Book Title: Panchastikaya
Author(s): Kundkundacharya, 
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram

View full book text
Previous | Next

Page 243
________________ श्रीमद्रराजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् । मार्गो हि संवरस्तन्निमित्तमिन्द्रियाणि कषायाश्च संज्ञाश्च यावतांशेन यावन्तं वा काल निगृह्यन्ते तावतांशेन तावन्तं वा कालं पापास्रवद्वारं पिधीयते । इन्द्रियकषायसंज्ञाः भावपापास्रवो द्रव्यपापात्र व हेतुः पूर्वमुक्तः । इह तंनिरोधो भावपापसंवरो द्रव्यपापसंवर हेतुधारणीय इति ।। १४१ ।। २०६ सामान्यसंवरस्वरूपाख्यानमेतत् ; जस्स ण विज्जदि रागो दोसो मोहो व सव्वदव्वेसु । णासवदि सुहं असुहं समसुहदुक्खस्स भिक्खुस्स ॥ १४२ ॥ तु पुण्यपापद्वयस्यागमनानंतरं स्थित्यनुभागबंध रूपेणावस्थानं मुख्यमित्येतावद्विशेषः । एवं नवपदार्थप्रतिपादक द्वितीय महाधिकारमध्ये पुण्यपापात्रवव्याख्यानमुख्यतया गाथाषट्कसमुदायेन षष्ठोंतराधिकारः समाप्तः I अथ ख्याति पूजालादृष्टश्रुतानुभूतभोगाकांक्षारूप निदानबंधादिसमस्तशुभाशुभसंकल्प विकल्पवर्जितशुद्धात्म संवित्तिलक्षणपरमोपेक्षासंयम साध्ये संवरव्याख्याने “इंदियकसाय” इत्यादि गाथात्रयेण समुदायपातनिका ॥ अथ पूर्वसूत्रकथितपापस्रवस्य संवरमाख्याति;इंद्रियकषायसंज्ञा णिग्गहिदा निगृहीता निषिद्धा जेहि यैः कर्तृभूतैः पुरुषैः सुट्टु सुष्ठुविशेषेण । किंकृत्वा ? पूर्व स्थित्वा । क ? मग्गम्हि संवरकारणरत्नत्रयलक्षणे मोक्षमार्गे । कथं - हीताः । यावत् यस्मिन् गुणस्थाने यावतं कालं यावतांशेन "सोलस पणवीस णभं दस चउ छक्क बंधवोछिण्णा । दुगतीस चदुरपुव्वे पण सोलस जोगिणो एक्को” इति गाथाकथित - त्रिभंगीक्रमेण तावत्तस्मिन् गुणस्थाने तावत्कालं तावतांशेन स्वकीयस्व को यगुणस्थानपरिणामानुसारेण तेसिं तेषां पूर्वोक्तपुरुषाणां पिहिदं पिहितं प्रच्छादितं झंपितं भवति । किं ? पापासवच्छिद्दं पापास्रवछिद्र पापागमनद्वारमिति । अत्र सूत्रे पूर्वगाथोदितद्रव्यपापात्र कारणभूतस्य भावपापास्रवस्य निरोधः तु द्रव्यपापात्र व संवरकारणभूतो भावपापास्रवसंवरो ज्ञातव्य इति सूत्रार्थः ॥ १४१ ॥ अथ सामान्येन पुण्यपापसंवरस्वरूपं कथयति – जस्स ण विजदि यस्य न होता: ] रोकी हैं [ तावत् ] तब [ तेषां ] उनके [ पापाभवं छिद्रं ] पापात्र - रूपी छिद्र [ पिहितं ] आच्छादित हुआ । भावार्थ - मोक्ष का मार्ग एक संवर हैं सो संघर जितना इन्द्रिय कषाय संज्ञाओंका निरोध हो उतना ही होता है । अर्थात् जितने अंश आवका निरोध होता है उतने ही अंश संवर होता है । इन्द्रिय कषाय संज्ञा ये भावपापाव हैं । इनका निरोध करना भाव पापसंवर है । ये ही भावपापसंवर द्रव्यपापसंवरका कारण है । अर्थात् जब इस जीवके अशुद्ध भाव नहीं होते तब पौद्रलोक वर्गणाओंका आस्रव भी नहीं होता ।। १४१ ॥ आगे सामान्य संवर का स्वरूप कहते हैं; - [ यस्य ] जिस पुरुषके [ सर्वद्रव्येषु ] समस्त परद्रव्योंमें [ राग: ] प्रीतिभाव १ इन्द्रियादीनां निरोधः । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294