________________
દ્વારિકા નગરીમાં ઢંઢળા રાણીનો પુત્ર ઢંઢળ (ઢઢણ) એક દિવસ તેમનાથ ભગવાનના ઉપદેશથી સંયમ લે છે. ગોચરી જાય છે પણ નિર્દોષ ગોચરી મળતી નથી. તેથી ભગવાનને કારણ પૂછ્યું. ભગવાને કહ્યું, પૂર્વ ભવનો અંતરાય કર્મનો ઉદય છે. મુનિએ એ કર્મ નિવારવા સ્વલબ્ધિથી ગોચરી મળે તો લેવી-વાપરવી. એવો અભિગ્રહ લીધો. ભાગ્ય યોગે એક દિવસ ગોચરી મળી પણ ભગવાને એ ગોચરી તમારી લબ્ધિથી મળી નથી એમ જ્યારે કહ્યું ત્યારે ત્યાગી મુનિ કુંભારવાડે ગોચરી પઠવવા જાય છે તે પરઠવતાં ઉત્કૃષ્ટ ધ્યાનના કારણે મુનિ કેવળી થાય છે. આનું નામ છે – શુકલધ્યાન !
- સાધુ-સાધ્વી યા આત્માર્થી જીવો ધારે તો ચોવીસે કલાક ઉપરના બારે અથવા છ તપનું યથાર્થ રીતે પાલન કરવામાં ઉદ્યમી અવશ્ય થાય. વિનય એ ધર્મનું મૂળ છે. વૈયાવચ્ચ એ પૂજ્યોના કૃપા પાત્ર થવાનું અદ્વિતીય સાધન છે. એટલું જ નહિ પણ “સેવાના ફળ મીઠા' આ ઉક્તિ અનુસાર જો તમે તપસ્વીની સેવા-વૈયાવચ્ચે કરશો તો એ આત્મા આર્તધ્યાનથી દૂર થશે એટલું જ નહિ પણ તમારે જો એવો અવસર આવે તો તમો પણ સેવાને પામશો. દુ:ખને ભૂલવા માટેની દવા એટલે સ્વાધ્યાય ને ધ્યાન છે. આમ તપ વ્યક્તિગત જીવનમાં ઘણાં આશીર્વાદરૂપ થાય છે. ૫ કરનારની યોગ્યતા :
આચાર દિનકર ગ્રંથમાં તપસ્વીની યોગ્યતા વર્ણવી છે. જે તપસ્વી હોય તે શાંત, અલ્પનિદ્રા લેનાર, અલ્પાહારી, લાલસા (લાલચ) વિનાનો, કષાય વગરનો, અન્યની નિંદા-કુથલી-પરપરિવાદ ન કરનાર, ગુરૂસેવામાં તત્પર, કર્મક્ષયનો અર્થી, માયાળુ, દયાળુ, રાગ-દ્વેષની પરિણતિ વિનાનો, વિનયી, વિવેકી, આલોક-પરલોકના ફળની આશા ન રાખનાર, નિરોગી વિગેરે ગુણોથી યુક્ત હોય તો જ તે તપ સમભાવે કરી કર્મક્ષયનું પુણ્ય બાંધી શકે.
તપ કરનારો જો વીર્ય (બળ-શક્તિ) છૂપાવે તો વીર્યંતરાય કર્મ બાંધે, સુખશીલતાથી કરવાની ભાવના ભાવે તો અશાતા વેદનીય કર્મ બાંધે. આળસને પ્રમાદમય દિવસ પૂરો કરે તો ચારિત્ર મોહનીય કર્મ બાંધે. દેહ ઉપરની મૂચ્છ સાચવી કરે તો પરિગ્રહ સંજ્ઞા પોષે, છતી શક્તિએ ન કરે અથવા ખોટું બહાનું બતાવી સત્ય છૂપાવી કરે તો માયાશલ્ય પોષે એમ સમજવું. તપ દ્વારા તપધર્મનું આરાધન :
વીશસ્થાનક તપમાં ૧૪મું તપ પદ છે. એજ રીતે નવપદમાં નવમું તપ પદ છે. આમ તપધર્મની જીવનમાં વૃદ્ધિ થાય તે માટે તેની આરાધના વિશિષ્ટ રીતે કરવાનું જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છે. સમક્તિના ૬૭ બોલમાં શાસન પ્રભાવકો ૮ પ્રકારના જે કહ્યા છે, તેમાં પણ તપસ્વીને શાસનની પ્રભાવના કરનાર તરીકે સ્વીકાર્યા છે. આ સંસારમાં ૩૩ સાગરોપમના આયુષ્યવાળો સર્વાર્થ સિદ્ધ વિમાનવાસી જીવ
૧૩૪
