________________
१६६
श्रीमदराजचन्द्रजैनशासमालायाम् । तिः ततो रागद्वेषौ प्रशाम्यतः । ततः उत्तरः पूर्वश्च बंधो विनश्यति । ततः पुनबंधहेतुत्वाभावात् स्वरूपस्थो नित्यं प्रतपतीति ॥ १०४ ॥
इति समयव्याख्यायां श्रीमदमृतचंद्रसूरिविरचितायामंतीतषड्द्रव्यपश्चास्तिकायवर्णनात्मकः प्रथमः श्रुतस्कंधः समाप्तः ॥ १ ॥
अथ नवपदार्थाधिकारः ॥२॥ "द्रव्यस्वरूपप्रतिपादनेन, शुद्धं बुधानामिहं तत्त्वमुक्तम् ।
पदार्थभङ्गेन कृतावतारं, प्रकीय॑ते संप्रति वर्त्म तस्य ॥१॥" आप्तस्तुतिपुरस्सरा प्रतिज्ञेयम्
अभिवंदिऊण सिरसा अपुणब्भवकारणं महावीरें।
तेसि पयत्थभंग मर्ग मोक्खम्स वोच्छामि ॥ १०५॥ मोझो भण्यते परशब्दवाच्यान्मोक्षादपरो भिन्नः परापरः संसार इति हेतोः विनाशितः परापरी येन स भवति हतपरापरो नष्टसंसारः । स कः ? जीवो भव्यजीवः ॥ १०४ ॥ इति पंचास्तिकायपरिज्ञानफलप्रतिपादनरूपेण षष्ठस्थले गाथाद्वयं गतं । एवं प्रथममहाधिकारमध्ये गाथाष्टकेन षभिःस्थलैश्चलिकासंज्ञोष्टमोऽन्तराधिकारो ज्ञातव्यः । अत्र पंचास्तिकायप्राभृतग्रंथे पूर्वोतक्रमण सप्तगाथाभिः समयशब्दपीठिका, चतुर्दशगाथाभिव्यपीठिका, पंचगाथाभिनिश्चयव्यवहारकालमुल्यता, विपंचाशगाथाभिर्जीवास्तिकायगाण्यानं, दशापादिः पुदगलास्किायव्याख्यान, सतगाथाभिर्धर्माधर्मास्तिकायद्वयविवरणं, सप्तगाथाभिराकाशास्ति कायव्याख्यानं, अष्टगाथाभिश्चलिकामुख्यत्वमित्येकादशोत्तरशतगाथाभिरष्टांतराधिकारा गताः ॥ इति श्रीजयसेनाचार्यकृतायां तात्पर्यवृत्तौ पंचास्तिकायषड्द्रव्यप्रतिपादनं नाम
प्रथमो महाधिकारः समाप्तः ॥ १ ॥ इति ऊवं “अभिवंदिऊण सिरसा" इति इमां गाथामादिं कृत्वा पाठक्रमेण पंचाशद्गाथापर्यंत टीकाभिप्रायेणाष्टाधिकचत्वारिंशद्गाथापर्यंतं वा जीवादिनवपदार्थप्रतिपादको द्वितीयमहाधिकारः बंधका भी निरोध हो जाता है, पिछला कर्मबंध अपना रस देकर खिर जाता है, तब वह ही जीव निबंध अवस्थाके धारणपूर्वक मुक्त होकर अनंतकालपर्यंत स्वरूपगुप्त अनंत सुखका भोक्ता होता है ॥ १०४ ॥
इति श्रीपांडे हेमराजकृत पंचास्तिकाय-समयसार प्रथकी बालबोधभाषाटीकामें षड्द्रव्यपंचास्तिकायका व्याख्यान नामक प्रथमश्रतस्कंध पूर्ण हुवा ॥१॥
पूर्वकथनमें केवल मात्र शुद्ध तत्वका कथन किया है । अब नव पदाथके भेद-कथन करके मोक्षमार्ग कहते हैं, जिसमें प्रथम ही भगवान्को स्तुति
१ पञ्चास्तिकायव्याख्यायाम. २ पदार्थविकल्पनेन भेदेन वा विवरणेन. ३ शुद्धात्मतत्त्वस्य ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
