________________
તા. ૧૬-૯-૯૭ અને તા. ૧૬-૧૦-૯૩
પ્રબુદ્ધ જીવન ,
જ નથી. જ્યાં સુધી ધર્મભાવના કેળવાશે નહિ, જિજ્ઞાસાભાવ જાગૃત થશે . રંગમંચ પર અનેક સમસ્યાઓ ઉભરી રહી છે. સમસ્યાઓ પેદા નહિં ત્યાં સુધી અનંત ગુણોના સ્વામી એવો આત્માં મળવાનો જ નથી. કરવાવાળો મનુષ્ય છે અને સમસ્યાઓનું સમાધાન કરવાવાળો પણ જેમને પરમાત્મા પ્રમિ શ્રદ્ધા છે તે બધા જ સાધકો ધ્યાન, સ્વાધ્યાય, મનુષ્ય જ છે. માનવીનું ચિત્ત ધણું ચંચળ છે, મન મરકટ સમું છે. તેને તપ, જપ કરે છે. આ બધા અનુષ્ઠાનો શા માટે કરવામાં આવે છે ? કન્ટ્રોલ કરવા માટે યુવાચાર્ય મહાપ્રજ્ઞજીએ એક માર્ગ બતાવ્યો છે તે મનની અંદર આ પ્રશ્ન ઊઠે છે. તેનો તુરત જ જવાબ મળે છે. આત્મા છે પ્રેક્ષાધાનનો. પ્રેક્ષાધ્યાન એ જીવન વિજ્ઞાનનું મહત્ત્વપૂર્ણ અંગ છે. માટે કરીએ છીએ. આત્મા માટે આ બધું કરો છો પણ આત્માને તમે પેક્ષાધાન ચિત્તને નિર્મળ રાખે છે અને આત્માનો સાક્ષાત્કાર કરાવે છે. જોયો છે ખરો ? આત્માને જાણવાની, સમજવાની તાલાવેલી ન થાય આત્માનો સાક્ષાત્કાર કરવો એ જ આપણું લક્ષ હોવું ઘટે. આજે વિશ્વ ત્યાં સુધી તમારો ઉત્કર્ષ નથી.
અંગે આપણે જેટલું જાણીએ છીએ એટલું આપણી જાત અંગે જાણતા | O અપ્રમાદ : આ વિષય પર વ્યાખ્યાન આપતાં શ્રી નેમચંદ નથી. આપણે આપણી જાતને ઓળખતા થઈશું ત્યારે જ આપણું જીવન ગાલાએ જણાવ્યું હતું કે અપ્રમાદ-અપ્રમત્ત દશા એ ભારતીય દર્શનનો તનાવ મુક્ત બની શકશે. પ્રેક્ષાધ્યાન આ જ વાત શીખવે છે. અદ્દભૂત શબ્દ છે. સૂત્રકૃતાંગમાં કહ્યું છે કે પ્રમાદ કર્મબંધનું કારણ | O શ્રદ્ધા પરમ દુર્લભ છે : આ વ્યાખ્યાનમાળાના છેલ્લા છે અને અપ્રમાદ કર્મથી મુક્ત થવાનું કારણ છે. અપ્રમાદ એટલે સતત દિવસના છેલ્લા વક્તા પ્રા. તારાબહેન ૨. શાહ હતા. તેઓ જાગૃતિ. શ્રદ્ધા અને પુરુષાર્થથી મુક્તિ તરફની યાત્રા. ભગવાન મહાવીરે ગુણોપાસના એ વિષય પર વ્યાખ્યાન આપવાના હતા પરંતુ નાદુરસ્ત ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના દસમા અધ્યાયમાં ગૌતમસ્વામીને વારે વારે કહ્યું તબિયતના કારણે તેઓ વ્યાખ્યાન આપવા આવી નહિ શકતાં તેમની છે : હે ગૌતમ ! ક્ષણ માત્રનો પ્રમાદ નહિ કરે. જે રીતે દાભની અણિ પુત્રી શ્રી શૈલજા ચેતનકુમાર શાહે ઉપરોકત વિષય પર વ્યાખ્યાન પર ઝુલતું ઝાકળનું બિન્દુ બહુ અલ્પ સમયમાં ખરી પડે છે તેવી જ આપતાં કહ્યું હતું કે જ્યાં વિજ્ઞાનનું ક્ષેત્ર પૂરું થાય છે ત્યાંથી ધર્મનું રીને આયુષ્ય ક્ષણભંગુર છે. જીવન તૂટ્યા પછી સંધાતું નથી. અપ્રમાદ ક્ષેત્ર, શ્રદ્ધાનું ક્ષેત્ર શરૂ થાય છે. બુદ્ધિ અને તર્કનું ક્ષેત્ર ઘણું મોટું છે, અમૃતનો અને પ્રમાદ મૃત્યુનો માર્ગ છે.
પણ શ્રદ્ધાના ક્ષેત્ર પાસે તે એકદમ નાનું ગણાય. આ દુનિયામાં ચાર | O લધુતાસે પ્રભુતા મિલે : પ્રા. રમેશ દવેએ આ વિષય વસ્તુઓ પરમ દુર્લભ છે : (૧) મનુષ્ય જીવન (૨) ધર્મ શ્રવણ (૩) પર વ્યાખ્યાન આપતાં કહ્યું હતું કે આ જગતમાં જે માનવી નાનો, નમ્ર, ધર્મ શ્રદ્ધા અને (૪) સંયમનું બળ. વિશ્વાસ બુદ્ધિજન્ય છે તો શ્રદ્ધા સૂમ અને હલકો બને છે તે જ મહાન બને છે. એટલે જ તુલસીદાસે ભાવુકતા પર આધારિત છે. સાચી શ્રધ્વ એટલે કોઈ પણ જાતના લૌકિક ગાયું છે : “લઘુતા સે પ્રભુતા મિલે, પ્રભુતા સે પ્રભુ દૂર. જે મોટો છે, ફળની ઈચ્છા રાખ્યા વિના માત્ર મોક્ષ પ્રાપ્તિની ઈચ્છા રાખવી તે. એવી મહાન છે તેનાથી પ્રભુ દૂર થતાં જાય છે. જે નમે છે તે પ્રભુને ગમે શ્રદ્ધાને ભગવાને દુર્લભ કહી છે. તેને માટે સાચા દેવ, સાચા ગુરુ અને છે. ક્ષમા, નમ્રતા અને સરળતા એ લધુતાના પાયા છે. અહંનું વિસર્જન સાચા ધર્મનું આલંબન જરૂરી છે. અને દંભનો ત્યાગ એ પ્રભુને પામવાનો માર્ગ છે. જે નમતો નથી તે - આ વ્યાખ્યાનમાળામાં દરરોજ વ્યાખ્યાનોનો પ્રારંભ થતાં પહેલાં કાળના ગર્તામાં ફેંકાઈ જાય છે. અને જે નમે છે તેની પાસે કાળ પણ - એક ક્લાકનો ભક્તિસંગીતનો કાર્યક્રમ રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. સંધના હારી જતો હોય છે.
મંત્રી શ્રી નિરુબહેન એસ. શાહે દરરોજ પ્રારંભમાં પ્રાર્થનાની રજૂઆત | O મનની જીન : આ વિષય પર વ્યાખ્યાન આપતાં ડૉ. કરવાની સાથે ભક્તિ સંગીતના કલાકારોનો પરિચય આપ્યો હતો. સર્વશ્રી દેવબાળા સંધવીએ જણાવ્યું હતું કે માનવીના બંધન અને મુક્તિનું શોભાબહેન સંધવી, કુસુમબહેન શાહ, ભાનુબહેન શાહ, તરલાબહેન શેઠ, કારણ એનું મન છે. મનને લીધે જ નર નારાયણ અને નર રાક્ષસ બની મનમોહન સેહગલ, શારદાબહેન ઠકકર, અવનિબહેન પારેખ અને શકે છે. તેથી મન કેટલું જોરાવર છે તેનો ખ્યાલ આવી શકે છે. મન ચંદ્રાબહેન કોઠારીએ અનુક્રમે ભક્તિસંગીતનો કાર્યક્રમ આપી સવારના એવું કુરુક્ષેત્ર છે કે જેમાં દૈવી અને આસુરી, સત્ અને અસન ની વાતાવરણને વધુ આહલાદક અને ભક્તિમય બનાવ્યું હતું. વૃત્તિઓ વિહરતી હોય છે. મનનાં કુરુક્ષેત્રમાં સતત યુદ્ધ ચાલતું હોય વ્યાખ્યાતાઓનો પરિચય અને વ્યાખ્યાનોની ટૂંકી સમીક્ષા છે. તેમાં અંતિમ વિજય કે પરાજ્ય મુશ્કેલ હોય છે. વિજય મેળવ્યા વ્યાખ્યાનમાળાના પ્રમુખ ડે. રમણલાલ ચી. શાહે કરી હતી. શ્રી મુંબઈ પછી પણ એક ક્ષણનો પ્રમાદ એ વિજયને પરાજયમાં ફેરવી શકે છે. જૈન યુવક સંધ પ્રતિવર્ષ એક સંસ્થાને આર્થિક સહાય કરવાનો પ્રોજેક્ટ મન એ કર્મ માટેનું પ્રેરક, સંચાલક અને વિધાયક બળ છે. મનને જીતવું હાથ ધરે છે તે મુજબ આ વર્ષે સૌરાષ્ટ્રના વીરનગર ખાતેના શિવાનંદ જરા પણ સહેલું નથી. મનની દુરાશ. લાલસા પર જે કાબુ મેળવી શકે મિશન ટ્રસ્ટના અંધત્વ નિવારણ કાર્યમાં સહાયક થવાનો પ્રોજેક્ટ હાથ છે તે વિતરાગ બની શકે છે.
ધરાયો હતો. આ ટ્રસ્ટના ખ્યાતનામ સૂત્રધાર ર્ડો. શિવાનંદ અધ્વર્યુ O નામકર્મ : ડૉ. રમણલાલ સી. શાહે આ વિષયે પર (સ્વામી યાજ્ઞવલ્પજ્યાનંદજી) વ્યાખ્યાનમાળાના પ્રથમ દિવસે પધાર્યા વ્યાખ્યાન આપતાં કહ્યું હતું કે જીવને સંસારમાં ભમાવનાર કર્યો છે. હતા અને તેમણે શિવાનંદ મિશન ટ્રસ્ટના સેવાકાર્ય વિશે માહિતી આપી આઠ પ્રકારના કર્મોમાં જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મોહનીય અને હતી. સંધના મંત્રી શ્રી પ્રવીણભાઈ કે. શાહે તથા આ પ્રોજેક્ટના સંયોજકો અંતરાય ધાતી કર્મો છે. અને નામ, ગોત્ર, આયુષ્ય અને વેદનીય એ શ્રી ચંદ્રકાંત દીપચંદ શાહે અને શ્રી રસિકલાલ લહેરચંદ શાહે શિવાનંદ ચાર અઘાતી કર્યો છે. નામ કર્મ આત્માના અરૂપી, અનામી ગુણને મિશન ટ્રસ્ટના પ્રોજેકટમાં ઉદાર હાથે ફાળો આપવા સૌને અપીલ કરી આવરે છે. બીજાં બધાં કર્મો કરતાં નામકર્મની ઉત્તર પ્રવૃતિઓ વધારે છે હતી. મંત્રી શ્રી નિરુબહેન એસ. શાહે દાતાઓનો તેમજ વ્યાખ્યાનમાળામાં અને તે ચિતારા જેવું કામ કરે છે એથી જ સંસારમાં બે માણસોના સહકાર આપનાર સૌનો આભાર માન્યો હતો સંધના ઉપપ્રમુખ શ્રી ચહેરા, અવાજ, હાથપગની રેખાઓ, અંગૂઠાની છા૫ મળતાં આવતાં ચીમનલાલ જે. શાહે વ્યાખ્યાનમાળાના રોજેરોજના કાર્યક્રમનું સરસ રીતે નથી. નામકર્મ શુભ અને અશુભ એમ બે પ્રકારનું છે. મૃગાપુત્ર લોઢીયાનો સફળ સંચાલન કર્યું હતું. શ્રી હજારીમલ ચોપડાએ છેલ્લા દિવસે દેહ જે રીતે વિરૂપ ચીતરી ચડે એવો, સતત દુર્ગધમય હતો તે એના કાર્યક્રમના અંતે શાંતિપાઠનું બુલંદ સ્વરે પઠન કર્યું હતું. આમ આનંદ અશુભ નામકર્મના ઉદયને કારણે હતો. સનતકુમાર ચકવર્તીએ પહેલાં અને ઉલ્લાસના વાતાવરણમાં જ્ઞાનગંગા સમી આ પર્યુષણ દેહનું અભિમાન કર્યું હતું, પરંતુ પછીથી લબ્રિસિદ્ધિ મળવા છતાં - વ્યાખ્યાનમાળાની સમાપ્તિ થઈ હતી.
' રોગગ્રસ્ત શરીરને સારું કરવાની ઈચ્છા રાખી નહિ અને દેહાતીત અવસ્થામાં આવ્યા હતા. શુભ નામકર્મમાં સર્વશ્રેષ્ઠ તે તીર્થંકર નામકર્મ
સંયુકત અંક
'પ્રબુદ્ધ જીવનનો આ અંક સપ્ટેમ્બર-ઓક્ટોબર, ૧૯૯૩નો - Opક્ષાપ્શન મીર નીવન-વિજ્ઞાન : આ વિષય પર વ્યાખ્યાન | સંયુક્ત અંક તરીકે પ્રગટ થાય છે તેની નોંધ લેવા વિનંતી. આપતાં પૂ. સમણી શ્રી અક્ષયપ્રજ્ઞાજીએ જણાવ્યું હતું કે વિશ્વના
સ્વતંત્રી
બહેન સંઘવી, પારદાબહેન મનમોહન કરીએ અનુક્રમે અને
નો કાર્યકમ અ હતું. ભક્તિ કે સમીકા
૨ જ રીતે ૨ ઉદયને કાર
પછીથી લ
ઇ
અને
