________________
પણ આત્મપકારક હોવાથી હૃદયમાં રાખવા લાયક છે. સ્તવનના સામાન્યતઃ ચાર પ્રકાર છે. (૧) પ્રભુ પાસે મોક્ષની માંગણી થતી હેય, એવા પ્રકારના સ્તવનને યાચારૂપ સ્તવન કહેવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે–“જિનાજી ચંદ્રપ્રભુ અવધારે કે નાથ નીહાળજો રે” એ સ્તવનમાં કર્તા રામવિજય કવિ પોતે પિતાને ઉદ્ધાર કરવાની શ્રી વીતરાગદેવને પ્રાર્થના કરે છે. તેથી તેવી ઢબના સ્તવને યાચારૂપ સ્તવનમાં સ્થાન પામે છે, (૨) ગુણત્કીર્તનરૂપ સ્તવન અર્થાત્ પ્રભુના બાહ્ય અને આભ્યતર ગુણેના વર્ણન સાથે તેમની વાણું અને અતિશનું સ્વરૂપ જેમાં લક્ષગત થતું હોય તેને ગુણોત્કીર્તનરૂપ સ્તવન કહેવામાં આવે છે. દ્રષ્ટાંત તરીકે –
શ્રી શ્રેયાંસ જિર્ણોદ ઘનાઘન ગહગહ્યો રે, વૃક્ષ અશોકની છાયે સુભર છાઈ રહ્યો , ભામંડળની ઝબક ઝબૂકે વીજળી રે, ઉન્નત ગઢત્રિક ઇંદ્ર ધનુષ્ય શોભા મળી રે.”
આ સ્તવનમાં પ્રભુના અતિશનું અને પ્રાતિહાર્યોનું ચિત્ર દષ્ટિ સન્મુખ ખડું થાય છે. તેથી તેને ગુણકીર્તનરૂપ સ્તવનની કક્ષામાં મૂકવામાં આવે છે. (૩) સ્વનિંદારૂપ સ્તવન-અર્થાત્ સ્તોત્ર ભણનાર જે કાવ્યવડે પિતાની આત્મનિંદા પ્રભુ પાસે સરલ ચિત્તે કરતે હોય, તેને સ્વનિંદારૂપ સ્તવન કહેવાય છે. દાખલા તરીકે રત્નાકરપચીશી કે જેમાં બહુ અસરકારક રીતે સ્વદોનું વર્ણન કર્યું છે, તે આ પેટામાં સમાઈ શકે તેમજ ગુજરાતી ભાષાના સ્તવનેમાં પણ
પ્રભુજી મુજ અવગુણ મત દેખે–
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
