________________
દાતાના લક્ષણ :
* આદર = દાન આપ્યા પછી ફરી વાર આવો લાભ આપવા માટે વિનંતિ
કરવી. (અવસરે સામા પૂછવા જવું.) * હર્ષ = દાન આપવા માટે પુણ્યના ઉદયથી યોગ્ય પાત્રનો સુયોગ મળ્યો
તે જોઈને હર્ષ કરવો, અહોભાગ્ય માનવું. * * શુભાષય = દાન દ્રવ્યથી સંજ્ઞા, મૂચ્છ, આસક્તિ ઘટાડવા માટે આપે. ભાવથી
જન્મ-મરણ, સંસાર ઘટાડવા માટે આપે. * વિષાદનો અભાવ = દાન આપ્યા પછી અફસોસ - પશ્ચાતાપ ન કરે. આપેલા
પૈસાનો શો ઉપયોગ થશે ? તે માટે ચિંતન ન કરે. * સુખેચ્છાનો અભાવ = દાનની સામે માન-પાન મેળવવાની કે સુખની અભિલાષા
ન કરે. દાનનું પ્રદર્શન ન કરે. * અધર્મ = હિંસા, જૂઠ આદિને પોષવા કે પાપ બાંધવા ન આપે. * ભય = ઓફિસર આદિના ભયથી ન આપે.
દાન મુખ્યત્વે ઘન-લક્ષ્મી દ્વારા જ અપાય છે. બીજા પણ જ્ઞાનાદિ પ્રકારો છે.) તેથી એ ધન-લક્ષ્મી કેવા પ્રકારની પ્રાપ્ત થઈ છે, થાય તે માટેની થોડી જાણકારી લઈએ.
લક્ષ્મી સ્વ ઉપાર્જિત હોય તો વ્યક્તિ (દાતા)ની શોભા વધારે. માટે પૂત્રી સમાન. વારસામાં દાતાને મળી હોય તો શાંતિથી - સુખપૂર્વક ભોગવી ન શકાય માટે બેન સમાન. આ ઉપરાંત ફરી દાનમાં વાપરે તો પુણ્યથી મળી, ભોગમાં વાપરે તો ઘટી જવાનો સંભવ છે, છૂપાવી રાખે તો ભવિષ્યમાં પણ નાશ પામે. મધમાખીની જેમ પ્રયત્નથી ભેગી કરે તો એ ન ખાય, ન ખવડાવે, ન દાનમાં આપે, છેલ્લે તેનો નાશ જ થાય. ધન-લક્ષ્મી પ્રાપ્તિના પ્રકાર :
કોઈ એમ માનતું હોય કે - લક્ષ્મી પૈસો દુકાનમાંથી મળે છે. પણ હકીકતમાં નિમિત્ત છે. સાચું નથી “ભાગ્યાધીન લક્ષ્મી” એ ન્યાયે પૈસો પૂર્વભવના પુણ્યથી જ મળે છે. તેની સાથે ભાગીદાર રૂપે પુરૂષાર્થ આવશ્યક છે. જીવ દુકાનાદિમાં પૈસો મેળવવા પુરૂષાર્થ કરે પણ જો પુણ્ય ન હોય તો તે ઘન પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી. જો પુણ્ય વધુ જોર કરતું હોય તો અલ્પમાં અલ્પ પુરૂષાર્થ ધન અપાવીને જ રહે છે. તેના અનુસંધાનમાં વેપારના અને ધન પ્રાપ્તિના થોડા પ્રકાર સમજી લઈએ. * ગણિમ – સોપારી, નારીયલ વિ. ગણીને અપાય, ધંધો થાય. * ઘરીમ - ઘી, તેલ વિ. તોલીને (કિલો બે કિલો) ધંધો થાય.
* નયસારને જંગલમાં સાધુ મળવાથી આનંદીત થયો, સમક્તિની પ્રાપ્તિ થઈ. આ પ્રકારે દાન આપવું સાચું હિતકારી નથી.
૮૪
