________________
सुधा रीका स्था०१ उ०१ २. ९ मोक्षस्वरूपनिरूपणम्
व्याख्या--' एगे मोक्खे' इति । मोचनं मोक्षः । आत्मनः सकलकर्मभ्यो वियोगः । उक्तश्च-कृत्स्नकर्मक्षयान्मोक्षः ' इति । ___ सकलकर्म विमुक्तस्य ज्ञानदर्शनोपयोगलक्षणस्यात्मनः स्वात्मन्यवस्थान मोक्षः। स चैक-एकत्वसंख्यावान् । ज्ञानावरणीयादिकर्मा (क्षया) पेक्षया मोक्षस्याष्टविधत्वेऽपि मोचनसामान्यादेकत्वम् । मुक्तस्य पुनर्मोक्षाभावाद् वा तस्यैकत्वम् । अथवा द्रव्यार्थ तया ईपत्माग्भाराख्यक्षेत्रमपि मोक्ष इत्युच्यते । विनिर्मुक्ता शेषवन्धनस्य
बन्ध की अनादिता होने पर भी किसी २ भव्यात्मा को मोक्ष प्राप्त होता है इसी कारण अब मोक्ष का स्वरूप कहा जाता है
एगे मोक्खे इत्यादि ।। १० ॥ मूलार्थ--मोक्ष एक है ॥१०॥ टीकार्थ--छुटने का नाम मोक्ष है अर्थात् आत्मा से समस्त कर्मों का वियोग होना ही मोक्ष है।
उक्त च--" कृत्स्नकर्मक्षयान्मोक्षः" ज्ञानदर्शनरूप उपयोगलक्षण वाले आत्मा का सकलकर्मों से विप्रमुक्त होने पर जो अपने निजरूप में अवस्थान होता है यही मोक्ष है यह मोक्ष एकत्व संख्यावाला है ज्ञानावरणादि कर्मक्षय की अपेक्षा से मोक्ष आठ प्रकार का है परन्तु यहाँ जो उसे एक कहा गया है उसका कारण मोचन सामान्य है। अथवा जो जीव एकवार मुक्त हो जाता है वह दुवारा मुक्त नहीं होता है इसलिये भी मोक्ष एक है। अथवा-ईषत्प्रारभारा नाम का जो क्षेत्र
બંધની અનાદિતા હોવા છતાં પણ કઈ કઈ ભવ્યાત્મા મોક્ષ પ્રાપ્ત કરતા હોય છે. તે કારણે સૂત્રકાર હવે મોક્ષના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે–
" एगे मोक्खे " या ॥ १० ॥ सूत्रा-मास से छे. ટીકાર્થ–મેક્ષ એટલે છુટકારે. આત્માપરથી સમસ્ત કર્મોને નાશ થઈ वो तेतुं नाम १ भाक्ष छ. ४यु ५५ छ है-" कृत्स्नकर्मक्षयोन्मोक्षः " ज्ञानદર્શનારૂપ ઉપર લક્ષણવાળા આત્માનું સમસ્ત કર્મોથી મુક્ત થઈને પિતાના નિજરૂપમાં (શુદ્ધ સ્વરૂપમાં) પુનઃ આવી જવું, એજ મોક્ષ છે. તે મોક્ષ પણ એક જ છે. જો કે જ્ઞાનાવરણદિ કર્મક્ષયની અપેક્ષાએ મેક્ષ આઠ પ્રકા રને છે પરંતુ અહી તેને એક કહેવાનું કારણ એ છે કે તે આઠે પ્રકારમાં મોચન (છુટકારે) સામાન્ય તે હોય છે જ. અથવા એકવાર મુક્ત થયેલા જીવને બીજીવાર મુક્ત થવું પડતું નથી, તેથી પણ મક્ષ એક છે. અથવા
