________________
તેથી જ એક વિભાગમાંથી બીજા, ત્રીજા, ચોથા વિભાગમાં પ્રવેશ કરતાં પૂર્વે જીવે ચેતી જવું જોઈએ.
અંતે જે મનુષ્ય આહાર ઉપર સંયમ રાખે છે. જીવનચર્યા ઉપર ધ્યાન રાખે છે. વિના કારણે સમય અને શક્તિ શબ્દશ્રમણ રૂપદર્શન અને પરિચયની વૃદ્ધિમાં વ્યર્થ ગુમાવતો નથી એ મનુષ્ય પોતાનું જીવન ધન્ય ધન્ય કરી જાય છે.
તપ ઃ
તપથી શરીરમાં સંચિત થએલ કચરો બળી જાય ને સ્ફૂર્તિ આવે, નિકાચીત બાંધેલા કર્મનો પણ ક્ષય થાય, તપોબળ જશનામ કર્મ બંધાવે, પુણ્યની વૃદ્ધિ કરાવે છે.
આ જીવને તનમાં તંદુરસ્તી ન હોય તો દુ:ખ થાય, જો હોય તો તંદુરસ્તી ચાલી ન જાય તેની ચિંતા થાય અને જાય તો નિરાશા-પશ્ચાતાપનું કારણ બને. સાચું જોવા જાવ તો શાતાવેદનીય કર્મના ઉદયથી જ તંદુરસ્તી સારી રહી શકે છે. શું નિત્યભોજી બીમાર પડતા નથી ? અને જે બીમાર છે, જેનું વજન ઘટી ગયું છે, તેનું કારણ માત્ર તપ જ છે. માટે શરીરનો મોહ ઘટાડી તપધર્મનું આરાધન કરવું એ શ્રેય માર્ગ છે.
શાસ્ત્રોમાં કરેલા તપની અનુમોદના કરવા-કરાવવાનું માર્મિક સૂચન છે. આમ જોવા જાઓ તો દાન કે શીલ ધર્મનું ઉદ્યાપન-ઉજમણું થતું નથી. જ્યારે પણ ઉજમણું થાય ત્યારે તેનું નિમિત્ત ‘તપ' હોય છે. ભલે તેમાં દાનધર્મ છૂપાયો હોય પણ તપની પ્રધાનતા છે અને આ રીતે બીજાને તપ કરવાની ભાવના પણ ઉજમણા દ્વારા થાય છે.
દાન અને શીલધર્મ દ્વારા વર્તમાનમાં જીવન શુદ્ધિ અને ભવિષ્યમાં પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. જ્યારે તપધર્મની આરાધના કરનારને વર્તમાનમાં પાપનો ક્ષય અને ભવિષ્યમાં આત્માની નિર્મળતા પ્રાપ્ત થવાની (પરમ પદને પ્રાપ્ત થવાની) શક્યતા છે. અને એ જ ધર્મનું સાચું ઈચ્છીત ફળ છે.
બાહ્યતપ એ હકીકતમાં કાયા અને ચંચળ મન ઉપર કાબૂ રાખવાનું અમોધ સાધન છે. સાધક જ્યારે સાધના કરે ત્યારે કાયા ને મન ઉપર તેની પકડ હોવી જોઈએ. તોજ એકાગ્રચિત્તે તે સાધના આસન જમાવી કરી શકે.
જ્ઞાનસાર અષ્ટકમાં ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મ. જીવનમાં પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરવા માટેના ઉપાય મગ્નતા ને સ્થિરતામાં બતાડ્યા છે. એ મગ્નતાને સ્થિરતા ત્યારે જ શક્ય છે જ્યારે કાયા ને મન કાબુમાં હોય તેથી છ પ્રકારના બાહ્યતપનો જીવનમાં અનુરાગ જરૂર છે. અનુરાગ જ શરીરના મમત્વને ઘટાડશે.
બાહ્યતપની જેમ છ પ્રકારના અત્યંતર તપને સમ્યજ્ઞાન સાથે નજીકનો સંબંધ
૧૬ ૬
