________________
અન્યથા પરિગ્રહના કારણે જીવને આર્ત-રૌદ્રધ્યાન થાય, કષાયો ક્રોધાદિ દ્વારા પાપ બંધાવે, રાગ-દ્વેષની પરિણિત વધારી (બગાડી) ભવભ્રમણ વધારે છે.
આ જીવ એક ગતિમાંથી બીજી ગતિમાં જ્યારે જાય ત્યારે ભલે આ ભવમાં ભેગું કરેલ ધન-ધાન્યાદિ પરિગ્રહ સાથે લઈ ન જાય (લઈ જવાતું જ નથી) પણ જીવનની છેલ્લી ક્ષણ સુધી પંપાળેલી પરિગ્રહની આસક્તિ જતાં જતાં ‘‘પરિગ્રહ સંજ્ઞા’’ રૂપે તો અવશ્ય લઈ જાય છે. અને ત્યાં ગયા (જન્મ્યા) પછી એ સંજ્ઞા પરિગ્રહી થવા પ્રેરે છે. ફળસ્વરૂપ જીવ દરેક ગતિ-જાતિમાં દુઃખી અશાંત થાય માટે દાન આપી પરિગ્રહ ઘટાડવો જરૂરી છે.
ધર્મનું મૂળ જેમ વિનય કે દયા છે તેમ દાન પણ છે. ચારે પ્રકારના ધર્મનું મૂળ બીજ દાન છે. સંસારમાંથી જીવે ઋણમુક્ત કે કર્મમુક્ત થવું જોઈએ. આમ બન્ને એક જ છે. તે દાન ધર્મના સેવન-સ્વીકારથી જ શક્ય છે. ઋણમુક્તિથી વ્યવહાર શુદ્ધિ થશે જ્યારે કર્મમુક્તિથી આત્મશુદ્ધિ ને પરંપરાએ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થશે.
આશીર્વાદ રૂપે કદાચિત તમારી પાસે દાનમાં આપવા યોગ્ય જો દ્રવ્ય ન હોય તો છેવટે બીજાને સ્નેહ આપો. સ્નેહથી તમને ઘણું મળશે ને બીજાને પણ મળશે. સ્નેહ સાંત્વન દ્વારા સામી વ્યક્તિ સંતોષ પામે છે, તૃપ્ત થાય છે. દુઃખથી મુક્ત થાય છે. કૃપણના લક્ષણ ઃ
દાનનો નહિં પણ શબ્દો દ્વારા અપાતા સ્નેહનો ઈન્કાર કરનાર નાદાન છે. કારણ એ જીવ કૃપણ- કરપી કહેવાય. કરપી આત્મા મુખ્યત્વે (૧) હિતોપદેશશાસ્ત્રવચન સાંભળવા તૈયાર ન થાય. (૨) કૃપણ માનવી અમંગળકારી હોવાથી તેનું સવારના કોઈ નામ લેવા, દર્શન કરવા તૈયાર ન થાય. (૩) આહાર તેવો ઓડકાર એ ન્યાયે કૃપણના ઘરે કોઈ સાધુ ગોચરી માટે શ્રાવક ભોજન માટે જલ્દી ન જાય. (૪) કંજુસનું ધન શ્રાપિત હોવાથી જલ્દી એ સત્કાર્યમાં વાપરે નહિં, વપરાય નહિં. (૫) કરપી આત્મા પેટ પૂરતું પોતે પણ ન ખાય, બીજાને પણ ખાવા ન દે-ન આપે (હાથ ધ્રુજે) અને સદ્દવ્યય કરનારની અનુમોદના પણ જીભથી ન કરે. (ટીકા ટીપ્પણ કરે). (૬) બીજા ભવમાં એ ધનના કા૨ણે દુર્ગતિએ જાય અને ઘરમાં પણ અશાંતિ, કલહ, ઝઘડાઓ થાય. (૭) કૃપણ સમો કોઈ દાનેશ્વરી નથી. પોતે ખાય નહીં, ભોગવે નહીં, કાળી મજૂરી કરીને છેવટે બધું જ બીજાને ફરજીયાત આપી જાય.*
મધમાખી ટીપું ટીપું મધ ભેગું કરી મધપુડાને બાંધે પણ તેમાંથી એ કાંઈ ભોગવી-વાપરી ન શકે. કીડીઓ કણ-કણ અનાજ ભેગું કરી કીડીયારૂં ઉભું કરે પણ તે પોતાને કાંઈ કામ ન આવે. માખી જ્યારે જુઓ ત્યારે પોતાની પાંખો સાફ કરી બતાડે કે આટલો પુરુષાર્થ કર્યા છતાં કાંઈ ન વળ્યું. હાથ ઘસતી જ રહી છું.
* કુમારપાળ રાજો ઉંદરે બીલમાંથી કાઢેલી સુવર્ણ મુદ્રા લીધી, તેથી ઉંદર મરી ગયો.
* ૬૪ પ્રકારી પૂજાના આધારે.
૮૭
