________________
૩૩ હજાર વર્ષે અમૃતના ઓડકાર રૂપ આહાર લે છે. છતાં એ જીવો દેવગતિના હોવાથી વિરતિધર્મના આરાધક થઈ શકતા નઈ. એટલે આટલા બધા વર્ષ પછી ભલે એ આહાર લે, આહાર લેવાની ઈચ્છા પણ ન કરે છતાં તપસ્વીની કક્ષામાં ન આવે. કર્મક્ષય કરી ન શકે. આ છે ત્યાગ ધર્મનો, વિરતિ ધર્મનો મહિમા.
તીર્થંકર પરમાત્મા જ્યારે “દ્રવ્યજિન” હોય ત્યારે પૂર્વના ભવોમાં “સવિ જીવ કરું શાસનરસી'ની ભાવદયા રૂપ ભાવના ભાવે અને મોક્ષ પ્રાપ્તિના દરેક પૂર્વ ભવોમાં (અનુકુળતા તપની હોય તો) તીર્થકર નામકર્મની તપ દ્વારા નિકાચના કરે. (ભ. મહાવીરે ૧૧,૮૦,૬૪૫ માસક્ષમણ ૨૫ મા ભવે કરેલા.).
તપ કરવા માટેનો પુરુષાર્થ માત્ર તીર્થકર જ નહિ પણ ચક્રવર્તિ પણ છ ખંડની વિજય યાત્રામાં ૧૩ વખત અક્રમ કરી પોતાની વિજય યાત્રાને આગળ વધારે. ગૌતમસ્વામી જેવા ગણધરો પણ છઠ્ઠના પારણે છઠ્ઠ કરીને જીવનમાં અનેક લબ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી.
મેલા કપડા સાબુથી સ્વચ્છ થાય, સોનું તેજાબ વિ.થી શુદ્ધ થાય, ઘર ઝાડું વિ.થી શુદ્ધ થાય તેમ આત્માને શુદ્ધ-પવિત્ર કરવાનું સાધન “તપ” છે. તપથી બાહ્ય રીતે દુઃખ, દુર્ગતિ, દુર્ભાગ્ય પણ દૂર થાય છે. છ કાયના જીવોની જે વિરાધના આરંભ સમારંભમાં થાય છે. તેમાં પણ આરંભેલા તપ અનુસાર એ વિરાધનાઓથી બચાય છે.
પ્રાચીન ઉત્કૃષ્ટ પરંપરા (પચ્ચખાણ ભાષ્યની રીતે) તો એક ઉપવાસની આરાધનામાં જીવ ૪-ટંક (ચતુર્થભક્ત)નો આહાર ત્યજે છે. આગલા દિવસે એકાસણું કરી ૧ આહાર ત્યજ્યો. બીજે દિવસે ૨ આહાર (ટાઈમ) છોડવા સાથે ૧+૧=૩ થયા અને પારણાના દિવસે ફરી એકાસણું કરી (કરવાનું વિધાન છે) ૧ આહાર ત્યજે માટે એક ઉપવાસમાં–૧+૨+૧=૪ વખત આહારનો ત્યાગ થાય છે.
તપ ચિત્નના રાઈ પ્રતિક્રમણના કાઉસ્સગ્ન (ચિત્વન)માં પણ આ જીવને તપનો અનુરાગી બનાવવા ખાસ છ મહિનાના ઉપવાસથી માંડી જે તપ કરવું હોય ત્યાં સુધીનું ત્રણ” તબક્કે ચિંત્વન કરવાનું બતાડવામાં આવ્યું છે. આ રીતે પ્રમાદી જીવને ધર્મમાં તપારાધનમાં સ્થિર કરાય છે.
જીભ બે કામ કરે, બોલવાનું ને ખાવાનું. જો બોલતા ન આવડે તો તે બરબાદ થા, કષાયો કરી અધોગતિએ જાય. તેમ ખાવામાં વિવેક ન રાખે, ભક્ષ-અભક્ષ, પેય-અપેય ન વિચારે તો તેથી શરીર બગડે, મન બગડે, જીવન પણ બગડે. માટે જ જ્ઞાની પુરુષોએ જીભ ઉપર કાબૂ રાખવા તપનો આશ્રય લેવાનું કહ્યું છે.
ક સર્વપ્રથમ - ‘શક્તિ નથી, તપના પરિણામ પણ નથી' એવું ચિત્વન. પછી ‘શક્તિ છે, પરિણામ નથી”
એવું થોડું સુધારીને ચિંતવવું. અને જે પચ્ચખ્ખાણ કરવાનું હોય તે વખતે “શક્તિ છે, પરિણામ છે અને પચ્ચકખાણ કરું છું.' એમ ચિત્ન કરી પચ્ચખ્ખાણ કરવું.
૧૩૫
