________________
સાધુને શ્રાવકની જેમ દેવગતિના જીવો માટે પણ કુદરતી રીતે નિયમો વૈષેયિક સુખ ભોગવવા માટેના છે. મુખ્યત્વે કુલ-૧૨ દેવલોક છે. તેમાં જેમ જેમ ઉંચે ૮ થી ૧૪ રાજલોકમાં વસતા દેવોના આયુષ્ય, સુખ, ભોગ આદિનો વિચાર કરીશું તો સ્પષ્ટ દેખાઈ આવશે કે જેમ જેમ એ વધારે સુખી તેમ તેમ વિષયો ભોગવવાની આહાર આદિ સંજ્ઞાની પદ્ધતિ-માત્રા ઓછી થતી જશે. અર્થાત્ શાતા વેદનીય કર્મની દ્રષ્ટિએ તેઓને ભોગમય જીવન આત્માની પ્રગતિ કરવા માટે અનર્થકારી લાગે છે. દેવલોક અને વિષયસુખો : ૧-૨ સૌધર્મ - ઈશાન = માત્ર શરીરથી સુખ ભોગવે. ૩-૪ સનતકુમાર - મહેન્દ્ર = દેવીના માત્ર અવયવોને સ્પર્શ કરી આનંદ લે. ૫-૬ બ્રહ્મ - લાતક = દેવીઓના રૂપ જોઈને તૃપ્ત થાય. ૭-૮ મહાશુક્ર - સહસ્ત્રાર = દેવીઓના મધુર શબ્દ સાંભળી સંતોષાઈ જાય. ૯-૧૦ આનત - પ્રાણત 1 = દેવીઓનું માત્ર મનથી સ્મરણ ચિત્ન કરી સુખ ૧૧-૧૨ આરણ - અય્યત = અનુભવે.
શીલવ્રત - નિયમના માટે ઉપર જણાવેલ મનુષ્યોમાં મહાવ્રતધારી મુનિવર્યો મન, વચન, કાયાથી સ્વ-પર સ્ત્રી માત્રના ત્યાગી હોય છે. જ્યારે શ્રાવક અણુવ્રતધારી સ્વ સ્ત્રીમાં સંતોષ રાખી પરસ્ત્રીઓનો ત્યાગ કરતા હોય છે. (અથવા ઉત્કૃષ્ટ રીતે સ્વ સ્ત્રીનો પણ શીલવ્રતના પાલન માટે ત્યાગ કરી બ્રહ્મચારી જીવન જીવે છે.)
જે જીવો બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરતા નથી તેઓને માટે ૧૮ પાપસ્થાનકમાનું ચોથું “મૈથુન પાપસ્થાનક ઘણું કહી જાય છે. ટૂંકમાં જે બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરતાકરવાનું માનતા નથી. તેઓને નીચે મુજબના પાપના, નુકસાનના શિકાર-અધિકારી થવું પડે છે. મૈથુનના સેવનથી થતા નુકસાન ઃ (૧) મૈથુનનું સેવન કરનારને કાળક્રમે નરકગતિના દુઃખો ભોગવવા પડે છે. (૨) મૈથુનના સેવનથી વીર્ય ને રજના મિશ્રણથી ર થી ૯ લાખ સમૂર્છાિમ પંચેન્દ્રિય
જીવોની અકારણ હત્યા (હિંસા) કરવા માટે આ જીવને નિમિત્ત રૂપ બનવું
પડે છે. (૩) બીજાને આકર્ષવા માટે ઉપયોગી થાય તેવી વેષભૂષા, ભાષા, અંગપ્રદર્શન
આદિ કરી પોતે પડે ને બીજાને પાડે છે. (૪) પાંચે ઈન્દ્રિયોની શક્તિઓનો હ્રાસ થાય. અકાળે રોગ કે વૃદ્ધાવસ્થા આવે.
મરણને શરણ થવું પડે. મન, વચન, કાયા નિર્બળ થઈ જાય. (૫) વ્યવહારમાં મૈથુન સેવનાર ઉપર કોઈ વિશ્વાસ-ભરોસો રાખતા નથી. એ
દુર્ગતિના અતિથી થાય છે. (૬) હાથી સ્પર્શેન્દ્રિયને સંતોષવા હાથણીને જોયા પછી તેની સાથે આનંદ માટે
૧૦૬
