________________
શ્રી ભાવધર્મ
‘ભાવ્યતે આત્મહિતં અનયા ઈતિ ભાવના !''
‘યાદ્દશી ભાવના, તાદ્દશી ફલ'' ‘આત્માનં ભાવયીતિ ભાવના''
‘ભાવે ભાવના ભાવિએ, ભાવે દીજે દાન,
ભાવે જિનવર પૂજીએ, ભાવે કેવળજ્ઞાન.''
ભાવનાનું દ્વાર ‘મન’ છે. જેમ ‘જ્ઞાન ક્રિયાભ્યાં મોક્ષઃ' જ્ઞાન અને ક્રિયાએ બેના મિશ્રણથી ત્રીજું મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય, તેમ અહીં ભાવ-મનના પરિણામો જો અનુમોદનીય ઉત્કૃષ્ટ કોટીના હોય તો દાન, શીલ કે તપધર્મમાં પ્રાણ આવે. અને કરેલો ધર્મ પરંપરાએ મોક્ષ અપાવે. માટે જ કહ્યું છે, કે - જેવી તમારી ભાવના તેવું તમે ફળ પામશો.’’
જે ભાવના-ઈચ્છાઓમાં આત્મહિત છૂપાયેલ છે અથવા જેના વડે આત્મહિત થવાની શક્યતા છે તે ભાવના. વિદ્વાનો મનન-ચિંતન કરીને કાંઈક સર્જન કરવા ઈચ્છતા હોય પણ તેમાં પ્રસન્નતા-ઉર્મિ ક્યારે આવે જ્યારે ચિત્તમાં શાંત સુધારસ હોય. સમભાવ વિના સ્વનું ચિંતન જામવાનું (થવાનું) નથી.
ભોજન દરેક વસ્તુ નાખી બનાવ્યું હોય પણ જો ‘મીઠું' જ નાખ્યું ન હોય તો તે નિરસ લાગે. તેમ ધર્મની આરાધનામાં બીજી બધી અનુકુળતા હોય પણ ભાવ ન હોય તો તે સાવ ફીક્કુ-લુખ્ખું લાગે. ફળ-પુણ્યનો બંધ પૂર્ણ ન થાય.
+
આ જીવે * અનંતીવાર દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રની આરાધના પૂર્વ જન્મોમાં કરી હશે પણ તે બધી ક્રિયાઓ દ્રવ્ય કક્ષાની હોવાથી મન હોવા છતાં કમને કરી તેથી જોઈએ તેવું પરિણામ ન આવ્યું. દ્રવ્યક્રિયા કરતાં કરતાં જ્યારે ભાવક્રિયા કરવાનીઆચરવાની ભાવના જાગે અને મન તેમાં પરિપૂર્ણ સાથ આપે તો જ એ ભાવક્રિયા સંપૂર્ણ ફળ આપે.
કોઈ ચાર વ્યાપારી ધન પ્રાપ્ત કર્યા પછી મેળવેલા ધનનો અમુક ભાગ દાનધર્મમાં વાપરવાની ભાવના ભાવે છે પણ દાન કરતી વખતે જોઈએ તેવા એક સરખા સાનુકુળ પરિણામ ન હોય તો ભાવના કારણે ધન-દાતા ને લેનારની ક્રિયામાં ફળ સરખું બધાને ન મળે. ફળ તો ભાવધર્મ ઉપર જ અવલંબીત છે.
કુંભકાર નગરીમાં પાલક મંત્રીએ કપટ કરી સ્કંદકાચાર્ય સહિત તેના શિષ્યોને મરણાંત ઉપસર્ગ કર્યો. તેમાં ૫૦૦ શિષ્યોને આચાર્ય મહાસજે વૈરાગ્યના શબ્દો
卐 ‘દિવાળી કલ્પ’ના વિચાર.
૧૫૩
