Samyag Darshan

Author(s): Vijaykesharsuri
Publisher: Kantilal Manilal Khadkhad

Page 7

( ૪ )
અથવા આવી મનની નિમળતા જેની ન થઈ હોય તેમણે નીતિમય જીવન ગુજારવા સાથે ગૃહસ્થ ધર્મને લાયક વ્રત, તપ, જપ, નિયમાદિ ધર્મકાંડ કરવાની શરૂઆત પૂર્ણ લાગણીથી કરવી. અને તેમ કરતાં કરતાં મનને નિર્માંળ વિચારશકિતને લાયક બનાવવું, ત્યાર પછીથી આત્માને ઓળખવા પ્રયન કરવા. અને તે પ્રયત્ન ઘણી થાડી મહેનતથીજ પાર પડશે કારણકે તેનું મન તે વસ્તુ તત્ત્વને સમજવા અને ગ્રહણ કરવાને લાયક થઈ ચુકયું છે. એટલે આ ગૃહસ્થ ધ પછી આ સમ્યગ્દર્શન ગ્રંથ તેવા અધિકારીને ઉપયાગી છે. અથવા નીતિમય જીવન ગુજારનાર પવિત્ર વિચારવાળાને ગૃહસ્થ ધા આદર કર્યો. પહેલાં આ ગ્રંથ ઉપયોગી છે.
આ ગ્રંથનું નામ સમ્યગ્દર્શન છે. અર્થાત વસ્તુને તેના મૂળ સ્વરૂપે, સત્ય સ્વરૂપે જાણવી દેખવી તે છે. તે વસ્તુ તે આત્મ સ્વરૂપ છે. આ વસ્તુતત્ત્વના આધ સ કાઈને એક સરખા નહિં થાય કારણ કે જીવાના કર્મોના ક્ષયાપશમ વિચિત્ર પ્રકારના છે. એકની એકજ વસ્તુ ઝુકી અને લાંખી દૃષ્ટિવાળાને એક સરખી જણાતી નથી. નિળ નેત્રવાળા, પડળવાળા, કમળાવાળા, રતાંધળા, ફુલાવાળા વિગેરે મનુષ્યાને તે તે વસ્તુનું એક રૂપે એક સરખું ભાન નહિંજ થાય. હાથી ઘણું મા પ્રાણિ છે તથાપિ તેની આંખા એવી છે કે તેને સન્મુખ આવતી નાની વસ્તુ પણ ઘણા મોટા પ્રમાણવાળી દેખાય છે, આ સવ કની અવિશુદ્ધિ અને વિશુદ્ધિનાજ ભેદો છે. સૂર્ય કે ચંદ્રના ઉય થયા હોય અથવા સન્મુખ વસ્તુ પડી હોય છતાં વર્ષાઋતુના વખત, અંધારી રાત્રી, વાદળની ધનધેાળ ઘટા, વૃદ્ માણસ, આંખે થાડું જોનાર ઈત્યાદિ વિરૂદ્ધ કારણાને લઈ વસ્તુનું યથા સ્થિત સ્વરૂપ તે મનુષ્ય નહિ જોઈ શકે, આથી વિપરીત રીતે ઉનાળાને
શરદ ઋતુના વખત, અજવાળા પક્ષ કે દિવસને વખત, નિળ આકાશ, યુવાન મનુષ્ય, નિર્મળ નેત્રો ઈત્યાદિ અનુકુળ સયાગાને લઈ તે મનુષ્ય ઘણી સહેલાઈથી તે વસ્તુનું જ્ઞાન કરી શકશે.
આજ દૃષ્ટાંતે મિથ્યાદષ્ટિ અને સમ્યગૂદૃષ્ટિ, દૂરભવી અને નિકટ ભવી, ક્ષયેાપશમ દનવાળા અને ક્ષાયક દનવાળા, ચરમ શરીરી અને અચરમ શરીરી ઈત્યાદિ અધિકારવાળા જીવામાં વિવિધ પ્રકારની તારતમ્યતા દેખાય છે. આ પ્રમાણે પ્રાપ્ત કરવા ચાગ્ય આત્મતત્ત્વ છે. તેને સમજવામાં જે મનુષ્યનું જેટલું હૃદય પવિત્ર થયું હશે, જેટલા કર્મના ક્ષય, કે ઉપશમ થયા હશે, જેટલી આત્મદૃષ્ટિ વિકાસ પામી હશે તેટલા પ્રમાણમાં સત્ય તત્ત્વતા ખરા ખાધ તેને પરિણમશે. ઉપર જણાવેલ હેતુએ બરાબર