________________
૧ થી ૫ - સુપાત્રને અન્ન, પાણી, સ્થાન, શયન, વસ્ત્ર આપવાથી. ૬ - મનથી શુભ સંકલ્પ (વિચાર) રૂપી વ્યાપારથી. ૭ - વચનથી શુભ સંકલ્પ (ઉચ્ચાર) રૂપી વ્યાપારથી. ૮ - કાયાથી શુભ (પ્રવૃત્તિ-આચરણ) વ્યાપારથી. ૯ - દેવ-ગુરુને નમસ્કારાદિ (વંદન, પૂજન, સત્કાર, સન્માન વિ.) કરવાથી.
ઉપર મુજબના પુણ્યને બાંધવા માટે યોગ્ય પાત્ર પણ હોવા જોઈએ. તેથી સુપાત્રનો પ્રાસંગિક વિચાર કરી લઈએ. ઉખર ભૂમિમાં વાવેલું અનાજ નકામું જાય છે. ફળદ્રુપ કસવાળી કાળી ભૂમિ હોય તો તે સમયસર મળેલા પાવી, હવા, પ્રકાશાદિના કારણે વધુ અનાજ આપે છે, તેમ સુપાત્રમાં આપેલું દાન વધુ પુણ્ય બંધાવે એમ સમજવું. પાત્ર-પાત્રતા :
* રત્નપાત્ર – તીર્થંકર પરમાત્મા * સુવર્ણપાત્ર – સર્વ વિરતિધર ત્યાગી તપસ્વી સાધુ * રજતપાત્ર – દેશવિરતિધારી (શ્રાવક-શ્રાવિકા) * તામ્રપાત્ર - ત્રીજા ગુણસ્થાનકવાળા સમક્તિધારી
* લોહપાત્ર – સામાન્ય માનવી. દાન આપવાના ક્ષેત્ર :
દાન આપવા માટે પાત્રતાની વિચારણા કર્યા પછી હવે ક્ષેત્રનો પણ વિચાર કરી લઈએ. ક્ષેત્ર – એટલે ભૂમિ. કાળી ફળદ્રુપ પુણ્યભૂમિ. જે સ્થળે ધન, ધાન્ય, વસ્ત્ર, પાત્ર વિ. જરૂરી હોય તે વાપરવા (આપવા)થી લાભ મળે એવા ઉત્તમ સ્થાન પૂર્વભવના નિકાચીત પુણ્યથી જે લક્ષ્મી મળેલી છે, તે સન્માર્ગે વાપરવા માટેના મુખ્ય સાત + એક જનરલ = ૮ ક્ષેત્રો છે. ૧. વીતરાગ ભગવાનની મૂર્તિ. ૨. વીતરાગ ભગવંતનું દર્શનીય મંદિર. ૩. વીતરાગ ભગવાન પ્રરૂપીત આગમ - શ્રુતજ્ઞાન. ૪-૫ ત્યાગી, તપસ્વી, જ્ઞાની, પૂજ્ય સાધુ - સાધ્વીજી મ. ૬-૭ હળુકર્મી, ધર્મી, આરાધક શ્રાવક - શ્રાવિકા.
આ ઉપરાંત અહિંસા ધર્મનું પાલન કરવા, બીજા જીવોને શાતા આપવા, નિમિત્તરૂપ જીવદયા (અથવા અનુકંપા).
આ સર્વોત્તમ ક્ષેત્રમાં જે આત્મા મન, વચન, કાયાથી શુભ ભાવપૂર્વક સદ્વ્યય કરે છે. ને વ્યય કર્યા પછી સંતોષ – અપૂર્વ આનંદનો અનુભવ કરે છે (થવો જોઈએ) તે દાતા ધન્યવાદને પાત્ર છે. માટે સુપાત્રે આપેલા દાનના પાંચ ભૂષણ (આભૂષણ સમાન) અહીં બતાડ્યા છે.
૮૧
