________________
તા. ૧૬-૬-૯૩
પ્રબુદ્ધ જીવન
૩
સિગરેટથી બીજી સિગરેટ સળગાવી લે છે. કેટલાક આવા Chain તેમને ગમે છે, પરંતુ secondhand smoking પણ આરોગ્ય માટે Smokers એવા પ્રમાદી હોય છે કે વાતચીત કરતી વખતે પણ તેઓને નુકસાનકારક છે એ હવે નિર્વિવાદ હકીકત છે. ઘણે ઠેકાણે હવે ધૂમ્રપાન, મોઢાંમાંથી સિગરેટ કાઢવાનું મન થતું નથી. આવા વ્યસનીઓ એવી કરનારનો જુદો વિભાગ રાખવામાં આવે છે. અમેરિકામાં હવે એવા કુશળતા મેળવે છે કે હોઠના એક ખુણામાં પડી પડી સિગરેટ પીવાતી જાય, કિસ્સા બન્યા છે કે પતિ-પત્નીએ છૂટાછેડા લીધા હોય અને નાનાં સંતાનો ધુમાડા નીકળતા જાય અને સાથે સાથે વાતચીત પણ કરતા જાય. કોને સોંપવામાં આવે એ અંગે જો ચુકાદો આપવાનો હોય ત્યારે પતિ જો વ્યસનીઓમાં આ ઘણી અઘરી કળા છે, પરંતુ તે અશકય નથી.
સિગરેટનો વ્યસની હોય તો secondhand smokingની. સંબકનું જેને વ્યસન હોય એવી વ્યક્તિઓમાં સ્વચ્છતાની સભાનતા બાળકના આરોગ્ય ઉપર અસર ન થાય માટે સંતાન માતાને સોંપવામાં હોવા છતાં સંજોગવશાત કેટલીક એવી ટેવો પડી જાય છે કે જે આવે એવો ચુકાદો ન્યાયાધીશો આપવા લાગ્યા છે. અસ્વચ્છતામાં પરિણમે છે. જેઓ પાનમાં અથવા પાન વગર તંબાકુ ખાય
સિગરેટ પીનારને થતા શારીરિક નુકસાનની અસરનો અભ્યાસ તો છે તેઓને થોડી થોડી વારે ઘૂંકવું પડે છે. ઘણા માણસો તમાકુવાળુ પાન
ઘણો થયો છે, પરંતુ સિગરેટ પીનાર પતિના અકાળ અવસાનને કારણે ખાઇ મોંઢામાંથી લાલરંગની પિચકારી મારતા હોય છે. ઘૂંકવાની તરત
વૈધવ્યની માનસિક યાતના અને એની સાથે સંલગ્ન કૌટુમ્બિક તથા અનુકૂળતા ન હોય તો માણસ દાદરામાં, બારી બહાર કે કોઈ ખૂણામાં
સામાજિક સમસ્યાઓનો પણ હવે અભ્યાસ થવા લાગ્યો છે. લગ્ન પછી. ઘૂંકી દે છે. બીડી-સિગરેટ પીનારને તરત એશન મળે તો ગમે ત્યાં નાખી
પતિ સિગરેટનો વ્યસની થઇ ગયો હોય તો એ કારણે છૂટાછેડા પણ પગ નીચે દબાવી દે છે અથવા જમીન કે દીવાલ ઉપર ઘસીને ઓલવી
સુધરેલા દેશોમાં સરળ બનવા લાગ્યા છે. નાખે છે. તપખીર સૂંઘનારને નાક સાફ કરતી વખતે રૂમાલ કે વસ્ત્રનો
" કેટલાક વ્યસનીઓના જીવનમાં સિગરેટ એવી રીતે વણાઈ જાય છે છેડો બગાડવો પડે છે, આમ તંબાકુના વ્યસનીઓમાં કુદરતી રીતે કેટલીક
કેતે તેઓ છોડી શકતા નથી અને છોડે તો તરત જ તેમને શારીરિક તકલીફ ગંદી ટેવો આવી જાય છે. આથી જ જૂના વખતમાં એવી લોકોકિત પ્રચલિત
થવા લાગે છે. કોઈને માથાનો દુઃખાવો થાય, કોઇને ઊલટી થાય, કોઇને હતી કે:
ચક્કર જેવું કે બેચેની, સુસ્તી લાગે. એક વડીલ સર્જનને હું જાણું છે કે ખાય તેનો ખૂણો, પીએ તેનું ઘર;
જેમણે સાધુ મહારાજ પાસે સિગરેટ ન પીવાની બાધા લીધી, પરંતુ સૂંઘે તેના લૂગડાં, એ ત્રણે બરાબર.
અઠવાડિયામાં જ એમને શરીરે ઘણાં બધાં ગૂમડાં થવા લાગ્યાં. ડૉકટરને સિગરેટ પીનારનું મોંઢું ગંધાય છે, એના દાંત અને હોઠ કાળા પડી
બતાવ્યા પછી ડૉકટરે કારણ શોધી કાઢયું કે સિગરેટ બંધ કરવાથી તેમને જાય છે. શરૂઆતમાં તો કડક સિગરેટ પીતાં કેટલાકને ચક્કર પણ આવે
ગુમડાં થવા લાગ્યો છે. ડૉકટરે કહ્યું કે સિગરેટ અચાનક બંધ કરવી જોઈતી. છે. પીવાથી ખાંસી ચાલુ થાય છે, ફેફસાં બગડે છે અને સિગરેટને કારણે
ન હતી. એટલે સાધુ મહારાજે પણ તેમને પ્રાયશ્ચિત આપી સિગરેટ ગળાના કે ફેફસાંના કેન્સરની જીવલેણ બીમારી ચાલુ થાય છે.
પીવાની છૂટ આપી. સિગરેટ ચાલુ થતાં જ તે વડીલને ગુમડાંનો રોગ મટી તમાકુમાં નિકોટિન તત્ત્વ સૌથી વધુ ખતરનાક છે. તે વધુ પ્રમાણમાં
ગયો. ત્યાર પછી તેઓ સિગરેટ થોડી થોડી ઓછી કરતા ગયા અને છ એક સાથે લેવામાં આવે તો ઝેર સમાન છે. એવા પ્રયોગ પણ થયા છે કે સાત મહિનામાં તેમણે સિગરેટ સાવ છોડી દીધી. ત્યાર પછી તેમને ગુમડાં તમાકુનો પ્રવાહી સધન અર્ક કાઢી એનું એક ટીંપુ ઝેરી નાગના મુખમાં
ક્યારેય થયાં નહિ. નાખવામાં આવે તો નાગ મરી જાય છે. એવા અર્કનું ઇજેકશન માણસને
મુંબઈના ડૉકટર મણિલાલ શાહ, સિગરેટના વ્યસની એવા અનેક આપવામાં આવે તો માણસ બેભાન થઇ જાય અથવા મૃત્યુ પામે.
દર્દીઓની તપાસ કર્યા પછી એવી એક થિયરી ઉપર આવ્યા છે કે સિગરેટનું નિકોટિન ધીમું ઝેર છે એ તો સિદ્ધ થયેલું વૈજ્ઞાનિક સત્ય છે. તંબાકમાં
વ્યસન એ માત્ર વ્યસન નથી, પરંતુ કેટલીક વ્યક્તિઓની બાબતમાં એ નિકોટિન ઉપરાંત બીજા કેટલાંક ઝેરી તત્ત્વો પણ છે.
રોગ રૂપે પરિણમે છે અને એવા વ્યસનીઓની સારવાર રોગના ઉપચાર સિગરેટ પીનારાવિશે સર્વેક્ષણ કરનારા સંશોધકોનો એવો અભિપ્રાય તરીકે જો કરવામાં આવે તો તેઓ તેમાંથી સારા થઈ શકે છે. આ અંગે છે કે પોતાના જીવનકાળ દરમિયાન સિત્તેર હજારથી એક લાખ જેટલી તબીબી દષ્ટિએ તેમણે ઘણો સારો અભ્યાસ કર્યો છે, એ ક્ષેત્રે કેટલુંક સારું સિગરેટ પીનારને અવશ્ય કેન્સર થાય છે. રોજની દસ પંદરથી વધુ
સંશોધન થયું છે, પરંતુ હજુ તેમાં ઘણું વધુ સંશોધન થવાને અવકાશ છે. સિગરેટ પીનારને કેન્સર વહેલું થાય છે. એમ કહેવાય છે કે જેટલી મિનિટો
તમાકુનું વ્યસન છોડવું સહેલું નથી, પણ માણસ સંકલ્પ કરે તો ન સિગરેટ પીવામાં વપરાય છે એટલી મિનિટો આયુષ્યમાંથી ઓછી થાય
છૂટે એવું એ વ્યસન પણ નથી. Minor Vices તરીકે એની ગણના થાય
છે, તો પણ એની અસર ભયંકર હોય છે. તે છોડવા માટે પણ દરેક સિગરેટથી થતા કેન્સરથી પ્રતિવર્ષ દુનિયામાં લાખો લોકો મૃત્યુ પામે
વ્યક્તિના સંજોગો અને પ્રકૃતિ ઉપર આધાર રહે છે. એક વખત એક સંત છે. એક અંદાજ પ્રમાણે તો આ આંકડો કરોડથી પણ વધુ છે. અમેરિકા, મહાત્મા પાસે એમના એક પરિચિત ભક્ત આવ્યા. ભક્ત ઉત્સાહમાં બ્રિટન, ફ્રાન્સ, સ્વિન્ઝરલેન્ડ, સિંગાપુર, ઓસ્ટ્રેલિયા, જાપાન વગેરે
આવી જઇને ગુરુ મહારાજને કહ્યું, “ગુરુ મહારાજ, હું સિગરેટ ઘણી પીઉં. દેશોમાં હવે મરનારની સરેરાશ સંખ્યામાં ઘટાડો થતો જાય છે, તો બીજી
છું, પરંતુ આજે સવારે જ મને વિચાર આવ્યો કે સિગરેટને હું જીવનભર બાજુ, ભારત, પાકિસ્તાન, બંગલાદેશ, થાઈલેન્ડ, ફિલિપાઇન્સ વગેરે
તિલાંજલિ આપી દઉં, માટે મને જિંદગીભર સિગરેટ ન પીવાની પ્રતિજ્ઞા દેશોમાં સંખ્યા વધતી જાય છે, કારણકે એશિયાના દેશોમાં લોકો તમાકુનો
આપો.” ગુરુ મહારાજ એ સજનની પ્રકૃતિ જાણતા હતા. એમણે કહ્યું, ધૂમ્રપાન ઉપરાંત ખાવા તથા સૂંઘવા માટે ઉપયોગ પણ કરે છે, તેમાં વળી
ભાઈ, જીવનભર સિગરેટ ન પીવાની પ્રતિજ્ઞા લેવાની ઉતાવળ કરો તમાકુ સાથે ચૂનો ભેળવતાં તે મોંઢાનું કેન્સર કરે છે.
નહિ. તમે સિગરેટ જરૂર છોડો, પરંતુ હું કહું તે રીતે છોડો. તમે રોજની સિગરેટનો ધુમાડો પીનાર માટે તો નુકસાનકારક છે, પરંતુ એ પણ
કેટલી સિગરેટ પીવો છો ?' ભક્ત કહ્યું, “વીસ-પચીસ.” ગુરુએ કહ્યું, સિદ્ધ થયું છે કે ધુમાડો આસપાસના લોકોના નાક વાટે એમના ફેફસાં અને “તમે ત્રણ મહિના માટે પ્રતિજ્ઞા લો કે રોજ પંદરથી વધારે સિગરેટ નહિ ? પેટમાં જાય છે તેમને પણ તે નુકસાન કરે છે. બંધ ઓરડામાં માણસો બેઠા પીઓ. રોજ સવારે પંદર સિગરેટ ખોખામાં જુદી કાઢી લેવી અને રાતે હોય અને ધુમાડા બહાર જવાની શક્યતા ઓછી હોય છે ત્યારે તો તે વધુ સૂતાં સુધીમાં બને તો એકાદ બે સિગરેટ બચાવવાનો પ્રયત્ન કરવો.’ , નુકસાનકારક નીવડે છે. વૈજ્ઞાનિકોએ પ્રયોગ કરી જોયો છે કે એક બંધ
ભક્ત એ પ્રમાણે બરાબર પાલન કર્યું. એટલે ગુરુએ બીજા ત્રણ મહિના ઓરડામાં સો જેટલી સિગરેટ સળગતી રાખવામાં આવે અને એમાં માટે વધુમાં વધ દસ સિગરેટની પ્રતિજ્ઞા લેવરાવી એમ કરતાં એ દાદ સિગરેટ ન પીનાર એવા દસ જેટલા માણસોને અડધો કલાક બેસાડવામાં
વર્ષમાં એ ભક્ત કાયમ માટે સિગરેટ છોડી દીધી. ' ' આવે તો તેમના લોહીના હેમોગ્લોબિનમાં તરત ફરક પડે છે અને તેમની એ જે સંત મહાત્મા પાસે બીજા એક સિગરેટના વ્યસની ભક્ત નાડીના ધબકારા વધી જાય છે..
આવ્યા. એમણે ત્રણ મહિના સિગરેટ છોડવાની બાધા લેવાની વાત કરી. પોતે સિગરેટ ન પીવી, પણ બીજા સિગરેટ પીતા હોય તેનો ધુમાડો.
ગુરુ મહારાજે એમને બરાબર સમજાવીને એ જ વખતે જીવનભર સિગરેટ નાક વાટે શરીરમાં લેવો એને હવે secondhand smoking ન પીવાની પ્રતિજ્ઞા લેવરાવી અને એ ભક્ત પણ પ્રતિજ્ઞાનું પાલન સારી (environmental smoking) કહેવામાં આવે છે. કેટલાક . રીતે કર્યું. સંત મહાત્માએ આ બે ભક્તોને જુદી જુદી રીતે પ્રતિજ્ઞા સિગરેટના વ્યસનીઓને દાકતર ની સલાહ અનુસાર કે અન્ય સંજોગોને લેવડાવી, કારણ કે તેઓ બંનેની પ્રકૃતિના સારા જાણકાર હતા. કેટલાક કારણે સિગરેટ છોડવી પડે છે, પરંતુ આવી રીતે ધુમાડો સુંઘવા મળે તો જે લોકોનું મનોબળ એટલું તીવ્ર હોય છે કે ગમે તે નિર્ણયનું જીવનભર પાલન
