Mahabharat Samhita Part 03

Author(s): Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 761

12. 291. 7] शान्तिपर्व [12. 291. 34 भीष्म उवाच / एष वै विक्रियापन्नः सृजत्यात्मानमात्मना / अत्र ते वर्तयिष्येऽहमितिहासं पुरातनम् / अहंकारं महातेजाः प्रजापतिमहं कृतम् // 20 वसिष्ठस्य च संवादं करालजनकस्य च / / 7 अव्यक्ताव्यक्तमुत्पन्नं विद्यासर्ग वदन्ति तम् / वसिष्ठं श्रेष्ठमासीनमृषीणां भास्करद्युतिम् / महान्तं चाप्यहंकारमविद्यासर्गमेव च // 21 पप्रच्छ जनको राजा ज्ञानं नैःश्रेयसं परम् / / 8 अविधिश्च विधिश्चैव समुत्पन्नौ तथैकतः / परमध्यात्मकुशलमध्यात्मगतिनिश्चयम् / विद्याविद्येति विख्याते श्रुतिशास्त्रार्थचिन्तकैः // 22 मैत्रावरुणिमासीनमभिवाद्य कृताञ्जलिः / / 9 भूतसर्गमहंकारात्तृतीयं विद्धि पार्थिव / स्वक्षरं प्रश्रितं वाक्यं मधुरं चाप्यनुल्बणम् / अहंकारेषु भूतेषु चतुर्थं विद्धि वैकृतम् // 23 पप्रच्छर्षिवरं राजा करालजनकः पुरा / / 10 वायुयॊतिरथाकाशमापोऽथ पृथिवी तथा। भगवश्रोतुमिच्छामि परं ब्रह्म सनातनम् / शब्दः स्पर्शश्च रूपं च रसो गन्धस्तथैव च // 24 यस्मान्न पुनरावृत्तिमाप्नुवन्ति मनीषिणः // 11 एवं युगपदुत्पन्नं दशवर्गमसंशयम् / यञ्च तत्क्षरमित्युक्तं यत्रदं क्षरते जगत् / पञ्चमं विद्धि राजेन्द्र भौतिकं सर्गमर्थवत् // 25 यञ्चाक्षरमिति प्रोक्तं शिवं क्षेम्यमनामयम् / / 12 श्रोत्रं त्वक्चक्षुषी जिह्वा घ्राणमेव च पश्चमम् / वसिष्ठ उवाच / वाक्च हस्तौ च पादौ च पायुर्मेद्रं तथैव च // 26 श्रूयतां पृथिवीपाल क्षरतीदं यथा जगत् / बुद्धीन्द्रियाणि चैतानि तथा कर्मेन्द्रियाणि च / यन्न क्षरति पूर्वेण यावत्कालेन चाप्यथ / / 13 संभूतानीह युगपन्मनसा सह पार्थिव // 27 युगं द्वादशसाहस्रं कल्पं विद्धि चतुर्गुणम् / एषा तत्त्वचतुर्विंशा सर्वाकृतिषु वर्तते / दशकल्पशतावृत्तं तदहाह्ममुच्यते / यां ज्ञात्वा नाभिशोचन्ति ब्राह्मणास्तत्त्वदर्शिनः॥२८ रात्रिश्चैतावती राजन्यस्यान्ते प्रतिबुध्यते // 14 एतदेहं समाख्यातं त्रैलोक्ये सर्वदेहिषु / सृजत्यनन्तकर्माणं महान्तं भूतमग्रजम् / वेदितव्यं नरश्रेष्ठ सदेवनरदानवे // 29 मूर्तिमन्तममूर्तात्मा विश्वं शंभुः स्वयंभुवः / सयक्षभूतगन्धर्वे सकिंनरमहोरगे। अणिमा लघिमा प्राप्तिरीशानं ज्योतिरव्ययम् // 15 सचारणपिशाचे वै सदेवर्षिनिशाचरे // 30 सर्वतःपाणिपादान्तं सर्वतोक्षिशिरोमुखम् / सदंशकीटमशके सपूतिकृमिमूषके / सर्वतःश्रुतिमल्लोके सर्वमावृत्य तिष्ठति // 16 शुनि श्वपाके वैणेये सचण्डाले सपुल्कसे // 31 हिरण्यगर्भो भगवानेष बुद्धिरिति स्मृतः / हस्त्यश्वखरशार्दूले सवृक्षे गवि चैव ह / महानिति च योगेषु विरिश्च इति चाप्युत // 17 / यच्च मूर्तिमयं किंचित्सर्वत्रैतन्निदर्शनम् // 32 सांख्ये च पठ्यते शास्त्रे नामभिर्बहुधात्मकः। जले भुवि तथाकाशे नान्यत्रेति विनिश्चयः / विचित्ररूपो विश्वात्मा एकाक्षर इति स्मृतः // 18 / स्थानं देहवतामस्ति इत्येवमनुशुश्रुम // 33 वृतं नैकात्मकं येन कृत्स्नं त्रैलोक्यमात्मना। कृत्स्नमेतावतस्तात क्षरते व्यक्तसंज्ञकम् / तथैव बहुरूपत्वाद्विश्वरूप इति स्मृतः // 19 | अहन्यहनि भूतात्मा ततः क्षर इति स्मृतः // 34 -2389 -