa na mAraiM, hariNA-hariNI karaI keli, sukhi hemasUri vAraI // 5 // lAvA lavaiM paMjari thiA, sukhiA chau bhUtali, sUDA navi paMjari thiA, puNa nAcai sItali, kAbari annaiM hola bhaNaiM, sAMbhari tauM sAraiM, pANi mAhi jima challa e, lodhA navi mAraI // 6 / / sArasa rIsa rihAMsa lavaI, moraDI avadhAraiM, akhaIa hoje kumarapAla, amha maritu na AvaiM, kAga sarapa tihiM suNahaDA, dhAu koI navi ghAlaI, na marauM kumaranariMdarAji, sukhi hIDauM cuNa letA // 7 // kaMTesari cAmaMDa bhaNaI, sAMbhali ho asAugi, chaMDi na puDaNA taNIa vAta, e ubhaI usAvaga, kaMTesari ApaNai citti thakI AlocIa, hemasUri sarisau kisiu, rosa jasa na sakauM pahacIa // 8 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 anusandhAna-57 vAlInAhaha parahaDA e, be paDaNi paDaMtA, chaMDi na AmiSa taNI Asa, acchi vAkula khaMtA, vAlInAhaha diu grAsa, lIhAvau vahI e, mAMDe lADU karau bhagati, anaI IDarI // 9 // pAradhi jIvana posiuM e, bahu pAvaha jogA, pAradhi khelata dasarathaha, huu putta viyogo, kumAranaresara niyayarAji, AheDau vAraI, jalacara-thalacara-khayara jIya, iha koi na mAraI // 10 // vastuH paDaNa TAlia paDaNa TAlia jIvasaMhAra, sUara saMvara rojha tihiM phiraI jeha maNaha bhAvaI, dahiA tItira sAlahia kaccha maccha nahu maraNa AvaI, chAlI bokaDa gADaraha koi na ghAlaI ghAu, rAta karaI jAMme iNihiM, kumaraDa rAyaha rAya // 11 // jUa vasaNi hUu nala nariMda, damayaMti viyoga, aDavi bhamaMtAM bAra varisa, pAMDava mani soga, dekhI dUSaNa jUa taNau, kei navi khelaI sAri, jUrI navi jUa ramaI, navi bolaI mAri // 12 // maMsa vasaNi sodAsi rAya, pAMmia duha seNIa, dIThI naragaha taNI bhUmi, naravaI puNa seNIa, AmiSa bhoaNa taNaIM daMDi, battIsa vihAra, rAya karAvia kumarapAli, jagi tihuaNasAra // 13 // dUSaNi madirApAna taNaIM, yAdavakula nAso, kIu dIvAyaNai duTha devi, bAravai viNAso, rAya AdesiiM nIMca save, hiva madirA melhaI, maduvArA navi madu karaI, bhUbhalIuM khelaiM // 14 // gaNikAgamana nivAriue, naravai nia rAji, chaMDavi vesAvasaNa loga, lAgA savi kAji, vezyA kIdhI satI sarisa, taI kumaraDa rAya, tAM puNa pUjai jiNahamutti, vaMdaI gurupAya // 15 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 vezyAvasaNiiM gamaI aratha, te purisa adhannau, pAcchai jhUraI manahamAhi, jima vaNia kayavannau, coraha jaNaNI ima bhaNai e sAMbhali vaccha vAta, nizciiM jIvIa jAisIie, jai pADisi khAtra // 16 // dIsaI cora na desamAhi, jima sUsami raMku, ghara UghADe bAri loka, hiva sUi nisaMka, parastrI dosiiM rAvaNahi e, dIuM naragi piANauM, dasarathanaMdaNi rAmadevi, kiuM akaha kahANauM // 17 // nia nia maMdiri bhaNaiM nAri, sAMbhali bharatAra, nAri piArI joatau, hiva jANisi sAra, raMgihiM gharaNI bhaNaiM nAha, muNidhamma vicAro, mana siddhiiM hiva karina sAmi, parastrI parihAra // 18 // vastuH jUa vArIa jUa vArIa maMsa saMsutta, surApAna navi jANIa, vesavasaNa nayaNe na dIsaiM, pAradhi jIva na mAraiM, cora koi nayaNe na dIsaiM, kumaraDa rAyaha mUlatau, parastrInau parihAra, sAtai vasaNa nivAri kari, gahiu dhammaha bhAru // 19 / / pANI gAlaI tinni vAra, aNAthamI karatA, kumaranariMda taNaiM rAji, savei paDikaMtA, vaDA zrAvaka thiA acchaI, zrAvakavidhi palAI, dhammihiM lINA rAti-divasa, pAtaka te TAlaiM // 20 // bahinaDI bAMdhava bhaNaI e, majjha kautiga bhAvaiM, hemasUri guru taNau bodha, amha bhalau suhAvai, kumaravihAra vaMdAvi cAli, jiNa rAya karAvia, aNahilavADauM kumarapAli, tili tili maMDAvia // 21 // sovanathaMbhe pUtalI e, ApuNa joaMtI, niruvama rUvihiM ApaNaI e, tihuaNa mohaMtI, hIre mANika cUnaDI e, pAtharakhaMDa jaDiA, nimmala kaMtIa biMbarAsi, ainiuNe jaDiA // 22 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 maMtrIa mokali desi-videsi, bahu saMgha melAvaI, dhAmI bahuA rAsa diiM, rAu yAtrA calAvaiM, desa-videsaha milia saMgha, pahutau gUjarAta, bAhuDa maMtria vInavaiM e, suNi sAmia vAta // 23 // caurA gUDara saMgha taNA, navi lAbhaI pAra, cAliu (?) naravara suraTha bhaNI, mana lAi na vAra, dIdhauM saMghapati tIrtha bhaNIya, pahila pIANauM, bholI buddhiiM ApaNI e, huM kiMpi vakhANaM // 24 / / vastuH bahua desaha bahua desaha saMgha melevi, jiNabhattihiM e gamaNa bhUmi nAha settujji vaccai, gAiM vAiM rUlia bhari, saMghaloa ANaMdi naccai, ThAmihiM ThAmi vadhAvIa, hiva hui maMgala cArU, arathihiM varisaiM megha jima, dAni mAni suvicArU // 25 // sUrirAya sirihemasUri, jaNa dhammadhurINA, samaNA-samaNI sahasa saMkha, maNi samarasi lINA, miliA sAvaya taNA lAkha, dhaNi dhanada samANA, sAcIa vahatA sIsi kamali, guru-guruNI ANA // 26 // bherI bhuMgala Dhola ghaNA, ghamaghamaI nIsANAM, khelA nAcaI rUliabhare, nava-navA sujANA, dhAmiNi taruNI diI rAsa, kiri saggaha AvI, mahurI vANiiM(hiM) bhaNaiM bhAsa, manaraMgihi (bahaviha) AvI // 27 // baMdI jaya-jayakAra karaiM, kai dIhara sAdi, gAyaiM gAyaNa satta sare, kevi kinnara sAdi, cAlI gayaghaDa mAlhatI e, jharatI madavAri, khANi khaNaMtA turaya lAkha, karahA saI cyAri // 28 / / rAuta-pAyaka-rAjaloka, anai mAgaNahAra, saMkha vivajjia calia loka, koi jANai sAru, ki iha cAlaI bharatarAya, ki sagaranariMdo, rAyA saMpai dasanabhada, kiM kanha goviMdo // 29 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 kiM vA dIsai nalanariMda, kiM devaha rAu, bhaMti Upajai joaMtA e naravai samudAu, saMghapati karatau gAmi gAmi, jiNapUa vArI, pahutau setuji diyaI dANa, riddhi gaNai asArI ||30|| dekhIa harakhI saMghavIa risahesara sAmia, vaMdai pUjaI thuNaI bhAvi miliA savi dhAmIa, maMDia revaimaMDaNau, yAdavakula sAro, sIliiM suMdara nANavaMta, sirinemakumAro // 31 // vastuH bhaNai kumaraDa bhaNai kumaraDa risaha avadhAri, kara joDavi huM vinnavau sAmi pAsi huM kAya na mAgauM, jahiM kulitai no lakhau tihiM cakkavaI ma dei siri sittuMjaya girisihari vari paMkhIa kareja ||32|| saMgha sahita pahu pUja karI, rAu dANu dIyaMto, vAjata gAjata cAliyara, harisahi ulhasaMto, vIra juhArI vauNathalI, maMgalapuri pAso, dIvi ajAhari koDinAri, pATaNai jiNa pAso ||33|| vastuH caDia bhUpati caDia bhUpati nAha setuMjji, risahesara paNamIa kari nara [ya] - tiriyoja(ni) dukkha vAraiM, taha Ujalagiri nemijiNa, kAma koha jo moha vAraI, maMgala pATaNai vauNathali dIva ajjAhari deva, koDIyanAri juhAri-kari, pATaNai pahutau deva ||34|| sAnidha sAsaNadevi taNaI, saMdhi kIdhI yAtra, pATiNi AvI nAri kahaI, ghari ghari ima vAta, kIdhA jaM puNa jAtu amhe, iha sAmi pasAu, pratapau koDi diyavAlIyahaM hemasUrisiuM rAya // 35 // kAsI kosala magadadesa, kosaMbI vacchA, marahaTha mAlava lADadesa, sorIpura kacchA, siMdhu savAlakha kAsamIra, kurakuMti saiMbhari, 23
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusandhAna-57 kAnhaDadesa kAnhaDIa bhaNaI, jANIa jAlaMdhara ||36|| vastuH mAri vAria mAri vAria desa aDhAri, desa-videsaha meli kari bhaviaNa jutta karAvia caudasahi cAlIsa sahia rAyavihAra kiu riddhi sAria, mogau mUMkI jeNa hiva jagi lIdhau jasavAu, huu na hosii avara koi, kumaraDa sarisau rAu ||37|| trihu bhuvaNe jasu kIrtita laINaI gUjara rAI, kRtayugi kaya avatAraM, neva gajia kalivAiM, sevia bhAvaThi ji kammadosa, jima baMbha cakkIsari, devabhUmigiiM siddhacakka, jayasiMha narIsari // 38 // cUlikyavaMsI tihuNapAla kulaaMbarabhANU, vikkama vacchari varatata e, egAra navANUM, pATi baIThau kuMmarapAla, bali bhIma samANau, maMDai raNaraMgi jAsu taNai koi rAu na rANau ||39|| meru na ThAmaha calai, jAva jAM caMda-divAyara, zeSanAga jAM dharai bhUmi, jAM sIsihaM sAyara, dhamma vasau jAM jagahamAMhi, hUa nizcila hoi, kumaraDa rAyaha taNau rAsa, naMdau bhU mahIali // 40 // sUrIsari sirisomatilaka, guru pAya pasAI, bahu devappae gaNivareNa, raciu iha rAso, paDhai guNaI je suNaiM rAsa, jiNa hari khelei, savihaM durihaM karia cheha, sivapura pAmei // 41 // // iti zrIkumArapAla bhUpAla rAsa sampUrNaH // ahiMsA prathamaM puSpaM, puSpamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA puSpaM, kSamA puSpaM vizeSataH // 1 // dhyAnapuSpaM tapaHpuSpaM, jJAnapuSpaM ca saptamam / satyaM caivA'STamaM puSpaM, tena tuSyanti devatAH // 2 // // iti aSTapuSpaM maM0 ajitavIragaNinA'lekhi //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 1. maI meM 2. AheDau = zikAra DAMgarau = DhaMDhero rUliabhare AnaMdita thaI = lahiA = ? dahiA mAMkuNa mAMkaDa lAvA = pakSi vizeSa (lavArAM?) sItali eka zvetapakSI vizeSa 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. = = = = 10. machalla = mAMchalA 11. lodhA pAradhi? 12. rIsa riMcha- popaTa ? 13. rihAMsa = ? = pakSivizeSa(daiyaDa?) 14. suNahaDA kUtarA 15. cAmaMDa = cAmuMDA = 16. puDaNA ? 17. usAvaga = ? 18. parahaDA = zabdakoza 19. paDaNa (ha?) paDaho 20. dIvAyaNi = dvaipAyana 21. bAravai = dvArikA 22. mahuvArA = madya karanArA (banAvanArA) 23. bhuMbhalIuM = ? 24. gayaghaDa = gajaghaTA, hAthInuM jUtha 25. saMkhavivajjia saMkhyA vagaranA asaMkhya 26. diyavAlIyahaM dIvALIo sudhI 27. aNAthamI = covihAra (?) potAne(?) = = = = = 28. ApuNa = 29. sUsami = suSamA kALamAM, cothA ArAmAM 30. piArI = parAyI (?) 31. pAtharakhaMDa = paththaranA khaNDa 32. gUDara = pagalA 33. kurakuMti = dezanuM nAma 34. mogau mokaLu (?) 35. laINaiM laIne(?) 25
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anusandhAna-57 osavAla gotra kavitta - muni sujasacandra - suyazacandravijayau Ukeza, upakeza, osavAla Adi zabdo 'osavaMza' nAM ja judA-judAM nAmo che. pa.pU.ratnaprabhasUrijIe osiyA nagaranA lokone upadeza ApI jaina dharmI banAvyA te ja zrAvako osavALanA nAmathI prasiddha thayA. prastuta kAvyamAM kavie upakeza eTale ke osavALa vaMzanAM gotranAM nAmono paricaya Apyo che. kRti aitihAsika che, paraMtu apUrNa che. vacalI 24-25-26 e traNa gAthAo paNa pArnu jIrNa hoI khaNDita thaI gaI che. kartA pote jaina kavi che tethI vItarAga paramAtmAnA caraNamAM namaskAra karI kAvyano prArambha kare che. kavie kRtimAM nAmonA prAsa meLavavA sAro prayatna karyo che jo ke ema karatA kyAMka-kyAMka gotra- mULanAma badalAI gayuM hoya tevU amane lAge che. dA.ta. - ThAkuralA, gandhI... ame ahIM mULa kRtimAM koipaNa pheraphAra na pharatA te yathAvat utArI che. jyAM-jyAM gotranuM nAma na samajAyu hoya tyAM bAjumAM praznArtha ko che. kRtimAM maLatAM nAmo karatAM hAlamAM bolAtAM nAmonA pheraphAra amArA kSayopazama mujaba pAchaLa noMdhyA che. sAthe aprasiddha evA gotranA nAmanI sUci paNa mUkI che. kRtinA sampAdana mATe hastalikhita pratanI Xerox ApavA badala zrIhemacandrAcArya jaina jJAnamandiranA vyavasthApakazrIno khUba-khUba AbhAra. gotranA nAma mATe upayogI thanAra pustaka 'zrIsacciyAya mAtAjI'nA sampAdakazrIno AbhAra. prastuta pratanuM lekhana prAyaH 18mI sadImAM thayuM haze. lakhanAranI kalama paNa vyavasthita na hoi akSara ukelatA takalIpha paDe tevU che. UbhA cIriyAmAM lakhAela kAvyapatramA AgaLanI bAju 23 zloka che. pUrNa che. pachI thoDo bhAga khaNDita che. pAchaLanI bAju 26mA zlokano thoDo bhAga, 27 thI 29 zloka tathA 30mAM zloka- 1 caraNa che. tyAra pachI ziva- 6 gAthA- kavitta ane anya kavitto che.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 osavALa gotra kavitta aha~ namaH praNatasurAsurapaTalaM, natvA zrIvItarAgapadakamalam / / vaNijAmupakesAnAM, vakSe(kSye) gotrANi sarvANi // 1 // chAjaDa bhAvaDa dUgaDa, jhAmbaDa bAlaDa kuhADa bhakatiyA / abbhaDa kakkaDa lakkaDa, bhakkaDa luGkaDa mahAmAlU // 2 // vIrANI bagANI, sAmbara nAhara sIyAla bokaDIyA / nAbarIyA DhAbarIyA, puSkaraNA saGkhvAlecA // 3 // hIgaDa rehaDa cehaDa, vegaDa kUkaDa barADa pApaDiyA / phUlaphagara bhaTTevara, maNDovara botharA sikharA // 4 // karNAvaTa nANAvaTa, sundhecA coraveDiyAM AchA / naDUlAyA nADUlA, bhaNDArI rAyabhaNDArI // 5 // DUGgaravAla uphariyA, saphalA phasaM(?)lA kaTArIyA rAGkA / dUNIvAla saJcetI, pIpADA chopaDA daraDA // 6 // lalavANIM chajalANI, muhaNANI bAphaNA sUrANA / desaralA gosaralA, saMvaralA sAhulA DIDU // 7 / / samudaDIyA maNihaDiyA, vAghecA vAghamAra khImasarA / gUgalIyA puGgaliyA, kelANI bANThIyA bAGkA // 8 // gaddahiyA varahaDiyA, meDavAla muhaNotta golecA / mANDAvata bachAvata, lUNAvata lUNiyA sonI // 9 // baDalUyA vaDagotrA, ThAkuralA saNDa saGkhalA DAgA / rAtaDiyA vAtaDiyA, zrIzrImAlI suzrImAlI // 10 // kaGkariyA kaGkaliyA, pImpaliyA nAga ghaNgha colaGkI / dhenaDiyA DhelaDiyA, bhillaDiyA vaMsa rUpadharA // 11 // aJcaliyA kaJcaliyA, AlIjA Daka pagArIyA dosI / bhaGgaliyA maGgaliyA, makuANA codharI tahulA // 12 // DAgaliyA DAkuliyA, DhuGkaliyA seTha seThiyA giDiyA / betAlA tautAlA, navalakkhA magadiyA ghoSA // 13 / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 jhAmbaka jhumbaka lumbaka, kocara kalyANa bhaNDasAlIyA / caNDAlIyA balAhI, baladUTA bhora bhoraDIyA // 14 // parighala bhAdrA jaNiyA, pArikha sIsodiyA mahAbhadrA / utkaTa kumbhaTa baNavaTa, bimboDI DoDiyAlecA // 15 / / mAdaDiyA pAlaDiyA, koThArI bhaNDagotra jAlorA / phokaTiyA phophaliyA, devAnandIsakhA vuharA // 16 // kuGkamalola gahilaDA,vayada burUDa caturadhIga tillorA / muhulecA bhAhuriyA dIpaka rUpaka viNAyagiyA // 17 // dhIgaDa dhAkaDa nAhaDa, lAhataNa mAhalaNa paThANa dADamiyA / gaNadhara kUkaDa chopaDa, gotrA cIraulIyA loDhA // 18 // pAdrecA brAhmacA, prAlecA ghaMghavAla pAvecA / nAndecA chohariyA, mAlaviyA mAru mevADA // 19 // dillIvAlaka nANI, sevADIyA usabhagotra nAgorA / muruvAla dUdhavADIyA, moTima mINThoDiyA mINThA // 20 // sundara toDara vAlara, khIrodra ruNavAla dhArolA / kAtrelA bambhadhiyA, kAsyapa sIrohIyA gandhI // 21 / / kAga baga hiraNa kolhaNa, ThAkura gokharu bhUrUya lAhuriyA / ratnapurA hemapurA, roTAgiNa nAhaTA pragaTA // 22 // khArIvAla kacArA, uDaga TAgaTa supATa pATaliyA / solaka holaka dolaka,DAgaDa jAgaDa mahAkaraDA // 23 / / SANDahaDA maNDalecA, tageTIcA jo..... // 24 // rAThoDA, DheDhIyA DAGgI // 26 // SohiNIyA ehiNiyA, bhayaraviyA mAru dakka bAvaliyA / sudhaNiyA nalavAyA, kasamA kuddAla arNodyA // 27 / / kAvaDiyA koThArI, nAgamotta sAhalecA / kAkrecA bhAdaviyA, sIpANI mogarA luNThA // 28 / / dhADIvAha vaDAlA, bhUtAla musala mora dhAhaDiyA / jogaDa gogaDa togaDa, rAThoDA dhUpIyA pemA // 29 // koThADagotra dosI, ... // 30 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 bhakatiyA abbhaDa mahAmAlU sAmbara rehaDa cehaDa naDulAyA nADulA phariyA phasalA dUNIvAla chopaDA - (copaDA ?) gosaralA saMcaralA maNihaDiyA vaDalUyA vaDagotrA vAtaDIyA zrImA rUpadharA kaJcaliyA AlIjA prAyaH aprasiddha gotra nAma jhumbaka lumbaka kalyANa jaNiyA parighala mahAbhadrA utkaNa bambo pAlaDiyA phophaDiyA(phophaliyA?) bhaGgaliyA DhaGkaliyA ghoSA phoTa vayada(baida?) caturadhIga muhulecA bhAhuriyA dIpaka rUpaka dhIgaDa nAga colakI - (solaGkI ? ) cIrolIyA naDiyA moTima bhillaDiyA paThANa chopaDa sundara ravIdrA bhurUya hemapurA roTAgiNa kacArA TAgaTa supATa solaka holaka dolaka DAgaDa mahAkaraDA SohiNiyA ehiNiyA bhayaraviyA-(bhairaviyA?) dhaNiyA nalavAyA kasamA kUhAla arNodyA nAgamotta bhAdaviyA mogarA luNThA ghoDIvAha vaDAlA bhUtAlA mUsala mora dhAhaDiyA togaDa rAThoDa Se (kha?) mA 29
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 anusandhAna-57 prAcIna nAma - hAlamAM prasiddha gotranAma jhAmbaDa - jhAmaDa balAhI - balAI vIrANI - virANA baladUDA - baladoTA baGgANI - baiMgANI pArikha - pArakha barADa - baraDa baNavaTa- baNAvaTa sikharA - sikhariyA mAdaDiyA - mAdaliyA sundhecA - sudhecA-sundezA vuharA - vorA AchA - AcchA gahilaDA - gelaDA DUGgara - DuGgariyA viNAyagiyA - viNAyakyA vAlaDa - vAraDa lAhalaNa - lAlaNa chajalANI - chajAlANI kUkaDa - kUkaDA sAhulA - sAhalA pAdrecA - pAdarecA vAghecA - vAgarecA nAdecA - nAndecA muhaNANI - mohInAnI chohariyA - choriyA vAghamAra - bAghamArA dillIvAlaka - dilavAla bAGkA - bAkA sevADiyA - sevaDiyA gaddahiyA - gadaiyA murUvAla - moravAla bhANDAvata - bhANDota dUdhavADiyA - dUdheDiyA-dUdhoDiyA meDavAla - melavAla mINThoDiyA - mIThaDiyA muhaNota - muNota mINThA - mIThA golecA - gorecA-golecchA kAtrelA - kAtarelA bachAvata - bacchAvata gandhI - gAndhI saNDA - saNDa kolhaNa - kulhaNa saGkhalA - sAGkhalA lAhuriyA - lAhorA kakariyA - kAkariyA uDaga - uDaka kakaliyA - kAGkaliyA pATaliyA - paTaliyA pImpaliyA - pIpaliyA maNDalecA - mANDalecA ghaMgha - gaMga koTicA - koTiyA aJcaliyA - AJcaliyA dakka - daka magaliyA - mAGgaliyA bAvaliyA - bAbaliyA makuANA - makavANA kALecA - kAkarecA tahulA - tulA ? rAThoDA-rAThoDa DAkuliyA - DAkaliyA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 zrIjJAnavijayakRta zrIneminAthastavana 31 muni prazamacandravijaya jaina darzananA cAritra viSayaka granthomAM sauthI vadhu grantho jo koine paNa anulakSIne lakhAyA hoya to te vyakti eTale prabhu neminAtha bhagavAna. triSaSTizalAkApuruSacaritra jevo mahAkAya grantha hoya ke pachI bAramAsA, stavana jevuM nAnu sAhitya hoya darekamAM koine koi prakAre temanuM jIvana guMthAyeluM jovA maLe. prastuta kRti prabhujInA caritra para prakAza pADatI padyaracanA che. prabhujIne lagna mATe manAvatI kRSNanI strIno saMvAda, prabhunI mUka sammati, pazuno pokAra sAMbhaLI lagna maNDapathI pAchA javuM, rAjulano vilApa ityAdi prasaGgone kavie kAvyamAM sundara rIte goThavyA che. kRtimAM vizeSatA kazI nathI. paraMtu kartAnA hAthe ja lakhAyela che tethI lekhanadoSo ke bhASAkIya azuddhi pravezI nathI te noMdhavA lAyaka che. kRtikAra tapAgacchIya paramparAnA vijayadevasUrijInA paTTadhara upA0 lAvaNyavijayajInA ziSya che. kartAno vizeSa paricaya anya ThekANe prApta thato nathI. saM. 1733nI lakhAyelI pratanI prazastimAM temanA guru upA. lAvaNyavijayanA nAmano ullekha maLe che. te parathI kartA paNa AsapAsanI saMvatamAM ja thayAnuM vicArI zakAya. kRtinI prata ApavA badala zrI vaDhavANa - saMvegIzALA jaina jJAnabhaNDAranA vyavasthApakazrIno temaja munirAja zrIdharmatilakavijayajIno khuba khuba AbhAra. e 60 // mahopAdhyAya pUzrIlAvaNyavijayagaNigurubhyo namaH / dUhA brahmadhUA samaruM sadA, praNamuM manauhlAsa, aMbA etuM mAgIiM, mujha mukha karaje vAsa. 1 viNA-pustakadhAraNI, kavijanakerI mAya, neminAthajinaguNa thuNuM, te tuma taNo pasAya. 2
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 neminAtha bAvIsamo, ziyalarayaNabhaNDAra, brahmacArIcUDAmaNI, jagajIvanaAdhAra. 3 raMbha sarIsI rAjImatI, jeNiM choDI niradhAra, mana thira karI dIkSA dharI, jai rahyo gaDha giranAri. 4 te zrInemijiNaMdanA, boluM guNa supavitta, sAMbhalayo bhavi bhAvasyuM, dei mana eka citta. 5 DhAla rAga-sAriMga // sorIpura sohAmaNuM re, amarApurI sama jANa, samudravijaya tihAM rAjIo re, rAyakalAno jANa. 6 yAdavarAya ! thuNasyuM ho nemijiNaMda, e to yAdavakulanabhacaMda, gAyasyuM zivAdevIno naMda, yAdava..... [AMkaNI] tasa ghari sohi sUMdarI re, iMdrANI avatAra, zIvAdevI ziyaliM satI re, rUpiM raMgilI nAri. 7 yAdava.... tasa uari sari haMsalo re, rUarbu zrInemikumAra, caudasapanasUcita jaNyo re, cauviha saMgha sukhakAra. 8 yAdava.... yovanavaya jina AvIyo re, sAmalIo sukhakAra, mAtA-pitA iNipari kahaiM re, putra paraNo tume nAri. 9 yAdava.... // DhAla rAga- rAmagIrI // nemakumara bolaI vayarAgI vayaNaDAM re, ama nAriM na paraNiM kAja re, mana thira karI ame dIkhyA grahI re, lesyuM lesyuM mugatinAM rAja re, 10 nemajI te bolaI vayarAgI vayaNaDAM re [AMkaNI] mugatinArinaiM re paraNaiM je janA re, tehano hoiM avihaDa moha re, teNiM nAri paraNInaiM te syuM kIjIiM re, jeNiM hoi paraNiM vichoha re. 11 nemajI....
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 3 hu~ navi paraNuM re nArI iNiM bhavi re, ___ valI lesyuM lesyuM saMyama yoga re, mugatiramaNIsyuM ahame citta lAyasyuM re, ___ tehathI lahisyuM vaMchita bhoga re. 12 nemajI.... // DhAla phAganI rAga-kAphI // eNi samaI madhumAsa AvIyo ho, phUlyA saba sahakAra, kRsanajI ramavA cAlIyA ho, sAthi lei nemikumAra. 13 manamohana / nemajI mana vasyo ho, mana vasyo nemakumAra sakhI ! yAdavakulaziNagAra, mana..... [AMkaNI] gopAMganA ToliM malI ho, ramaI mAdhavajI sAthi, hAva-bhAva karatI thakI ho, nemajI sAthiM liiM bAthi. 14 manahomana.... jaMbUvatI padamAvatI ho, bolaI bahu bola nAri, paraNo nAri tume nemajI ho, bhogavo bhoga saMsAri. 15 manamohana.... nema na bolaiM nArisyuM ho, tava bolaiM gopAMganA ema, eka nAri pUruM navI paDaI ho, teNi puruSaiM aho kijIiM kema.16 manamohana.... eka nAri paraNo tumhe ho, ciMta karasai ama nAtha, marakalaDe nemajI hasyA ho, mAnyu mAnyu karatI saba sAthi. 17 __ manamohana.... DhAla rAga - goDI // sasanehA suNi vAtaDI ehanI DhAla / ha[vaiM] ugrasena beTI rAjImatI re, vivAha mehaliM ema, rAjImatI harakhI ghaNuM re, bhalaI pAmyuM vara nema re. 18 viraha nivAravA.. havaI zubha laganaiM zubha dinai re, pariNavA cAlyo re nema, ratha baiMsI toraNa AvIyA re, ANI mana bahu prema re, viraha..... pazuya pokAra suNyo tadA re, sArathI prati kahiM sAmi, kuNa kAraNi pazu melIyAM re, sArathI kahiM tiNi ThAmi re, 19 viraha... tuma vivAhanaiM kAraNi re, ANyA e chaI re jIva, teNiM e vadhanA bhaya thakI re, karatA chaI bahU rIva re. 20 viraha....
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anusandhAna-57 ratha vAlI nemajI valyA re, choDI jIvanA baMdha, dIkhyA levA umahyA re, muMkI saba jaga dhaMdha re. 22 viraha.... DhAla rAga-mAruNI // nema valyA nisuNyA java kAniM, vilapaiM rAjula nArI re, viNa aparAdha mUMkaI kAM re vAlA, pUrava prIta vIsArI re. 22 pIu raho raho re prANAdhAra, abalA sAra karIjaiM re, tuma pAkhaI re kuNa gati thAya, vAlA vegi valIjai re, pIu raho... [AMkaNI] tuma viyoga ekalaDI hu~ abalA, kema karuM niradhAra re, vAlA tAhari viyogiM e saghalo, sUMno eha saMsAra re. 23 pIu.... mAya kahiM putrI taNi viyogi, suNiM tu rAyula bAla re, nema gayo to jAvA daiuM, varaje avara bhUpAla re. 24 pIu.... suNiya vayaNa mukhi aMguli detI, vayaNa ehavU na bolIjaI re, jo eNi nema na paraNI mujhanaiM, to sahI saMyama lIjaiM re. 25 pIu... rAjImatI havi nemajI pAsiM, lIdho saMyamabhAra re, nava bhavanI prIta avihaDa rAkhI, dhyana dhyana rAjula nAri re. 26 pIu... DhAla-cupaI saMvaccharI dei karI, zrInemizvara nija hita karI, dikhyA lei sAri kAja, zrIgirinAri gayA jinarAja. 27 rAjImatInaI didhI dikha, ApI sumatinaiM avirala sikha, nava bhavano nema neha pAlIo, kAmapizAca jeNi bAlIo. 28 nemanAthanaiM rAjImatI, behu pAmyAM valI sadagatI, ahanisi lijaiM ehanuM nAma, jima manavaMchita sijhaiM kAma. 29 e zrInemi taNuM caritra, bhaNatAM gaNatAM puNyapavitra, bhavi bhavi mAgu eha ja deva, tuma caraNe deyo mujha seva. 30 kalasa ima thuNyo sAmI, mugatigAmI, neminAtha jiNesaro, maiM stavyo bhagati, bhalI yugati, sevakajanamanadukhaharo,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 tapagacchamaMDaNa, duritakhaMDaNa, zrIvijayadevasUrIsaro, zrIlAvaNyavijaya uvajhAya sevaka, jJAnavijaya suhaMkaro // 31 // // iti zrInemijinavarendrastavanam // likhitaM gaNi jJAnavijayenAlekhi // suzrAvikA melAI tatputrI zrA / padamA paThanAya // C/o. nikeza saMghavI gopIpurA, sUrata
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 keTalIka phuTakaLa kRtio anusandhAna-57 rasIlA kaDIA sAta ATha varSa pahelAM inDolojI (amadAvAda) mAM jatI tyAre zrI lakSmaNabhAI bhojake mane phuTakaLa pratonA DhagalAne vyavasthita karatAM karatAM, keTalIka prato ukelavA ApelI. parantu, te avI to geravalle mUkAI gayelI ke cheka have hAtha lAgI. adhUru raheluM kAma pUruM karyu. ahIM oka lAMbI prata choDIne bAkInI prastuta che. pratone nambaro meM ApyA che. vaLI, 'Sa'no jyAM kha thato hoya tyAM 'kha' karI dIdho che. (1) A racanAnI be prato maLI che tethI omAM bIjI pratanA pAThabheda nIce mUkelA che ane kRtimAM te pATha adhorekhA sAthe mUkela che. zrI hasti zrI (hasatIzrI) nA ziSya jaDAva zrIjIo A racanA karI che. AmAM koThArIpoLamAMnA zrI AdijinanuM stavana karavAmAM AvyuM che. sthaLanirdeza thayo nathI parantu, uparanA mALe suvidhinAtha birAje che ane zrI AdinAtha bhoMyarAmAM che te vigatollekha prAyaH amadAvAdanA vAghaNapoLa (koThArIpoLa oka samaye moTo vistAra hato ane vAghaNapoLa teno aka bhAga hato.) mAM Avela AdIzvaranA derAsarane sUcave che. vaLI, tyAM nagArAM rAkhavAmAM AvatA hatA ane prahara daramyAna tathA AratI vakhate vAgatA meM sAMbhaLyA che. stavanamAM sarakhI sahiyaro maLIne, bhavasAgarane taravA, zivasukhane varavA mATe snAtra pUjA karI rahelI varNavI che. (2) prastuta racanA zeTha balubhAInI che. amAM zrI munisuvratanAthanI stavanA karavAmAM AvI che. padmAvatI mAtA ane sumitrarAya pitAnA putra che. sATha jojana kApIne, (ane te paNa oka ja rAtamAM) bharuca gAmanI bhAgoLe AvIne samavasaraNamAM azvane pratibodha pamADelo. azva anazana karI devaloka gayelo. vaLI, gautamagotrI ghaNAne potAnI peThe kevalajJAna pamADI, mokSe mokalyAM che. to pachI mane Apa zA mATe visarI jAva cho ? mArI - tamArI prIta purANI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 37 che, ane aTale ja Aza lagAvIne beTho chu. kavi aMte kahe che ke mane tamAro banAvI, tamArA caraNa-kamaLamAM sthAna Apo. bhavobhava bodhi bIjano lAbha pAmatAM huM avazya mokSasukhane pAtra banuM pachI mane mokSasukha Apajo. prastuta stavanamAM kavizrInI mokSasukhanI jhaMkhanA- suMdara nirUpaNa thayekheM che. zrI munisuvratanAtha temanA ArAdhya jinezvara che. bhagavAna sAthe rIsa karI, (mArA-tamArA tame zeNe karo cho ?) anekone mokSano lAbha Apyo che to potAne ya emano ja gaNI, mokSa Ape evI apekSA jAhera kare che. prastuta kRti hariyALI svarUpanI che. A svarUpamAM gUDhArtha hoya che. dekhIto virodha lAge paNa ono artha samajAtAM badhuM spaSTa thAya. ukhANuM ke prahelikA jevU A svarUpa che. ___ahIM arihaMta, siddha ke kevalajJAnInI vAta hoya tema lAge che. anA badhA artho huM samajAvI zakatI nathI. vidvAno tenA artha aMge prakAza pADe tevI vinaMti. (4) paM. bhAvasAgaranA ziSya lalitasAgaranI A racanA che. kaSAyane viSaya banAvI ghaNI sajjhAya banI che tevI ahIM lobhanI sajjhAya che. lobha o durgatino dAtA che. saMsAramA lobha ghaNo bUro che AthI, lobhane tyajavo joio. A mATe aneka udAharaNothI vAtane spaSTa karavAmAM Ave che. lakSmIpati viSNu atilobhane kAraNe sAgare nivAsa pAmyo. suvarNamRganA lobhathI dazarathaputra rAme sItAne gumAvI ane te kAraNe ThAmoThAma bhaTakavU paDyu.. ___ dasamA guNasthAnaka paryanta lobhano kaSAya jIvane naDe che. lobhathI parigraha thAya ane parigraha jIvane ghaNuM duHkha Ape che. jo lobhano tyAga karavAmAM Ave to sukha sAMpaDe. jIva deva, dAnava ke rAjA bane che ke tyAgathI mukti meLave che. IzvaraprAptino - mokSano kevala A oka ja rasto cha - lobha tyajo. Ama ahIM lobhakaSAya mokSamArgamAM kevo antarAyarUpa che, cheka dasamA guNasthAnaka paryanta o sAthe ne sAthe ja rahe che ane othI ane mahAcora gaNyo
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 che. lobha tyajatAM, mokSasukha hAthavetamAM che. (5) prastuta racanA zrI uttamacaMdanI che. saM. 1853 caitra vada 10nA roja A 'bhAsa' racAyo che. kavinA guru, nAma zivacaMda che. gAma ane nagaromAM vihAra karatAM karatAM kavinA nagaramAM AvyA che. sAthe sadguru zrI vijaya jinendrasUri che, jeo tapAgacchanA nAyaka che. teo ahIM vIraprabhune vaMdavA tathA caturvidha saMghane vaMdAvavA AvyA che.(kadAca tIrthayAtrAo nIkaLyA che ane rastAmAM AvatA nagaronAM derAsaranAM darzana karatA jAya che.) gurunA pitAzrInuM nAma zAha haracaMda ane mAtAnu nAma gumAna che. sUripadane pAmelA guru khare ja, guNane pAtra Ama ahIM gurudarzanano thanAra Ananda vyakta thayo che. ahIM guru nAma gacchanAma mAtApitAnA nAma, saMvatanA ullekhathI kRti aitihAsika rIte mahattvanI bane che. sAdhvI jaDAvazrIracita (1) zrI Adijina (koThArIpoLamAMnA) stavana rIkhavajI AvA gujara desa re : aboDA : huM to praNamu bAle vesa re : a : te to koThArI poLamAM chAje re : a : prabhu bhoirA mAhI bIrAje re : a : rI : // 1 // upara suvadhInAthajI rAje re : a : tIhA Dhola nagArA bAje re : a : sAthe saraNAI bhugala vAje re : a : AkAse duMdabhI gAje re : a : rIkha : // 2 // ame malI sahIaranI TolI re : a : sakhI casaTha bAlI bholI re : aM: jala caMdana mragamada gholI re : a : kesara barAsa raMgarolI re : aM : rIkhava // 3 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 phula dhUpanI bharI tIhA jholI re : a : dIpa akSata lIo tIhA TolI re : a : phala nIveda lIo kara joDI re : a : bhavapUjA kare dila kholI re : aM : rIkhaH // 4 // aMte bhavasamudrane taravA re a: sIva sudara varane varavA re aM: guru hasatIsarI cIta karavA re aM: jaya jaDAbasarI dIla dharavA re : aboDA : [ // 5 // [noMdha : prastuta kRtinI bIjA nakala paNa prApta thaI che. anA akSaro parathI A banne nakalo eka ja hAthe thayelI jaNAya che Ama chatAM amAM thoDAka pAThabheda che je nIce pramANe che. kaDI : 3 paMkti 2 : kaDI : 4 paMkti 1 : jhohalI kaDI : 4 paMkti 3 : noveda] zeTha balubhAI-racita (2) zrI munisuvratanAtha- stavana si(zrI) suvrata nI(jI)na sAhabA re, tumeM sIva vasIAM mahArAja jo. tumheM mAharA tAharA seMnA karo re, mujamAM aMtara rAkho jInarAja jo. // 1 // mAtA tumArI padamAvatI re, valI janaMka sumitarAya jo. tehaneM tame prabhu mokalAM re, mAhendra devaloka mAharAja jo. // 2 // sI suvrata..... oka rAtamAM he prabhujI taMme re, AvyA A(sA)Tha jojana jInarAja jo, bharu(va)ca gAMmanI bhAgole re racu saMmovasaraNa mAharAja jo. // 3 // sI suvrata..... svAmI mItra jAMNI AvA tuMjo re, asva pratIbodhaNane kAja jo, aNasaNa ucarAvu tehA tameM re Apu devalokanuM tumeM rAja jo. // 4 // sI suvrata.....
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 valI goteMma gotrI bahune taMmye re kIdhAM Apa samAM jInarAja jo, ItyAdIka sarave tuma taMNo re kaMma mokSe mokalya mAharAja jo. // 5 // sI suvrata..... sva(svA)mI hu syA mATe vIsaro re pIta purANI maMne ghaNI Asa jo, prabhu tAhara(rA) karI Apo maMne re tamArA caraNakamaLa nIvAsa jo. // 6 // sI suvrata..... oma bhavobhava majane ApIo re kAMIka bodhabIjano lAbha jo / tIhA seTha balubhAI ame kahe re pache Apo mokSa sukhanA rAja jo // 7|| sI suvrata..... raMgavijayakRta (3) hariyALI (mahAvIra jinesara upadise - o dezI) akapuruSa navalo tume sAMbhalajyo naranArI re suNatAM kautuka upajeM, kahijyoM aratha vicArI re // 1 // sAMbhalajo vAta vinodanI. rAta divasa Ubho raheM, na gaNeM dhupa meM varaSA re upasama rasamAM jhIlato, satru mitru sama sarakhA re. // 2 // sAMbhalajo0 aSTottara satta nAma che, niranAmI sahu jANe re, khalaka mulaka khaTa darzane, o narane nitya vakhANe re // 3 // sAMbhalajo0 triNa kAyA doya jIva choM, triNa mastaka jasa dIpeM re, rupe manamatha sUMdaru, tejeM taraNI jIpe re // 4 // sAMbhalajo0 vadana kamala te puruSanAM, aka sahasa doya mAneM re doya sahasa doya jIbha che, lIno AtaMma dhyAMne re // 5 // sAMbhalajo0 netrAnaMdana netra che, doya hajArane cyAra re khaTa kara meM paga cyAra cha, pUMcha oka mana dhAra re // 6 // sAMbhalajo0 pUtra anaMtA che tehaneM, nArI nahi valI koI re brahmacArI sira seharo, valI paraNyA nArI soI re // 7 // sAMbhalajo0 harIhara brahma puraMdara, namavA pada[paM]kaja Ave re
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 41 ahanisa sevAmeM raheM, paNa koineM na bolAve re // 8 // sAMbhalajo0 acarija oka tiNe kIyo, teha sakaramI kahAveM re| tehanAM dhyAna thakI ghaNAM sIvapada padavI pAve re // 9 // sAMbhalajo0 nagna nahIM nabha che vastra, nahIM vastra dharato re nija zatrune jIpavA, jogamudrA anusarato re // 10 // sAMbhalajo0 ahavA narane vAMdatAM, mithyA mohathI vighaTeM re amRta pada laheM raMgathI, nija Atama guNa pragaTe re // 11 // sAMbhalajo0 itizrI hariyAlI garbhita stavana saMpUrNa zubhaM bhavatU / lalitasAgarakRta (4) lobhanI sajjhAya lobha na karIiM prANIyA, lobha buro re saMsAra. lobha sarIkho ko nahI, duragatIno dAtAra re // 1 // bhavikajana lobha taNo parihAra, tumeM karajyo niradhAra. atilobha lakSmIpatI, sAgara nAmeM seva. pUra payonidhimAM paDyo, jaI beTho tasa heTha. bha0 // 2 // sovanamRganA lobhathI, dasarathasuta zrI rAma. sitA nAri gamAvine,bhamiA ThAMmoThAMma. bha0 // 3 // dasamA guMNaThAMNA lage, lobha taNo che cora, sIvapUra jAte jIvaneM, ohi ja moTo cora. bha0 // 4 // nava vidhi parigraha lobhathI, bahu dukha pAMmeM jIva, paravasa paDiyA bApaDA, pADe aho nisarIva. bha0 // 5 // parigrahanA parihArathI, lahIiM sukha sarikAra, deva dAnava narapati thaI, jaivyai mugati mojhAra. bha0 // 6 / / bhAvasAgara paMDita taNo, lalitasAgara budha sIsa, lobha taNeM tyAge karI, pUge sayala jagIsa. ||bh0 // 7 // iti lobha sajjhAya.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 zivacaMdakRta (5) vijaya jinendrasUri bhAsa gAma nagara pUra vIcaratA re, AvyA dhIrapUra nagara mojhAra // 1 // sakhI vadhAvAne sahagurure, zrI vijaya jainendra sara tapagacchanAyaka abhinavA re, dina dina caDhate nUra. sa0 // 2 // vIra janaMdane vaMdavA re, valI karavA niramala deha caturavidha saMghane vaMdAvavA re, AvyA adhika saneha saH // 3 // sA haracaMda kula seharo re, mAta gumAnano jAtA pATa dIpAvyo sUrI dharmano re, guru dInadayAla guNapAtra. sa. // 4 // saMvata aDhAra same trepane re, caitra vada dasamIu jANa ghaNuM jIvajyo kahe uttamacaMdano re, zivacaMda guru guNa khAMNa sa0 // 5 // iti bhAsa saMpUrNa
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 paM. devacanda racita navatattva - copAIM 43 sAdhvI dIptiprajJAzrI jaina darzananA siddhAntamAM praveza karavArUpa prAthamika prakaraNa granthamAM AvatuM 'navatattva prakaraNa', jenI 60 gAthA prAkRtamAM pracalita che, jemAM jagatanuM darzana 'jIva-ajIva-puNya - pApa - Azrava - saMvara - nirjarA-bandha - mokSa' A navatattvanA mAdhyamathI batAvyuM che. 'navatattva prakaraNa' granthanA sandarbhamAM gurjara bhASAmAM copAI, rAsa vagere aneka racanA pUrvapuruSoe karelI che. jemAMnI A 'navatattva copAI 'nI be hastapratinI jheroksa A. vijaya zIlacandrasUrijIe mane Apela tenA parathI A vAcanA taiyAra karela che. temAMnI (1) navatattva copAInA kartA vAcaka bhAnucandranA ziSya devacandra che / A kRtinI chellI traNa gAthAmAM kartAe potAnI guruparamparA batAvI che. zrIvijayadevasUri-ziSya vijayasiMhasUri, upAdhyAya sakalacandra paNDita sUracandra, vAcaka bhAnucandra temanA ziSya devacandra. cothA pApa tattvanuM varNana batAvatI DhALamAM ante gAthAmAM vAcaka bhAnucandra kayA ? teno spaSTa ullekha karyo che. "pratibodhI akabara sulatANa, muMkAvyaM zrIzatruMja dANa; bhAnucaMda guru sIsa sujANa, devacaMda kahai tattva vakhAMNa'". jemaNe akabara sulatAnane pratibodha karI zetruMjaya paranuM dAMNa mUkAvyuM hatuM te bhAnucandra gurunA ziSya devacandre A racanA karI che. A pratamAM chellI be gAthAmAM bhAnucaMda vAcaka0 sudhI pratinA akSara eka sarakhA che, pachInI lITI 'janacaMda, tAsa sisa kaheM devacaMda ..... ane chellI gAthA judA akSaranA maroDathI lakhAyelI che. A pratinI vAcanA lakhyA pachI pU. munizrI sujasacandravijayajI ma. pAthI eja kartAnI navatattva copAInI bIjI be pratinI jherokSa maLI, jene kakha saMjJA ApI che ane tenA jarUrI pAThabheda noMdhI A sAthe ApyA che.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 * ka prati - patra-10, saM. 1766mA phAgaNa vada-6nA guruvAre, saurASTra dezanA porabaMdira (porabaMdara) nagaramAM, RSi odhavajInA ziSya RSi hIrajIne paThanArthe, RSi premajIe lakhelI che / A pratimAM ante alaga akSare 'R0 premajI odhavaNIiM pustaka bhaNDAre karyo' ema lakhelA che / * kha prati - patra-7, saM. 1816 zrAvaNavada-1nA guruvAre, rAdhanapuramAM lakhAyelI che / ane emAM prAnte alaga akSare 'jIrNagaDha saMvata 1830 phAgaNa sudi-11 utarIyA gIranAra / OM zrI pUja' ema lakhela che. * ka mAM navatattva copai lakhela che. * kha mAM bAjumAM (hAMsiyAmAM) 'navatattva sajjhAya' ema lakhela che / * ka ane kha pratinI bhASA prayoganI bhinnatAka saMjJa ka pratimAM - antya o ane u nA sthAne au prayoga vadhu che. dA.ta. karo nA sthAne karau, taNuM nA sthAne taNNauM. antya I nA sthAne Iya (pAchala ya kAra) vALA prayoga dA.ta. vivarI nA sthAne vivarIya, adhUrInA sthAne adhUrIya, hakAra yukta prayoga dA.ta. samakAliM nA sthAne samakAlhaiM, ima nA sthAne immi, jima nA sthAne jyimmi che / kha saMjJaka pratimAM - ekAravALA prayoga badhe che dA.ta. kahaI nA sthAne kahe che. AvA prayogo pAThabhedamAM noMdhyA nathI. * prastuta kRtimAM kula 204 gAthA cha / jemAM jIvatattva - gAthA-16, ajIvatattva - gAthA-20, puNyatattva - gAthA17, pApatattva - gAthA-38, Azravatattva - gAthA-21, saMvaratattva - gAthA35, nirjarAtattva - gAthA-10, bandha tattva - gAthA-12, mokSatattva- gAthA-35, A nava tattvanA jeTalA bheda che tene vistArathI artha batAvavApUrvaka nirUpyA * saMvara tattvanI gAthA 24 pachInI gAthAo, nirjarAtattvanI badhI gAthA ane bandha tattvanI cothI gAthA sudhInI prAyaH 25 gAthA ka ane kha saMjJaka pratimAM AnAthI bhinna che, jethI kha pratinI e gAthAo TippaNamAM noMdhI che ane e
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 gAthA sandarbhita ka. pratinA pAThabheda tenI pAchaLa ja noMdhyA cha / jaina pAribhASika zabdonA artha ahIM noMdhyA nathI. agharA zabdonA ja noMdhyA che / navatattva copAi 1 // 6 // sayala jiNesara praNamI pAya sAradavAMNI karo pasAya navayatattva jinasAsaNa sAra suNayo kahuM saMkhepi vicAra // 1 // tattva tattva mukhi sahu ko kahaiM tatvAratha viralo ko lahaiM jANyA viNa navatatva vicAra kima pAlaI jinadharmAcAra // 2 // jivAdika navatatva vicAra saddahatAM samakita niradhAra Agama aratha achaiM ati ghaNo bAdara bola kahauM te suNo // 3 // jIva ajIva puNya pApa svarupa Azrava saMvara nirjararUpa baMdha mokSa e navanAM bheda vivarI kahuM suNo te veda // 4 // jIvatattva pahaluM jina kaheM jIvataNA dasa prANa saddahaI paMceMdrIbala manavayakAya sAsosvAsa anaiM paramAya // 5 // ekeMdrI cyAraprANa vikhyAta cha beMdrI teMdrI sAta ATha cauriMdrI nava asannIyA paMcedrI dasa prAMNa sannIyA // 6 // jIva hoiM te prAMNaja dharaiM prANaviyogi te paNi marai / jIva taNauM lakkhaNa cetanA caudabheda kahIiM jIvanA // 7 // prathavI-pANI-agani-vana-vAya e pAMcaI ekeMdrIkAya / mukha nAsikA nayana kAna nahIM ekeMdrIne kAyA kahI // 8 // ehanA bheda saMkhepI kahyA sUkSma manaiM bAdara beM thayA sUkSama te je dIsaiM nahIM bAdara te je dIsaI sahI // 9 // beMdrI kAyA mukha adhikatA teMdrI kAya mukha nAzI chatA cauriMdrI kAyA mukha ghrANa nayaNataNuM cauthauM ahinANa // 10 // vigaleMdrInA bheda triNa thayA adhika kAMna paMceMdrI kahyA asanni sanni ehanA bheda doya samUrchima garbhaja hoiM soya // 11 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 anusandhAna-57 bheda sAta e jIvaha jANi pajjattApajjatta vakhANi / je paryApati pUrI karaiM te pajjattapaNuM anusaraI // 12 // e paryApati adhUrI jeha aparyApatA kahIiM teha / SaT paryApati khaMdhi kahI AhAra sarIrameM iMdrI sahI // 13 // sAsa vacana chaTuM mana pachaI ekeMdrInaI cyAraja achaI / vigala asannI pAMca pradhAna garbhaja paMciMdrI SaTa mAna // 14 // iNipari doya bheda sAtanA karatAM cauda bheda jIvanA kaDaM lavalezaha tehay hIra jIvatattva chaI guhira gaMbhIra // 15 // vastu sUkSama bAdara sUkSama bAdara ekeMdrI do bheda biti cauriMdrI triNi puNa paMceMdrInA doya levA sanni asannI mili saga te pajjattApajjatta karevA caUda bheda e jIvanA saddahatAM AnaMda vAcaka zrIbhAnucaMdaguru sIsa kaheM devacaMda // 16 // bIjuM ajIvatattva havaiM suNo cauda bheda tehanA paNi gaNo ajIva te jihAM no haiM jIva tehano aratha achaiM atIva // 1 // dharmaadharma AkAzAstikAya triNaiM trihuM bhede nava thAya khaMdha deza pradesaI karI dazamo kAla bheda mani dharI // 2 // cyAra bheda pudagala baMdhANu khaMdha-deza-pradeza-paramANu iNI pari cauda bheda mani dharI avara ehanuM nisuNo carI // 3 // asti kahatAM 'jIvapradeza kahIiM kAya samUha visesa / dharmAstikAya pUrayo cauda rAja tetalo kahyo khaMdha jinarAja // 4 // khaMdha thiko uNo te deza dezathI UNo teha pradeza adharma anaiM AkAzAstikAya triNi bheda ehanA ima thAya // 5 // dazamo kAla taNo je bheda khaMdhAdika tasa no haI ccheda / kAlamAMna samayAdika bahu te kahitAM suNayo havaMI sahu // 6 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 "UparA Upari poyaNa pAna kuMlAM batrIsaiM tasaMmAna samakAliM koika balavaMta sUI sAthi vIMdhaI kari taMta // 7 // ekathI" bIjai sUI jAya vici asaMkhya samaya tihAM thA / jIrNa vastra vali phADaiM koI trAgiM trAga samaya vidhi soya // 8 // samaya asaMkhyAte eka AvalI bi saI chappanna tehaja sAMkailI kSullaka bhava eka eha prakAsi sADhA satara bhava svAsosvAsi // 9 // mahUratanI AvalI eka koDi lAkha satasaThi sahasa satyotyari joDi do saI sola upari te valI muhurata biM ghaDI e AvalI // 10 // bIjuM bi ghaDI mAna jagIsa pAMsaThi sahasa 12 sAdhika chatrIsa sUkSmanigodi jIva bhava jAya bIjI pariM mahurata ima thAya // 11 // mahUratamAna trIjuM havaI sUNo sahasa triNinaI sAtasaI gaNo sAsosvAsa trihutari bali kahyA mahuratabheda guruvacaneM lahyAM // 12 // ehavA trIsa mahUrata 14 jAya rAtidivasa eka etaleM thAya 15 tiNi panare pakhi do pakha mAsa varasataNA paNi bAraiM mAsa // 13 // asaMkhya varasa eka palyanA joDi sAgara palya dasa koDAkoDi ima uccharpiNI naI avasarpiNI dasa dasa koDAkoDi sAgara taNI // 14 // kAlacakra etalaI nIpanuM kAlamAna e aDhIdvIpanuM e pudagalaparAvartti jAya caubhede pudalaga (gala) kahivarAya // 15 // paramANUM khaMdhAdika cyAri anaMta paramANUM khaMdha vicAri tehathI thoDo kahIiM deza dezathI UNo teha pradeza // 16 // 47 paramANUno bhAga na hoya kevalajJAnI jANeM soya vividha varNa gaMdha rasa phAsa pudagala bheda anaMta nivAsa // 17 // dharmAdharma pudagala AkAza kAla sahita paMca ajIva prakAza jeha calAveM tehaja dharma thira rAkhai te ko adharma ||18|| avara padAratha dyaiM avakAza INanaM lakhyaNa bolyo AkAza loka dharmAdharma aDhIdvIpa kAla pudagala saghalaI gagana vizAla // 19 // 16
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 anusandhAna-57 vastu ajIvabhedaha ajIvabhedaha dharmAdharma AkAza triNi triNi bhedaja ehanAM khaMdha deza pradeza kAlabheda dasamo kahyo pudalaga (gala) cyAra vizeza cauda bheda e ajIvanA saddahatAM AnaMda vAcaka zrI bhAnucaMdaguru sIsa kaheM devacaMda // 20 // 17 puNya prakRti trIjI havaI kahuM bheda beMitAlIsa tehanA lahuM sukha vilasaiM zAtAvedanI pahalI prakRti kahI puNyanI // 1 // puNyaprakRti guNa bIjo eha uMcu gotra lahaiM nara jeha mAnavabhava muMkI mAnavI trIjaI thAiM valI mAnavI // 2 // cothaiM narAnupUrvI hoya avaragati bAMdhi aMti 18 nara soya AnupUrvI tehaja tuM jANi anethi jAtAM ANi tANi // 3 // pAMcamaiM narathI suragati lahI devAnupUrvI chaTThi kahI jAti paMceMdrI lahaI sAtamaI puNyatatva nisuNo AThama ||4|| UdArika vaikrIya AhAra taijasakArmaNa paMca prakAra pahalAM triNa deha aMgopAMga hUyA dhurithI panaraha bhaMga // 5 // pahalu vrajaRSabhanArAca saMghayaNa bheda e solamo sAca pahaluM samacauraMsa saMThANa satarasamo e bheda pramANa ||6|| aDhAramaiM varNa vAru rUpa ugaNIsamaI deha gaMdha anUpa vIsamaiM rasa rUDI valI jeha ekavIsamaI sukumAla svadeha ||7|| atibhAre halUo navi hoya agurulaghukAya bAvIsamaI joya dUrddhaSarUpa dekhI sahU namaI parAghAta karma trevIsamaI // 8 // surabhi svAsa hoiM covIsamaI Atapa sUraya pari paMcavIsamaI sasi sama sohaIM sabhA majhAri udyotakarma chavvIsamaI dhAri // 9 // gaja jima zubhagati satAvIsamaI aMgopAMga zubha aThAvIsamaI trasadasAdi karma havaiM suNo jANeM bheda chAyA tAvaDa to // 10 // bhayathI trAsaiM te tatra ( trasa ) kahiA ogaNatrIsamaI 19vigaliMdiA jasa dIsaiM paragaTa deha marma trIsamaI bAMdhyuM bAda karma // 11 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 surapari pUrI karaiM pajatta ekatrIsamAnI ehaja 2degvatta batrIsamaI kAyA jIva eka vanasapatI te nAma pratyeka // 12 // je dRDha dAMta dADhAMdika hADa te thirakarma tetrIsamuM jADa nAbhi upari subha kAyA21 aMga cotrIsamaI zubha nAmano raMga // 13 // sakala loka mohaI 22ekalo zubhagakarma pAMtrIsamaI bhalo susvara nAmakarma chatrIsamaI mIThI vAMNi suranara mana gamaI // 14 // bolyuM vacana mAnaiM sahu koya Adeakarma sAtrIsamuM soya pUThi jasakIrati bolAya aDatrIsamaiM jasa nAMma pasAya // 15 // pUruM sura-nara-tiri AukhuM e trihuM syuM ekatAlIsa lkheN| adabhUta beMitAlIMsamuM pUNya tIrthaMkara pada ApaiM dhanya // 16 / / iNi pari puNya prakRti paramANa baitAlIsa kahI jinabhANa zrIbhAnucaMdavAcaka gurutaNo sIsa devacaMda kaI bhavi suNo // 17 // 23 cothaM pApatatva havaI suNo byAsI bheda tehanA paNi 24gaNo puNyaiM jJAnavaMta nara thAya te pAMcaiM paNi pApaiM jAya // 1 // jJAnAMtarAya te kahIiM sahI mati AvaraNa mati cokhI nahIM akSara mAtra mukhaI navi caDhaiM zrutanANAvaraNaiM navi paDhaiM // 2 // avadhinANa vAryu AvatuM avadhijJAnAvaraNa te chatuM cothu maNapajjava na upajaiM maNanANAvaraNa te bhajaiM // 3 // sarva jIvanuM lahaiM svarUpa lokAloka prakAzaka rUpa bhavakoTI bhAjaI Amalo te kevala kahIiM nirmalo // 4 // ehavaM nAvaiM paMcamanANa te kevalAvaraNa- prANa chatuM vitta pAtre25 navi dIiM te dAnAMtara phala lIiM // 5 // lAbha vAMchatAM sAhamuM jAya te lAbhAMtarAya pasAya ghari khAvA-pIvA chaI ghaNuM bhogAMtarAya te alakhAmaNuM // 6 // karma yogiM malyAM daMpatI nIrasa kaMi navi 26bAjhaiM ratI sukhanI vAta rahI vegalI ahanisi karatAM dIsaI kalI // 7 // e to aMtarAyano yoga pAmyA 27cUkaI je upabhoga yauvanavaya nIrogI kAya paNi nirbala te vIryAMtarAya // 8 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 anusandhAna-57 pApa prakRti daza e aMtarAya nava paNi bIjA karmanI thAya cakSudarzanAvaraNa te joya netraroga paDalAdika hoya // 9 // acakSudarzanAvaraNano bheda nirbala bIjAM iMdrI veda avadhidarzanAvaraNa te kahaI avadhidarzana jethI navi lahaI // 10 // cothuM kevaladarzana nahIM kevaladarzanAvaraNa te 28 sahI nidrA te je jAgaIM sukhiM nidrA nidrA jAgaI dukhi // 11 // pracalA ubhAM baiMThAM uMgha pracalApracalA hIMDatAM uMgha thINaddhI nidrA pAMcamI pApa prakRti e ogaNIsamI // 12 // ehanA guNa zrIjinamukhi 29 bhaNaI nidrAvazi nara hastI haNaiM vAsudevasuM arddhabala thAya pApaI sAtamI naragaI jAya // 13 // vIsamaiM nIcakuliM avataraI nIcagotraudaya ima karaI ekavIsamaiM durgati dukhabhoga teha azAtA vedinI yoga // 14 // bAvIsamaiM mithyAtva mani ramaI sAcA devagurudharma navi gamaI thAvaradazakataNI havaiM vAta kahatAM suNayo te avadA // 15 // thAvara te thira thAnaki kAya trevIsamaI ekeMdrI thAya hAlI cAlI na sakaI kahI thAvaranAmakarma e sahI // 16 // sUkSma karma havaiM covIsamahaM sUkSamanigodamAMhiM jIva bhamaI tehanAM sarIra na dekhaIM koya aparyApato paMcavIsamaI hoya // 17 // gAjara mUlAdika je kAya cotho thAvara te kahavarAya anaMta jIvanaI eka ja deha chavIsamo sAdhAraNa teha // 18 // satAvIsamaiM jIva DhIlA aMga aThAvIsamaI puruSArathabhaMga dobhAgI 30dIThI navi gamaI dobhAgakarma te ogaNatrIsamaI // 19 // ghogharasvara du:svara trIsamaI vacana anAdeya ekatrIsamaI 31rUDu karatAM apayasa hoya batrIsamaI dasa thAvara hoya32 ||20|| narakagatinaI naraga AukhuM naragAnupUrvI naragatrika lakhuM etalaiM pAtaka pAMtrIsa thAya havai nisuNo paMcavIsa kasAya // 21 // krodha-mAna-mAyA-lobha atola cyAra cokuM te thAiM sola anaMtAnubaMdhanaiM apaccakhANa pratyAkhyAna saMjalaNo jANa // 22 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 51 krodha - mAna-mAyA - lobha anaMta jAvajIva lagaI navI jaMta samakita haNI naragagati lahaiM bhava anaMtA bhamI dukha sahaI || 23 // eha apratyAkhyAnIyA cyAra saMvacchara lagaiM rahaI niradhAra dezavirati navi pAmaI sahI gati tiryaMcataNI te kahI ||24|| paccakhANIyA comAsI cyAra cAritra vinA mAnavagati sAra saMjvalanA pakhavADo rahaI mugati vinA suranI gati lahaI ||25|| cyAra cyAra karatAM sola e kahyA paMcavIsamAhiM nokasAya nava lahyA hAsya karma te hAsuM karai ratikarma rUDUM dITha TharaI // 26 // aratikarmaiM rati na lahaiM kahI zokakarma zokio rahaI sahI bhayakarmaiM bIkaNa jIva thAya nabalA Agali nATho jAya // 27 // karma dugaMchA te kahavAya aNagamatuM dIThaI dukha thAya mukhi thuMkaI naI maraDai nAka puNyataNo ima TAlai vAka // 28 // puruSaveda tRNadAha samAna kSaNa eka prajalI thAi mAMna koU dAha sarikho strIveda strInaiM adhiko puruSa bheda ||29|| napuMsakaveda nagarano dAha ahanisi prajalaI atihiM agAha paNatIsa paMcavIsa sAThi e thaI pApaI dukhio duragati jaI ||30|| tiriyadugaM jIva jAI tIryaMci tiriAnupUrvI ANaI khaMci igabiticauriMdrInI jAti kucchita pApaI e SaTa bhAti // 31 // cAlaiM cAli khara karahAtaNI virUI gati te kukhagati bhaNI aDasaThimuM te upaghAta karma kaMTha dazana mukha pIDA marma // 32 // varNa-gaMdha-rasa-cotho sparza e virUyA te pApa vimarza kAlI varNa deha virUo gaMdha kaDUo rasa khara sparza saMbaMdha ||33|| rvairNa gaMdha e bohottyari pAtaka bheda kahyA, saMghayaNa saMsthAnanA dhuri beM rahyA pahaluM saMghayaNa naI pahaluM saMThANa e beM puNya prakRti ahinANa ||34|| pahailuM vajraRSabhanArAca bIjuM saMghayaNa RSabhanArAca nArAca trIjuM arddhanArAca cothuM pAMcamuM kIlikA sA // 35 // chaTTu chevaTTaM te kahyuM samacauraMsa saMThANa dhuri lahyuM bIjuM nyagrodhamaMDala jisyuM sAdi trInuM cothuM vAmana vasyuM ||36||
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 anusandhAna-57 pAMcamuM kubja SaT huMDa saMThANa AgalyA daza te pApa baMdhANa paMca paMca saMghayaNa saMThANa byAsI bhedataNo e 35 mA ||37|| pratibodhI akabara sulatANa muMkAvyuM zrIzetruMja dANa bhAnucaMda guru sIsa sujANa devacaMda kahaI tattva vakhANa // 38 // 36 pAMcamuM Azrava tattva vicAri bheda betAlIsa tehanA dhAri kAyA jIbha AMkhi nAzA kAna mokalAM pAMcaI Azrava mAna // 1 // krodha mAna mAyA lobha kaSAya ayukti prayuMjyA Azrava thAya jIva haNaI naI juTuM lavaI paradhana levA nija mati ThavaI // 2 // kusIlaM parigraha avrata paMca caUda bheda Azrava e saMca traNi yoga je mana vaca kAya pApa prayuMjyA Azrava thAya || 3 || etalaI satara bheda mani jANi havaI paMcavIsa kriyA vakhANi pahalI kriyA kahI kAyakI jayaNA viNa hoI kAyA thakI // 4 // zastrAdikathI pAtika jeha adhikaraNakI bIjI teha jIvAjIva Upari je dveSa trIjI pradveSakI e dekha // 5 // avara tapAvaI AparaM tapaIM paritApanakI cothI thapaI jIvanaI je cUkavaraM prANa thakI te kahII prANAtipAtI // 6 // mUlanI paMca kriyA e kahI ehathI vIsa avara paNi lahI karasaNa pramukha AraMbha AcaraI te AraMbhakI kriyA karaI // 7 // dhaNa kaNa Dhora dAsa melavaraM parigrahakI kirIyA kelavaI mAyApratyayakI AThamI kapaTaiM dharma karaI AnamI // 8 // mithyA zruta saddahaNA karI micchAdaMsaNavattI kharI apacchakhANI avirati kahI kutika joNA dRSTikI lahI // 9 // puSTikI rAga thikI sukumAla pharasaI jIva pazU strI bAla athavA rAga dveSa mana dharI puThiM pRSTikI kirIA karI // 10 // pADucI kirIyA teramI 37 apUrva vastu paranI navi gamI nija dhaNa gharanuM varNana suNI harSe te sAmaMtovaNI // 11 // athavA takraghRtAdi majhAri jIva paDaI teM pAtaka dhAra paravaza karaiM ariMTa DhiMkUyA yaMtrAdika nesatthIki (kri)yA // 12 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 sasalAdika AheDo karaI sAhatthI hAthi hatthIAra dharaI jIvAjIvathI aNAvaiM jeha ANAvaNI sataramI teha ||13|| sUtradhAra karaI kASTanA kauMca mAhiM khIlInA te saMca rAyanA gharathI aNAvaiM sAli ajIva thakI ima paDyA jaMjAli // 14 // aDhAramI havaiM vIAraNI phala ITAlAdika phoDaNI athavA dalAla dobhAsuM karaI paravaMcI pApa pota bhaI // 15 // sUnaI mana lyaI mukaiM kAMiM anAbhogakI kirIyA thAI iha paraloka viruddha je nAma te aNavakaMkhapaccaIA nAma // 16 // mana vaca kAyA sAvadya yoga annA paoga kriyAno yoga athavA kuMbhArAdika thakI vastu ghaTAdi karAvaiM kI // 17 // kuTaMba malI bAMdhai aSTakarma sAmudAnakI 39 kiriyA marma mAyA lobha kahI premakI krodha mAna te pradveSakI // 18 // IrIyAvahI kiriyA sAdhunaI athavA kevalajJAnI kanaiM hIMDatAM bolatAM lAgaiM kriyA tiNa laghukarmataNI vikriyA // 19 // tehaja karma samaya do rahaiM trIjaiM visarAla jinavara kaha e paMcavIsa kriyA te lahI karma AvaI tiNa Azrava kahI // 20 // e Azrava baitAlIsa bheda sAdhunaI e paMcatatva viccheda bhAnucaMdavAcaka ziSya sAra 4 9 devacaMda kahaI tatvavicAra // 21 // 42 saMvara tatva chaTuM sukhakAra jeNi kIdhaiM lahIiM bhavapAra bheda satAvana teha pradhAna kahuM suNo chAMDI abhimAna // 1 // paMca sumati triNi gupatisu karma bAvIsa parIsaha dasa yatidharma bAra bhAvanA cAritra paMca saMvara dvAra satAvana saMca // 2 // sUryakiraNa jeNe paMthaI43 bharyA palhalAM loke jihAM saMcar2yAM yugadRSTiM jayaNA tihAM karaI pahilI IryAsumati 44 gati dharaI // 3 // bhASAsumati satya mIThI vANi pAparahita karaI niravANi 53 eSaNA trIjI lyaiM aNagAra doSa baitAlIsa zuddha AhAra ||4|| letAM mukatAM pUMjaiM joya AyANabhaMDanikhevvaNA soya thuMka salekhama mala mAMtarUM paraThavatAM jIva jatana ja 45 kharUM // 5 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 anusandhAna-57 mana vaca kAya gupati triNi kahI AThaI pravacanamAtA sahI / bAvIsa parIsaha ihAM Upajai te khamatAM saMvara nIpajaiM // 6 // bhUkha khamaI sadoSa na lIiM AhAra tarasyo saccita ja[la] karaiM parihAra zIta sahaI navi tApaiM agani uhanAliM aMgholi na pavana // 7 // DAMsa masA karaDaI te khamai cchaThaI mailAM vastra muni gamaI kuThAma arati parIsaha sahaI strIrUpa dekhI navi gahagahaiM // 8 // carIyA parIsaha na rahaiM eka gAmi navakalpI 46vicaraiM ThAmi ThAmi nisIhA parIsaha kAusagi jihAM sAdika bhaya na karai tihAM // 9 // siyyA parIsaha agyAramo posAla pATi pADUI khamo akroza parIsaha loka ajANa virUuM bolaI khamaI sujANa // 10 // ajJAnI ko haNaiM prahAra khamatAM vadha parIsaha dhAri moTAM kula maI harAM chaiM Aja yAcanA mAgatAM nANaiM lAja // 11 // huM na lahuM zuddha bIjo lahaiM alAbha parIsaha kheda navi 47vahaiM solamo roga parIso (sa)ha khamaiM sAvadya USadha Arati vamaiM // 12 // kaMTaka tRNAM parIsaha kahaI unhAlaI mala dIlaI sahaiM satkAra parIsaha sabala agAha stuti karatAM na karaiM utsAha // 13 // prajJA parisaha vIsamo jeha jJAna bhaNyo navi phUlaI teha ajJAna parIsaha karmaiM lahyo nAvaDaI jJAnahRdaya navi dahyo // 14 // devagurudharma upari nisaMdeha samakita parisaha kahIiM teha e bAvIsa parISaha khamaiM sAdhU sadA saMvaramAM ramaI // 15 // havaiM dasavidha yatidharma pAlavo khaMti khimA karI krodha TAlavo Arjava saralapaNaiM te jANi mArdava mAnarahita hitavANi // 16 // mutti muMkyA sukhanA lobha bArabheda tapa karaI alobha8 saMyama yatidharma sataraiM bheda satyavacana bolaiM te veda // 17 // zauca adatta na lyaiM eka ratI akiMcana dravya na rAkhaI yatI brahmacarya pAlaI nava vADi e dazakarma (dharma) haNaiM karma dhADi // 18 // bAra bhAvanA saMvara sahI pahilI anItyabhAvanA kahI dhana yauvana ThakurAItaNI mAyA ma karo asthira bhaNI // 19 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 bIjI azaraNa bhAvanA lahI maraNa zaraNa ko kehanaiM 49nahIM cauda rAja 5degraDavaDyo saMsAra trIjI jIva na pAmyo pAra // 20 // cothI ekatva bhAvanA kahaI malI melAvo sahu ko rahaiM ekalo mAta Udari avataraI ekalo iMhAM thako paNi marai // 21 // jIva anyanaiM kAyA anya pAMcamI anyatva bhAvanA dhanya kahi melyuM koi khAiM DokaranA ghevara pari thAya // 22 // chaTThI azuci bhAvanA eha apavitra sAta dhAtamaiM deha sAtamI Azrava bhAvanA jIva karai mithyAta avirati atIva // 23 // AThamI saMvara bhAvanA kahaiM51 samakita virati zubha dhyAnai rahaiM pUrvakarma saMvareM navA na baMdhAiM ima ciMtavatA saMvara thAiM // 24 // navamI nirjara bhAvanA tapatega nArakI pramukha dukha sAhaiM aneka chaTTha aTThama Atapana dharaI to ghaNAM karmano kSaya ima karaI // 25 // dazamI dharmabhAvanA kahI saMsAra tAraNa zrI jinadharma sahI loka rAja che cauda pramANa sAta heThAM sAta upari jANi // 26 // siddhasilAM tihAM siddha saMThavaiM ityAdi lokasvarUpa ciMtaviM lokabhAvanA e igyAMramI havaiM bodhidurlabhabhAvanA bAramI // 27 // e zrIsarvajJa dharmanuM lahiaQ valI samakita dohilaM pAmavaM havaI cAritra vakhANuM paMca prathama sAmAya cAritraM saMca // 28 // dharmavyApAra TAlI anya vRthA sAvadha vyApAra niyama lye yathA chedopasthAva bIjuM cAritra bharata aneM valI airavata kSetra // 29 // prathama carama tIrthaMkara bAra dIkSA dIdhA pUThiM dhAriM / jo SaTa jIva olakhatao hoi to mAhAvrata pAMca ucarAvaI soya // 30 // parihAravizuddhi trIjuM te kahuM tehanA bheda guruvacanaI lahuM nava jaNa gacchathI jUdA rahI upasargAdi ahiAsyaiM sahI // 31 // aDhAra mAsa lagaI jisyo tapa kahyo tisyo tapa kareM mana umahyo pachaI valI AvaI gacchamAM teha athavA teha tapa bIjI vAra kareha // 32 // sUkSmasaMparAya cothu sukhakAra pariNAma zuddha ati cokhA sAra krodha-mAna-mAyodaya kSaya doi atisUkSma mAtra locana(lobha)no joiM // 33 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 yathAkhyAta cAritra te pAMcamu ache sarva kaSAya kSaya kIdhA pachaiM athavA upasamAvyAM huI AvatAM e paMca cAritra zrIjina bhAkhatA // 34 // bheda sattAvana je nara laheM saMvara dvAramA te nara rahiM bhAnucaMdavAcaka jayavaMta sIsa devacaMda kahaiM te saMta // 35 // nirjarA tattva sattama guNakhANi bAraha bhedeM tapa vakhANi karmakSayano kAraNahAra SaDa bAhya SaTa abhitara dhAri // 1 // prathama bAhya te kahuM hita dharI suMNayo bhaviyAM mana thira karI iga bi ti dina yAvata SaTa mAsa anasana kareM jAvajIva ullAsa // 2 // bIjo uNodarI jAMNI karo kavala biDaM trihuM te pariharo vRttisaMkSepa trIjo tapa valI ityAdi abhigraha muMni lye rulI // 3 // sacita dravyAdi zrAvakane kahuM cothA tapano bheda havaiM lahuM rasa parityAga kareM te bhalo kAyakilesa loca paMcama guNanilo // 4 // iMdrIya kaSAyanaiM mana vaca kAya saMvaratAM prANI sukha thAya havaiM abhitara SaTa bheda pramANa prAyachitta AloiM guru Agali jANa // 5 // lAjarahita guru Agali AvI gurudatta tapa kareM mani bhAvi bIjo vinaya kareM mana-vaca-kAya Asana pradAnAdika ubho thAya // 6 // AcArya upAdhyAya tapIyA glAna bAla-vRddha-zikSAdika hita mAna anna pAna usadhAdika ANi ApeM vizrAmaNa kareM trIjeM jANa // 7 // vAcanA pucchanA parivartanA anuprekSA dharmakathA cothaI eka manA Arta raudradhyAna parihareM dharma zukala pAMcami AdaraI // 8 // chaThai kAusagA karaI mani bhAvi krodhAdi viSayAdi samAvi bAra bheda je e tapa kareM karama khapAvIM zivagati variM // 9 // bhAnucaMda vAcaka guru sIsa devacaMda namaiM nizidIsa aTThama tattvataNo suvicAra cihuM bhediI suNayo bhavi sAra // 1 // prakRtibaMdha anaiM sthiti-rasabaMdha cotho pradezabaMdha dalasaMgha jima dudha anaiM pANi ekaThAM mATI anaiM dhAtu sAmaTAM // 2 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 tima ekaLaM karma huI jIvasuM vivarInaiM tehaviM kahisu jima koika vaidya thakI nIpanI golI madhu vA guleM karI saMpanI // 3 // bAMdhatAM cyAra vAnAM baMdhAI dravyayogaiM svabhAva jUdA kahiMvAI sthiti kAla anubhAga rasa jeha pradesa dalaparimANaiM teha // 4 // eka golI TAlaI khAsa khAsa eka haraI jalodarano vaas| ekathI sannipAta te 52jAya eka nivAraiM pitta naiM vAya // 9 // prakRti svabhAvaI ima guNa karaI bIjI sthiti Ayu ima dharaiM dina pakha mAsa cha mAsa te rahaiM pachaI viNasaiM guNa navi nahaI // 10 // trIjo rasa golIno jeha khArI khATI madhurI teha pradeza cotho tola pramANa ima kahIiM golI cau mANa // 11 // iNa dRSTAMtaI jIvano dharma pudgala leI bAMdhaI karma jJAna darzana cAritra AdaraI vAraI dukha naiM sukha anusaraI // 12 // prANanaiM prakRtibaMdha e kahyo egeI karma svabhAva saMgrahyo bIjuM sthiti rahavA- Aya nANa daMsaNAvaraNa vedanI aMtarAya // 13 // trIsa koDAkoDiM sAgara vizAla tetrIsa sAgara Ayuno kAla vIsa koDAkoDi nAma gotranuM Aya sitari koDAkoDi mohanI kahAya // 14 // jaghanya vedanI muhUrata bAra nAma gotra te ATha54 vicAra sthiti thoDI bIjAM karma taNI aMtamuhattapramANa laghu bhaNI // 15 // trIjuM azubhakarmarasa lIMba zubhakarmarasa sAkaraTIMba karmataNAM dala cothu pradeza eka bhAre halUyA lavaleza // 16 // sovana AThila sama zubha karma loha55 samAna kahiiM azubhakarma baMdha tattva e cyAra prakAra devacaMda kavi kaheM vicAra // 17 // 56 navamuM mokSa tattva suvicAra sukkha anaMtataNo bhaNDAra sakalakarma taNo kSayakarI jIva rahaiM tihAM sukha aNusarI // 1 // 57sogaThI agyAri jima amara tima [ti] hAM prAMNI paNi te amara gaNadhara tIrthaMkara pada ihAM sarvajIva aMtara nahIM tihAM // 2 // arddhacaMdra sama tasa AkAra lAkha pistAlisa yojana vistAra tehano bheda na dIsaI koya paNi parUpaNA navavidha hoya // 3 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 lokAgra bhAgaiM te rahaiM nAstika hoiM te navi saddahaiM tehanaiM mokSa thApavA bhaNI pahilo bheda kahai tribhUvana dhaNI // 4 // mokSa padArathano e mato ekapada nAma mATai chaI chato je je eka pada te chaI sahI jima jagi jIva deva ghaTa dahI // 5 // bai pada nAma padAratha jeha ketalA satya asatya hoi teha zrInaMdana jima hastIdaMta rAjapUtranaiM lakSmIkaMta // 6 // 59japAkusuma anaiM mRgazRMga e bihuM zabdi chatA zira gaMga bihu zabda nAmaiM achatA jeha 6degzazakazRMga vaMdhyAputra teha // 7 // turaMgamasIMga anaiM kharasIMga pADo gyAbhaNo karahIsIMga AkAzakusuma saMyogI nAma ehano kahIiM na dIsaiM ThAma // 8 // tima eka pada nAma mokSa nisaMdeha chaiM nizcaya madhuro saMdeha / valI mArgaNAdvAraiM karI mokSa parUpaNA kaUM hita 62dharI // 9 // bIjo bheda mokSano eha kuNa kuNa jIva lahaiM puNa teha mAnava koika pAmaI mugati trihuM gati nAnaiM nahI te mugati // 10 // paMceMdri koIka siddhi jAya bitti cauriMdrI nayeM na kahAya trasakAyathI zivapura hoiM pAMca kAya puNa na lahaiM zoya // 11 // bhavya jIva te pAmaiM eha abhavyajIva navi pAmaiM teha lahaiM sanniyA mokSa 63dUyAra asanniyA na lahaiM niradhAra // 12 // pAMcamaI cAritra lahaiM zivasukkha pahile cihuM navi pAmaI mukkha samakita bheda achaiM te paMca pahilA cihuM nahi64 nahi zivasaMca // 13 // kSAyika samakita java jIva lahaiM mokSa pAmaiM te jinavara kahaiM anAhArI mugati jaI malaI AhArI saMsAraiM ralaI // 14 // kevaladarzana zivasukha sahI cakSu acakSu avadhi trihu nahIM kevalI mokSa lahaiM sarvadA bIjaiM cihuM jJAnaiM nahIM kadA // 15 // iNi dasa thAnaki pAmaiM mugati prathama dvAra e jANaiM sumati bIjuM dvAra te dravya pramANa abhavya jIvathI anaMta siddha mANa // 16 / / trIjuM kSetra dvAra lokAkAza azaMkhamaI bhAgi siddha nIvAsa athavA sarvasiddha jihAM65 rahaiM loka asaMkhamaiM bhAgi siddhi 66kaheM // 17 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 cothuM dvAra pharasanA kaheza je chaI AkAzanA siddha pradeza madhya joyaNabhAgi covisamaI siddha rahyA chaI chehalaI gamaI // 18 // eha khetrI adhikI pharasanA ruMdhaI cihuM disi pradeza AkAzanA tejaI ruMdhaI dIpa AkAza sAta pradezI pharasanA tAsa // 19 // kAladvAra pAMcamuM siddha taNuM eka jIva AzrI Adi tasa bha mokSa gayA te67 jIva anaMta sarvasiddha nahIM Adi na aMta // 20 // chaTTha dvAra aMtara navi siddha siddha cavI valI no haI siddha sAtamuM bhAga dvAra te lahuM jahIiM puchaI taihI kahuM // 21 // anaMtamo bhAga e nigodano mAna mugati pohatA siddhano AThamuM bhAva dvAra te joya kehaI bhAvaI siddha ja hoya // 22 // rAga rosanuM karmaja nahIM upasamika bIjuM e rahI trIjuM kSAyopazamika pA(bhAva) cothenaM kSAyaka vastaI bhAva // 23 // pAMcamuM pAraNAmika sahI karma kSapyAM to zivagati hI bhavyAbhavya na hoi kadA jIva ajIva nahIM e sadA ||24|| kSAyikanaI pAraNAmika beu varttai bhAva sadA siddha u bIjANi na hoI bhAva sarvasiddhano eha svabhAva // 25 // 70 navamaM alpabahutva siddha dvAra tehataNA havaI kahuM vicAra janma napuMsaka mokSa na jAya dIkSA paNi tehanaiM navi thAya // 26 // kIdhA je chedAdika karI mokSa lahaI te dIkSA varI trINa vedamAMhiM napuMsaka jIva thoDA siddha hoi sadIva ||27|| tethI striveda siddha asaMkha tethI paNi nara siddha asaMkha ima nara nAri napuMsaka siddha thoDA teha anaMtA siddha9 // 28 // e nava dvAra mokSanAM jANi navaraM tattvanA bheda vakhANi basaiM chihotyari sarva saMkheva saddahatAM samakita tatakheva // 29 // mAnaiM jIvAdika navatattva samakitavaMta kahyo te satva tiNi vArI dugati ekaMta bhavasAgarano ANyo aMta ||30|| samakita aMtaramuhUrata mAMna pharasiuM jeNai ANI sAMni arddha pudgalaparAvarttamAna hoI saMsAri adhika nahIM tANa // 31 // 59
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 1. 4. e navatattvataNo vicAra kahIiM koi na pAmaI pAra saMkhepi mati sArU kIdha graMthAtara e aratha prasiddha ||32|| suvihita sAdhutaNo zRMgAra zrIvijayadevasUri gaNadhAra tAsa pATi pragaTyo sUri sIMha vijayasiMhasUri rAkhi lIha ||33|| guru zrI sakalacaMda uvajjhAya sUracaMda paMDita kavirAya bhAnucaMda vAcaka janeMcaMda tAsa sisa kaheM devacaMda // 34 // e copai raci karajoDi kavitA koi ma dejo khoDi adhikuM ochaM sodhi joDi bhaNatA guNatAM saMpati koDi // 35 // 73 1008 namaH 108 | atha zrI navatattva copaIcchaMda likhyaMte / zrI sadgurubhyo namaH ka / zrI gurubhyo namaH kha ka / graMthi kha - 2. baMdhi 3. hoi kha / itizrI siddhiyasvarUpe jIvatattvAdhikAra saMpUrNaH kha / - ajIva 5. ka / 6. dhamma adhamma AkA0 7. dRSTAMta: ka / 8. kallIyAM ka / kula 9. tasu anU~mhAMhraha 10. eka vyaddhayI bIjaiMya 11. milI kha ka / - - k| gaNo 12. sADhAya ka / sAthi 13. guNNo 14. kahyAM dAya 15. divasa 16. vastu siddhya 17. sarvagAthA ca DhAla = - - ka / - ka / - kha / - kha / kha / ka / java thAya k| eka vIMdhI bIje kha / kha / - 36 / atha DhAla tRtIyA ka / iti ajIva bheda anusandhAna-57 k| iti jIvatattvasaMpUrNaH ka / itizrI ajIvabheda saMpUrNa kha / - - / chaMda copAI gAthA / atha pUMNyatattve kha /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 18. atira 19. batIcauriMdiyA 20. cit kha / 21. kAyA jIva eka aMga 22. mohe pajjata ekalo - - kha / 23. sarvva gAthA 53 / Iti zrI pUMNyatattvA'dhikAra zrI navatattvaprakaraNa catuSpadyAM puMNya tattva saMpUrNaH / zrI purabaMdire // 3 // // 60 // ka / 24. bho ka / 25. pAme 26. sIjhaiM 27. rokaiMya 28. kahIM - 43. rathaiMya 44. mani - -- - kha / 29. vadaI 30. niThura 31. sAruya ka / 32. joya kha / 33. aNasuhAtUM - ka / / 34. 'varNa gaMdha' ka kha mAM nathI 35. eha jAMNa ka / maMDANa kha / 36. sarvvagAthA chaMda 91 / iti zrIpApatattvAdhikAra 4 | || || kha / - ka kha / kha / kha / - ka / ka / ka / 37. avara 38. ThAMma 39. no dharma 40. ti kha / 41. paM. zrI devacaMda ka | 42. ItyAzravatattva paMcamaMmihuMNNe sarvvagAthA zaMkhyA AMkeNa ekazNya bAra 112 / 5 / atha saMvarA'dhikhAra SaNNahamma 6 copaIyacchaMde // 60 // ai~ namaH 108- / athaka iti Azravatatva 5 / ka / ka / ka / - ka kha / kha / - kha / 61 ka /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 anusandhAna-57 45. ja tatva kharauM - ka / 46. visiM - kha / 47. lahe - kha / 48. akSyobha - ka / akhobha kha / 49. kahI - kha / 50. daDavaDayauya - ka / 51. gAthA 24nA pahelA caraNa pachI prAyaH 25 gAthA banne pratimA bhinna cha je bhinna gAthA - nIce pramANe che. je pATha kha pratimAMthI noMdhela che ka pratinA pAThabheda sAthenI TippaNamAM juo / AThamI saMvara bhAvanA virati iMdrI damatAM pAMcamI gati / 51HnirjarA navamI mani dhare karma anaMtA kheru kare // 24 / / dharmabhAvanA dazamI kahI jethI vaMchita pAMmai sahI / lokabhAvanA ciMti paMDi jehavo caudarAja brahmAMDi // 25 / / durlabhabodhibIja bAramI zivapuragAmIniM mani ramI / e saMvara bAre bhAvanA cAritra pAMca suMNo eka manA // 26 / / taje sarva sAvadha vyApAra pahilaM samAIka AcAra / chedopasthAna bIjuM Ucare jAMNI chakAya mahAvrata dhare // 27 // parihAravisuddha trIjuM cAritra mAsa aDhAra- teha pavitra / nava jaNa gachathI rahaI ArAmi tapa saMyama karI AvaI ThAmi // 28 / / sukhama saMparAya cothu zuddha dazameM guNaThANe lahi buddhi / krodha mAMna mAyA mUlathI nahIM aMsa mAtra lobha rahe sahI // 29 / / yathAkhyAtacAritra paMcamuM mulathI cyAra kaSAya nIgarnu / ati cokho manano parayyAya upale cihu guMNaThAMNe thAya // 30 // saMprati dhuri beM cAritra rahyu AgalA triNa vichadi gayA / etale saMvara satAvana sAra saddahatAM lahIiM bhavapAra // 31 / / pratibodhI akabara sulatAMNa muMkAvyuM zrI zejaya dAMNa / bhAnucaMda guru sIsa sujANa devacaMda kahe tattva vakhAMNa // 32 // Eiti zrI saMvaratattva saMpUraNa // 6 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 haveM sAta tattva nirjjarA bAre bhede tapa zivasukhakarA / bAhiri abhyaMtara tapa tapiM tapa tapatAM saghalAM karma khapai // 1 // bAhya tapanA SaTa bheda thAya pahilo aNasaNa kahe jinarAya / upavAsAdi chamAsI karaI tethI karma koDi nirjara ||2|| bIjo UMNodarI tapa sAra naraneM kavala batrIsa AhAra / strInaiM kavala kahyA aThAvIsa napuMsakanaI utkRSTa paNavIsa // 3 // jo vRtisaMkSepa sAdhu dharaI datta dravyanI saMkhyA kareM / caUda nema zrAvakane jeha saMbhAri saMkhepi teha ||4|| H cotho rasatyAga tapa jAMNi SaTarasa vigaya saMkhyA maniM ANi / locAdika kAyaklesa pAMcamo saMlInatA tapa chaDo (Tho) khamo // 5 // te bIhuM bheda bAhira aMgopAMga saMvarai kaSAya cyAra aMtaraMga / SaTvidha tapa abhyAMtara zuddhi dhuri tapa AloaNa lyaiM buddhi ||6|| bIjau vinaya tapa vaDAM guNavaMta jAMNI vAda pUjeM saMca / abhyaMtara tapa trIjo bhaNo veyAvacca dazavidhi te suNo ||7|| AcArya uvajjhAya ne gnAnanaI tapasI jJAnInaI MbAlanaI / dhaiM ANI oSadha annapAMna veyAvacanu no haI yAna // 8 // cotho tapa te paMcavidhi sajjhAya abhyaMtara e mugati upAya / bhaNeM gaNeM arthanI pRchanA dharmakathA pAMcamI ciMtA // 9 // pAMcamo tapa te dharma zukladhyAMna ArttaraudranuM nahI abhidhAMna chaTho kAusaga tipa yathAzakti nirdoSa karatAM pAMmiM mukti // 10 // ima tapa bArei bhede kare karma kaThina saghalAM nirjaraI / devacaMda kavi kahie sAra sAtamuM nirjarA bAra prakAra // 11 // "iti nirjarAtattva saMpUrNa // 7 // AThamuM baMdhana tattva gaMbhIra sUkSama che paNi tehanuM hIra / kahasyuM karavA paraupagAra baMdhatattvanA cyAra prakAra // 1 // eNipari jIva milyoM karmabaMdha jima ekaThAM phula ni gaMdha / tilanaI tela jima chaI ekaThAM dudha pAMNI jima malyAM sAmaThAM // 2 // iNipari jIva mizrabaMdhe karma loka daiva kahiM te karma / karma bheTyo sukhadukha sahe vaIrabhAvi be ekaThAM rahai ||3|| 63
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 kahIiMka thAya karma balavaMta kahIiMka jIva tasa aMta / jIva karmano ehavo DhAla eka ekanai chalaI tatakAla // 4 // karmabaMdhanA cyAra prakAra prakRti sthiti rasa pradeza apAra / prakRti kahIiM vastu svabhAva sthiti rahivuM AyukhAno bhAva // 5 // kaDUo mITho rasa anubhAga pradeza te dalasaMcaya lAga / modikaneM dRSTAMtaiM baMdha athavA vaidya goTikA saMbaMdha // 6 // koIka vaidya vATai oSadhI baMdhaI guTikA nava nava vidhI / teha taNo e cihuM bheda pahiluM prakRti kahuM te cheda ||7|| koIka golI TAle tAva koIka kare sabalAI bhAva / eka zleSamAno hare saMtA // 8 // kha / TippaNa : 51.A nitya nirjarA B sAmAyaka vrata uccAra C saMbhAra ka / saMmIlitena 144 // F koDi sahIiM ni0 GSTa puNa paNavIsa bahU ka / karavAya cyAra ka / - D dhAra ka / E iti zrI sayaMvara tattvAdhikAra SaSTammaH saMpUrNaH 6 // evaM sarvva gAthA saha e60 // namaH 108 // ka // ka / - ka / H gAthA cchaMdaH mAgadha prAM. zailIM ceti 3 | J K saMta L 1 nIva karaitasa - - - 1 ka / namaH 1008 // - ka 0 karmmAkarmmaH ka / P ka / Q vibhAva R eka golI ka / ka / ka / - gilANNanhaiM ka / M vaya bAla0 ka / N iti sattamanirjjarA'dhikAra copAI / sarvva gA0 / 155 // 7 // 60 // klI~ ka / anusandhAna-57 - ka /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 S eka golI koDhanauya TAlaiMya vyApa // 8 // 52. te savi jAya 53. ega egaI ya karmma 59. yathA kusuma 60. zisyAya zRMga 61. karahI ka / 62. karI kha / - iti zrI baMdhatattva saMpUrNaH 8 57. yogava ka / 58. navabhede ya hoya - 54. ATha ATha ka / 55. lobha ka / 56. iti aSTamatatve baMdhatattvA'dhikAra saMpUrNaH 8 / sarvva gAthA 172 / atha navama mokSyatatvA'dhikAra caUppaI cchaMdaH // 60 // zrI sAradAya namaH 10005 // ka - - - - - - - kha / 63. duvAra 64. cinA 65. jihAM sukha lahaiM 66. siddha 67. te to siddhiya anaMta kha / ka / - - ka ka / ka / dvAra - ka / navabheda ka / / Izvakarma kha / ka / - ka / kha / - kha / - 68. varajai 69. Iti sarvva siddhiya sabhAvaM vyAkhyAtaM atha alpabahutvaM cchaH / 71. liddha ka / 72. jagicaMda ka-kha / 73. navatata prakaraNa graMtha vistAra vRttyi sUtra gAthAya adhikAra / bAlAvabodha TabAlo lahyo arthAlo vivaraNa saMgrahyo ||36|| mUla sUtra gAthA cyAlIsa viracita sUri pUvi vinayIsa / kevalanAMNNa ghana visavAyavIsa zrI mAhavIra kila khalu praNNammIsa ||37|| itizrI devacaMda nAmnA kavirAjArhadviracitaM zrI navatattva prakaraNa vistIrNa ka / kha / kha / 65 ka /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 anusandhAna-57 gAthA caturapada caupaIcchaMdAMzitussaMpUrNaM // zrI zrI saurASTradezeSu zrI lavaNasamudrau kSyIra eva zrI baMdira saudAMmAya zrI paurabaMdire nagare / sirI vikramAdItta saMva 1700 / varSa 66 phAguNa vadi chaTThi guruvAre likhitaM RSi zrI odhavajI tasya ziSya RSi hIrajI paThanArtha RSi zrI premajI subhaM bhavatu kalyANamastu likhaka pAThaka jayo / R0 premajI odhavAMNIiM pUstaka bhaNDAreM karyo - ka / iti zrI navatattva caupaI saMpUrNa / saMvat 1816 varSe zrAvaNimAse vadipakSe paDivA 1 titho guruvAre lapikRtaM zreyatarAt zrI rAdhaNapura madhye / zrIpArzva devajI parasAdAt zrIrastu / kalyANa0 ___ jIrNagaDha saMvata 1830 phAguNa sudi 11 utarIyA gIranAra OM zrI pUja. - kha / agharA zabdonAM artha pAna naM. gAthAnaM. 4 13 carI jADa khaMci AnamI AThila gyAbhaNo carita jADu/jaDa, sthUla (?) kheMcIne namra thaIne beDI gAbhaNo-garbhayukta 13 17 C/o. devIkamala jaina svAdyAyamandira vikAsagRha roDa, operA, amadAvAda-7
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 ANaMdavardhana-racita navatattva-caupaI 67 sAdhvI dIptiprajJAzrI patra - 7, zeTha DosAbhAI abhecaMda jainasaMgha bhAvanagaranA saMgrahanI hastapratinI jheroksa uparathI A sampAdana kartuM che. tenA kartA kharataragacchanA zrI dhanavarddhanasUrinA ziSya zrI ANaMdavarddhanasUri che. (gAthA 284-285) racanA saMvata 1607 che, lekhana saMvata - 1608 mahA suda- 1 - maMgaLavAra che. lekhaka - devaguptasUri che. A navatattva caupaInI racanA pachI 1 varSamAM ja A prati lakhAyelI che. A caupaInI kula gAthA - 289 che. jemAM gAthA 1 thI 58mAM jIvatattva / 59 thI 99mAM ajIvatattva / 100thI 123mAM puNyatattva / 124 thI 961mAM pApatattva / 162 thI 184mAM Azravatattva / 185 thI 217mAM saMvaratattva / 218 thI 230mAM nirjarAtattva / 231 thI 245mAM baMdhatattva / 246 thI 280mAM mokSatattvanuM nirUpaNa che / gAthA 281 thI 283mAM navatattvane jANavAthI thato lAbha vagere darzAvyA che / ante guruparamparA ane lAbha batAvela che / zrI ari[haM]tanAM paha( da ) yugala / praNamIya paramANaMdi / navaitattva vivaraNa kahuM / je bhAkhyAM vIrajiNaMdi // 1 // navanidhAMna cakravarttinAM / jima dhana pAra na hoi / tima navatattva vicAranu / kahIya na pAmai koi // 2 // nava naMde nava DuMgarI / kanakataNI jalanidhi / tima navatattva vicAraNA / rAkhuM hIyaDA madhi // 3 // grIvAM nava grIveki cha / lokanAli brahmaMDi / mukhamaMDaNa kaMThaM dhariM / tattva navai nija piMDa // 4 // nava vArDa rakhyA kariM / brahmacAri nIya brahma / tima navatattve rAkhajyo / vinaya mUla jinadharma // 5 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 hiva - caupaI // je siddhAMti kahiu vicAra / sAMbhalatAM lahIi bhavapAra / bhaviyaNa artha sayala saMgrahai / abhavya jIva te navi saddahai // 6 // jIva ajIva anai puNya pApa / Azrava saMvara karivU Apa / nirjhara baMdha mokSa e navai / nisuNau bheda kahuM je havai // 7 // pahilaM caUda bheda jIvanA / sUkhima nai bAdara bevanA / paDhavI appa teu nai vAya / vaNasaya e sUkhima kahivarAya // 8 // caUdarAja vyApyu iNi sahI / dRSTigocari te AviM nahI / jima jala machyAdika gati gamaNa / tima AkAzi khecara paribhramaNa // 9 // jima tRNAdi jala Upari tarai / tima jyotiSa pavane saMcaraiM / dhana tana pavana thavira suraloka / tema pRthivIiM mAnava loka // 10 // e pAMcai thAvara te sahI / viNa callAvyA cAlaI nahI / mATI pANI teja pavanna / baddha piMDa dIsai vali vanna // 11 // paMcai e bAdara ima lahiyAM / sUkhima bAdara iNi pari kahiyAM / AMkhi kAMna mukha nAka ji nahI / ekeMdI kAyA te sahI // 12 // mATI pIlI Usa dhAvaDI / AbhUAM araNeTu khaDI / maNasila hIgalo harIAla / bhomala mIThA khANi rasAla // 13 // SAtI dhAtu paSANaka sIsa / pUDhavikAya e vizvAvIsa / / pANI dhuMiri karahA hIma / ThAra osAdika kaNIA sIma // 14 // apyakAya hiva teukAya / vIja jharala dhUu kahivarAya / dIvu muramarA ulakApAta / agani taNI chaiM bahulI jAti // 15 / / ati kaparimA je cchaI vAya / yoni sAta sAta lakSa thAya / vaNasaya kAya taNA bi bheda / bhaMga samu je pAlI cheta // 16 // khaMDokhaMDa karI vAvIi / Ugai te anaMta sAcIya / Ugai kaMda na Ugai mUla / sUkSma vicAra nahI te thUla // 17 // bAula pIpala vaDalA Adi / UgaiM DAla pratyeka banI Adi / anaMta jIvanu bAdhau piMDa / caUda lAkha te yoni akhaMDa // 18 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 bIja phUla phala pAna jetalAM / chAli kATha mUla tetalAM / te vanarAi kahIi pratyeka / veda napuMsaka paMcai eka // 19 // aSTa joyaNa vaDanu vistAra / velA sahasa joyaNa nistAra / AhAra sayara iMdraya UsAsa / paryApti pUrI cyArai jAsa // 20 // yoni lAkha dasa ehanI jANi / ekeMdrInA cyAri prANa / sAsosAsa kAya bala Ayu / sparzaneMdraya hiva kahuM paramAyu // 21 // aTha paaMtara mahUrata savi sahI / varSa sahasa bAvIsai mahI / sAta sahasa vacchara apakAya / triNNi divasa hutAzana Aya // 22 // vacchara triNNi sahasa je vAya / varSa sahasa daza vaNasaikAya / e paMcai huMDaka saMsthAna / bAvana lAkha ekeMdrI mAMna // 23 // chANa yoni bAbati jUjUA / jIva bahUpari kula ima huA / bAra koDi lakha kula puDhavInA / sAta koDi lakha huiM ApanA // 24 // triNi teU vAUnA sAta / vaNasaya aTThAvIsa kula jAta / lezyA kRSNa nIla kApota / sayara UdArika kArmaNa jyoti // 25 // vAukAya vaikraya vizeSa / ima ekeMdraya kahiyA niHzeSa / hiva kahuM biti caureMdI guhira / jehaM sari hADa maMsa nahI ruhira // 26 / / beMdrInai kAyA mukkha / alasa jalo sIpUnA zaMkha / kRmi purA Iala gaMDola / kahitAM pAra nahI iMDola // 27 // teMdrI bolu bahU chatA / kAyA mukha nAzA adhikatA / kIDI maMkoDI jUa lIkha / mAMkaDa cAMcaDa mAnava sIkha // 28 // kIDA UdehI ghImeli / gIgoDA kAtarA cUDeli / gAdahIMA khajjUrA jUA / ketA kahu nAmi jUjUA // 29 // hiva cauriMdI bolUM vayaNa / kAyA mukhanai nAzA nayaNa / vIchI DhaMkaNa bhamarA TIDa / DAMsa masA paMkhAlA kIDa // 30 // kokIA macchara pattaMga / dekhI jyoti jehaM lAgai raMga / / phAkAM phUdI kRtI bhAti / mAkhI bhamarInI bahU jAti // 31 // vigaleMdIya e Agama bhAkha / pratyeki chai bi bi lAkha / bi ti caureMdInAM kula koDi / sAta ATha nava lAkhaha joDi // 32 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 beMdrInai cha eha prANa / jIbha vacana bala adhikAM jaNi / keMdrInai ghrANa vizeSa / cariMdrInai netra nameSa // 33 // asaMnIA paMceMdraya kAMna / navai prANa paNi na hui sAMna / bi-ti-cau-paMca samUcchima jeha / bhASA paryApti UpanI teha // 34 // vigaleMdIya nai asaMnIA / tiriya paMciMdI ima vannIA / audArika tejasa beu jANi / kArmaNa trIga~ sayara vakhANi // 35 // ehataNuM napuMsakaveda / hui AkAra karaiM bahu kheda / paDhavI Apa anai vanaspatI / bi-ti-cauriMdI behU gatI // 36 / / mAnava anai tiryaMca majhAri / agani vAu puNa tiriya vicAri / nAnA pari huMDaka saMsthAna / dehataj hiva boluM mAna // 37|| beMdrI bAra joyaNa zaMkhAdi / triNi joyaNa keMdrIya Adi / UdehI Agami evaDI / cariMdI kAyA joyaNi ca(va?)DI // 38 // asaMnIA sanIA tiryaMca / jehaM taNai huI iMdraya paMca / sahasa joyaNa madhyAdika kahiA / bi-ti-cauriMdI asaMnIA // 39 // ehanaiM chevaTThI saMgheNa / cyArai gati pAmai tirieNa / nara tiri nAraka nai devatA / lAbhai aratha suguru sevatA // 40 // mAkhika madirA mAMkhaNa maMsa / strI sevAM mAnava avataMsa / marai Upajai bi ghaDImAhi / samUcchima ima bhava pUrAya // 41 // hiva garbhaja paMceMdraya suNau / eha vicAra achai atighaNau / mAnava tiriya deva nArakI / pahiluM caraca kahI pArakI // 42 // sura-nara nArakanai daza prANa / paMceMdrI mana vaya kAya jANi / sAsosAsa anai paramAyu / chai paryApti anerI thAya // 43 // AhAra sayara iMdraya UsAsa / bhASA mana mahUrati lyi vAsa / sura nAraka vacana samakAli / mAnava SaTa mahUrata aMtarAli // 44 // audArika vaikraya AhAra / tejasa kArmaNa paMca prakAra / mAnava e sura nAraka triNi / audArika tejasa kArmaNi // 45 / / puraSa nAri napuMsakaveda / nara tiri saMnIA nahI bheda / sayara nArakI dhaNasaya paMca / tetrIsa sAgara Ayu akhaMca // 46 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 71 hADa ruhira AmiruM tvacA- / rahita deha sura muni kara vacA / daza sahasamAhiM nahI Ayu / sura nAraka be sama varasAyu // 47|| paMcAnuttaranai grIveki / vaikraya sayaranu hi te cheki / lAkha joyaNa vaikraya paramANa / avara deva- e karamANa // 48 // mAnava kosa trihuMnu deha / puMNA karamAMhiM nahI cheha / triNNi palyopamanuM paramAyu / pUravakoDi tiri asaMnnI Ayu // 49 / / sattiri koDi lAkha vacchariM / chappana koDi sahasa Upari / eti eka pUrava niramANa / isyAM koDi AuM parimANa // 50 // mAnava sama saMnIA tiriyaMca / jaghanya aMtaramahUrata akhaMca / Arai Ayu deha niramANa / bharaherava jUjUAM baMdhANa // 51 // yugalIAM suragati ika hoi / deva-nArakI bi gati joi / nara-tiryaMca thAI eha cavI / mAnava paMcai gati kelavI // 52 // dasa saMjJA savi hu~ jIvamAhi / nara cha lezyA dharai ucchAhi / sura tiri nAraka cau cau lAkha / mAnava caUda lAkha yoni bhAkha // 53 / / lAkha caurAsI savihuM taNI / jIva yoni saravAlai bhaNI / nara-tiri-garbhaja kAya baMdhANa / cha saMgheNa cchaI nara saMsThANa // 54 // jalacara bAra lakkha kula koDi / Upari koDi paMcAsaha joDi / khecara lAkha koDi kula bAra / dasai koDi lakha kula thalacAra // 55 / / koDi lAkha nava bhujaparisarpa / dAha koDi lakha uraparisarpa / bAra koDi lakSa kula mAnavI / nAraka paNavIsai mAnavI // 56 // deva chavvIsa lakSa kula koDi / sarva thaI saravAlu joDi / paMca sAta nava eka apAra / Agali mIDA diu agyAra // 57 // 197500000000000. _vastu - 1 sUkSma bAdara sUkSma bAdara bheda ekeMdra / / vigaleMdIya triNNai kahiyA / garbhajAta tiri maNua devA / saMmUcchima paMcedIA pajjattA apajatta levA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 bheda caUda suNatAM sahI / durI paNAsiM dUri / kharataragacchanAyaka bhaNaiM zrI ANaMdavardhanasUri // 58 / / hiva caupaI / bhaviAM nisuNau bIjuM tattva / ajIva te jihAMnu hai sattva / dharmAdharmaAkA[zA]sthikAya / triNNai trihu bhede nava thAya // 59 // khaMdhu deza pradesiM karI / addhAkAladasu uddharI / cauda rAja vyApiu iNi bharI / kevali jANiM ehanAM carI // 60 // pudagala thUla acchaI cihuM bhedi / chadamastha jANI kahiM vichadi / khaNDa(ndha) deza pradeza paramANa / ajIva caUda bheda niramANa // 61 // khaMdhu caUda rAjanuM nAma / dharmAsthikAya pUriu abhirAma / rAja khaMDa joyaNa te deza / tehanu aNu sUkhima pradeza // 62 // adharmakAya trihu e ima gaNau / AkAzAsthi icchAM tima maNau / triNNi trI nava bhede jANi / addhAkAla samaya vakkhANi // 63 // atIta anAgata nai vartamAMna / ekaThA na maliM e anumAMna / tehanA bheda khaMdhAdikanuM haiM / iNi kAraNi te dazamu kahiM // 64 // ghaTa paTa thaMbha DuMgara nai vRkSa / AkhA khaMdha kahiMje dakSa / tehanA khaMDa deza e sahI / sUkSma pradeza je bhedai nahI // 65 // khaMdhA deza pradezA vasta / dRSTigocari dekhi chadamastha / pudagala sUkSma atthi atyaMta / dekhi tujau maliM anaMta // 66 // dharma adharma AkAza te kisyu / teha sarUpa kevali kahai jisyu / sAvadhAna huI suNijyo sahU / eha vicAra acchai paNi bahU // 67|| dharmAdharma pudagala nabha kAla / e paMcai nirajIva vizAla / pudagala TAlI cyArai vastu / dRSTigocari nAviM chadamastha // 68 // tau kima jANiM chai ahinANa / jIva pudagala ni gamaNa pramANa / dharmAsthi chai tihAM jAI saki / adharmAsthi Aviu tihAM lukiM // 69 / / jima pANI mAhi mAchalu / jAM pANI tAM cAlai bhalu / jIva anai pudagala tihAM jAi / caUda rAja dharmAsthikAya // 70 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 73 dharmAdharma alokiM nathI / pudagala jIva gamaNa navi kathI / jima khoDA nara kAThI thobha / tAvaDi jAtAM cchAyA kSyobha // 71 / / parvata thAMbhA bhIti pakhANi / pANI khIlA mUla ahinANi / thUla padAratha kariM praveza / tau saghale AkAza pradeza // 72 / / alokamAhi anaMtAnaMta / cchai AkAza na jIva bhamaMta / paramANU khaMdhAdika cyAri / varNa gaMdha rasa pharisa vicAri // 73 / / vividha varNa dhari bApaDA / kRSNa nIla sita pIta rAtaDA / gaMdha sugaMdha durgaMdhA hoi / khArA khATA madhurA soi // 74 // kaDUA tIkhiNa kasAyalA / sarasa virasa lAgi ketalA / pharisa kaThina komala chaI jeha / varNa svAda pAlaTIiM teha // 75 / / eka pudagala polA vATulA / eka trikhUNa caukhUNA bhalA / / eka nighaTa bhArI laghu sahI / eka cItA eka lAMbA kahI // 76 / / ima pudagalanA bheda anaMta / kevalanyAnI jANai aMta / kAla bheda kahuM hiva suNau / samaya mAMna sUkhima ghaNau // 77|| kamala pAMna Upari UparI / sabala puruSa tanuiM karI / vIMdhai pAMna save samakAla / pAMna viciM vahaI etu kAla // 78 // asaMkhyAta samaya tihAM kahiya / bhavika jIva tINe saddahiyA / valI vastra jUnuM phADIi / trAgiM trAgi soi ji mAMDIi // 79 // asaMkhyAta samayekAvalI / bisi chapanna saMkhyAna hI alI / / sUkSmanigoda jIva eha Ayu / sAsosAsi satara bhava jAya // 80 // eka koDinai satasaDhi lAkha / sahasa satyuttiri bi zata bhAkha / solottara etalI AvalI / huI bi ghaDI mahUrata te valI // 81 // avara mAMna kahiM sUrIza / pAMsaThi sahasa sADhA chatrIsa / / etale nigoda kSullaka bhave / bIju mahUrata iNipare mave // 82 // trIjuM triNNi sahasa sAtami / Upari trihutari sAsosasiM / te mahUrata trIse ahorAti / tiNi panare pakhavADi jAti // 83 / / bihu pAkhe mAsa te bAri / vacchara hui te asaMkha vicAri / eka pallyopami jAi vahI / eha vivakSA Agami kahI // 84 / /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 anusandhAna-57 chedyu bhedhu je jAi nahI / te aNu AThe trasaraja kahI / tiNi AThe rathareNu vicArI / reNu ATha vAlAgrau dhAri // 85 // vAlukAggi AThe eka lIkha / ATha lIkhi eka jUkA sIkha / jUkA AThe eka java kahiu / java AThe ucchedhAMgula layu // 86 // tiNi SaTa aMguli pAu pramANa / bihu pAUe bi hatthi nirmANa / bi hatthi joDa eka hAtha samAna / bihuM hAthe dhaNuhAnuM mAMna // 87 // bi saha dhanuSe gAU eka / cihuM gAU e joyaNa cheka / kUu eka UMDu etalai / pahulau lAMbau sama tetalai // 88 // roma khaMDa ehavAM leI bhare / siddhAMti kahiuM te kare / yugala jaNyAM sAtai dina bAla / ucchedhAMgula liI sara vAla // 89 // ATha ATha sAte pAvaDI / khaMDa kIdhAM te saMkhyA caDI / vIsa lAkha sattANuM sahasa / bAvana Upari adhikAM kahiMsu // 90 // kevalanyAnI Agali gayAM / roma khaMDa saMkhyAtAM thayAM / punarapi na hoi e svalpanA / asaMkhyAta kari mana kalpanA // 91 // tINe te ima kUu bharU / nizcala ThAMsI gADhau karu / jali bhedai navi AgiM balai / baiThu tima vAiM na Ulalai // 92 // varasa ekiM kADhata aMza / yadA tadA te hui niHsaMza / eha palyopama nAma uddhAra / koDA koTi (Di) daze eka sAra // 93 / / te sAgara daza koDAkoDi / eka utsapiNi ehavI joDi / kAlacakra te etiM bhayu / te pudagalaparAvartti gayu // 94 // aDhAI dIpanu eha vicAra / jihAM hui caMda sUrajanau cAra / e narakSetrataNI bAMdhaNI / rAti anai vAsara sAMdhaNI // 95 / / avara dIpi nahI rAti nai dIha / thAvara caMda sUraja vici lIha / caMdra jyoti jihAM tihAM caMdramA / tAvaDa hui tihAM savitAryamA // 96 / / sahasa paMcAsa joyaNa hui teja / nahI mAMhiM zazi-ravinAM heja / devaloki ajUAlu sadA / naragi aMdhAruM teja na kadA // 97|| kAla palyopama sAgara taNI / tribhuvani lejyo e bAMdhaNI / rAti divasa kAMI nahI jihAM / sura nAraka AUkhai tihAM // 98 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 vastu - 2 // devalokahiM devalokahiM Ayu parimANa / sura asura nArakataNAM uraga jyoti vyaMtara vidyAdhara / bhavana dhAMma vaimAMNanA nayara deha dhanu palyasAgara / ApiM ehaji bAMdhaNI zrImukhi zrIjaganAtha / ANaMdavarddhana ima kahai tu suNivU joDIya hAtha // 99 / / hiva dUhA // puNya tattva trIjuM suNau / bhede baitAlIsa / pahilu sAtAvedanI / sukha pAmai nisi dIsi // 100 // bIjuM gotra uMcuM lahai / nizca lahai nara mAMna / narabhava muMkI nara havai / trIjuM sAbhinyAMna // 1 // caudhuM karama su bAMdhIuM / avara gatI jiNi hoi / muna(manu)kSAnupUravI te kahI / aMtikAli nara soi // 2 // puNyaprakRti guNa pAMcamu / nara vaimAnika kiddha / chaTuM karma gati avaranuM / baddhaaMti suraladdha // 3 // devAnupUravI e kahI / sattama paNidIya sAra / puNya pasAiM AThamuM / paMca deha anivAra // 4 // navamuM suranArakataNuM / vaikraya sayara kahAi / caUdapUravadhara dAhamuM / sayara AhAraka jAi // 5 // adabhuta rUpa samaya bhaNuM / eka hAtha parimANa / sImaMdharasvAmI kahnai / pUchI Avai jANa // 6 // tejasa nai kAramaNa bihU / dRSTigocari navi thAya / anAdikAla prANI kahnai / mugati lahai tava jAya // 7 // tejasa sayara taNai baliM / udaka AhArai bhAta / puNyaprakRti agyAramI / bhedai sAtaiM dhAtu // 8 // caupaI // kArmaNa sayara AThai je karma / jiNi AdhAri rahiyAM e marma / etiM bheda huA chaI bAra / udArika vaikraya AhAra // 9 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 anusandhAna-57 ehataNAM vivaraNa sAMbhale / hAtha paga nakha nai AMgale / UdArika upAMga teramu / vaikraya kahIi chai caUdamuM // 10 // panarasamu AhArakopAMga / puNyaprakRti lahai aMga upAMga / tejasa kArmaNa sadA anaMga / niramala pAmai sayara paMcAMga // 11 // hADa save huI markaTa baMdha / jihAM jihAM sayarataNI chaI saMdhi / pATu vici khIlI baMdheNa / vajraRSabhanArAca saMgheNa // 12 // bheda eha solasamu kahiu / saMsthAna samacaurasa lahiu / satarasamau gaurAdika varNa / suMdara rUpa nayaNa AkarNa // 13 // dhuri aDDAra huA ogaNIsa / deha sugaMdha rasa kahIi vIsa / / ekavIsamu sayara sukumAla / ati bhAre nahI halUu bAla // 14 // bAvIsamu dIsai duddharSa / rUpiM sahU AkaMpai purUSa / trevIsamau e puNa saMpajai / sAsosAsa surabhi Upajai // 15 // puNyapasAiM eha cauvIsa / Atapakarma kahUM paMcavIsa / sabhA sobhAvai nara ekalu / tejakarma savihuMthI bhalu // 16 / / chavvIsamu e puNya prakRti / sattAvIsa maMthara gajagati / aTThAvIsama karma nirmANa / nara tiryaMca avayava zubha jANi // 17 // dasa trasAdi karma phala eha / chAyA tAvaDa jANai beha / bhaya trAsiM ja vigaleMdiA / ogaNatrIsa bheda e kahiA // 18 // bAdarakarma dIsaiM tisu deha / bAMdhai bheda trIsamu eha / pUrI paryApti hui ekatrIsamai / sayari jIva eka batrIsamai // 19 // thirakarma asthyAdika daMta / tetrIsamu dRDha hoi jaMta / nAbhi UMcA avayava jetalA / sari lAgi harakhi ketalA // 20 // bheda cautrIsama bolyu soi / zubha karma sobhAgI hoi / e paNatrIsa chatrIsama chatI / susarakarma vANI rasavatI // 21 // Adeya karma sahU mAnai kahiu / bheda sA[Da]trIsama ima niravahiu / yazaHkarma puMThiM guNagrAma / boliM te aThatrIsama nAma // 22 // suranara tiriya saMpUraNa Ayu / triNNi bheda ehU puNa thAya / tIrathaMkara jIva hui jagadIza / puNyatattva e baitAlIsa // 23 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 pApa tattva hiva byAsIM bheda / te kahitAM koi ma dharu kheda / pahilUM joIi naranaiM nyAMna / te pAMcai jiNi kIdhAM yAna ||24|| matinyAna mati suMdara nahI / zrutanyAna jAi zruta vahI / avadhinyAna pApiM na Upajai / manaparyyava aMtarAI bhajai // 25 // aDhAI dIpi nara tiri jetalA / manogata bhAva jANaI tetalA / nyAna paMcama chai kevalanANa / caUda rAja AmalA pramANa ||26|| bhava koTI bhAjiM saMdeha / te jiNi pApiM dIdhu cheha / chatI lAchi avasara pAmIi / divarAi nahI jiNi ThA (vA) mIi ||27|| udyama karatAM lAbha na hoi / potAnI nImI savi khoi / ghari khAvA chai saMpatti ghaNI / paNi rogaM kAyA revaNI // 28 // bhogAMtarAI vilasai nahI / sakala lAchi jAsyai te sahI / hiva upabhoga karUM jiNi ruliu / daMpati yoga sarIsu miliu // 29 // hui napuMsaka kai rUsaNuM / joDa vihaMDai lAjai ghaNuM / nava e dazamuM vIryAMtarAya / samaratha rogiM bala navi thAya ||30|| pApakarmi aMtarAI dasai / adApa dekhai hAtha ji ghasai / nava AvaraNa bIjAM chaI jisyAM / kahuM chatAM dIpiM nahI tisyAM // 31 // cakSudarzana nayaNa nilADi / urama chAyAdika AviM ADi / acakSudarzana abhiprAya / apara iMdraya bala hINAM jAya ||32|| eka bheda hiva bIjau kahai / vizeSa vastu nyAniM niravai / e cihuMnaiM pAtaka AvaraNa / nidrA paMca kahitAM diu karNa ||33|| nidrA te saMcali jAgIi / sukhiM samAdhiM vatai lAgIi / nidrAnidrA bIjI suNau / jAgai judhaM dhUNai ghaNau // 34 // praculA nAmi hiva sAMbhalau / baiThAM UbhAM nara ghAMghalau / praculA praculA nAmi narIMdra / hIDai hAlai nayaNe nIdra ||35|| paMcama nidrA chai thINadhI / tehanA guNa na kahiM khINadhI / dRDha saMgheNa dhaNInaI teha / vAsudeva bala AdhuM jeha ||36|| gajeMdra viNAsa nidrA samai / nAri naragi cha nara sAtamai / bAMdhai karma hui nArakI / pApakarma ogaNIsai bakIM // 37 // 77
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 anusandhAna-57 pApi nIcai kuli avatarai / durgatimAhiM asAtAM phirai / naraga tiryaci dukha bhogavai / pApodaya ekavIsai havai // 38 // sAcA deva anai guru dharma / AstA nAvai pAtaka karma / kuguru kudeva anai kudharma / teha Upari saddahaNA zarma // 39 // bAvIsamu je bheda mithyAta / thAvara dasai kahuM suNi vAta / pApa bahula ekeMdrI thAya / tAvaDathI cchAyAM na javAya // 40 // gamaNa chAMhathI tAvaDi nahI / eka bheda ehu te sahI / sUkhimakarma nigodI huA / e bihU bheda acchi jUjUA // 41 // anaMtakAya milI eka zarIra / thAvara cyAri bhedi suNi vIra / karma athira jIva saghalAM aMga / azubhakarma puruSAratha bhaMga // 42 // darazana dIrcha kahi na suhAi / karma dubhAgI e kahivarAi / duHsvarakarma vacana karNamUla / anAdeya kahaNa samatUla // 43 // ayazakarma yaza nu iha niTola / dazai bheda thAvaranA bola / naraya trikka hoi nArakI / maravA vaMchai nAraka thakI // 44 // na marAi pUrai narakAyu / naragAnupUravI te kahivarAya / aMta samai Uradhagati karai / karma tANInai nAraki dharai // 45 // viciM bhava pUrI tiriAM taNau / karma bahula jIva narakiM ghaNau / pAtaka bheda kahiyA pAMtrIsa / hiva kasAya suNijyo paMcavIsa // 46 // vastu - 3 cyAri caukuM cyAri caukuM bheda ima jANi / nokasAya nava apara chaiM krodha mAna mAyAtilobhI / pakSa caumAsuM varasanai janma zuddha te rahaiM thobhI / saMjvalanu pacakhANanai apaccakhANu anubaMdha / ANaMdavarddhana ima kahai sola kasAya baMdha // 47 // hiva - dUhA / anaMtAnu nAmi sabala / krodha mAMna mAyA lobha / samakita te pAmai nahI / maraNiM nAraki thobha // 48 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 cyArai e apaccakhANIA / dezavirati hui hANi / varSAvadhi paramAyu je / gati tiryaMcI jANi // 49 // caumAsI paccakhANIA / nAmiM cyAri kasAya / bhAva cArita pAmai nahI / mAnavanI gati jAya // 50 // saMjjvalanA pakhavADIA / na havai te arihaMta / vaimAnikapada pAmasyaI / mokSa na jAi jaMta // 51 // nokasAya nava sAMbhalu / hAsyakarma nitu hAsa / ratikamiM (rmiM) mana thira karai / manohara dIThiM ThAMma // 52 // aratikarma kIhI rati nahI / vani nivarAM puri loka / zokakarma ahanisi dharai / sneha viyogiM zoka // 53 // bhaya karmi bIhai bahula / joi dugaMchA karma / muha macakoDI thuMkIi / virUuM dekhI marma // 54 // puruSaveda pUlA samu / helAM bhaTakI jAya / strIveda koU jasiu / balatI kima na olhAya // 55 // nayaradAha napuMsakI / ahanisi jalaNa na jAya / pApiM paMcavIsa lahai / sAThi bheda ima thAya // 56 // tiriyAgati behU kahI / jIva tirijaM ca jAi / tiriyAnupUravI avarathI / tANiu ttiriyA thAi // 57 // eka biti cauriMdiA / karmabaddha gati cyAri / cchai bheda e bhogavai / punarapi kugati majhAri // 58 // rAsabha UMTataNI pariM / cAlai viruI cAli / upaghAtakarma pIDA ghaNI / kaMThi dazani puNa gAli // 59 // varNa gaMdha rasa pharasaNA / virUAM pAmai pApi / kAlu kaDUu khAra paNa / deha dugaMdhi vyApi // 60 // bAhuttari hUA haviM / paDhama ekIkA TAli / paMca saMgheNa saMsthAna paNa / byAsI bheda saMbhAli // 61 // 79
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 hiva caupaI / ekasau vIsa zubhAzubha karma / puNya prakRti baitAlIsa zarma / varNa gaMdha rasa pharisa vicAri / zubha kai azubha gaNau eka ThAri // 62 / / byAsI bheda pAtaka je samuM / Azrava tattva kahuM pAMcamuM / jehanA chai baitAlIsa bheda / kiMcanamAtra vicAra vicheda // 63 // kAyA kAMna AMkhi nAsikA / bhava ralavu savi rasanA thakA / e pAMcai iMdrI mokalAM / preraka cyAri kasAya okalAM // 64 // navai eha Azrava mUlagAM / paMcANuvrata chai olagAM / haNai jIva jaMpai alIka / corI cAMba corI nirabhIka // 65 // alakasamala kasa melu karai / e pAMcai Azrava Acarai / mana vacana kAyA triNNi yoga / satara bheda saMyama saMyoga // 66 // jeha vairAgI ruMdhai sahU / pApI te pravarttAvai bahU / sahajiM lAgi kriyA paMcavIsa / kahitAM koi na dharajyo rIsa // 67 // pahilI je kAyAkI kriyA / capalapaNiM cAlai vikriyA / bIjI adhikaraNiM Upajai / khaTaka zAla pAMce nIpajai // 68 // trIjI kahIi pradveSikI / rAga-dveSa ANai mana thakI / pAritApanakI cauthI kharI / ApaghAta paraghAti karI // 69 // prANAtipAtakI mAMDa ajANa / svarga vAMchatA kADhiM prANa / e pAMcai kriyA mUlagI / vIsa UpajiM ehaM lagI // 70 // gADAvAhI khetrAraMbha / AraMbhakI kriyAnAM thaMbha / dAsa dIkolAM Dhora annAdi / vahurai vecai gRhI banIAdi // 71 // jainadharma mAyAM Acarai / mithyA zruta saddahaNA karai / nahI pacakhANa avaratI hoi / haDa kUkaDa kali joNAM joi // 72 / / pRSTikI kriyA sukumAla / pharasai roma pazU strI bAla / prAtikI paraghari je ghaTai / rUDI vasta dekhI AvaTai // 73 // nija sAmaMtopAta avAsa / loka vakhANiM dharai ulhAsa / athavA dUdha dahI ghI tela / paDi jIva te pAtala veli // 74 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 hiva panaramI nesatthikI / paravasi kIjai rAjA thakI / arahaTa pAvaTa jaMtra pakhANa / kriyA Upajai nahI tasa mANa // 75 / / cItre svAni AheDu karai / athavA je kArUM AcariM / mArai jIva hAthiM hathIAri / svAhastikI kriyA anivAri // 76 / / AnyApanikI dii Adeza / jIva marAvai pApa niveza / apara karAvai na karai dhaNI / kriyA kahuM hiva vIAraNI // 77 / / ahiMDa vasta vakhANai ghaNuM / vecAvI nara bahai ApaNuM / do bhAsu dallAlI karai / behU jaNa vaMcI bUDai marai // 78 / / vastaha lAvai sUnaI manni / oghasaMjJA te Apai anna / niddhaMdhasa dayA nahI yoga / te kahIi kriyA aNabhoga // 79 // lokaviruddha je kIdhai kAMmi / vadha baMdhana pAmai jasa nAmi / paralokkiM nArakagati lahai / te aNavakaMkhapaccaIA kahai // 80 // Arttaraudra dhyAna mani dharai / kAyA kaThamarda ahanisi karai / vayaNi ucchRkhala vANI sahI / anApauga kriyA te kahI // 81 / / sAmudAnakI kriyA e valI / hATa avAMsa kariM sahU milI / kahi Upari Avai atineha / kriyA premakI kahIi teha // 82 // kopi niraMtara kIjai dveSa / bAMdhai karma kriyA pradveSa / yati rahiM IryApathikI kriyA / bolai cAlai te vikriyA // 83 / / sUkSmakarma bodhai kevalI / samaya bihuM tAI te valI / e paMcavIsa kriyA pAtakI / Azrava te baitAlIsa bakI // 84 // pAMca tattva e gRhInaI chaviM / sAdhu taNaiM te nAvi laMbiM / / hiva bahuM saMvara tattva kahuM / bodhibIja jima mana zuddhi lahuM // 85 / / jehanA chaiM sattAvana bheda / tiNi AcaraNi karma hui ccheda / paMca sumatinai triNNi gupatti / dharmataNA daza bheda saMyatti // 86 // parIsaha bAvIsa akhaMca / bAra bhAvanA cAritra paMca / dvAra kahiyA e sattAvanna / ANai saMvara prANI dhanna // 87 // yuga jhuMsara dRSTiM avaloki / cAlai pagi pagi jayaNAM loki / DAbu jimaNuM joi nahI / pahilI IryAsumati e kahI // 88 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 bhASAsumati rAkhai para Apa / satyavacana bolai nipApa // doSa bayAlIsa chaI je taNA / lyai AhAra rahita eSaNA // 89 / / kAMI vasta mukai lyai jihAM / AdAnasumati puMjIjai tihAM / mala mAtaraM salekhama thuka / paraThatAM puMjavU acUMka // 90 // Arta raudra na karai mani dhyAMna / dharma zukla dharatAM hui gyAMna / mauna karai java kADhai vANi / dharmakathA mukhi vastra varANi // 91 // bAra AgAre kAusaga dharai / kAyagupati saMcala navi karai / AThai pravacanamAtA kahI / hiva bAvIsa parIsaha sahI // 92 / / kSudhA khamai azuddha navi grahai / sacita na pIi tRSA sahai / Agi na tApai sItala khamai / snAna navAyu UnhAlA samai // 93 / / DAMsa masA sahi kAusagi rahiyAM / vastra na vAMchai jUnA lahiyAM / azubha ThAma cchai nahI Aratti / sarUpa dekhI na dharai citi // 94|| gAma kSetra kula ThAma na moha / karai navakalpi vihAriM soha / kA[u]sagadhyAMna jihAM naiSedhakI / bhaya na karai sAdika thakI // 95 / / pATi pIDha siyyA laMpaNI / dukha nANai saMkIraNa bhaNI / ajANa loka boli vaibhAkha / Akrosa parISaha khamIi lAkha // 96 / / lohi lAkaDi koi mArai duSTa / chAMDai prANapaNiM kheda na kaSTa / moTAM kula mujha kima yAcanA / duHkha na ANai mani vAsanA // 97|| na lahUM bhikSA hUM sUjhatI / apara lahiM dukha nANai yatI / vyAdhi parIsaha sabalu roga / sahai puNa na karai sAvadyayoga // 98 // dharma paNaiM mala TAlai nahI / guNa satakAri na garabI lahI / nyAMna bhaNiu paNi na dharai mAMna / vidyA nAvai kheda na anyAna // 99 / / devagurunai dharma Acarai / samakita lahI sAcu navi karai / e bAvIsa parIsA khamai / sAdhu sadA AtmAi damai // 200 // hiva daza bheda yatInu dharma / kSamAnidhi krodha nahI e marma / Arjava mAyA nahI sukumAla / mArdava vANI amIya rasAla // 201 // mugati muMkyA saMsArI sukkha / bAra bhedi tapa sahavA dukkha / saMyama sarvajIva sAcavai / satya vacana siddhAMta ji lavai // 202 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 zauca adatta kAMI navi grahai / dharmopagaraNa caUda saMgrahai / dravyAdika mamatA navi karai / brahmacarya nava bhede dharai // 203 // e daza bheda yatInA kahiyA / bhAvana bAra bheda saMgrahiyA / ghara gharaNI dhana vaya asthiraM / mAyA ma dharu iNi vistari // 4 // Avyai maraNa zaraNa nahI koi / navi ApaNu piAru loi / lAkha caurAsI jIvA yoni / bhamatA bhava nIgamIA sunie // 5 // ekalu Aviu ekalu jAi / ko kahinu sAthI navi thAi / asucipaNuM tuha deha majhAri / mUtra parIkhA zleSma maladhAri // 6 // AzravadvAra mithyAtiM bhariu / jIva kasAya avaratiM Avariu / saMvarabhAva virati zubha dhyAMna / dharatAM pAmai paMcama nyAMna // 7 // navamI karmanIjhara bhAvanA / nAraka dukkha sahiyAM mana vinA / dharmabhAvanA iNipari dharai / sAra manoratha dharma sarai // 8 // lokabhAvanA caUdai rAja / ciMtai piDi sarai savi kAja / bodhibhAvanA durlabha lahai / zivapuragAmI te saddahai // 9 // e bArai bhAvana bhAvIi / caDatI padavI tu phAvIi / hiva pAMcai cAritra vicAra / pAlai te pAmai bhavapAra // 10 // pahilaM sAmAiku Ucarai / sarva sAvadha manasAM pariharai / bIju carita cchedopasthAna / paDhama carama vArai jina mAMna // 11 // chajIvakAya jau jANai kharai / paMcamahAvrata tau Ucarai / trIjuM chai parihAra vizuddha / araNyamAhi rai jUu buddha // 12 // nava jaNa sarasu jaI tapa karai / aDhAra mahInA jAlai kharai / jau upasarga parIsaha khamai / tu gacchamAhi AvInai jamai // 13 // cauthu carita sUkhimasaMparAya / dazamai guNaThANai caDi jAya / krodha mAMna mAyA pariharai / lobha udaya ati sUkhima dharai // 14 // mana paraNAma cothAnI vAtu / cArita paMcama jaha khyAta / kaSAya sarvanAM kADhiyAM mUla / udaya na Avai sUkhima thUla // 15 // triNNi cAritra hivai chatiM gayAM / pahilA bi cArita te rahiyAM / iNi pari saMvara sattAvanna / bheda ANai je hui kRtapunna // 16 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 anusandhAna-57 vastu - 4 sumati paMcai sumati paMcai / tinni gupatti / parIsaha bAvIsa chaI dazai bheda yati dharma ANau / bArai bhAvu bhAvanA paMca bheda cAritta jANau / parihArAdika tinni gaya cArita vartaiM dunni / zrI ANaMdavarddhana ima kahiM saMvara sattAvanna // 17 / / hiva - dUhA // tattva nIjhara je sAtamuM teha taNA kahuM bheda / bAra prakAre tapa karU karma hui jiNi cheda // 18 / / chai bheda tapa bAhyanA / anazana dhuri dina eka / SaTamAsAvidhi bolIi / jau hui hIi viveka // 19 // UnodaratA puruSaniM / kavala kahiyA batrIsa / nAri aTThAvIsai ghaTiM / napuMsaka paNavIsa // 20 // e utakRSTa saMkhepIi / trIjuM vRttisaMkSepa / sAdhu dravyAdika navi grahiM / zrAvaka eha AkSepa // 21 // caUda niyama je dina prati saMbhArI pacakhANa / saMdhyAM teha saMkSepIi / je bhaviyaNa hui jANa // 22 // rasatyAga SaTarasataNA / ketA levA nIma / kAyakleza locahataNu tApa sahai anuhIma // 23 / / saMlInatA trivadhi kahI iMdrIya mana vaca kAya / ohI teha saMkhepIi bAdara tapa ima thAya // 24 / / abbhitara tapa bheda chai AloyaNa guru pAsi / tapa dIdhuM pahucADIi mana zuddhi gRhavAsi // 25 // vinaya vizeSa kIjIi thivarAM anai guNavaMta / abhyutthAna Asa dIi vaMdai vinaI saMta // 26 / / veyAvacca daza tapa karai AyarIyovajjhAya / jJAna tapazvI bAlanaiM anna pAna gama khAya // 27 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 paDhaq guNavU pucchivaM ciMtanadharma upAya / cauthau tapa e jANivau je paMcavidhiM sajjhAya // 28 // Arttaraudra TAlai sadA zukla dharma mani dhyAna / sayara sagati kAusaga karai nau hui hIyaDai sAMna // 29 // // caupaI // ima tapa karivu bAre bhedi / iNipari karma taNu hui cchedi / tapa gharaSTI upazama mAMkaDI / zrama hAthau karmasuM kudalI // 30 // baMdha tattva sAMbhalayo sahU / sUkSma vicAra achai te bahU / jehathI kAla anaMtu rulai / jIva karma baMdhana ima malai // 31 // dUdha anai pANI jima eka mATI dhAtu acchi ekameka / loha dhabhiu jima agani pradeza jIvakarma tima mizra niveza // 32 // daiva kahIi te prAcI karma bheTyau jIva sahai dukha zarma / vairi bhAvi rahiM ekaThAM teha Upari suNijyo ima uThAM // 33 / / sarpa taNai mastaki maNi dADha / komala jIbha dazana chaiM gADha / ghara bhItari mUMsA maMjAri / mAkhI cimana viSTA nivArI // 34 // dIvA teja maSI sAmalI jIva karma tima rahiyAM be malI / jANai jIva karma bholavaM vAMchai karma jIva rolavU // 35 // karmataNAM baMdhana chaiM cyAri prakRti-thiti-rasa-pradeza vicAri / jima ko bAMdhai vaidya goTikAM / vATai osaDa nahI moTikAM // 36 / / tehamAhi puNa e cihu baMdha pahilaM prakRti kahuM e khaMdha / ketalI golI TAlai vAya eka jANIsiM pitta ji jAya // 37 // bahumUlI sabalAI karai ketalI golI zleSma upaharai / jvara pheDai golI ketalI saMnipAMta jAi te bhalI // 38 // ima guNa dyai te prakRti subhova / bIjI sthiti bAMdhai iNi bhAvi / divasa mAsa vacchara paramAyu te UpahirI vaNasI jAya // 39 // thiti e kahIi rasanI vAta khArI khATI madhurI jAti / tAje osaDi sarasI hoi jUne virasI lAgai soi // 40 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 anusandhAna-57 tola pramANa kahIi pradeza ima golInA bheda vizeza / tima prANI pudagala saMgrahI bAMdhai karma jagamAhiM rahI // 41 // nyAna darzana cAritra Acarai / pragaTa karai sukha dukha chAvarai / prakRtibaMdha kahIi prANanu / bIju thiti bhede Ayunu // 42 // aMtarmahUrta eka aDa bAra jaghanya karma thiti e avadhAri / koTAkoTi apara bAMdhaNI vIsa trIsa sattari karma taNI // 43 // e utakRSTa jANu paramAyu iNipari thiti e bAMdhI jAya / ghaj ghaNeruM baMdhana thAya e anubhAga rasa kahivarAya // 44 // puNa tiNi baMdhani karai pradeza eka pudagala bahulA lavaleza / baMdha tattvanA cyAri prakAra kiMcana mAtra kahiu vicAra // 45 // navamuM tattva vicAruM mokSa te(ti)hAM avihaDa anaMtA saukSa / karmataNAM baMdhana jo maThI jima agyArAMgaI(?) sogaThI // 46 / / savihuM jIva sarIkhAM sukkha aMtarabheda na dIsai mukkha / tihAi bheda kahiM kevalI nava prakAri hoi te valI // 47 // sakala loka mastaki te sahI nAstikamata te mAni nahI / teha saMdeha bhAMjevA arathi eka ji nAma hui samarathi // 48 // jIva deva ghaTa paTa jima dharma jagi niyati chaI eha ji marma / joDa nAma hui atha nahI jima chai rAjaputra te sahI // 49 // vRSabhasIMga nai cAMpA phUla mahiSazRMga puna arkaha tUla / ityAdika chaI nahI te kisyuM baMdhyA suta kharazRMga na isyuM // 50 // turaMgamasIMga kusumaAkAza nAma achi puNa vasta vinAza / jihAM saMdeha mokSa eka nAma chai ima nizcaI uttama ThAma // 51 // bIju bheda mokSa kuMNa jAi nAraka tiriyA gatti na jAi / ekeMdrI vigaleMdrIya nahI paMceMdrI koi jAi sahI // 52 / / trIju bheda SaTa jIvanikAya trasa mAhithI mAnava jAya / abhavya jIva jAi nahI kadA bhavya hui te jAi sadA // 53 / / cyAri bheda e paMcama kahiM / asanIA te mo[kSa] navi lahiM /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 87 lahiM saMnIA mokSa akhaMca cArita bheda achi je paMca // 54 // pahilA bihuM cAritranA dhaNI thAiM saMsAriM revaNI / yathAkSAta cAritra java lahaiM mokSa jAi te kevali kahaiM // 55 / / bheda sAtamai samakita paMca pahilu upazama vivaraM taM ca / kahIiM samakita pAmiuM nahI Ayukarma sthiti nizcai kahI // 56 // avara koTAkoTi sAtai karma ANyA mAhi karI jIva dharma / mana cokhai lAdhuM samakita aMtarmahUrta mithyA giLaM citta // 57 // te lava pudagala vei nahi punarapi samakita thiratA nahI / mithyA bhAga mailu Dhaga nUu / mana cokhai samakita Dhaga hUu // 58 // ima bihU DhagalA jUA dharai mizra bhAga te trIju karai / jima kodirA bhedi trihu huA mINyA mizra sUdhA te jUA // 59 / / samakita mithyA vici je samai anaMtAnubaMdha Aviu tihAM udaya / kaluSa samai sAsvAdana teha khIra khAMDa ghRta jima jamIAM jeha // 60 // vamatAM svAda vei jetalau sAsvAdana samakita etalau / / paMca samakitanA suNijyo marma / akAma nirjharA haNIA karma // 61 // tava lALU upazama samakita vamatAM AsvAdana dRDha citta / kSAyopazamika cokhaM manna vartamAna pAmai triNNi dhanna // 62 // kSapaka zreNi caDatAM triNi bhAga / chehalu vedaka samakita rAga / mizrakarma kSapyAM savi sAta tau kSAyaka samakitanI vAta // 63 / / jiNi pAmIjai mokSa dUAra punarapi gamaNa nahI avatAra / AhAraka saMsArI jIva aNAhAra mokSa jAi sadaiva // 64 // tuM mai ghAtaki darzana cyAri / cakSu acakSu avadhi triNNi vAri / kevaladarzana hoi mokha / paMca nyAnamAhi kuNi saMtoSa // 65 // mati zruti avadhi nyAna e tiNNi manaparyava kevala ziva saraNNi e cihu mugati na pAmai jIva paMcama kevalanyAna sadaiva // 66 // iNi daza thAnaki pAmai pAra zeSi anaMta bhamai saMsAra / garbhaja mAnava iMdraya paMca mokSa tehaM chai aparAM vaMca // 67 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 prathama dvAra e bIjUM suNeu abhavyajIva pAhiM anaMtA guNau / dravyapramANa hiva trIjuM dvAra caUda rAjamAhi zava kuMNa vAra // 68 / / lokattaNau asaMkhyAtu bhAga mugati bhuMiruM dhIra hI mAga / lakha paNayAla joyaNa vATulI mugatikSetramAhiM teha valI // 69 // cauy dvAra kahuM pharasanA siddhapradeza chaI AkAzanA / madhya joyaNa cauvIse bhAgi siddha rahiyA chaI chehalai mA(bhA)gi // 70 // kSetra eha pharasanA vizesa cihu dizi ruddha AkAza pradeza / dIpaka teja ruMdhai AkAza parasanA sAta pradesI jAsa // 71 // paMcama siddhataNu kahi kAla siddhi gayu jIva Adi vizAla / mugati kSetri chaiM siddha anAdi Adi na aMta nahI banI Adi // 72 // aMtara dvAra chaTheM hiva kahiM siddha TalI valI siddha jinuhiM / siddha aMtara nahI sapatama dvAra ketA mugati chaI siddha na pAra // 73 // eka nigoda anaMtu bhAga / jahI pUchaI tahI eha ji vAga / aSTama dvAra siddha syai bhAvi tehU paMca prakAra calAvi // 74 / / rAga rosanuM karma ji nahI upazamaka bIjuM e rahI / trIjuM kSAyopazabhika pAva cauthu kSAyakavara jai bhAva // 75 / / pAMcamuM pAraNAmika sahI karma kSapyAMtu zivagati lahI / bhavyAbhava na hoI kadA jIva ajIva nahI e sadA // 76 // kSAyikanai pAraNAmika beu vartaI bhAvi sadA siddha teu / alapabahula navamyuM e dvAra teha taNau bolu uddhAra // 77 / / puruSa nAri napuMsaka vedi sirajyA nahI kIdhA kuNi cchedi / teha napuMsaka dIkSA lahiM te thoDA chaiM sivapuri kahiM // 78 / / tehathI asaMkha nArinA jIva / ohathI puruSa asaMkha sadaiva / lAkha na kiMcana Agali koDi sahasa na kAMI lAkhaha joDi // 79 // tima naranAri napuMsaka jANi siddha anaMta acchi niravANa / e nava dvAra anai navatattva saddahaNA dharajyo bhuvi satva // 80 // jIvAdika navatattva vicAra jANai teha samakita niradhAra / AgamavayaNa na mAnai jeha anaMta bhava rulasyai nara teha // 81 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 kavitA kahaNa kahai kara joDi koi vidvAMsa ma dejyo koDi / kahi taNau kahivu nahI marma mahAnubhAvanu ehavu dharma // 82 // Agama aratha guhira gaMbhIra bAdara boli kahiuM te hIra / lAbha chehu joi sahu koi lAbha dIsai te bahurai loi // 83 / / prIchayA pAkhai tattva vicAra pAlai kima jinadharmAcAra / jalanidhi naMbha rarsaMnaiM caMdramA / racI caupaI varasa ehamA // 84|| suvihita kharatara gacchanu Iza zrIdhanavarddhanasUriji sIsa / / zrIANaMdavarddhanasUri vicAra kahaiM kevali bhAkhiuM te sAra // 85 // kavitA nAma hariM pAtakI eka mAta paNi bahu jAtakI / iNi nAbhiM anaMtA hUA eha ji jIva anai jUjUA // 86 / / isyuM na jANiM iNai saMsAri / mada muMkInai kahu~ avadhAri / Agai kaviyaNa sAla pasAli nAma kahiuM te dekhI vAli // 87 // ANI bhAva bhaNu caupaI / suNijyo sahU eka manAM thaI / Agama aratha anaMta vicAra kahiu lavaleza na lAbhuM pAra // 88 / / savi huM jANyA tattva vicAra dRDha samakita japivu navakAra / mamatA muMkI samatA dharu mugativadhU jima lIlAM varu // 89 / / iti navatattva caupaI samAptA // bhadraM bhUyAt / saMvata 1608 varSe mAha sudi-1 bhUme likhitA zrI devaguptasUriguruNA // kaThina zabdonA artha artha zabda sUkhima paDhavI sUkSmapRthvIkAya sthira thavira AbhUA abhraka
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 14 dhuMiri jharala 15 20 muramarA sayara paryApti 23 huMDaka saMsthAna UdArika kArmaNa jyoti sari dhUmasa-jhAkaLa jvALA dhUmADo murmura-taNakhA zarIra jIvana zarIradhArI tarIke jIvavAnI jIvanazakti lakSaNa rahita sarva aMgavAlu zarIra audArika zarIra (eka prakAraceM zarIra) kArmaNa zarIra (eka prakAracaM zarIra) tejasa zarIra (eka prakAranuM zarIra) zarIra chIpa porA jIvanI jAta chevaTuM saMhanana madha 27 sIpUnA purA 41 47 Aro (cha ArAmAMno eka) bharata - airavata kSetra loke-lokamAM 69 doredore iMDola chevaTThI saMgheNa mAkhika kara vacA Arai bharaherava lukiM trAgi trAgi mave ucchedhAMgula palyopama uddhAra sAbhinyAMna manukSAnupUravI dAhamuM yAna ru mm mapAya utsedhAMgula (laMbAI- eka mApa) kALanuM eka jaina zAstrIya mApa palyopamano eka prakAra sAbhijJAna-oLakhANa manuSyAnupUrvI dazamuM jANa 101 102 105 124
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 128 dhana ? nIvI - (mUla dravya) gherAyelI / nImI revaNI adApa urama 131 saeng jadhaM 134 135 136 ghAMghalau thINadhI khINadhI niTola cyAri caukuM okalAM yuddhamAM (yuddha karatAMye uMghe) UMgharbu (?) thINaddhi(nidrAno eka prakAra) kSINa buddhi vALo nakkI / avazya. sola (16) (444) 144 147 164 165 cAMba 166 alakamalakanuM (?) bhegu karavU (sumeLa) 168 171 alakasamalaka samelu khaTakazAla dIkolAM banIAdi prAtikI AvaTai ahiMDa vasta 173 178 dvipada-bepagAM (?) vaNija Adi (?) eka kriyAnuM nAma(AzrayIne) aTavAya zikAra (AheDa)nI vastu (?) kaSTa-mardana khaMcakATa vagara lIMpaNa (?) tiraskAra rUpa vANI, vibhASA bhAvanA (anityAdi) kaThamarda 181 187 196 akhaMca laMpaNI vaibhAkha 204 patnI 205 bhAvana gharaNI piArU parIkhA avarati sumati 206 207 217 parAyu khAI (?) avirati samiti (samyag pravRtti)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 gupatti thivarAM gupti (samyag nivRtti) sthavira muni 226 227 230 gama gharaSTI kudalI uThAM 233 239 ghaMTI (?) kodAlI (?) dRSTAntarUpa kahevata - oThAM svabhAva uparanI sukha 246 subhova upahirI saukSa jo maThI revaNI mailuM zava sapatama sAla pasAli 255 258 268 273 287 rahenAra (?) meluM-azuddha sAtamuM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 dUMkanoMdha : ( 1 ) uttarAdhyayana-niryuktinI oka gAthAnA artha vize muni trailokyamaNDanavijaya uttarAdhyayana-niryuktimAM nIce mujaba aka gAthA che "mottUNa ohimaraNaM, AvIcI AiyaM tu taM ceva / sesA maraNA savve, tabbhavamaraNeNa NeyavvA // " 93 u. ni. 5.16 // A gAthA mATe uttarAdhyayananI ziSyahitA ( pAiya) vRttimAM vAdivetAla zrIzAntisUrijI mahArAje Ama noMdha karI che - " atrAntare pratyantareSu 'mottUNa ohimaraNaM' ityAdigAthA dRzyate, na cA'syA bhAvArthaH samyagavabudhyate, nA'pi cUrNikRtA'sau vyAkhyAteti upekSyate / " (-atre keTalIka anya pratomAM 'mottUNa ohimaraNaM' a gAthA dekhAya che, paNa Ano bhAvArtha barAbara samajAto nathI, vaLI, cUrNikAre paNa anI vyAkhyA nathI karI, oTale ame paNa anI vyAkhyA nathI karatA.) AnI sAme jaina vizvabhAratI - lADanUM - thI prakAzita niryukti- -paJcakabhAga 3mAM uttarAdhyayana-niryuktinA mULapAThamAM A gAthAno samAveza karavAmAM Avyo che ane tyAM senA para TippaNI karavAmAM AvI che ke TIkAkAre A gAthAne vyAkhyAyita na karI hovA chatAM hastalikhita AdarzomAM maLatI hovAthI ane prasaMgAnusAra upayukta lAgavAthI rAkhavAmAM AvI che. tyAM A gAthAno Avo artha ApavAmAM Avyo che- "avadhimaraNa aura AvIcimaraNa ko choDake zeSa pandraha maraNa tadbhavamaraNa kahe jAteM haiM / " - A gAthAno Avo artha karavo yogya nathI lAgato; kAraNa ke(1) AmAM 'AiyaM tu taM ceva' ATalA zabdono artha bAkI rahI jAya che. (2) tadbhavamaraNanI vyAkhyA bahu spaSTa che ke je jIva je bhavamAM vartato
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 hoya, tenA te ja bhavamAM jo marIne utpanna thAya, to tenuM te maraNa 'tadbhavamaraNa' kahevAya che. have kevalimaraNa, pAdapopagamanamaraNa jevAM maraNo bAda jIva tenA te ja bhavamAM kadApi utpanna nathI thato. to A badhAM maraNone 'tadbhavamaraNa' kevI rIte kahevAya ? Ama karavAmAM to tadbhavamaraNa- svarUpa ja anizcita thai jAya che. 'tabbhavamaraNeNa NeyavvA'no artha thAya 'tadbhavamaraNa pramANe jANavA.' ano ovo artha kevI rIte karAya ke 'bIjA maraNone tadbhavamaraNa kahevA.' ? vAstavamAM A gAthA niyuktinA aneka AdarzomAM maLe ja che tethI te anupayukta to na ja hoI zake. paNa A gAthAnA sAcA artha sudhI pahoMcavA oka nAnakaDaM zuddhIkaraNa Avazyaka cha ane te mATe maraNanA 17 prakArone samajavA jarUrI che. (1) AvIci - sarva saMsArI jIvo pratisamaye udayaprApta AyuHkarmanAM dalikone bhogavIne choDe che. AyuH-karmanAM dalikono A viyoga ja 'AvI cimaraNa' kahevAya che. (2) avadhi - je narakAyu vagere AyuSya karmanAM dalikone bhogavIne jIva mare che, tenAM te ja dalikone pharIthI AyuSyakarmarUpe jIva bhogavIne mare to tenuM te (pahelu) maraNa 'dravyAvadhi' kahevAya che. ama kSetra vagerene aMge paNa jANavU. (3) Atyantika - jIva je karmapudgalone AyuSyakarmarUpe bhogavIne maryo hoya, te pudgalone jo te pharIthI AyuH-karmarUpe grahaNa na kare to tenuM te maraNa 'dravyAtyantika' kahevAya che. aq ja kSetra vagerene sandarbhe paNa samajavU. (4) valan - cAritra ane tapathI nirveda pAmelA je saMyamI jIvo cAritrathI chUTavA mATe mRtyunI AkAMkSA rAkhe tevA jIvonuM maraNa. (5) vazArta - indriyonA viSayo pAchaLa mUDha banelA jIvonuM maraNa. (6) antaHzalya - jJAnAdinI virAdhanA karIne gArava, lajjA va.ne lIdhe anI AlocanA karyA vagara maravU te. (7) tadbhava - jIva je bhavamAM vartato hoya, tenA te ja bhavamAM marIne pharIthI janme to tenuM te maraNa 'tadbhavamaraNa' gaNAya che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 (8) bAla- avirata jIvonuM maraNa. (9) paNDita- saMyatajIvonu maraNa. (10) mizra- zrAvako, maraNa. (11) chadmastha- kevalajJAna nahIM prApta karanArA jIvanuM maraNa. (12) kevali- kevalajJAnI mahAtmAnuM nirvANa. (13) gRdhrapRSTha- svecchAle pakSIonA bhakSya banIne maravU. (14) vaihAyasa- phAMso khAine, bhRgupAta va. dvArA maravU.' (15-17) bhaktaparijJA, iMginI, pAdapopagamana - zAstravyAvarNita anazananA traNa prakAro svIkArIne maravU. have yugalika manuSya-tiryaMco (ke jeo avazya asaMkhya varSanA AyuSyavALA hoya che ane marIne devalokamAM ja jAya che), devo (marIne deva ke nAraka na ja thAya) ane nArako (devanI jema) ne 17mAMthI keTalAM maraNa sambhave te joIo. A jIvonuM mRtyu svAbhAvika ja hoya che tethI A jIvone gRdhrapRSTha ke vaihAyasa tathA vazAta maraNa na hoya. vaLI A jIvone anazana paNa na hoya, tethI antima traNa maraNa paNa na hoya. A jIvone marIne tenA te ja bhavamAM upajavAnuM hotuM nathI, tethI tadbhavamaraNa paNa na hoya. temaja valanmaraNa ane antaHzalyamaraNa patitapariNAmI saMyatane ja hoya, paNDita-maraNa ane mizra-maraNa anukrame saMyamI jIvo ane zrAvakone ja hoya, tathA chadmasthamaraNa ane kevalimaraNanI vicAraNA saMyamIone anulakSIne ja thAya che, tethI A badhAM maraNo paNa yugaliko, devo ane nArakone na hoya. ane bAlamaraNa jo ke A jIvone sambhave che paNa pAramArthika rIte joIo to bAlamaraNa paNa A jIvone na gaNAya, kemake jyAM viratino sambhava che tyAM bAla, paNDita ane mizranI vicAraNA thAya, parantu jyAM sadA avirati ja che tyAM bAla-paNDita ovA bhedo paNa na paDAya. tethI AvIci, avadhi ane Atyantika-maraNanA A traNa ja bhedono yugaliko, devo ane nArakomA sambhava che. 1. gRdhrapRSTha ane vaihAyasa - A be maraNonI tevAM kAraNosara sAdhune anujJA maLe che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 anusandhAna-57 have prastuta gAthAnI pUrvanI gAthAmAM tadbhavamaraNa kone hoya te jaNAvyuM che"mottuM akammabhUmaga naratirie suragaNe a neraie / sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // " (u.ni. 5.15) (akarmabhUmija-yugalika manuSya-tiryaMco, devo ane nArakone choDIne zeSa jIvomAM tadbhavamaraNano sambhava che ane amAMthI keTalAkane te maLe che.) ane te pachInI prastuta gAthAmAM anya maraNo vize paNa sarakhI ja vAta hovAthI sAthe ne sAthe kahI dIdhI che "mottUNa ohimaraNaM, AvIcI AiyaM tu taM ceva / sesA maraNA savve, tabbhavamaraNeNa NeyavvA // " have ApaNe joI gayA chIo ke yugalika va.ne jema tadbhavamaraNa nathI saMbhavatuM tema AvIci, avadhi ane Atyantika sivAyanAM anya maraNo paNa nathI saMbhavatAM. mATe A gAthAmAM jo 'AiyaM tu taM' ne sthAne saheja sudhArIne 'AiyaMtitaM' (-'Atyantika', 'ta' zruti dharAvatuM prAkRtIkaraNa) karI daio to A gAthAno spaSTa artha samajAya che ke avadhimaraNa, AvIcimaraNa ane AtyantikamaraNane choDIne zeSa maraNo vize tadbhavamaraNa pramANe jANavU. matalaba ke jema tadbhavamaraNa yugalika va.ne nathI hotuM tema A traNa sivAyanAM anya maraNo paNa A jIvone nathI hotAM tema samajavU. banI zake ke zrIzAntisUrijI mahArAja sAme 'AiyaM tu taM' pATha hoya ane tethI teoe A gAthAne aspaSTa ane upekSaNIya gaNAvI hoya. niyukti paJcakanA anuvAdaka-sampAdakanI skhalanA to A azuddha pAThane lIdhe ja thai che. paNa jo ApaNe ene badale 'AiyaMtitaM' ama sudhArI laio to A gAthA spaSTa ane upayukta banI rahe che. __ [A aMkanA prUphavAcana daramyAna, uttarAdhyayana niyuktinI pATaNabhaNDAranI tADapatra pratinA pATha meLavavAnuM banyuM temAM prastuta gAthA paNa jovA maLI che, ane temAM 'AiyaMtiyaM' evo spaSTa pATha che. AthI uparano UhApoha sAcI dizAno hovA- pramANita thAya che.]
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 (2) arhatnA 34 atizayo vize - 6. 97 muni trailokyamaNDanavijaya hamaNAM pUjya gurubhagavanta A. zrIvijayazIlacandrasUrijI mahArAje potAnA saMgrahamAMthI, cotrIsa atizayone varNavatI oka kRti pratilipi karavA mATe mane ApI. muni bhaktivijaya zAstrasaMgraha ( jaina AtmAnanda sabhA) bhAvanagara - naM. 1046/ 1nI pratanI se phoTokopI hatI. pratilipi daramiyAna zuddhIkaraNa mATe samavAyAGga sUtra joyuM to khyAla Avyo ke kRtimAM mUkAyelAM 34 sUtro ane temano stabakArtha anukrame samavAyAGgagata catustriMzatsthAnaka ane tenI abhayadevasUrijI kRta TIkAnuM thoDuMka azuddha anulekhana mAtra che. matalaba ke A kRti koI svatantra racanA nathI, paNa utAro ja che ane tethI tenuM sampAdana - prakAzana karavAnuM rahetuM nathI. paNa A sandarbhe arhatnA 34 atizayo aMge je thoDIka vAto vicAravA jevI lAgI te ahIM noMdhavI che. ApaNe tyAM atyAre 34 atizayo nIce mujaba gaNAvAya che. 4 janmajAta atizayo 1. prabhunuM zarIra nIrogI ane nirmala hoya che, adbhuta rUpa dharAvatuM hoya che. 2. zvAsocchvAsa kamala jevo sugandhI hoya che. 3. lohI ane mAMsa gAyanA dUdha jevA sapheda ane durgandha rahita hoya che. 4. AhAra ane nIhAra carmacakSuthI adRzya hoya che. 11 karmakSayathI thanArA atizayo X15. samavasaraNamAM aMka yojana jeTalI jagyAmAM ja karoDo karoDo deva, manuSya ane tiryaMco rahI zake. arddhamAgadhImAM dezanA Ape. o dezanA deva, manuSya ane tiryaMcone 1. A nizAnI karelA atizayo samavAyAGgajImAM nathI.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 ___ potapotAnI bhASAmAM samajAya. oka yojana sudhI o dezanA saMbhaLAya. 7. mastakanI pAchaLa bhAmaNDala sarjAya. 8. roga na thAya. (A ane have pachInA 7 atizayo '125 yojana sudhI' samajavAnA che.) 9. vairabhAva na thAya. 10. upadrava na thAya. 11. mAri na thAya. 12. ativRSTi na thAya. 13. anAvRSTi na thAya. 14. durbhikSa na paDe. 15. potAnA ke bIjAnA deza ke rAjA taraphathI bhaya na Ave. devakRta 19 atizaya 16. AkAzamAM dharmacakra cAle. 17. AkAzamAM cAmara vIMjhAtA rahe. 18. AkAzamAM pAdapIThikAsahita ujjvala sphaTikamaya siMhAsana hoya. 19. AkAzamAM traNa chatra hoya. 20. AkAzamAM ratnamaya dhvaja hoya. 421. suvarNakamala upara ja paga mUke. 422. suvarNa, raupya ane ratnamaya traNa gaDhavALu samavasaraNa hoya. X23. samavasaraNamAM prabhunI traNa pratikRtio racAya, jethI prabhu caturmukha lAge. 24. azokavRkSa hoya. 25. kAMTA UMdhA thaI jAya. 426. vRkSo namana kare. 427. dundubhinAda thAya. 28. vAyu sukhada hoya. 429. pakSIo pradakSiNA Ape.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 30. sugandhI pANInI vRSTi thAya. 31. paMca varNanAM puSponI vRSTi thAya. 32. vALa, dADhI, mUcha ane nakha na vadhe. 433. ochAmAM ochA 1 karoDa devo bhagavAnanI sevAmAM rahe. 34. cha) Rtuo indriyonA viSayone anukUla rahe. have ApaNe samavAyAGgamAM 34 atizayonuM je nirUpaNa che tenI prastuta prarUpaNA sAthe tulanA karIzuM ane tyArabAda tenA phalitArtho vize vicArIzuM. samavAyAGgajImAM sauprathama arihantonA zarIra sAthe sambandhita 5 atizayopUrvokta naM. 32 ane naM. 1-4 kramazaH noMdhAyA che ane tyArabAda teonI vibhUti darzAvanArA 15 atizayonuM varNana che. 6. AkAzamAM vartatuM ke prakAzamAna' cakra hoya. (tulanA-pUrvokta naM. 16) 7. AkAzamAM vartatAM ke prakAzamAna' traNa chatra hoya. (naM. 19) 8. prakAzamAna be zveta cAmara hoya. (naM. 17) 9. AkAza jevA svaccha sphaTika ratnanuM pAdapITha sAthenu siMhAsana hoya. (naM.18) 10. atyanta UMco, nAnI nAnI hajAro patAkAothI suzobhita indradhvaja bhagavAnanI AgaLa cAle. (naM. 20) 11. jyAM jyAM bhagavAna UbhA rahe te bese tyAM tyAM yakSanikAyanA devo patra, ___puSpa ane pallavathI lacI paDeluM ane chatra, dhvajA, ghaNTA temaja patAkAothI suzobhita azokavRkSa race che. (naM. 24) 12. mastakathI thoDAka pAchaLanA bhAgamAM prabhAmaNDala sarjAya che ke je andhakAramAM paNa daze dizAone prakAzita kare che. (naM. 7) 13. jamIna samatala ane ramaNIya banI jAya che. (X) 14. kAMTA UMdhA thai jAya che. (naM. 25) 15. Rtuo anukUla banI jAya che. (naM. 34) 1. atre 'AgAsagaM' zabdanA A be artho TIkAmAM sUcavAyA che. 2. atre mULamAM 'jakkhA devA' pATha che, tene anusarIne A artha lakhyo che, TIkAkAra bhagavante to 'takkhaNAdeva' ovo pATha svIkArIne 'tatkSaNameva' ovo artha ko che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 anusandhAna-57 16. zItala, sukhada ane surabhita pavanathI cAre bAjunI aMka yojana jeTalI jamIna svaccha thai jAya che. (naM. 28) 17. jhINAM phorAM vALI vRSTi dvArA dhULa, rajakaNa va. dUra thai jAyache. 1 18. jalaja ane sthalaja, pAMca varNanA ane Urdhvamukha puSpono jAnupramANa Dhagalo thAya che. (naM. 31) 19. amanojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gandhano abhAva thAya che. (X) 20. manojJa zabda, sparza, rasa, rUpa, ane gandhano prAdurbhAva thAya che. 2 (X) tyArabAda bhagavAnanA anya vyaktio para ke prakRti para prabhAva darzAvanArA 14 atizayo samavAyAGgajImAM noMdhAyA che 21. bhagavAnano svara hRdayAhlAdaka ane yojanagAmI hoya. 22. bhagavAna ardhamAgadhI bhASAmAM dezanA Ape. 23. te ardhamAgadhI bhASA Arya ane anArya manuSyo, pazu, pakSI, sarIsRpa - sarvene potAnI hitakArI, kalyANakArI ane sukhada bhASApaNe pariName. (dezanAne lagatA A traNe atizayono samAveza atyAre eka ja atizayamAM karavAmAM Ave che. (juo naM. 6) 24. pUrve jeone vera baMdhAyeluM che tevA devo, asuro, nAgakumAro, suparNakumAro, yakSo, rAkSaso, kiMnaro, kiMpuruSo, garuDo, gandharvo ane mahorago; arhatnA caraNomAM prazAnta mana vALA thaine dharma sAMbhaLe che. (naM. 9) 25. anyatIrthiko paNa bhagavAnane vandana kare che. 4 (X) 26. anyatIrthiko bhagavAnano prativAda nathI karI zakatA. (X) 1. TIkAkAre A atizayane 'gandhodakavarSA' ovA nAme oLakhAvyo che. 2. TIkAkAra jaNAve che ke A 19-20 atizaya bRhadvAcanA mujaba che. svasammata atizayo Ache 19. bhagavAna jyAM bese te sthAna kAlAguru va. dhUpanI sugandhathI maghamaghAyamAna banI jAya che. 20. bhagavAnanI be bAjuo be yakSo cAmara DhALe che. 3. TIkAkAra 'suvaNNa'no artha 'jyotiSika' ane 'garula' no artha 'suparNakumAra' kare che. 4. TIkAkAre A be atizaya mATe AvI noMdha karI che - "bRhadvAcanAyAmidamanyadatizayadvayamabhidhIyate" paNa AvI noMdha karyA pachI anya vAcanAmAM A benI jagyAo zuM hatuM te darzAvatA nathI.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 101 27. upadrava na thAya. (naM. 10) 28. mAri na thAya. (naM. 11) 29. potAnA dezanI rAjasattA upadravakArI na bane. 30. anya dezanI rAjasattA upadravakArI na bane. (banne maLIne naM. 15) 31. ativRSTi na thAya. (naM. 12) 32. anAvRSTi na thAya. (naM. 13) 33. durbhikSa na paDe. (naM. 14) 34. pUrve udbhavelI vyAdhio zIghra zAnta thai jAya. (naM. 8) uparanI tulanA parathI jaNAze ke atyAre varNavAtA atizayomAMnA 8 atizayo naM. 5, 21, 22, 23, 26, 27, 29 ane 33 prAcInakAle (kama se kama samavAyAGganI vIra ni.saM. 980mAM thayelI saMkalanA sudhI to) 34 atizayomAM nahotA ja gaNAvAtA. A atizayo 34 atizayanI gaNatarImAM kyAre sthAna pAmyA te nizcitapaNe to kahevU muzkela che, paNa vikramanI 11mI sadI pachInA granthomAM A atizayo, je rocaka varNana maLe che te jotAM A pravRtti bahu vahelI cAlu thaI haze te anumAnI zakAya che. joke vikramanI 1112mI sadI sudhI navA navA atizayo sarjAvAnI prakriyA cAlu hatI tema zrI abhayadevasUrijIo 19-20mA atizaya tarIke darzAvelI taddana navI vAto parathI jANI zakAya che. teo svayaM jaNAve che ke "ete ca yadanyathA'pi dRzyante tanmatAntaramavagantavyam / " Ano saMketArtha e hoI zake ke arhanI navanavI vibhUtio bhakti-bahumAnapUrvaka kalpavAnI prakriyA tyAre pUrajozamAM cAlu hoya. samavAyAGgajImAM A atizayo, koI vibhAgIkaraNa nathI karavAmAM Avyu. TIkAkAra bhagavante 2-5 atizayone bhavapratyayika, 21-34 ane 12prabhAmaNDalane karmakSayajanya ane zeSa 15ne devakRta gaNAvyA che. pAchaLathI A devakRta atizayonI saMkhyA vadhArIne 19 karavAmAM AvI ane tene lIdhe keTalAka karmakSayajanya atizayone kAM to bhegA karI devAmAM AvyA kAM to bAkAta karavAmAM AvyA.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 anusandhAna-57 A samagra sandarbhe vicAratAM ama lAge che ke AgamonI racanAkAle arhatnuM varNana vAstavikatAne anulakSIne thatuM hatuM, teone anya manuSyotIrthapravartako karatAM viziSTa koTinA avazya jaNAvAtA hatA, teonI pAse devonuM AvAgamana paNa varNavAtuM hatuM, paNa o badhuM oka hada sudhI sImita hatuM. pAchaLathI jema bauddhAdi anya paramparAonI jema jaina paramparAmAM paNa tevA dezakAlane anulakSIne arhatnuM camatkArika varNana AraMbhAyuM hoya. laukika, camatkArika, vAto-varNanothI aMjAyelA lokone AvarjavA mATe tema karavU jarUrI paNa hazeja. A varNana mATe arhatnI vividha vilakSaNa vibhUtione 34 atizayomAM sthAna ApavAmAM Avyu, aTaluM ja nahIM paNa samAvAyAGga jevA AgamamAM AvA 34 atizayo varNavAyA che oma paNa jaNAvavAmAM Avyu.1 keTalAka atizayonuM samavAyAGgamA je svarUpa hatuM tenA karatAM ghaNuM juduM varNana, paNa karavAmAM Avyu. jemake- indradhvaja ke siMhAsananA varNanamAM AvatA 'AgAsagaM' zabdano artha taddana judo hato, (prakAzaka) one badale indradhvaja ane siMhAsana (AkAzagAmI) AkAzamAM addhara rahe che' avo artha karavAmAM Avyo. mAri, durbhikSa va.nA nivAraNanI maryAdA 25 yojanathI vadhArIne 125 yojananI karavAmAM AvI. 'bhagavAnanI dezanA badhA verajhera vIsarIne okasAthe sAMbhaLe' ovA atizayane sthAne 'bhagavAnanA sthAnathI 125 yojana sudhI koIne vera-virodha na rahe' avo atizaya prarUpAyo ke jenI mahAvIrasvAmInA jIvanamA banelI keTalIye ghaTanAo sAthe visaMgati Ave che. ante, zvetAmbara paramparAnI 34 atizayanI prarUpaNA sAthe tulanA mATe digambara paramparAne mAnya 34 atizaya tiloyapaNNattine AdhAre joizuM.. janmajAta 10 atizaya- 1. svedarahitatA 2. nirmalazarIra 3. dUdha jevU zveta rudhira 4. vajraRSabhanArAcasaMghayaNa 5. samacaturasrasaMsthAna 6. anupama rUpa 7. nRpacampaka jevI uttama gandha 8. 1008 uttamalakSaNa 9. ananta bala 1. "cAra atizaya mULathI, ogaNIza devanA kIdha / karma khapyAthI agyAra, cotrIza ema atizayA samavAyAMge prasiddha / " A gAthAmAM varNavAyA pramANe samavAyAGgajImAM atizayo na hovA chatAM amane samavAyAGganI sAkhathI ja pramANita karAya che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 103 10. hita, mita ane madhura bhASaNa. karmakSayajanya 11 atizaya- 11. cAre dizAmAM 100 yojana sudhI subhikSa 12 AkAzagamana 13. hiMsAno abhAva 14. bhojanano abhAva 15. upasargano abhAva 16. badhAnI sAme sanmukhatA 17. paDachAyo na paDavo 18. nirnimeSa dRSTi 19. vidyAsiddhatA 20. nakha ane roma na vadhavA 21.18 mahAbhASA ane 700 kSudrabhASA yukta divyadhvani. devakRta 13 atizaya- 22. vano phala phUlathI lacI paDe 23. kAMTA, retI va. dUra karanAro sukhakArI pavana vAya che. 24 vairabhAvano nAza thAya che. 25. jamIna svaccha ane ratnamaya banI jAya che. 26. meghakumAro sugandhi jalano chaMTakAva kare che. 27. vaikriya sasya devo banAve che. 28. badhA ja jIvone Ananda thAya che. 29. vAyukumAro zItala pavana calAve che. 30. kUvA-taLAva nirmala jalathI bharAI jAya che. 31. AkAza nirmaLa thai jAya che. 32. rogo nAza pAme che. 33. yakSendronA mastaka para rahelA ane kiraNothI ujjvala cAra dharmacakrane joine lokone Azcarya thAya che. 34. bhagavAnanI cAre tarapha 56 suvarNakamala, 1 pAdapITha temaja vividha prakAranAM pUjana dravyo hoya che. (jainendrasiddhAntakoza-1, pR. 137) (3) AdinAthastava (te dhannA...) vize anusandhAna-24, pR. 1-3mAM 'te dhannA jehiM diTTho si', Avartana dharAvatuM AdinAtha prabhunu atyanta bhAvavAhI stotra chapAyuM che. A stotrane oka hastaprata sAthe meLavI jotAM keTalAka pAThAntaro maLyA te atre noMdhavAmAM Ave che. ___ * mudrita-vAcanA ane hastaprata-vAcanAnA gAthAkramamA 7mI gAthAthI nIce mujaba bhinnatA che.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 gAthA raMjato vaNarAI namivinamI rAyANo gayapura seyaMsarAiNo addhaterasakoDIo chaTThaThThamadasamaduvAlasehiM laMbatabAhujuyalo taha purimatAlanayare paumesu ThaviacalaNo tiasAsuramajjhagao te dhannA kayapunnA dhannehiM tumaM dIsasi micchattatimiravAmo. 15 16 17 18 19 * hastaprata-vAcanAmAM be gAthA vadhAre che.* aTThAvayaMmi sele gAthA-17 mu.kra. 7 8 9 10 11 12 13 14 gAthA 21 anusandhAna-57 ha.kra. 10 7 11 12 8 9 13 14 15 19 20 16 18 "baMdhavarahiyANa puNo, saraNavihINANa dehataviyANa / jakkhAhi pIDiyANaM, jiNiMdavarasAsaNaM saraNaM // " "diTTho si jehiM sAmiya jeNa na diTTho si tihuNAdo / tANa bhavakoDidulaho maNuabhavo niSphalo jAu ||" * mudrita - vAcanAnI vIsamI gAthAmAM be gAthAnAM caraNonI bheLaseLa thai gai che. hastapratamAM nIce mujaba pATha che : "ia cavaNa - jamma - nikkhamaNa - nANa- nivvANakAlasayaMmi / jehiM sayaM ciya diTTho te dhanna supunnayA purisA // iya saMthuo si jiNavara ! daDhamUDhaayANaeNa hiyaeNa / taM kuNasu nAbhinaMdaNa ! puNo vi jiNasAsaNe bohI (hiM) ||" * jo ke A banne gAthA pAchaLathI umerAI hovAno sambhava che. *A pATha pramANe anI pahelAnA 'sumaMgalAsunaMdAe'ne sAmAsika pada gaNavuM paDe.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 105 ha.vA. * keTalAMka pAThAntaro - gAthAkra. mu.vA. (mudrita) bAlattaNimi devI tiasalogaMmi mihuNanarehiM jagaggurU mahima0 sibiavimANArUDho dikkhasamayaMmi siddhatthavaNaM te dhannA taha nAhamallINA vaMchiyariddhi te dhannA jehiM diTTho si gayapura seyaMsarAiNo viharaMto 0koDIo mukkA sura0 tavaMto 0mahimA gahio paumesu ThaviacalaNo te dhannA kayapunnA kevala(lla?)nANasamaye ahannehiM bAlattaNami devIi tiasalorohiM mihuNehiM puNo jagagurU 0mahama0 sibiyAvimANarUDho dikkhakAlaMmi siddhatthavaNe vanavAse tuha deva ! saMlINA icchiyariddhi garuANa na nipphalA sevA gayapuranayare sijjaMsarAyaNo pAraMto 0koDI mukkA u sura0 caraMto 0mahimAi gao paume calaNa ThavaMto viharato sukayatthA kevalanANasamaggo ahammehiM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 jayanAha Iya nAha ummIlIUNa umi(mmi)lliUNa caudasabhatteNa mukkhamaNupatto dasahiM sahassehiM samaNasahio dasahi sahassehi samaM nivvANagamaNakAle 0ayANeNa bhattie 0ayANaeNa hiyaeNa AmAM ghaNe ThekANe mudrita pATha karatAM hastapratano pATha vadhu upayukta che. paNa sambhava che ke mudritavAcanA o mULa vAcanA hoya ane mULa vAcanAmAM pAchaLathI ucita pheraphAra karavAmAM AvyA hoya ane hastaprata o parivartita vAcanA dharAvatI hoya.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 107 svAdhyAyaH vizeSAvazyaka mahAbhASyano svAdhyAya krtaaN...| [vizeSAvazyaka bhASya, vAMcana-svAdhyAya karatAM jaDelAM zuddhisthAnonI noMdha prAyaH cAra ke pAMca hissAmA agAU 'anusandhAna'mAM ApelI che. chellI noMdha 36mA aMkamAM hatI. tyArabAda chellI noMdha ApavAnI rahI gaI, te A aMkamAM ApavAmAM Ave che.] vizeSAvazyakabhASya - zuddhipatraka paMkti 11 576 576 1 26 577 577 580 581 581 584 585 azuddha Natthi o ahavosappu-sappi0 esA va cUo'cUo vA 0vastrAdibhirbAhya sammattaM ti supatthio nao kasa bhavo Au nokarmadravyakaSayA bhiuDIbhaMgurA0 0jIvajjIvANu0 puSpaM phalaM0 0zodhanarUpaupAdAnasAdhanaH namo'rahA niruktasamaya zuddha Natthi u ahavosappu-ssappi0 esA vA cUo acUo vA 0vastrAdirbAhya0 samattaM ti suppatthio tao kasaM bhavo Ao nokarmadravyakaSAyA bhiDaDibhaMgurA0 jAvajjIvANu0 puppha kalaM0 0zobhanarUpaapAdAnasAdhanaH namo arahA niruktasambhava 585 34 28 585 586 587 588 588 589 589 11
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 anusandhAna-57 589 589 589 590 * * * * * * * * * * 590 590 591 592 592 592 * 593 38 eyA api aNumuyaMto hRdayamanumuJcan puNabbhavo pagaraNaM kahaM na piMDayattho bahuvArA sthityanubhavAdibhi0 neraiesu uvavajjai evaMvidhAsiddhA0 lezyAvizeSAzle0 sthityanubhavAdinA0 so'kaya0 chammAsamukkosa0 AvajjIkaraNamajjhei samutthAtAzeSakriyA0 zIlesyezaH 'tanurohAraMbhAo' vi jJANammi' 0pradezAMtsvaspRza0 tasyAvaraNakSaye sAgarova0 niSiddhe tadyauga0 -nANANamaNuoge -parinivRttAdi0 kiM sAgarovautte 0payogopaSukta0 -'NagAraya 593 595 595 596 597 597 597 599 599 599 etA api aNummuyaMto hRdayamanunmuJcan puNabbhava pegarayaNaM kaha na piDayattho bahU vArA sthityanubhAgAdibhi0 neraiesu neraie uvvajjai evaMvidhasiddhatvA0 lezyAvizeSazle0 sthityanubhAgAdinA0 so akaya0 chammAsukkosa0 AvajjIkaraNamabbhei samucchinnAzeSakriyA0 zIlasyezaH 'taNurohAraMbhAo' vi jhANammi' pradezAMstvaspRza0 0tasyAvaraNadezakSaye sAgArova0 niSiddhe kimiti tadyauga0 -nANANamaNuvaoge -parinirvRtAdi0 kiM sAgArovautte 0payogopayukta0 -'NAgAraya 17 36 601 601 604 605 606 606 40 15
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 606 609 609 5 610 13 610 15 610 20 610 25 610 36 610 41 612 31 614 5 616 27 616 33 616 33 616 35 616 36 617 6 617 30 618 7 618 12 618 17 619 25 619 33 620 24 621 16 621 34 621 35 621 36 622 31 33 4 OSnAhAraka' bhASaka0 jaha tesalA0 0 niravekakkhaM vihiyassA 0 vihitasya ca vihitasyA'va0 bodiccAo atthIsIyajjhAro0 astyRSyadhyAro 0 ghaTAkArapariNAmavAMzca sokkheNa saMkSepakAraNavazAt viziSTasya phalasiddhiH dvividhanamaskaraNa0 0skArakRttvAt vistarastu * suddhihe nikkamaNakAle teNAyariyAI kamo te visese AyariyAiu 0mAtmahitabhAvasaMvarA0 apariggahAo nanvayamanukto0 dANAiparANu0 tasyAharati ahiMto vA tahAhArI * visuddhaUo - 'nAhArakabhASaka0 jaha te salA0 0 niravekkhaM vihayassA 0 vihatasya ca vihatasyA'va0 boMdiccAo atthIsIpabbhAro0 astISatprAgbhAro0 ghaTAkAraH pariNAmavAMzca so kena saMkSepaH kAraNavazAt viziSTaphalasya siddhiH dvividhanamaskArakaraNa0 0skAratvAt vistaratastu 0 suddhiheU nikkhamaNakAle teNAyariyAikamo te'vasese AyariyAio 0mAtmahitaparijJAbhAvasaMvarA0 apariggahao nanvayamayukto0 dANAi parANu0 tasyApaharati adito va tadAhArI 109 0 visuddhiheuo O
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 623 9 623 30 625 27 626 3 626 10 626 13 5 627 627 627 10 627 11 628 7 628 7 629 24 629 36 633 6 634 13 636 7 636 27 637 10 637 14 637 20 637 27 638 3 640 3 640 640 642 5 30. 5 sarvasvaharaNaM paraprasAdanArthaM 8 tahaveha bhukte yo0 parigrahAdeva dharmaH bahu- muNi0 niyattho vajjhatthAlaMbaNa0 duibhAvao taNudobbalAi0 vi dhammao 0vosaggo 0nusArato hInA DukkiyaM iha yat paJcA0 bhavadyuktita vigacchad vigatam 0 mubhayaM svasthitimAnaM tarItuM sA'ssAntamuhuttaM vaikriyazarIrazATasya cAntare duviho 'ntaraMtiyaM jaghanyamantarmuhUrta ajIvANaM suyakaraNaM suyA0 zrutAbhidhAnaM ca 14 uttI o iha savvahA anusandhAna-57 sarvasvAderharaNaM kimiti paraprasAdanArthaM taha caiva bhukte bhakte yo0 parigrahAdeva svIkArAdeva dharmaH baDu- muNi0 niyayattho bajjhAlaMbaNa0 dUrAibhAvao taNudobballAi 0 vidhammao * vosagge 0nusArato'hInA 0 Dukiya iha SaTpaJcA0 tAvadyuti vigacchad avigatam 0mubhayasya sthitimAnaM tu tarItuM sADassantamuttaM vaikriyazarIrasya zATasya sarvazATasya cAntare duviho 'taraMtiyaM jaghanyamantaramantarmuhUrta. ajjIvANaM suyakaraNaM nosuyA0 nozrutAbhidhAnaM ca uttI u iya savvahA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 111 643 644 644 645 646 647 seggahaM 647 647 648 648 648 648 648 649 650 650 651 652 653 k : : : : : : k ng * * * * * * * * * * * jahavA jaha vA avacchinna avyavacchinna keNa keyaM keNa kayaM taoNnyadUSaNam tInyad dUSaNam 0statsampat prApti0 0statsampatprApti0 evAdhItasAmAyikatvAt evAdhItasAmAyikasUtratvAt khittAIsu supasatthesu khittAisu suppasatthesu palitatrika0 parikartita0 saggahaM segrahaM ca grahA0 sagrahaM ca krUragrahA0 guNa-davva-pajjavehiM davva-guNa-pajjavehiM -pratipAta -praNipAtaryathAsaMkhyaM 'samyag ryathAsaMkhyaM 'sthiraparicitaM hoI suyanANaM hoi suyanANaM kaNaM kayaM keNa kayaM kIrai to teNa saddeNa kIrai teNa tu saddeNa 0sAmAyikaprastAve'pi ____0sAmAyikasadbhAve'pi tisahAvo tissahAvo kintu 'bhadanta' kintu 'bhajanta' bhajate sevate bhajati sevate sa ceha sa caivaM 0tapoguNadIptyeti 0tapoguNadhutyeti teNaM to teNaMto bhagavanta-bhavanta- bhagavanta-bhavAntagurukulavAse vasaM gahatthaM gurukulavAsovasaMgahatthaM gurukulavAse vasan grahArthaM gurukulavAsopasaMgrahArthaM yasmAdabhizayyAyAM dvitI- yasmAdabhizayyAyAM-pratizayyAyAM dvitIkaipayA 653 653 654 654 655 * * * * 655 655 655 25 655 27 kayapayA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 anusandhAna-57 28 31 655 655 656 656 656 656 656 656 655 gRhyeta 657 657 657 657 657 657 657 658 658 661 663 665 dApa hApabhadantazca yasmAt bhadantazabdazca yasmAt viNayapADivatti0 viNayapaDivatti0 tadaNApucchAI tadaNApucchAe viNaovayAramaNassa viNaovayAra mANassa vinayopacAramanaso bhajanA vinayopacAraH mAnasya bhaJjanA -'saMvannayA 0'savannayA nisIhiyAo nisIhiyAi parasparamasaMpannatA0 parasparamasapatnatA pattamalakkhaNa0 ettamalakkhaNa0 viraI o viraIo viratirgamyate viratergamyate gRhyate yogaviratistu yogavirateH teNa sAmAo teNa va tti sAmAo tatrAyastena sAmAyaH tatrAyastena sAmAyaH kaivahaM kaivihaM pradhAnatarAdeze pradhAnatareSu jIvajjIvaM jAvajjIvaM jAvajjIvAi jAvajjIvAe ityAdinaiva viyavena ityAdinaiva sUtrAvayavena karaNakaraNAdi0 karaNAdi0 tiviheNa tti tiviheNa natthi nipphattIe0 nijjuttIe0 pratyAkhyAnadoSA0 pratyAkhyAnabhaGgAdidoSA0 miccAigahaNAo 0miccAivayaNAo kAlatrayagataH samasta0 kAlatrayagatasamasta biiyAigArA0 biiyAhigArA0 tasyAnyatvam tasyetyuktam w 665 667 667 668 669 669 669 669 22
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 670 9 671 3 671 4 671 12 671 24 671 30 671 38 673 23 673 24 674 2 674 28 674 35 674 14 675 30 676 5 677 2 678 31 tasyAtIta0 kAraNA'numataya / vAryante nAmavidhayo purA purvaM jAnivat vizeSavadevaM vyAso tatraikArthA0 0visesapayatthAya0 kiMva arthata jIvAdyavinA0 tarIuM sarvarUpatayA proktaM -brahmavRtA0 tasyeti kAraNAnumatayaH / nivAryante nAma vidhayo purA pUrvaM kA nivattI vizeSavadeva nyAso tatraivArthA0 0visesapatthAra0 kiMtha arthyata bIjAdyavinA0 tariuM tattvarUpatayA pUrvoktaM - brahmavratA0 113
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 anusandhAna-57 vihaMgAvalokana - upA. bhuvanacandra adyAvadhi apragaTa ane caritrasAhitya mATe atyanta mahattvapUrNa evI eka racanA- RSimaNDalastava-anusandhAnanA 56mA aMkamAM prakAzana pAmI che. AnI hastaprati tADapatrIya che ane zrI puNyavijayajI mahArAjanA anumAna pramANe 12mA zatakanA uttarArdhanI che. racanA to te pUrvenI hoya. AthI te ochAmAM ochA 800 varSa pahelAMnI Thare che. kRtino viSaya pUrva maharSionAM nAmakIrtana ane guNakIrtanano che. vartamAnamAM jemanAM nAmo vIsarAi gayAM che tevA keTalAka mahAmunionAM nAma AmAM jovA maLe che ane keTalAka bahu jANItA mahAmunionA jIvana vizenI keTalIka navI vAto paNa AmAM che. sampAdaka zrI zIlacandrasUrijIe samagra kRtinuM avalokana karIne rasaprada vigato tAravI ApI che. mAtra saMzodhaka vidvAnoe ja nahi, sarva sAdhu-sAdhvI varge A kRti vAMcavA-vicAravA jevI che. AnA vAcanathI preraNA maLaze ane itihAsa-paramparA-saMzodhananI bAbate prakAza paNa maLaze. samayanA pravAha sAthe itihAsa bhUlAya che ane kyAMka kalpanAnA raMgo temAM pUrAya che e vAta AvA dastAvejI AdhAronA parizIlanathI ja samajAya che. prAcIna sAhityanA adhyayana-parIkSaNa-saMzodhananI upayogitA A ja che. A adbhuta kRtinA prakAzana badala zrI zIlacandrasUrijIne zatazaH dhanyavAda. kRtino pATha zuddha che. gAthA 252 ane 253mAM kIDAhiM zabda cheje 'kIDIhiM' hovAno saMbhava che. 251mI gAthAmAM 'kIDIhi' 'zabda maLe ja che. hastapratomAM dIrgha IkAravALo akSara kyAreka AkArAnta hovAno bhAsa karAve cheDI akSara DA rUpe vaMcAyo hoya evaM banI zake. gA. 257mAM 'aggIya' che tyAM 'aggIe' hovU ghaTe. 'e' 'ya' rUpe vaMcAyo hoya. gAthA 235mAM 'tavayeya' chapAyuM che tyAM 'tavateya' pATha ThIka lAge. ratnAkarasUrinI eka navI racanA- 'raivatakAdrimaNDana nemijinastotra' tenA anuprAso ane lAlityathI haThAt 'ratnAkarapaJcaviMzatikA', smaraNa karAve che. 108 vAra 'saMvara' zabdano jemA prayoga thayo che te 'abhinandana jinastotra' camatkRtivAlI racanA che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 115 sopArakapattana (hAlatuM ThANe jillA- nAlA-sopArA) eka mahattvanuM nagara hatuM ema vAraMvAra maLI AvatA aitihAsika ullekho parathI jaNAya che. hAlamAM tyAM koI prAcIna jinAlayanA avazeSo paNa nathI, paraMtu pUrve tyAM bhavya tIrtharUpa jinAlaya hatuM ema stotrasAhitya ane anya ullekho parathI siddha thAya che. Aje tyAM eka bhagna killo che, eka moTo TiMbo che. e TiMbA nIce avazeSo hoya paNa kharA. prastuta aMkamAM sopAraka nagaranA AdinAtha prabhunI stavanArUpa be kRtio prakAzita thaI che. sampAdakoe sopArakanagara sambaddha mAhitInI pUrti karavA sAthe kRti tathA kartA vize UhApoha paNa ko che. bIjI kRti'sopArAvijJaptikA'mAM sopArakanagaranI AsapAsa vanazrInI vipulatAnuM varNana je thayuM che vAstavika che. A paMktionA lekhakanuM bacapaNa nAlAsopArAmAM vItyu che. keLAMnI vADIo ane karamadAMnAM jhuMDa puSpaLa pramANamAM tyAre paNa hatA. be stutinI zrI guNavinaya kRta TIkA sundara che. sampAdakoe abhayadevasUri kharataragacchanA na hatA evA vidhAnanA TekAmAM eka prAcIna pratimAlekha TAMkyo che paraMtu te lekhavALA pratimAjI kyAMnA che athavA kyA pustakamAMthI e lekha uddhRta ko che te noMdhyuM nathI- je noMdha ApavI jarUrI gaNAya. _amadAvAdamA TaMkazALa vistAramA AvelA zreyAMsanAtha bha0 nA jinAlayanA nirmANa-pratiSThAno aitihAsika rAsa bahu rasaprada che. zeTha haThIsiMha-zeThANI harakuMvara jevA zrAvakonI bhAvanA, aizvarya, mobho vagerenI temaja amadAvAdanI tyAranI paristhiti, kampanI sarakArano vahIvaTa vagerenI jANakArI AmAM maLe 'guNakittva SoDazikA' vyAkaraNapremIo mATe rasathALa samAna che. 'mUrIbAi teramAso'mAM eka tyAgI-tapasvI AryAnA sundara guNagrAma jovA maLe che. mAsa 11,ka. 4mAM 'sarpanuM khokhaM' zabda che, sampAdikAe, teno artha 'sarpanI kAMcaLI' ko che, paraMtu eno artha 'sAparnu khokhaluM thaI gayeluM zarIra' evo karavo joIe ema lAge che. ___'prakIrNa stavano'mA antima stavanamA 'cirayachi' zabda che, teno artha kIramajI (eka jAtanuM kApar3a) evo lakhyo che. A ja stavananI eka anya prata te pachI maLI temAM 'ciramaThi' zabda che. maganabhAI desAInA 'hindI-gujarAtI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 anusandhAna-57 zabdakoza'mAM 'cirami' zabda che jeno artha 'caNoThI' tyAM Apelo che. stavanamAM A artha saMgata paNa thAya che. AthI ciramaThi = caNoThI nakkI thAya che. munizrI trailokyamaNDanavijayajIno zAstrIyaviSaya parano abhyAsalekha'darzana vize vicAraNA' ekAgratApUrvaka paThana mATe bAdhya kare che. munizrInI tAttvika viSaya paranI pakaDa prazaMsanIya che. AvA gambhIra lekhamAM carcita viSayano sAra saMkSepa lekhanA ante ApavAnI eka paripATI che je sAmAnya vAcaka mATe upakAraka che. tarko ane niSkarSone saMkSipta rUpe tAravIne lekhanA cheDe mUkavAthI carcita viSaya vAcakanA manamAM sthira thAya che. munizrIne vinaMti ke AgAmI lekhomAM A paripATI apanAve. jaina derAsara nAnI khAkhara-370435 ji. kaccha, gujarAta
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 117 vikramAditya kI aitihAsikatA jainasAhitya ke sandarbha meM - DaoN. sAgaramala jaina bhAratIya itihAsa meM avantikAdhipati vikramAditya kA eka mahattvapUrNa sthAna hai / mAtra yahI nahIM, unake nAma para pracalita vikrama saMvata kA pracalana bhI lagabhaga sampUrNa deza meM hai| lokAnuzrutio meM bhI unakA itivRtta bahucarcita hai| paravartI kAla ke zatAdhika grantho meM unakA itivRtta ullekhita hai / phirabhI unakI aitihAsikatA ko lekara itihAsajJa Aja bhI kisI nirNayAtmaka sthiti meM nahIM pahuMca pA rahe hai| isake kucha kAraNa hai- prathama to yaha ki vikramAditya biruda ke dhAraka aneka rAjA hue hai ataH unameM se kauna vikrama saMvata kA pravartaka hai, yaha nirNaya karanA kaThina hai, kyoMki ve sabhI IsA kI cauthI zatAbdI ke yA usake bhI paravartI hai / dUsare vikramAditya mAtra unakA eka biruda hai, vAstavika nAma nahIM hai / dUsare vikramasaMvata ke pravartaka vikramAditya kA koIbhI abhilekhIya sAkSya 9vIM zatI se pUrva kA nahIM hai / vikrama saMvata ke spaSTa ullekha pUrvaka jo abhilekhIya sAkSya hai vaha I. san 841 (vikramasaMvat 898) kA hai| usake pUrva ke abhilekho meM yaha kRtasaMvata yA mAlava saMvatake nAma se hI ullekhita hai / tIsare vikramAditya ke jo navaratna mAne jAte hai, ve bhI aitihAsika dRSTi se vibhinna kAloM ke vyakti hai| vikramAditya ke nAma kA ullekha karanevAlI hAla kI gAthAsaptazatI kI eka gAthA ko chor3akara koIbhI sAhityika sAkSya navIM-dasavIM zatI ke pUrva kA nahIM hai / vikramAditya ke jIvanavRttakA ullekha karanevAle zatAdhika grantha hai, jinameM pacAsa se adhika kRtiyA~ to jainAcAryoM dvArA racita hai| unameM kucha grantho ko chor3akara lagabhaga sabhI bArahavIM-terahavIM zatI ke yA usase bhI paravartI kAlake hai / yahI kAraNa hai ki itihAsajJa unake astitva ke sambandha meM sandigdha hai| kintu jaina srotoM se isa sambandha meM vikramAditya jo sUcanAe~ upalabdha
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-57 hai, unakI vizvasanIyatAko pUrI taraha nakArA bhI nahIM jA sakatA hai / yaha satya hai ki jainAgamoM meM vikramAditya sambandhI koI bhI ullekha upalabdha nahIM hai / jainasAhitya meM vikramasaMvata pravartaka vikramAditya kA sambandha do kathAnakoM se jor3A jAtA hai - prathama to kAlakAcArya kI kathA se aura dUsarA siddhasena divAkarake kathAnaka se / isake atirika kucha paTTAvaliyoM meM bhI vikramAditya kA ullekha hai / unameM yaha batAyA gayA hai ki mahAvIra ke nirvANa ke 470 varSa pazcAt vikrama saMvata kA pravartana huA aura yaha mAnyatA Aja bahujana sammata bhI hai / yadyapi kahIM 466 varSa aura 45 dina pazcAt vikrama saMvata kA pravartana mAnA gayA hai / tiloyapaNNatti kA jo prAcInatama (lagabhaga-pAMcavI - chaThThI sadI) ullekha hai / usameM vIranirvANa ke 461 varSa pazcAt zakarAjA huA aisA jo ullekha hai usake AdhAra para yaha tithi adhika ucita lagatI hai- kyoMki kAlaka kathAke anusAra bhI vIranirvANa ke 461 varSa pazcAt kAlakasUrine gardabhilla ko sattA se cyuta kara ujjainI meM zaka zAhI ko gaddI para biThAyA aura cAra varSa pazcAt gardabhilla ke putra vikramAdityane unheM parAjita kara punaH ujjaina para apanA zAsana sthApita kiyaa| dUsarI bAra punaH vIranirvANa ke 605 varSa aura pAMca mAha pazcAt zakone mathurA para apanA adhikAra - zaka zAsanakI nIva DAlI aura zakasaMvat kA pravartana kiyA / isa bAra zako kA zAsana adhika sthAyI rahA / isakA unmUlana candragupta dvitIyane kiyA aura vikramAditya kA biruda dhAraNa kiyA / merI dRSTimeM ujjainI ke zaka - zAhI ko parAjita karanevAle kA nAma vikramAditya thA, jabaki candragupta dvitIya kI yaha eka upAdhi thI / prathama ne zako se zAsana chInakara apane ko 'zakAri' biruda se maNDita kiyA thA / kyoMki zakoM ne usake pitA kA rAjya chInA thA ataH usake zaka ari yA zatru the ataH usakA apane ko 'zakAri' kahanA adhika saMgata thA / dUsare vikramAdityane apane zaurya se zakoM ko parAjita kiyA thA ataH vikrama = pauruSa kA sUrya thA / 118 yadyapi nizIthacUrNi meM kAlakAcArya kI kathA vistAra se upalabdha hai kintu usameM gardabhilla dvArA kAlaka kI bahina sAdhvI sarasvatI ke
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 apaharaNa, kalakAcArya dvArA sindhudeza (parisakUla) se zako ko lAne garda bhilla kI gardabhI vidyA ke viphala kara gardabhilla ko parAjita kara aura sarasvatI ko mukta karAkara punaH dIkSita karane Adi ke hI ullekha hai / usame vikramAditya sambandhI koI ullekha nahIM hai / jainasAhitya meM vikramAditya sambandhI hameM jo racanAe upalabdha hai unameM bRhatkalpacUrNi (7vI zatI) prabhAvaka caritra (1237 i.), prabandhakoza (1339), prabandha cintAmaNi (1305 I.), purAtanaprabandhasaMgraha, kahAvalI (bhadrezvara), zatruJjaya mahAtmya, laghu zatruJjayakalpa vividhatIrthakalpa (1332), vidhikaumudI, aSThAhnikavyAkhyAna, duSamAkAlazramaNa saMghastuti, paTTAvalI sAroddhAra, kharataragacchasUri paramparA prazasti, viSApahArastotra bhASya, kalyANamandira stotra bhASya, saptatikAvRtti, vicArasAraprakaraNa, vidhikaumudI, vikramacaritra Adi aneka grantha hai, jinameM vikramAditya kA itivRtta kiJcit bhinnatAoM ke sAtha upalabdha hai / kheda mAtra yahI hai ye sabhI grantha prAya: sAtavIM zatI ke pazcAt ke hai | yahI kAraNa hai ki itihAsajJa inakI prAmANikatA para saMzaya karate haiM / kintu AcArya hastImalajI ne dasa aise tarka prastuta kiye hai, jisase inakI prAmANikatA para vizvAsa kiyA jA sakatA hai / unake kathana ko maiMne apanI zabdAvalI Age prastuta karane kA prayatna kiyA hai / (dekhe - jainadharma kA maulika itihAsa khaNDa 2 pR. 545-548) I 119 (1) vikramasaMvata Aja dosahasrAbdiyoM se kucha adhika kAla se pravartita hai Akhira isakA pravartaka koI bhI hogA - binA pravartaka ke isakA pravartana to sambhava nahIM hai aura yadi anuzruti use 'vikramAditya' (prathama) se joDatI hai to use pUrI taraha asvIkAra bhI nahIM kiyA jA sakatA hai I merI dRSTi meM anuzrutiyA~ kevala kAlpanika nahIM hotI hai / (2) vikramAditya se sambandhita aneka kathAe~ Aja bhI janasAdhAraNa meM pracalita hai, unakA Akhira koI to bhI AdhAra rahA hogA / kevala una AdhAroM ko khoja na pAne kI apanI akSamatA ke AdhAra para unheM mithyA to nahIM kahA sakatA hai / jisa itihAsa kA itanA baDA janAdhAra hai use sarvathA mithyA kahanA bhI eka dussAhasa hI hogA / (3) prAcIna-prAkRta grantha gAthAsaptazatI, jise vikramakI prathama - dvitIya zatI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 anusandhAna-57 meM sAtavAhanavaMzI rAjA hAla ne saMkalita kiyA thA usameM vikramAditya kI dAnazIlatA kA spaSTa ullekha hai / yaha ullekha candragupta (dvitIya) vikramAditya ke sambandha meM yA usase paravartI anya vikramAditya upAdhidhArI kisI rAjA ke sambandha meM nahIM ho sakatA hai, kyoMki ve isa saMkalana se paravartI kAla meM hue hai ataH vikrama saMvat kI prathama zatI se pUrva koI avantI kA vikramAditya nAmaka rAjA huA hai yaha mAnanA hogA / yahA~ yaha bhI jJAtavya hai ki vikramAditya hAla ke kisI pUrvaja sAtavAhana vaMzI rAjA se yuddhakSetra meM Ahata hokara mRtyu ko prApta hue the / vaha gAthA nimna hai saMvAhaNasuharasatosieNa, denteNa tuha kare lakkhaM / calaNeNa vikkamAicca cariamaNusikkhiaM tissA | gAthA saptazatI 464 sAtavAhanavaMzI rAjA hAla ke samakAlIna guNADhya ne paizAcI prAkRta meM bRhatkathA kI racanA kI thI / usI AdhAra para somadeva bhaTTane saMskRta meM kathAsaritsAgara kI racanA kI - usameM bhI vikramAditya ke viziSTa guNoM kA ullekha hai (dekheM - lambaka 6 taraGga 1 tathA sambaka 18 taGga 1) (5) bhaviSyapurANa aura skandapurANa meM bhI vikrama kA jo ullekha hai, vaha nitAnta kAlpanika hai - aisA nahIM kahA jA sakatA hai / bhaviSyapurANa khaNDa 2 adhyAya 23 meM jo vikramAditya kA itivRtta diyA gayA hai vaha lokaparamparA ke anusAra vikramAditya ko bhartRhari kA bhAI batAtI hai tathA unakA janma zakoM ke vinAzArtha huA aisA ullekha karatA hai / ata: isa sAkSya ko pUrNataH nakArA nahIM jA sakatA hai / (6) guNADhya (I.san 78 ) dvArA racita bRhatkathA ke AdhAra para kSemendra dvArA racita bRhatkathA maJjarI meM bhI vikramAditya kA ullekha hai / usameM bhI mleccha, yavana, zakAdi ko parAjita karanevAle eka zAsaka ke rUpa meM vikramAditya kA nirdeza kiyA gayA hai / (7) zrI bhAgavata skandha 12 adhyAya 1 meM jo rAjAoM kI vaMzAvalI dI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 121 gaI hai, usameM daza gardabhino nRpAH ke AdhAra para gardabhilla vaMza ke dasa rAjAoM kA ullekha hai / jaina paramparA meM vikrama ko gardabhilla ke rUpa meM ullekhita kiyA gayA hai / (8) vikrama saMvata ke pravartana ke pUrva jo rAjA hue usameM kisIne vikramAditya aisI padavI dhAraNa nahIM kI / jo bhI rAjA vikramAditya ke pazcAt hue hai- unhoMne hI vikramAditya kA biruda dhAraNa kiyA hai - jaise sAtakarNI gautamIputra (lagabhaga I0 san prathama - dvitIya zatI) candragupta vikramAditya (I. caturthazatI) Adi - unhoMne vikramAditya kI yazogAthA ko sunakara apane ko usake samAna batAne kI yazogAthA ke anusAra apane ko usake samAna batAne hetu hI yaha biruda dhAraNa kiyA hai / ata: gardabhillaputra vikramAditya inase pUrvavartI haiM / (9) bANabhaTTa ke pUrvavartI kavi subandhu ne vAsavadattA ke prAstAvika zloka 10 meM vikramAditya kI kIrti kA ullekha kiyA hai / (10) I0pU0 kI mAlavamudrAo meM mAlavagaNa kA ullekha hai, vastutaH vikramAditya ne apane pitRrAjya para punaH adhikAra mAlavagaNa ke sahayoga se hI prApta kiyA thA, ataH yaha svAbhAvika thA ki unhoMne mAlavasaMvata ke nAma se hI apane saMvat kA pravartana kiyA / yahI kAraNa hai ki vikrama saMvat ke prArambhika ullekha mAlavasaMvat yA kRta saMvata ke nAma se hI milate hai / (11) vikramAditya kI sabhA ke jo navaratna the, unameM kSapaNaka ke rUpa meM jainamunikA bhI ullekha hai, kathAnakoM meM inakA sambandha siddhasena divAkara se joDA gayA hai, kintu siddhasena divAkarake kAla ko lekara svayaM jaina vidvAnoM meM bhI matabheda hai, adhikAMza jaina vidvAna bhI unheM cauthI - pA~cavI zatI kA mAnate hai, kintu jahA~taka jaina paTTAvaliyoM kA sambandha hai, unameM siddhasena kA kAla vIra nirvANa saMvat 500 batAyA gayA hai, isa AdhAra para vikramAditya aura siddhasena kI samakAlikatA mAnI jA sakatI hai / (12) muni hastimalajIne inake atirikta eka pramANa prAcIna arabI grantha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 anusandhAna-57 searUla okUla (pR. 315) kA diyA thA jisameM vikaramatuna ke ullekha pUrvaka vikrama kI yazogAthA varNita hai / isa granthakA kAla vikrama saMvat kI cauthI - pA~cavI zatI hai / yaha hijarI san se 165 varSa pUrva kI ghaTanA hai / isa prakAra vikramAditya (prathama) ko mAtra kAlpanika vyakti nahIM kahA jA sakatA hai / merI dRSTi meM gardabhilla ke putra evaM zakazAhI se ujjainI ke zAsana para punaH adhikAra karane vAle vikramAditya eka aitihAsika vyakti hai, ise nakArA nahIM jA sakatA hai / unhoMne mAlava gaNa ke sahayoga se ujjainI para adhikAra kiyA thA / yahI kAraNa hai ki yaha prAnta Aja bhI mAlava deza kahA jAtA hai / I (13) jainaparamparA meM vikramAditya ke caritra ko lekara jo vipula sAhitya racA gayA hai, vaha bhI isa tathya kI puSTi karatA hai ki kisI na kisI rUpa vikramAditya (prathama) kA astitva avazya rahA hai / vikramAditya ke kathAnaka ko lekara jaina paramparA meM nimna grantha rahA hai / vikramAdityake kathAnaka ko lekara jaina paramparA meM nimna grantha upalabdha hote haiM (1) vikramacaritra yaha grantha kAzahRdagaccha ke devacandra ke ziSya devamUrti dvArA likhA gayA hai / isakI eka pratilipi meM pratilipi lekhana saMvat 1492 ullekhita hai, isase yaha siddha hotA hai yaha racanA usake pUrva kI hai / isa grantha kA eka anya nAma siMhAsanadvAtriMzikA bhI hai / isakA grantha parimANa 5300 hai / kRti saMskRta meM hai / - -- (2) vikramAcaritra nAmaka eka anya kRti bhI upalabdha hai / isake kartA paM. somasUri hai / grantha parimANa 6000 hai / (3) vikramacaritra nAmaka tIsarI kRti sAdhuratna ke ziSya rAjameru dvArA saMskRta gadya meM likhI gaI hai / isakA racanAkAla vi.saM. 1579 hai / (4) vikramAditya ke caritra se sambandhita cauthI kRti 'paJcadaNDAtapatra chatra prabandha nAmaka hai / yaha kRti sArdhapUrNimA gaccha ke abhayadeva
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 123 ke ziSya rAmacandra dvArA vi.saM. 1490 meM likhI gaI eka laghukRti hai| isakI aneka pratiyA vibhinna bhaNDAroM meM upalabdha hai| vebara ne ise 1877 meM balina se ise prakAzita bhI kiyA haiN| (5) paJcadaNDAtmaka vikramacaritra nAmaka ajJAta lekhaka kI eka anya kRti bhI milatI hai / isakA racanAkAla 1290 yA 1294 hai| paJcadaNDa chatra prabandha nAmaka eka anya vikramacaritra bhI upalabdha hotA hai, jisake kartA pUrNacandra batAye gaye hai| (7) zrI jinaratnakoza kI sUcanAnusAra - siddhasena divAkara kA eka vikramacaritra bhI milatA hai / yadi aisA hai to nizcaya hI vikramAditya ke astitva ko siddha karane vAlI yaha prAcInatama racanA hogI / keTalAgasa keTalogorama bhAga prathama ke pR.saM. 717 para isakA nirdeza upalabdha hai / yaha aprakAzita hai aura kRti ke upalabdha hone para hI isa sambandha meM vizeSa kucha kahA jA sakatA hai| isI prakAra 'vikramanRpakathA' nAmaka eka kRti ke AgarA, evaM kAntivijaya bhaNDAra baDaudA meM hone kI sUcanA prApta hotI hai / kRti ko dekhe binA isa sambandha meM vizeSa kucha kahanA sambhava nahIM hai| uparokta granthoM ke atirikta 'vikramaprabandha' aura vikrama prabandha kathA nAmaka do granthoM kI aura sUcanA prApta hotI hai / isameM vikrama prabandhakathA ke lekhaka zrutasAgara batAye gaye hai| yaha grantha jayapura ke kisI jaina bhaNDAra meM upalabdha hai / (10) vikramasenacarita nAmaka eka anya prAkRta bhASA meM nibaddha grantha kI bhI sUcanA upalabdha hotI hai / yaha grantha padmacandra kisI jainamuni ke ziSya dvArA likhita hai / pATana keTaloga bhAga 1 ke pR. 173 para isakA ullekha hai / (11) vikramAdityacaritra nAmaka do kRtiyA~ upalabdha hotI hai, unameM prathama ke kartA rAmacandra batAye gaye haiN| merI dRSTi yaha kRti vahI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 anusandhAna-57 hai, jisakA ullekha paJcadaNDAtapatrachatra prabandha ke nAma se kiyA jA cukA hai| dUsarI kRti ke kartA tapAgaccha ke munisundarasUri ke ziSya zubhazIla batAye gaye hai| isakA racanAkAla vi.saM. 1490 hai| (12) pUrNacandrasUri ke dvArA racita vikramAdityapaJcadaNDa chatra prabandha nAmaka eka anya kRti kA ullekha bhI 'jinaratnakoza' meM huA hai / yaha eka laghukRti hai isake granthAgra 400 hai / (13) 'vikramAditya dharmalAbhAdiprabandha' ke kartA merutuGgasUri batAye gaye hai| ise bhI kAntivijaya bhaNDAra baDaudA meM hone kI sUcanA prApta hotI hai| (14) jinaratnakoza meM vidyApati ke 'vikramAditya prabandha' kI sUcanA bhI prApta hai / usameM isa kRti ke sambandha meM vizeSa nirdeza upalabdha nahIM hote haiN| (15) 'vikramArkavijaya' nAmaka eka kRti bhI prApta hotI hai / isake lekhaka ke rUpameM 'guNArNava' kA ullekha huA hai| isa prakAra jaina bhaNDAro se 'vikramAditya se sambandhita pandraha se adhika kRtiyoM ke hone kI sUcanA prApta hotI hai / isake atirikta marugurjara aura purAnI hindI meM bhI vikramAditya para kRtiyoM kI racanA huI hai| isameM tapAgaccha ke harSavimala ne vi.saM. 1610 ke AsapAsa vikrama rAsa kI racanA kI thii| isI prakAra udayabhAnu ne vi.saM. 1565 meM vikramasena rAsa kI racanA kI / prAcyavidyApITha zAjApura meM bhI vikramAditya kI caupAI kI apUrNa prati upalabdha hai / isa prakAra jainAcAryoM ne prAkRta saMskRta, marugurjara aura purAnI hindI meM vikramAditya para aneka kRtiyoM kI racanA kI hai - aisI aneko kRtiyoM kA nAyaka pUrNatayA kAlpanika vyakti nahIM mAnA jA sakatA hai / prAcya vidyApITha dupADA roDa, zAjApura (ma.pra.) 465001
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 125 navAM prakAzano 1. apragaTa prAcIna gUrjara sAhitya saMcaya. saM. virAgarasAzrI, DaoN. kavina zAha; pra. oMkArasUri ArAdhanA bhavana-sUrata; saM. 2067 keTalIka madhyakAlIna gurjara racanAornu saMkalana AmAM thayuM che. nAmamAM 'apragaTa' zabda che, parantu keTalIka racanAo to pUrve 'anusandhAna'mAM pragaTa thayelI che; teno nirdeza thayo hota to yogya thAta. sampAdakonI sAhityika ruci ja AvAM saMkalanamAM prerakabaLa gaNAya. 2. pArzvanAthacaritram kartA : hemavijayagaNi; saM. hitavardhanavijaya; pra. kusumaamRta TrasTa-vApI; saM. 2067 saMskRta kAvyAtmaka A grantha vi.saM. 1972mAM banArasathI pragaTa thayela, tenuM punaH prakAzana. sampAdakano dAvo cha ke granthakAre karelI zAstrIya bhUlonuM temaNe sammArjana karyu che. sampAdakanAM pUrva-sampAdanonI mAphaka ja A grantha mATeno paNa temano A dAvo hAsyAspada ja gaNAya tevo che. eka tarapha prastAvanAmAM jaina sAdhu asatya bole ja nahi - tevU pratipAdana, vagara kAraNe, abhinivezapUrvaka, sampAdake karyu che. ane pachI tarata ja granthakAre AgamathI viruddha lakhyuM che tyAM pote sammArjana karyu hovAnuM te jaNAve che. kevo virodhAbhAsa lAge ! sampAdake 46 TippaNIo karI che. temAMnI keTalIka zAstrasambandhita to keTalIka vyAkaraNanI bhUlo aMge che. AmAM je je sthaLe 'A anAgamika' - AgamavirodhI che, evaM sampAdake noMdhyuM che, tyAM kyAMya AgamathI viruddha vAta granthakAre kahI ja nathI. ___ granthakAronI apekSA tathA Azaya samajyA vagara, koI paNa bAbata paratve prAcIna granthomAM aneka matamatAntaro hoya te badhAMne jANyA vagara, granthakAranI vAtane anAgamika, azAstrIya ke khoTI kahI devI, e kharekhara to potAnI aNasamaja ane aNaAvaDatanuM ja sUcaka banI rahe che. thoDA dAkhalA laIe :
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 anusandhAna-57 1. pR. 74, zloka 309 mAM "dhyAyannatra vrata iva vratI" evo pATha che, tyAM sampAdake Ti. karI che : "atra 'vratamiva' ityapekSyate". ahIM 'vrate iva vratI' ema spaSTa pATha che te paNa te samajamAM nahi Avyo hoya ? 2. pR. 56, 144mAM zlokamAM zaiva-tApasa tarIke dIkSA lIdhI tevI vAta che, tene jUThI TharAvatAM saM. Ti. kare che ke - "idaM viparItaM, tadAnIM tatra ca zaivamatasyA'nutpatteH, atra 'mithyA' iti padamapekSyate".- kUpamaNDUkatAnuM AnAthI vadhu zreSTha udAharaNa kyAM jaDaze ? 3. pazu paNa cAritranI bhAvanAmAM varte to bhAvathI sAdhu gaNAya, tevo vyavahAra zAstrono che. guNaThANuM na Ave te barAbara, paNa pariNati (adhyavasAya/ bhAvanA) to saMbhavI ja zake, ane te apekSAe 'bhAvabhikSu' tarIke oLakhAvavAmAM koI doSa nathI. parantu A sAdI vAta sampAdakane maMjUra nathI. teo pR. 78nA 347 mA padyanI Ti. karatAM noMdhe che ke - "tiryagjAtau paJcamottaraguNasthAnasyA'bhAvAdatra 'bhikSubhaktitva'mityucitaM bhAsate". granthakAra ATalI paNa vAta samajatA nahotA- evaM sAbita karavA mATe thayelI A Ti. vastutaH saM.nI samajaNa, mApa ja AMkI batAve che. 4. pR. 84, 397. A padyamAM 'muktivAn' prayoga thayo che. tyAM 'muktivA(mA)n' Ama karIe to zuddhi thaI jAya che. Ama karavU te mAnya paddhati paNa che. parantu ahIM saM. e Ti. lakhI ke - "atra vyAkaraNamAlinyam, 'muktimAn' ityucitam". A Ti. granthakAranA gurumahArAja kare to jarUra zobhe. paNa gurujano sudhAre, DahoLe nahIM ! 5. pR. 201, zloka 110 A pramANe che : arhatpeyapayaH puSTastanayoranayozca mA / dRkpAta iti tattuNDe zyAmatvaM vidadhe vidhiH // (arthAt, tIrthaMkara jemAMthI nIkaLatuM dUdha pIvAnA che tevAM (mAtAnAM) be stana upara koInI kudRSTi (najara) na lAge te mATe ja, jANe ke, stananAM DIMTaDAM (jANe ke kALAM-mezanAM TapakAM) vidhAtAe zyAma nirtyAM che !) ahIM sampAdakane bhAre vAMdho paDI gayo che ! arhanto stanapAna na kare evI maryAdA zAstraprasiddha che. parantu mAtA- aGgavarNana karatA granthakAra lokasthitine
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 127 manamA rAkhIne varNana karI rahyA che. kharekhara to hajI arhat pArzva mAtAnA udaramAM che; janma pAmyA nathI, ane 'stanapAna kare che' evaM paNa kavie karvA nathI. mAtra mAtA, stanamaNDala dUdhachalakatuM hoya, ane tenuM pAna arhat karI zaketevI lokavyavahAramAnya sambhAvanA ja A padyathI pragaTa thAya che. to ahIM bhayAnaka Ti. saM. dvArA ApaNane maLe che :- "idamanAgamikam, sarveSAmapyarhatAM stanapAnasyA'bhAvAt / vastutaH tIrthakarAzAtanAkaratvenedaM zlokameva nigRhitavyaM vidvadbhiH / " kavinI camatkRtisabhara kalpanAno AsvAda mANavAne badale saM. kahe che ke 'A vAta anAgamika che; A zlokathI 'jina'nI AzAtanA thatI hoI tene radda karI devo ghaTe. ___jo ke zloka zabda puMliGgI che, tethI ahIM saM.nA vAkyamAM napuMsaka banAvI denAra sampAdakajInI sajjatA paratve zuM kahevU te samajAya tema nathI. astu. ATaluM vigate lakhavA pAchaLa saM.ne ke anyane UtArI pADavAno Azaya nathI hoto. parantu avAstavika sammArjana-saMzodhana rokavAno ja Azaya che. jyAM sudhI parikarmita mati na bane tyAM sudhI AvAM sampAdano potAnA jANakAra vaDIlAdine dekhADyA vinA ne temanI sammati vinA pragaTa na karavAM joIe. 3. RSidattAcaritrasaMgrahaH kartA : bhinnabhinnakartAraH; saM. sAdhvI candanabAlAzrI, paM. amRta paTela; pra. bhadraGkara prakAzana amadAvAda; saM. 2067, I. 2011 __ RSidattA e jaina saMgha- eka amara pAtra che. te mahAsatI strI hatAM. temanuM jIvana-kathAnaka ghaNuM rocaka, karuNa tathA preraka che, tethI temaneM kathAnaka aneka granthakAroe potAnA granthomAM ke svatantra rUpe AlakheluM che. te paikI cha viziSTa caritrono saGgraha A granthamAM thayo che. AmAM prathama traNa caritro to prathamavAra ja sampAdita thaIne pustakarUpe prakAzita thAya che. sampAdakoe prAcIna tADapatra-hastapratono AdhAra laIne lipyantara karavApUrvaka A traNa kRtionuM sarasa sampAdana ApyuM che. prathama caritra prAkRtabhASAbaddha ane padyAtmaka che. tenI racanA 9mA-10mA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 anusandhAna-57 zatakamAM vidyamAna zrIguNapAlagaNie karI che. bIjI be racanAo paNa padyabaddha ja che, parantu te saMskRtamAM racAI che, tathA tenA kartA ajJAtaprAya che. sampAdakonI noMdha pramANe, bIjI racanA 15mA-16mA zatakanI, ane trIjI racanA 13mA-14mA zatakanI (1334 pUrvenI) jaNAya che. pariziSTarUpe RSidattAnAM vasudevahiNDI, AkhyAnakamaNikoza tathA zIlopadezamAlA-vRttimAM AlekhAyela RSidattAcaritro Apela che. RSidattAkathAnA vikAsa, adhyayana ke pachI anya koI paNa prakAre tenuM adhyayana karanAra abhyAsI mATe A rIte eka sundara saMkalana sampAdakoe saMpaDAvyuM che. ____ mAhitIprada prastAvanA, kathAsAra, vividha pariziSTo A badhAMmAM sampAdakono abhyAsa tathA parizrama dekhAI Ave che. traNa kathAnakonA alaga alaga kathAsAra, joke, anAvazyaka lAge. ekano sAra ApI, anya bemAM AvatA noMdhapAtra pheraphAro ke muddA TippaNImAM noMdhI levAmAM hota to pRSTho veDaphAta nahi. uttama sampAdana, prakAzana. 4. sammattam le. DaoN. bhAnubena satrA; pra. ajarAmara jaina sevA saMgha, mumbaI. saM. 2066, I. 2010 17mA zatakanA prasiddha jaina zrAvaka kavi RSabhadAsanI eka rAsakRti 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre jainone abhimata evA 'samyaktva' viSe lakhAyelo zodhanibandha; enA AlekhanathI lekhikAne DaoNkTareTanI padavI prApta thaI che. ___ RSabhadAsa kavi viSe, prastuta rAsa viSe vistRta ane vizada adhyayana thayelaM A granthamAM jovA maLe che. rAsamAM AvatA vividha dharma-zAstrIya viSayo viSe paramparAgata jANakArI ApavAmAM AvI che. tene lagatAM keTalAMka citro paNa Apela che. 'samyaktva' padArthane kendramA rAkhIne jaina temaja anya darzanono tulanAtmaka abhyAsa darzAvatuM eka prakaraNa paNa che. mULa rAsanI vAcanA, tenI AdhArabhUta hastapratanI phoTokopI, tathA upayogI pariziSTo dharAvatA zodhaprabandhane joIne DaoN. bhAnubenanA svAdhyAya-zramanI anumodanA karavAnuM mana thAya tema che. zrAvikA baheno tathA sAdhvI-satIomAM A prakAranI svAdhyAyaruci vadhatI jovA maLe che,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Disembara 2011 129 te paNa AzvAsaka bAbata che. zrAvako tathA sAdhuvargamAM AvI ruci kyAre uddIpta thaze ? 5. jayantavijayamahAkAvyam kartA : abhayadevasUrijI, sampA. - candanabAlAzrIjI, pra.-bhadraMkara prakAzana - amadAvAda, vi.saM. 2067 navAGgITIkAkAra zrIabhayadevasUrijInA caturtha paTTadhara zrIabhayadevasUrijIo (dvitIya) vi.saM. 1278mAM prastuta kAvyanI racanA karI che. vividha chandomaya 1548 padyomAM gUMthAyeluM A mahAkAvya potAnI alaGkRta zailI ane udAtta bhAvabhaGgimAne lIdhe aneka AkarSaNa janmAve che. rAjA jayanta ane tenI samRddhi tathA tenA vijayonuM varNana temaja te dvArA namaskAramantranA mahimA- kIrtana o A kAvyanI pradhAna viSayavastu che. A kAvya A pUrve I.sa. 1902mAM nirNayasAgara mumbaIthI kAvyamAlAnA 75mA maNakArUpe prasiddha thayuM hatuM. tenA sampAdaka paM. bhavadatta ane paM. kAzInAtha hatA. A pustakanA AdhAre sAdhvI zrIcandanabAlAzrIjIo kAvyanavesarathI sampAdana karyu che. hastapratonA AdhAre pAThasaMzodhana ane 75 jeTalI sthAne truTita pAThanI pUrti A sampAdana- mukhya karma che. nemicandra zAstrInI prastAvanA, sampAdakIya, pariziSTo va.ne lIdhe sampAdana samRddha banyuM che. mudraNa paNa sughaDa ane vyavasthita che. upekSita banI rahelA A mahAkAvyane prakAzamAM lAvIne sAdhvIjIo saMskRtasAhityanI anupama sevA bajAvI che te niHzaGka che. 6. nandisUtram (malayagirIya TIkA ane tenA AMzika anuvAda sAthe) anu.ajitazekharasUrijI, pra.- aha~ parivAra TrasTa - mumbaI, vi.saM. 2067 parama maGgalabhUta zrInandisUtranI malayagirijI bhagavante racelI TIkArnu saMzodhanapUrvaka sampAdana. prastuta TIkAmAM prathama traNa maGgalagAthAnA vivaraNamAM ghaNI ghaNI zAstrIya carcAo nirUpAI che. A carcAo, gujarAtI bhASAmAM vistRta vivecana A granthamAM karavAmAM AvyuM che. vidyArthIo mATe upakAraka prakAzana.