________________
-
स्थाना सा च एका-एकत्वसंख्याविशिष्टा । एकत्वं चास्या एकसमये एकपर्यायापेक्षया । नहि तस्य युगपदुत्पत्ति द्वयादिरस्ति। यद्वा-तद्विशेषकपदार्थानपेक्षया वाऽस्या एकत्वम् ।। सू०२२ ॥ विगति निरूपयति--
मूलम्-एगा वियई ॥ सू० २३ ॥ छाया--एका विगतिः ॥ सू० २३ ॥ व्याख्था--'एगा विगई' इत्यादि--
विगतिः विगमः एका-एकत्वसंख्याविशिष्टा । एकत्वं चास्या उत्पत्तिवद् बोध्यम् ।। मु० २३ ॥ इसका अर्थ उत्पत्ति है यह उत्पत्ति एक-एक संख्याविशिष्ट है इस में जो एकत्व कहा गया है वह एक समय में एक पर्याय में युगपत् उत्पत्ति द्वय नहीं होने के कारण कहा गया हैं क्यों कि एक समय में एक पर्याय की एक रूप से ही उत्पत्ति होती हैं। दो आदि रूप से नहीं यद्यपि अन्य पदार्थों की भिन्न २ उत्पत्तियां होती है इस अपेक्षा उत्पत्ति में अनेकता आती है परन्तु अनेक पर्यायों की इस भिन्न २ उत्पत्तियों की यहां विवक्षा नहीं की गई है केवल उत्पत्ति सामान्य की ही अपेक्षा की गई है, अतः इस उत्पत्ति सामान्यकी अपेक्षा से उत्पत्ति में एकत्व कहा गया है ऐसा जानना चाहिये ।।सू० २२ ॥ विगति का निरूपण किया जाता है । 'एगा वियई' इत्यादि ॥२३॥
मूलार्थ-एक विगति है ॥२३॥ છે. તેને અર્થ ઉત્પત્તિ થાય છે. તે ઉત્પત્તિ એક (એક સંખ્યાવાળી) છે. તેમાં એક કહેવાનું કારણ એ છે કે એક સમયમાં એક પર્યાયમાં એક સાથે બે ઉત્પત્તિ થતી નથી. “એક સમયમાં એક પર્યાયની એક રૂપે જ ઉત્પત્તિ થાય છે-બે આહિરૂપે થતી નથી.” તે કારણે તેમાં એકત્વ કહ્યું છે. જો કે અન્ય પદાર્થોની (જુદા જુદા પદાર્થોની) જુદી જુદી ઉત્પત્તિ થાય છે, તે અપેક્ષાએ ઉત્પત્તિમાં અનેકતા દેખાય છે, પરંતુ અનેક પર્યાની તે જુદી જુદી ઉત્પત્તિની વાત અહીં કરી નથી, અહીં તે ઉત્પત્તિ સામાન્યની અપેક્ષાએ જ આ કથન કરવામાં આવ્યુ છે. તેથી ઉત્પત્તિમાં જે એકત્વ કહ્યું છે, તે ઉત્પત્તિ સામાન્યની અપેક્ષાએ જ કહ્યું છે. જે સૂવ ૨૨ છે
हवे विशतिनु नि३५ ४२वामां आवे छे-“एगा वियई" त्याहि ॥२॥
