________________
सुधा टीका स्था० २ उ० ३ सू०२९ उत्पादोहर्तनादिद्वैविध्यम् ३९३ स्थिति का नाम भवकाल भी है यह भवस्थितिरूप भवकाल देव और नैरयिक जीवों को होता है क्यों कि देवादिपर्याय छोड़ने के अनन्तर पुनः देवादिपर्याय की प्राप्ति नहीं होती है १८, आयु दो प्रकारका होता है अद्घायु और भवायु १९ अद्धा नाम काल का है इस कालप्रधान जो पांचवां आयुष्कर्म है वह अद्घायुष्क है यह अद्घायुष्क जीव के साथ कालान्तरानुगामी होता है अत: कालान्तरानुगामी आयु का नाम ही अद्धायुष्क है भवप्रधान आयु का नाम भवायु है और इस भवायु का नाम ही भवायुष्क है भवायुष्क भव के नाश हो जाने पर नियम से छूट जाता है-जीव के साथ परलो में नहीं जाता है २०, अद्धायुष्क मनुष्यों और पंचेन्द्रियतिर्यञ्चों को होता है यह किसी २ जीव का तद्भवनाश हो जाने पर भी नष्ट नहीं होता है उत्कृष्ट रूप से यह सात आठ भवकाल तक जीव के साथ चला जोता है भवायुष्क देव और नारकियों को होता है यह नियम से उस भव के नाश हो जाने पर छूट जाता है, कालान्तर में उन जीवों के साथ नहीं जाता है क्यों कि देवभव से च्यव कर देव पुनः देव नहीं होता है और नारक नारकभव से मर कर पुनः नारक नहीं होता है
સ્થિતિ છે તેને ભવસ્થિતિ કહે છે, તેને ભવકાળ પણ કહે છે. આ ભાવસ્થિતિ રૂપ ભવકાળને સદભાવ દે અને નારકમાં હોય છે, કારણ કે દેવ દિ પર્યાય છોડ્યા બાદ ફરીથી દેવાદિ પર્યાયની પ્રાપ્તિ થતી નથી. છે ૧૮ આયુ બે પ્રકારનું થાય છે, અદ્ધાયુ અને ભવાયુ. ૧૯ અદ્ધા એટલે કાળ. તે કાળપ્રધાન જે પાંચમું આયુષ્કર્મ છે તેને અદ્ધાયુષ્ક કહે છે. તે અદ્ધાયુષ્ક જીવની સાથે કાલાન્તરાનુગામી હોય છે, તેથી કાલાન્તરાનુગામી આયુનું નામ જ અદ્ધાયુષ્ક છે ૨૦ ભવપ્રધાન આયુનું નામ ભવાયુ છે અને તે ભવાયુને જ ભવાયુષ્ક કહે છે ભવને નાશ થતા ભવાયુષ્ક નિયમથી જ છૂટી જાય છે–જીવની સાથે પરલેકમાં જતું નથી. છે ૨૧ છે અદ્ધાયુષ્કને સદુભાવ મનુષ્ય અને પંચેન્દ્રિય તિયામાં હોય છે. કોઈ કઈ જીવને તે ભવ નાશ પામવા છતાં તેને નાશ થતે નથી વધારેમાં વધારે સાત આઠ ભવ સુધી તે અદ્ધાયુષ્કને જીવની સાથે સંબધ ચાલુ રહે છે. ભવાયુષ્કનો સદ્ભાવ દેવો અને નારકામાં જ હોય છે. તે ભવને નાશ થતાં તેને (ભવા. યુષ્ક) પણ અવશ્ય નાશ થઈ જાય છે. કાલાન્તરે તે આયુષ્ક તે જીવોની સાથે જતું નથી, કારણ કે દેવભવથી ચેવેલે દેવ ફરીથી દેવગતિમાં જ
था ५०
