________________
વર્ષ : ૧ + અંક ૭-૮ * તા. ૧૬-૭-૧૯૦. Regd. No. MH. BY | South 54 * Licence No : 37
* * * શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર
* પ્રબુદ્ધ જીવન માસિક ૧૯૩૯ થી ૧૯૮૯: ૫૦ વર્ષ ન : વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૩૦ * *
તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
લોગસ્સ સૂત્ર
પ્રાચીન અને મધ્યકાલીન જૈન સાહિત્ય અત્યંત સમૃદ્ધ છે, શ્રી ઋષભદેવ, અજિતનાથ, સંભવનાથ, અભિનંદન સ્વામી, જગતના જુદા જુદા ધર્મોના પ્રાચીન સાહિત્યમાં વિષયો, પ્રકારો, મૌલિક સુમતિનાથ, પદ્મપ્રભ, સુપાર્શ્વનાથ અને ચંદ્રપ્રભને હું વંદન કરું છું... ૨. તત્વચિંતન વગેરેની દ્રષ્ટિએ જૈન સાહિત્ય જેટલું સમૃદ્ધ ભાગ્યે જ શ્રી સુવિધિનાથ અપરનામ પુષ્પદંત, શીતલનાથ, શ્રેયાંસનાથ, અન્ય કોઈ સાહિત્ય જોવા મળશે. હજારો જૈન કૃતિઓ હજુ અપ્રકાશિત વાસુપૂજય, વિમલનાથ, અનંતનાથ, ધર્મનાથ તથા શાંતિનાથને હું વંદન, છે અને હસ્તપ્રતોમાં સચવાયેલી છે. ભિન્ન ભિન્ન જૈન જ્ઞાનભંડારોમાં કરું છું... ૩ સચવાયેલી કુલ વીસ લાખથી વધુ પ્રાચીન હસ્તપ્રતોનું અસ્તિત્વ એ શ્રી કુંથુનાથ, અરનાથ, મલ્લિનાથ, મુનિસુવ્રતસ્વામી, નમિનાથ, સમગ્ર વિશ્વમાં ભાષા અને સાહિત્યની એક વિરલ અદ્રિતીય ઘટના છે. અરિષ્ટનેમિ, પાર્શ્વનાથ તથા વર્ધમાન એટલે શ્રી મહાવીર સ્વામીને હું
જૈન સાહિત્ય ભગવાન મહાવીર સ્વામીના કાળથી, અઢી હજાર વંદન કરું છું.... ૪ વર્ષ કરતાં વધુ સમયથી સર્જાતું આવ્યું છે. વિવિધ કક્ષા અને પ્રકારના એવી રીતે મારા વડે અભિમુખ ભાવે ખવાયેલા, કર્મરૂપી રજ જીવો માટે નિર્માયેલા વિવિધ પ્રકારના વપુલ સાહિત્યમાંથી આરાધકો અને મળનો નાશ કરનારા, જરા અને મરણથી મુક્ત થયેલા એવા માટે મંત્રસાહિત્ય, સૂત્રસાહિત્ય અને સ્તોત્રસાહિત્ય મહત્ત્વનું મનાયું ચોવીસ જિનેશ્વરો અને તીર્થકરો મારા ઉપર પ્રસન્ન થાઓ... ૫ છે. મંત્રમાં નવકારમંત્રનો, સૂત્રમાં લોગસ્સ સૂત્રનો અને સ્તોત્રમાં જેઓ જગતના ઉત્તમ સિદ્ધ પુરુષો તરીકે સ્તવાયેલા, વંદાયેલા ભક્તામર સ્તોત્રનો સવિશેષ મહિમા રહેલો છે. જેઈપણ ભેદભાવ વિના અને પૂજાયેલા છે તેઓ મને આરોગ્ય, બોધિલાભ અને શ્રેષ્ઠ સમાધિ તમામ જૈનોને તે માન્ય છે અને વિશેષ પ્રચારમાં છે. લોગસ્સની આપો. ૬ મહત્તાએ છે કે તે સૂત્ર હોવા છતાં સ્તોત્ર જેટલો તે આનંદ આપે છે. જેઓ ચંદ્રો કરતાં વધુ નિર્મળ છે, સૂર્યો કરતાં વધુ પ્રકાશ કારણ કે એની પંક્તિઓ કવિતાની અને ભક્તિની ભરતીનો અનુભવ કરનારા છે, શ્રેષ્ઠ સાગર કરતાં વધુ ગંભીર છે એવા સિદ્ધ ભગવંતો સાચા ભકતને કરાવે એવી છે.
મને સિદ્ધગતિ આપો... ૭ લોગસ્સ સૂત્રનો મૂળ પાઠ નીચે પ્રમાણે છે :
લોસ્સ સૂત્રનો પ્રત્યેક શબ્દ પ્રયોજન અને અર્થગર્ભિત છે. लोगस्स उज्जोअगरे, धम्मतित्थयरे जिणे ।
તીર્થંકરોની આ સૂત્રમાં સ્તુતિ હોવાને કારણે તીર્થંકરોના ગુણલક્ષણરૂપ अरिहंते कित्तइस्सं, चउवीसं पि केवली ॥१॥
મહત્વના શબ્દો એમાં ગૂંથી લીધા છે, જેમ કે (૧) લોગસ્સ ઉજજો उसभमजिअं च वंदे, संभवमभिणंदणं च सुमई च અગર - પદ્રવ્યાત્મક ચૌદ રાજલોકના સંપૂર્ણ સ્વરૂપને પ્રકાશનારા पउमप्पहं सुपासं, जिणं च चंदप्पहं वंदे ॥२॥
અથવા પંચાસ્તિકાયરૂપી લોકનો કેવળજ્ઞાનરૂપી ભાવોદ્યોત વડે પ્રકાશ सुविहिं च पुप्फदंतं, सीअल-सिज्जंस-वासुपुज्जं च ।। કરવાના સ્વભાવવાળા (૨) ધમ્મતિથૈયર - ધર્મરૂપી તીર્થે પ્રવર્તાવી विमलमणं तं च जिणं, धम्म संति च वंदामि ॥३॥ ભવસાગરમાં ડૂબતા જીવોને તારનારા, તથા સમવસરણમાં બિરાજમાન कुथु अरं च मल्लि. वंदे मुणिसुप्वयं नमिजिणं च । થઈ અતિશયયુક્ત વાણી દ્વારા અપૂર્વ દેશના આપી જીવોને સન્માર્ગે वंदामि रिट्टनेमि, पासं तह वध्दमाणं च ॥४||
વાળનારા તથા ચતુવિધ સંઘની સ્થાપના કરી શાસન પ્રવર્તાવનાર. (૩) vi મણ પથા, વિદુ-ય-મr પરીખ–1–મરા ! જિન-રાગ અને દ્વેષને જીતનારા, ચાર ઘાતી કર્મોનો નાશ કરનારા (૪) चउवीसं पि जिणवरा, तित्थयरा मे पसीयंतु ॥५॥
અરિહંત-અરિ એટલે શત્રુ. ઈન્દ્રિયો, વિષયો, કષાયો, પરીષહો, ઉપસર્ગો कित्तिय-वंदिय-महिया, जे लोगस्स उत्तमा सिध्दा। ઈત્યાદિ રૂપ અરિ અથવા કર્મ રૂપી અરિને હણનારા ને અરિહંત. आरुग्ग बोहि-लामं, समाहिवरमुत्तम दितु ॥६॥
અરિહંત શબ્દ અર્વત શબ્દ ઉપરથી હોય તો વંદન, પૂજન, સત્કારને चंदेसु निम्मलयरा, आईच्चेसु अहियं पयासरा । યોગ્ય, તથા સિદ્ધિગમનને જે યોગ્ય છે, જેઓ અષ્ટ મહાપ્રાતિહાર્યથી सागरवरगंभीरा, सिध्दा सिध्दि मम दिसंतु ॥७॥
અને અતિશયોથી યુક્ત છે તે અરિહંત. (૫) કેવલી - જેમને લોગસ્સ સૂત્રનો શબ્દાનુવાદ નીચે પ્રમાણે છે :
કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું છે, જેઓ કેવળજ્ઞાન દ્વારા પંચાસ્તિકાયાત્મક લોકને પ્રકાશનારા, ધર્મતીર્થ પ્રવર્તાવનાર, જિનેશ્વર એવા ચોવીસે સંપૂર્ણ લોકને પ્રકાશનારા છે. (૬) વિહુય-રય-મલા - રજ એટલે ધૂળ અર્ધન કેવળીઓનું હું કીર્તન કરીશ... ૧
અને મલ એટલે મેલ. રજ અને મલ એટલે કર્મ રૂપી કચરો. એ
