Book Title: Tattvarthshlokavartikalankar Part 7
Author(s): Vidyanandacharya, Vardhaman Parshwanath Shastri
Publisher: Vardhaman Parshwanath Shastri

View full book text
Previous | Next

Page 426
________________ दशमोऽध्यायः ४०१) अन्तोमुहुत्त मेत्तो तक्कालो होदि तत्थपरिणामा लोगाणमसंखमिदा उवरुवार सरिसवढिगया || वावत्तरिति सहस्सा सोलस चउचारि एक्क पंचेव, धण अद्धा विसेसे तिय संखाहोइ संखेज्जे ॥ इत्यादि कतिपय गाथाओं द्वारा तीनों कारणोंका उदाहरणसहित विस्तृत वर्णन है । समकालीन और भिन्न कालीन जीवोंके परिणाम सदृश और विसदृश भी हों इस कारण पहिला करण अधःकरण है । ऊर्ध्वगच्छ, तिर्यग्गच्छ, प्रचयधन, अनुकृष्टिरचना, इत्यादि विधि से विचार कर लिया जाय । पहिले करणका अन्तमुहूर्तकाल बडा है । उत्तरोत्तर छोटा है । दूसरे अपूर्व करणमें समान सामयिक नाना जीवों के परिणाम सदृश और विसदृश भी हैं हां, भिन्नकालीन जीवोंके परिणाम विसदृश ही हैं, - छणउदि च सहस्सा अट्ठय सोलस धणं तदद्वाणं, परिणामविसेसोविय चउसंखा पुव्वकरण संदिट्ठी ॥ इन दोनों करणोंके परिणाम असंख्यात लोक प्रमाण हैं । एक जीवके केवल अन्तर्मुहूर्त कालकी गणना में आनेवाले छोटे असंख्यात समयों प्रमाणही परिणाम होते हैं। हां, तीसरे करणके सम्पूर्ण परिणामके बल छोटे अन्तमुहूर्त के समयों बराबर स्वल्प असंख्याते ही हैं । समान समयोंके जीवोंके परिणाम समान ही हैं और भिन्नकालीन जीवोंके परिणाम विसदृश ही हैं- एगम्हि कालसमये संठाणादीहिं जह णिवदन्ति ण णिवदन्ति तहा विय परिणामेहि मिहो जहि ॥ यों गोम्मटसारमें इन करणोंका व्यासरूपेण वर्णन है । विशेष परिच्छित्ति के अभिलाषुक विद्वान् वहांसे परितृप्ति करें यहां मात्र संकेत करनाही पर्याप्त समझा जाय । एकस्मिन् समये ह्यवलोकमानावच्छिन्ना जीवस्य परिणामाः सन्ति, तत्राप्रमत्तगुणस्थाने पूर्वपूर्वसमये प्रवृत्ता यादृशाः परिणामास्तादृशा एव, अथानन्तरमुत्तरसमयेष्वासतात्प्रवृत्ता विशिष्टचारित्ररूपाः परिणामा अथाप्रवृत्तकरणवाच्या भवंति अपूर्वकरणप्रयोगेणापूर्वक रणक्षपक गुणस्थानव्यपदेशमनुभूयाभिनवशुभाभिसंधिर्ना धर्म्यशुक्लध्यानाभिप्रायेण कृषीकृतपापप्रकृतिस्थित्यनुभागः सन् संबधितपुण्यकर्मानुभवः सन् अनिवृत्तिकरणं लब्ध्वा अनिवृत्तिवादरसांपरायक्षपकगुणस्थानमधिरोहति ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498