________________
२४०
श्रीमदराजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् । यस्य हृदयेऽणुमात्रो वा परद्रव्ये विद्यते रागः ।
स न विजानाति समयं स्वकस्य सर्वागमधरोऽपि ॥१६७।। यस्य खलु रागरेणुकणिकाऽपि जीवति हृदये न नाम स समस्तसिद्धान्तसिन्धुपारगोऽपि निरुपरागशुद्धस्वरूपं स्वसमयं चेतयते । ततः स्वसमयसिध्यर्थं पिञ्जनलग्नतूलन्यासन्यायमभिदधताऽहंदादिविषयेऽपि क्रमेण रागरेणुरपसारणीय इति ॥ १६७ ॥
रागलवमूलदोषपरंपराख्यानमेतत् ;धरिदु जस्स ण सकं चित्तुब्भामं विणा दु अप्पाणं । रोधो तस्स ण विज्झदि सुहासुह कदस्सकम्मस्स ॥१६८॥
धतु यस्य न शक्यश्चित्तोद्भ्रामं विना त्वात्मानं ।
रोधस्तस्य न विद्यते शुभाशुभकृतस्य कर्मणः ॥ १६८ ।। इह खल्वहँदादिभक्तिरपि न रागानुवृत्तिमन्तरेण भवति । रागाद्यनुवृत्तौ च सत्यां शभपरद्रव्यैः हि स्फुट विजदे रागो रागो विद्यते सो सः ण विजाणदि न जानाति । कि ? समयं । कस्य १ सगस्स स्वकीयात्मनः । कथंभूतः ? सव्वागमधरोवि सर्वशास्त्रपारगोपि । तथाहि-निरुपरागपरमात्मनि विपरीतो रागो यस्य विद्यते स स्वकीयशुद्धात्मानुचरणरूपं स्वस्वरूपं न जानाति ततः कारणात्पूर्व विषयानुरागं त्यक्त्वा तदनन्तरं गुणस्थानसोपानक्रमेण रागादिरहितनिजशुद्धात्मनि स्थित्वा चाहंदादिविषयेपि रागस्याज्य इत्यभिप्रायः ॥ १६७ ।। अथ सर्वानर्थपरंपराणां राग एव मूल इत्युपदिश्यति;-- धतु जस्स यस्य ण सको न शक्यः कर्मतापनः चित्चंभामो चित्तभ्रमः अथवा विचित्रभ्रमः आत्मनो भ्रान्ति । कथं ? विणा दु अप्पाणं आत्मानं विना निजशुद्धात्मभावनामंतरेण रोधो तस्स ण विजदि रोधः संवरः पुरलादि परद्रव्योंमें [ रागः । प्रीतिभाव [ विद्यते ] प्रवर्तित है [ स: ] वह पुरुष [ सर्वागमधरः अपि ] यद्यपि समस्त श्रुतका पाठी है तथापि [स्वकस्य ] आत्माके [ समयं ] यथार्थरूपको [ न ] नहीं [ विजानाति ] जानता है। भावार्थ-जिस पुरुषके चित्तमें आत्मीकभावरहित परभावोंमें रागकी कणिका भी विद्यमान है वह पुरुष समस्त सिद्धान्तशास्त्रोंको जानता हुआ भी सर्वांग वीतराग शुद्धस्वरूप स्वसमयको नहीं वेदता है । इस कारण यथार्थ शुद्धस्वरूपकी सिद्धि के निमित्त अरहंतादिकमें भी कमसे राग छोडना योग्य है ।।१६७। आगे रागअंशका कारण पाकर अनेक दोषोंकी परंपरा होती है ऐसा कथन करते हैं;-[ तु ] और [ यस्य ] जिस पुरुषका [ चित्तोद्भामं ] मनका संकल्परूप भ्रामकत्व [ आत्मानं विना ] आत्माके बिना [ धतुं ] निरोध करने को [ शक्यः न ] समर्थ नहीं होता [ तस्य ]
१ तन्तिलग्नकार्पासांशवत् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
