________________
થયા છે. તેના ઉદાહરણો અનેક સ્થળે અનેક રીતે આજે પણ જોવા-વાંચવા મળે છે. ભોગ - એ રાગને આમંત્રણ આપવા સમાન છે.
બ્રહ્મચર્યના પાલનમાં જો મન નબળું હોય તો જ્ઞાનીઓ તપનો સહારો લે છે. તપથી શરીર ઉપરની મમતા ઘટશે અને એ દ્વારા બ્રહ્મચર્યનું ક્રમશઃ ઉત્તમ પાલન થશે. (સ્ત્રીરત્ન સુંદરીએ સંયમની રજા ન મળે ત્યાં સુધી એટલે ૬૦ હજાર વર્ષ આયંબિલની તપસ્યા કરી પોતાના શરીરને ગાળ્યું-સુકાવ્યું હતું.)
સરોવરમાં પત્થર નાખો એથી વલય ઊભા થશે. તે પણ એક નહિ અનેક, કિનારા સુધી ફેલાશે. જીવનની પણ આજ વાત છે. શીલધર્મ ત્યજો તો આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિના વલયો આકાશ જેટલી ઈચ્છાઓ દ્વારા જન્મ લેશે. ક્ષણિક સુખ અનેક દુઃખોનો જન્મ આપશે. નથી સુખ મળવાનું કે દુઃખ ભાગી જવાનું.
શીયળ માટેની ૯ વાડ એ બંધન નથી, મર્યાદા છે. આજના જે પ્રવાસ માટેના સ્કુટર-મોટર વિ. સાધનો છે તેમાં બ્રેક જેમ અનિવાર્ય છે. ચલાવનારને હંમેશાં બ્રેક હાથમાં રાખવી પડે છે. તેમ જીવનમાં આ નવ વાડ બ્રેક છે. સંસારમાં ગમે ત્યાં જાઓ. વાડને ઓળંગવાની ભૂલ કરતા નહિ.
દાન જેમ આપવા જવાનું છે તેમ શીલ - વિશુદ્ધ રીતે પાળવાનું છે. અને તે પણ મનપૂર્વક દાન, શીલ, તપધર્મ રૂપી નદીઓ છે. આખર તેણે સાગર રૂપ ભાવમાં વિલીન થવાનું છે. એટલે શીલનું પાલન ઉત્તમ ભાવથી કરવાનું છે. તો જ શારીરિક કે આધ્યાત્મિક સુખ મળે. જીવનમાં ત્યજવાથી, પાળવાથી ને કરવાથી પુણ્ય બંધાય છે. એટલે પરિગ્રહને દાનથી ત્યજી, શીલને વિશુદ્ધ પાળી, કાયાની માયા ત્યજી તપને કરવાનું છે. જે સુખમાં લીન થાય છે તે દુઃખમાં એક દિવસ દીન થઈ ડૂબી જશે. પણ જે સુખ-દુઃખમાં મધ્યસ્થ રહે છે તેને સમતા સમભાવ તારે છે, બચાવે છે.
યોગશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે, કે - બ્રહ્મચર્યના પાલનથી મનુષ્યો દીર્ધાયુષી, સુડોલ, સુદ્રઢ બાંધાવાલા, તેજસ્વી તેમજ મહાવીર્યવાન (બળવાન) બને છે. અને તેથી બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરનાર નરેન્દ્રો-દેવેન્દ્રોથી પણ પૂજાય છે.
આજે મંત્રો ફળદાયક થતા નથી એવી ફરિયાદ છે તેના અનેક કારણોમાં બ્રહ્મચર્યની સાધનાનો અભાવ એ મુખ્ય છે. તન કે ધન ખર્ચ કરવાથી જે યશ ન મળે તે બ્રહ્મચર્યના પાલનથી મળ્યા વગર ન રહે. ઈન્દ્રિયોમાં રસના, કર્મમાં મોહનીય, ગુપ્તિમાં મન જેમ દુર્જય છે. તેમ વ્રતમાં બ્રહ્મચર્ય સમજવું.
બ્રહ્મચર્યના એક વ્રતના ખંડનમાં બાકીના ચાર એટલે પાંચેય વ્રતનું નુકસાન (ખંડન) થાય છે. જ્યારે આત્મા ખંડન કરવા પુરુષાર્થ કરે ત્યારે એ અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ, અતિચાર અને અનાચાર એ ચારે વિભાગોમાં ક્રમશઃ આગળ વધે છે.
૧૬૫
