________________
पञ्चास्तिकायः ।
सम्यग्ज्ञानानां मार्गप्रसिद्धयर्थ प्रतिपादित इति ॥ १२६ ॥ १२७ ॥ इति अजीवपदार्थव्याख्यानं पूर्णम् ।
। उक्तौ मूलपदार्थों । अथ संयोगपरिणामनिमित्तेतरसप्तपदार्थानामुपोद्धांतार्थ जीवपुद्गलकमचक्रमनुवर्ण्यते;
जो खलु संसारत्यो जीवो तत्तो दु होदि परिणामों । परिणामादो कम कम्मादो होदि गदिसु गदी ॥१२८॥ गदिमधिगदस्स देहो देहादो इंदियाणि जायंते । तेहिं दु विसयग्गहणं तत्तो रागो वा दोसो वा ॥१२९॥ जायदि जीवस्सेवं भावो संसारचकवालम्मि । इदि जिणवरोहिं भणिदो अणादिणिधणो सणिधणो वा ॥१३०॥
यः खलु संसारस्थो जीवस्ततस्तु भवति परिणामः । परिणामात्कर्म कर्मणो भवंति गतिषु गतिः ॥१२८॥ गतिमधिगतस्य देहो देहादिन्द्रियाणि जायते । तैस्तु विषयग्रहणं ततो रागो वा द्वेषो वा ॥१२९॥ जायते जीवस्यैवं भावः संसारचकवाले ।
इति जिणवरैर्भणितोऽनादिनिधनः सनिधनो वा ॥१३०।। गुणान् पर्यायानपि भूतभाविभवतः सर्वान् सदा सर्वदा । जानीते युगपत्प्रतिक्षणमतः सर्वज्ञ इत्युच्यते सर्वज्ञाय जिनेश्वराय महते वीराय तस्मै नमः" इति वृत्तकथितलक्षणेन केवलज्ञान संज्ञेन शुद्धचेतनागुणेन युक्तत्वाच्चेतनागुणश्च यः जाण जीवं हे शिष्य तमेवं गुणविशिष्टं शुद्धजीवपदार्थ जानीहीति भावार्थः ।। १२७ ॥ एवं भेदभावनार्थसर्वप्रकारोपादेयशुद्धजीवकथनरूपेणैकसूत्रेण द्वितीयस्थलं गतं । इति गाथा चतुष्टपर्यतं स्थलद्वयेन नवपदार्थप्रतिपादकद्वितीयमहाधिकारमध्ये तृतीयांतराधिकारः समाप्तः । अथ द्रव्यस्य सर्वथा तन्मयपरिणामित्वे सति एक एव पदार्थो जीवपुद्गलसंयोगपरिणतिरूपः, अथवा सर्वप्रकारेणापरिणामित्वे सति द्वावेव पदार्थों जीवपुगलौ शुद्धौ । न च पुण्यपापादिघऔर जिसमें स्पर्शरसगंधवर्ण गुण नहीं, शब्दसे अतीत आकाररहित हैं, अंतर्गत अतीन्द्रिय जो इन्द्रियोंसे प्राझ नहीं, चेतनागुणमयी, मूर्तीक अमूर्तीक अजीव पदार्थोसे भिन्न अमूर्त वस्तु मात्र है वह ही जीव पदार्थ जानो । इस प्रकार जीव अजीव पदार्थों में लक्षणभेद है ॥ १२६ ।। १२७ ॥ आगे इनही जीवअजीव पदार्थोंके संयोगसे उत्पन्न जो सप्त पदार्थ हैं उनके कथननिमित्त परिभ्रमणरूप कर्मचक्रका स्वरूप कहा जाता है। [ यः] जो [खलु ] निश्चयसे [ संसारस्थः ] संसारमें रहनेवाला [ जीवः ] अशुद्ध आत्मा है। [ ततः तु ] उससे तो [ परिणामः ] अशुद्धभाव और
। उदाहरणार्थम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
