________________
તપ અને શ્રમણજીવન :
ઈચ્છકાર સૂત્રમાં સાધુના શરીરને (વિશેષણ) “તપોમય’ શરીર સંબોધી શ્રમણની દરેક ક્ષણ બાહ્ય અભ્યતર તપયુક્ત છે, એમ કહ્યું છે. દશ પ્રકારના યતિધર્મમાં પણ “તપ”ને સ્વીકારેલ છે. સાધુ દશ વૈયાવચ્ચને યોગ્ય આત્માની વૈયાવચ્ચ કરે. ૧૭ પ્રકારે સંયમ પાળવામાં ઈન્દ્રિય નિગ્રહ આદિ કરે ત્યાં તપના જ ભાવ જોવા મળે છે.
શ્રાવકને ૭ સૂત્રની અનુજ્ઞા લેવા ૧૧૦ દિવસમાં ૧૩ વાંચના ૬૭ ઉપવાસ વિ. કરવું પડે. તેમ સાધુઓને માટે ૪૫ આગમોની અનુજ્ઞા લેવા માટે વર્ષો સુધી તપ કરી જ્ઞાનની આરાધના કરવી પડે છે. જ્ઞાનનો વિનય તપ સહિત કરાય તો તે તપ જ્ઞાનાચારના આરાધકને ઘણું આપી જાય છે. તપ અને શ્રાવકની પડીમા :
જીવ ગુણસ્થાનકમાં જ્યારે આરોહણ શરૂ કરે ત્યારે તેનું વર્તમાન સમયે અંતિમ લક્ષ સંયમ પ્રાપ્તિ હોય છે. સંયમ પ્રાપ્તિ પછી આગળ કર્મક્ષય અને યાવત મોક્ષપ્રાપ્તિ થાય એટલે તે પૂર્ણતાને પામે. ટૂંકમાં મિથ્યાત્વ, શ્રાવક, સંયમી, કેવળી ને મોક્ષ એ પાંચ વિભાગમાં ૧૪ ગુણસ્થાનકોને વહેંચી શકાય.
જ્યાં સુધી મોહનીય કે અંતરાયઆદિ કર્મના ઉદયના કારણે આ આત્મા સંયમી (ચારિત્રધર) થતો નથી. ત્યાં સુધી એને શ્રાવક જીવનમાં વ્રતધારી-પડીમાધારી આદર્શ જીવન જીવી આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ પ્રગતિ કરવી જોઈએ. અને તોજ ૧૫ કર્માદાન, ૧૮ પાપસ્થાનક કે એવા અનેક પાપારંભના કાર્યોથી નિવૃત્ત થઈ જીવન ધન્ય કરી શકે.
બારવ્રત એ જીવન જીવવાની સાચી દિશા છે. લગભગ પોતાના અયોગ્ય આચાર-વિચાર સુધારવાની તેમાં તક મળે છે. અણુવ્રત, ગુણવ્રત, શિક્ષાવ્રત દ્વારા જીવન ઘડવાની સારી તક પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્યારે અગ્યાર પડીમા (પ્રતિજ્ઞા)નો સ્વીકાર કરી લગભગ પ વર્ષના ગાળામાં એ શ્રાવક ત્યાગી, તપસ્વી, ધ્યાન, વૈરાગી, વિવેકી થવા સમર્થ બને છે. આ ગાળામાં શ્રાવક એક થી ૧૧ મહિના સુધી ક્રમશઃ પોતાની પ્રતિજ્ઞાને વધુ દ્રઢ બનાવતો જાય. દરેક પ્રતિજ્ઞામાં ઓછામાં ઓછું એકાસણાનું તપ કરતા હોય છે. તેની સાથે બાહ્યઅત્યંતર તપનું પણ આરાધન ચાલુ હોય.
કહેવાનો સાર એ જ કે એ પડીમાધારી શ્રાવક છેલ્લે સાધુ જેવા આચાર પાળનારો થાય અને સાધુ પણ બની જાય. • તપ અને અધ્યયન :
જેમ આયંબિલ આદિ તપસ્યાના પ્રકારો-નામો છે તેમ તપના બાહ્ય-અત્યંતર • શકેન્દ્ર પૂર્વભવે જ્યારે કાર્તિક શેઠ હતો ત્યારે આ ૧૧ પડિકાઓ (૧૦૦ વખત) વહન કરી હતી.
૧૩૮
