Prabuddha Jivan 2007 Year 18 Ank 01 to 12

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 8

પ્રબ૮ જીવન
તા. ૧૬ જાન્યુઆરી ૨૦૦૭
આત્મ વિકાસની પરમોચ્ચ સ્થિતિનું નિરૂપણ એ વિવાહલો કાવ્ય છે. વિમલસૂરિના શિષ્ય-જેવી કૃતિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. મધ્યકાલીન કાવ્ય શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યએ ત્રિષષ્ઠિશલાકાપુરુષ ગ્રંથની રચના કરી છે, તેમાં પ્રણાલિકાને અનુસરીને ચરિત્રાત્મક વર્ણન પ્રધાન વિવાહલો કૃતિઓની પ્રથમ પર્વ સર્ગ– ૨, શ્લોક ૭૬૮ થી ૮૭૯માં શ્રી રૂષભદેવ રચના કરી છે. ઈષ્ટદેવ અને સરસ્વતી વંદના, દુહા-ઢાળમાં વસ્તુ ભગવાનના સુનંદા અને સુમંગલા સાથેના લગ્ન પ્રસંગનું વર્ણન
વિભાજન, પ્રસંગવનમાં કલાત્મકતા, ગુરુપરંપરા કવિ નામ રચના પ્રાપ્ત થાય છે. તેમાંથી સમાજ જીવન, વ્યવહાર, ભોજન, તથા
સમય વગેરે દ્વારા વિવાહલોની રચના થઈ છે. જૈન સાહિત્યના આ રીતરિવાજનો ઉલ્લેખ મળે છે. આવા પ્રસંગે પરણવાના કોડ, વહુઘેલી,
કાવ્ય પ્રકારમાં સંશોધનને પૂર્ણ અવકાશ છે અને આવા સંશોધનથી જેવા લોક પ્રચલિત શબ્દો પણ વિવાહના ઉત્સવનો અપૂર્વ આનંદનો
જેન સાહિત્યના આધ્યાત્મિક વિવાહની એક અનોખી કલ્પનાની
કૃતિઓનો અધ્યાત્મરસિક ભક્તોને અનેરું આકર્ષણ જમાવે તેવી છે. સંઘર્ષ પૂરો પાડે છે.
આ પ્રકારની કૃતિઓનો ૧૫મી સદીથી પ્રારંભ થયો છે અને ૨૦મી જૈન કવિઓએ વિવાહના પ્રસંગનું જીવનના ક્રમ પ્રમાણે શૃંગાર
સદી સુધીમાં રચાયેલી પ્રાપ્ત થાય છે. મોટા ભાગની કૃતિઓ અપ્રગટ રસયુક્ત નિરૂપણ કર્યું છે પણ અંતે તો સંયમ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિનું
છે. ચાર-પાંચ કૃતિઓ પ્રગટ થયેલ છે. નિરૂપણ એ જ કેન્દ્રવર્તી વિચાર વિવાહલો કાવ્યનું હાર્દ છે. એટલે
૧૦૩, જીવનજ્યોત એપાર્ટમેન્ટ, સી બિલ્ડીંગ, સાધુ કવિઓએ વિવાહ અને દીક્ષામાંથી વિવાહના ત્યાગની સાથે
વખારીયા બંદર રોડ, બિલિમોરા-૩૯૬૩૨૧. દીક્ષાના સ્વીકાર દ્વારા મુક્તિવધૂને વરવાનું અભૂતપૂર્વ મિલન વર્ણવ્યું છે. સંયમરૂપી કન્યાને વરવાનું, “વર્યા સંયમ વધૂ લટકાળી' જેવા
ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ શબ્દ પ્રયોગો થયા છે. સાધુજીવનનો આચાર શું છે તેની માહિતી
- સાહિત્ય સૌરભ ગ્રંથ ૧ થી ૭ વિવાહલોમાંથી વાસ્તવિક રીતે મળે છે. જેન ધર્મની દૃષ્ટિએ લગ્ન આવશ્યક નથી. ત્યાગ, વૈરાગ્ય અને બ્રહ્મચર્યનું આચરણ કરીને જીવન તથા પ્રવચનોની સી. ડી. જીવવાનો આદર્શ માનવ જન્મ સફળ થયો એમ માનવામાં આવે છે. “વિવાહલો' એ દીક્ષાના રૂપક તરીકે પણ જાણીતું છે. જૈન કવિઓની ગ્રંથ શીર્ષક
કિંમત રૂા. વિવાહલોની રચના એક અનોખી કલ્પના અને અધ્યાત્મ જીવનની વાસ્તવિકતાને પ્રગટ કરે છે. જેન કવિઓએ બે પ્રકારના વિવાહલોની
ગ્રંથ-૧ જેન ધર્મ દર્શન
૨૨૦રચના કરી છે તેમાં પ્રથમ પ્રકારમાં દીક્ષા પ્રસંગનું ભવ્યાતિભવ્ય
ગ્રંથ-૨ જૈન આચાર દર્શન
૨૪૦/અને આકર્ષક નિરૂપણનો સમાવેશ થાય છે. બીજા પ્રકારમાં તીર્થકર
ગ્રંથ-૩ ચરિત્ર દર્શન
૨૨૦/ભગવાનની દીક્ષા અને મુક્તિવધૂને વરવાના પરમોચ્ચ કોટિના
ગ્રંથ-૪ સાહિત્ય દર્શન
૩૨૦/પ્રસંગનું નિરૂપણ છે. એટલે એટલું સ્પષ્ટ થાય છે કે આત્માની સિદ્ધિ ગ્રંથ-૫ પ્રવાસ દર્શન
૨૬૦/માટે સંયમ એ જ રાજમાર્ગ છે. વિવાહલો તીર્થકર અને મહાપુરુષોના
ગ્રંથ-૬
સાંપ્રત સમાજ દર્શન જીવન વિષયક રચના છે.
ગ્રંથ-૭,
શ્રુત ઉપાસકમહાપુરુષોના વિવાહલોમાં આદ્રકુમાર વિવાહલઉ ૪૬ ગાથામાં,
ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ ૩૨૦/કવિ સેવક, જંબૂવામી વિવાહલો કવિ હીરાનંદસૂરિનો ગા. ૩૫માં, શાલિભદ્ર વિવાહલ ગા. ૪૪ કવિ લખમણ કૃતિનો સમાવેશ થાય
૧ સેટ (૭ પુસ્તકો)ની કિંમત ૧૮૫૦/છે. તેમાં આ મહાપુરુષના દીક્ષાના ઉત્સવનું આકર્ષક વર્ણન છે. તીર્થકર વિષયક વિવાહલોમાં આદિનાથ વિવાહલો કવિ રૂષભદાસ,
ગ્રંથનું રાહત દરે વેચાણ શાંતિનાથ વિવાહલો પ્રબંધ-કવિ આણંદ પ્રમોદ, સુપાર્શ્વનાથ વિવાહલો કવિ બ્રહ્મમુનિ, પાર્શ્વનાથ વિવાહલો કવિ રંગવિજય,
૧ પુસ્તક લેનારને ૨૦% ઓછા ભાવે મળશે. નેમનાથ વિવાહલો-કવિ પંડિત વીર વિજયજીની કૃતિઓનો સમાવેશ -૧ સેટ (૭ પુસ્તકો) લેનારને ૩૦% ઓછા ભાવે મળશે. થયો છે. તદુપરાંત તાત્ત્વિક વિવાહલો કૃતિઓમાં અઢારહ નાતા વિવાહલો, હીરાનંદસૂરિ, અંતરંગ વિવાહ-જિનપ્રભસૂરિની કૃતિઓ
• ૧૦ સેટથી વધુ પુસ્તકો લેનારને ૪૦% ઓછા ભાવે મળશે. ઉપલબ્ધ થાય છે. સાધુચરિત વિવાહલોમાં કયવઝા વિવાહલો કવિ • ૫૦ સેટથી વધુ પુસ્તકો લેનારને ૫૦% ઓછા ભાવે મળશે દેપાલ, કીર્તિરત્નસૂરિ વિવાહલો કવિ કલ્યાણચંદ્ર, જિનચંદ્રસૂરિ
' 1 મેનેજર વિવાહલો કવિ સહજજ્ઞાન, હેમવિમલસૂરિ વિવાહલો કવિ હેમ
૨૭૦