________________
ઉત્તમ રીતે પાલન કરો-કરાવો. શીયળવ્રતનું જે આત્મા પાલન કરે છે તે ૯ લાખ સમૂર્છાિમ પંચેન્દ્રિય જીવોને અભયદાન આપે છે. અર્થાત્ જે બીજાને સુખ આપે છે તે પોતે પણ સુખ ભોગવવાનો અધિકારી થાય. ફળ સ્વરૂપ એ મન, વચન, કાયાથી શારીરિક સુખ ભોગવે છે.
બીજી એક અંતરાય કર્મ સાથે સંકળાયેલી વાત છે. અંતરાય કર્મના પાંચ ભેદ છે. તેમાં વિર્યાન્તરાય એક ભેદ છે. જેનો ક્ષયોપશમ બ્રહ્મચર્યથી થાય છે. તે જ રીતે ભોગાંતરાયનો પણ એક ભેદ છે. આમ શક્તિનો વિકાસ કે ભોગ-ઉપભોગનો સંયમી વપરાશ કર્મને લક્ષમાં રાખી કરનાર નવા કર્મ બાંધતો નથી. ૪ (૫) મહાવત અને બહાચર્ય :
મુનિઓના જીવનમાં પાંચ મહાવ્રતોનું મહત્વ ઘણું છે. જ્યારે મુનિ અબ્રહ્મનું સેવન કરે ત્યારે પહેલા વ્રતની દ્રવ્ય હિંસા થાય. બીજા વ્રતમાં ભાવ બ્રહ્મચર્યના ભંગની સામે ભાવથી સત્યનો પણ ભંગ થાય. ત્રીજા વ્રતમાં ચાર અદત્તમાં દેવ-ગુરૂની આજ્ઞાનો ભંગ થયો તેમ સમજવું. અને ચોથા તથા પાંચમાં વ્રતમાં સ્ત્રીના વગર મૈથુન સેવાય નહિ. સ્ત્રીએ પરિગ્રહ છે. આમ એક વ્રતના ખંડનમાં બીજા ચારનું પણ ખંડન થાય છે. તપ અને વાહચર્ય :
બાહ્ય અને અત્યંતર એમ તપના ર મુખ્ય ભેદ છે. તેના અવાંતર-૧૨ ભેદ (૪૨) થાય છે. અત્યંતર ભેદમાં વિનય-વૈયાવચ્ચ અને બાહ્યતામાં અનશન - તપ અપેક્ષાએ બ્રહ્મચર્ય સાથે સંલગ્ન છે. ઉણોદરી - વૃત્તિસંક્ષેપ - રસત્યાગ એ તપ પણ બ્રહ્મચર્યની સુરક્ષામાં જરૂર છે.
ભગવતિજી સૂત્રમાં કહ્યું છે, કે – એક દિવસના નૈચ્છીક મન-વચન-કાયાથી શુદ્ધ બ્રહ્મચર્ય પાળનારને ૧૮૦ ઉપવાસ (છ મહિના) જેટલું પુણ્ય થાય છે.
સૂત્રકૃતાંગ - સૂત્રમાં અનેક પ્રકારના તપોમાં સર્વશ્રેષ્ઠ તપ બ્રહ્મચર્યને બતાવી એ વાતની યાદી કરાવી છે, કે – વાસના પર વિજય મેળવ્યા વગરની ક્રિયા નિષ્ફળ છે. અપેક્ષાએ સ્ત્રીને જોવામાં જેટલું નુકસાન નથી તેથી વધુ નુકસાન સ્ત્રીને નયનોમાં, અંતરમાં સ્થાન આપવામાં છે. સ્મૃતિપટ ઉપર સ્થપાયેલી નારી જ મન, વચન, કાયાને દૂષિત કરે છે. એ જ પતનના માર્ગે પ્રગતિ કરવા માનવીને પ્રેરે છે. ધ્યાન અને બહાચર્ય :
ધ્યાન - કોઈપણ વસ્તુને જોવાથી, સ્મૃતિપટ ઉપર લાવવાથી થાય છે. ધ્યાતાધ્યાનના સહારે કર્મ બાંધે પણ અને ખપાવે પણ છે. ધ્યાનના ૪ ભેદમાં “આર્તધ્યાન વિષયોના અનુરાગથી થાય. અને એ જેમ જેમ વૃદ્ધિ પામે તેમ તેમ એ દુર્ગતિનો બંધ કરાવે છે. સૂક્ષ્મ રીતે આર્તધ્યાનના ૪ પ્રભેદ અને ૬૦ ઉત્તરભેદ પણ જોવા મળે છે.
૧૧ ૨
