________________
=+
+
સાતવાહન વંશ
[ અષ્ટમ ખંડ
તેની ઓળખ શાતકર િતરીકે વધારે સંભવિત છે. પૃ. ૧૭ માં જણાવ્યા પ્રમાણે સામાન્ય રૂપને A () મિ. રસને ઉપર જણાવી ગયા પ્રમાણે દેખાય છે. ક૫પ્રદીપકાર એ અર્થ બેસાડે છે કે એક ઠેકાણે શતવહનને જાતિ તરીકે ઓળખાવી છે, તેનો તેર તાનાર્થવા જે સાતવાન પતિ સધાતુ “દાન” જયારે બીજે ઠેકાણે ૮ તેમણે જુદે જ વિચાર ના અર્થમાં હોવાથી લોકમાં સાતવાહન એવું નામ દર્શાવ્યો દેખાય છે ત્યાં તેમના શબ્દો આ પ્રમાણે પડયું છે! આ પણ સર્વ સામાન્ય અર્થ છે. બેમાંથી છે—“ The later members of the Sha- એકેના મંતવ્ય પ્રમાણે એવા કોઈ વિશિષ્ટ પ્રસંગને tavahan dynasty continued to rule લઈને “શાતવહન ' જેવું નામ લગાડવામાં આવ્યું over the Eastern Provinces=શતવહન હોય એમ ખુલતું નથી. કથાસરિત્સાગરના કર્તા જે વંશના પાછલા રાજાઓ પૂર્વના પ્રાંતે ઉપર રાજ્ય વિચાર રજુ કરે છે, તે જો કે કાંઈક વિશિષ્ટ છે અમલ ચલાવતા રહ્યા હતા, મતલબ કે આ ઠેકાણે ખરે. પરંતુ તેમાં એટલું બધું અર્થગાંભિય નથી તેમણે શતવહન ને જાતિને બદલે વંશ તરીકે દેખાતું કે જેથી તે વંશની વિશિષ્ટતા ઉપર પ્રકાશ ઓળખાવ્યો છે.
ફેંકાય. તેમણે જણાવ્યું છે કે તેના ચાર (૮) એક લેખો ૩૯ વળી એમ અભિપ્રાય જોમા તન્ના તમ જ્ઞાતવાત૬ જાન્ના વાર ન દર્શાવ્યો છે કે “shatavahan became a રાવે જૈનનું યરવશાત નામના યક્ષે ઉપાડયાfamily name afterwards=વંશનું નામ શત- ઉઠાવ્યો તેથી તેવું “ શાતવાહન’ નામ કર્યું અને વહન તે પાછળથી પડયું હતું” એટલે તેમને મત અમુક સમયે તેને રાજ્ય ઉપર બેસાર્યો. એમ થાય છે કે તે વંશનું નામ પ્રથમ કાંઈક બીજું (૧૩) પ્રબંધચિંતામણિભાષાંતર, અમદાવાદ મુકિત, હતું પરંતુ પાછળથીજ શતવહન જોડવામાં આવ્યું છે. (૧૯૦૯) પૃ. ૩૭ માં જણાવાયું છે કે, તે (શાલિવાહન)
(૯) ત્યારે મિ. વિન્સેન્ટ સ્મિથ તે સાફ સાફ કુંભારને ઘેર રહી માટીના ઘડા, હાથી, મનુષ્ય શબ્દમાં જણાવી દે છે કે૪૦ “ The Andhra વિગેરે તરેહવાર જાતનાં રમકડાં કરવા લાગ્યાતેથી kings all claimed to belong to the તેનું નામ સાતવાહન એવું પડયું. એટલે તેમના મત Satavahan family and many of them પ્રમાણે તે, રાજા હાલ શાલિવાહને એકલાને જ assumed the title or bore the name શાતવાહન કહી શકાય; આ હકીકત પુસ્તકીય છે જ્યારે of satkarniાસઘળા આંત્ર રાજાઓ શતવહનવંશી ઉપરમાં જોઈ ગયા છીએ કે શિલાલેખમાં તો તેના હોવાનો દાવો કરતા અને તેમાંના ઘણાએ શાત- પૂર્વના કેટલાય રાજાને શાતવાહન કહેવામાં આવ્યા ક૨ણ નામનું બિરૂદ અથવા તે ઉપનામ ધારણ છે; અને શિલાલેખી પુરાવા વિશેષ માનનીય કહેવાય. કર્યું હતું. એટલે કે આંધ્રપ્રજાના સઘળા જ રાજાઓને ઉપરનાં અવતરણો ભલે ભિન્ન ભિન્ન મંતવ્ય સતવહનવંશના કહેવાય છે, પરંતુ તે બધા શત– રજુ કરતાં દેખાય છે, પરંતુ તેમાંના મોટા ભાગને કરણિ નહાતા કહેવાતા, તેમાં મોટો ભાગ અલબત્ત પ્રધાન સુર એમ નીકળતે કહી શકાશે કે આ વંશને સાતકરણિના બિરૂદથી ઓળખાતું હતું ખરો. નામ શતવહન અથવા શાતવહન હોવાનું વ્યાજબી
(૧૦-૧૧-૧૨)અભિવાનચિંતામણી નામે ગ્રન્થમાં છે. પણ વહનને બદલે વાહન શબ્દ જોડવો તે અશુદ્ધ “ સાત વરyણમ્ વાન ચચ તિ=જેને વાહનનું શબ્દપ્રયોગ ગણાય, જેથી શતવાહને કે શાતવાહનનું સુખ આપવામાં આવ્યું છે તે સાતવાહન” આ અર્થ નામ તે વંશને આપવું તે અનુચિત ગણુાશે. એટલે
(૩૮) જુએ. કે. આ. કે. પ્રસ્તાવના પૂ. ૪૨ પારિ. શ્રાફ પર-૫૩,
(૩૯) જ, બો. . . એ. સે. ન્યુ સીરીઝ પુ.૩ ૫. પર. (૪૦) અ. હિ. છે. ત્રીજી આવૃત્તિ ૫. ૨૦૮,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
