Mahabharat Samhita Part 03

Author(s): Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 768

12. 295. 6] महाभारते [ 12. 295. 35 अहंकारस्तु भूतानां पश्चानां नात्र संशयः। तदेषोऽन्यत्वतामेति न च मिश्रत्वमाव्रजेत् / अहंकारस्य च तथा बुद्धिविद्या नरेश्वर // 6 प्रकृत्या चैव राजेन्द्र नमिश्रोऽन्यश्च दृश्यते // 21 बुद्धेः प्रकृतिरव्यक्तं तत्त्वानां परमेश्वरम् / यदा तु गुणजालं तत्प्राकृतं विजुगुप्सते / विद्या ज्ञेया नरश्रेष्ठ विधिश्च परमः स्मृतः // 7 पश्यते चापरं पश्यं तदा पश्यन्न संज्वरेत् // 22 अव्यक्तस्य परं प्राहुर्विद्यां वै पश्चविंशकम् / किं मया कृतमेतावद्योऽहं कालमिमं जनम् / सर्वस्य सर्वमित्युक्तं ज्ञेयं ज्ञानस्य पार्थिव // 8 मत्स्यो जालं ह्यविज्ञानादनुवर्तितवांस्तथा // 23 ज्ञानमव्यक्तमित्युक्तं ज्ञेयं वै पञ्चविंशकम् / अहमेव हि संमोहादन्यमन्यं जनाजनम् / तथैव ज्ञानमव्यक्तं विज्ञाता पञ्चविंशकः // 9 मत्स्यो यथोदकज्ञानादनुवर्तितवानिह // 24 . विद्याविद्यार्थतत्त्वेन मयोक्तं ते विशेषतः।। मत्स्योऽन्यत्वं यथाज्ञानादुदक्वान्नाभिमन्यते / अक्षरं च क्षरं चैव यदुक्तं तन्निबोध मे // 10 आत्मानं तद्वदज्ञानादन्यत्वं चैव वेदयहम् // 25 उभावेतौ क्षरावुक्तावुभावेतौ च नश्वरौ / ममास्तु धिगबुद्धस्य योऽहं मग्नमिमं पुनः / कारणं तु प्रवक्ष्यामि यथा ख्यातौ तु तत्त्वतः // 11 अनुवर्तितवान्मोहादन्यमन्यं जनाजनम् / / 26 अनादिनिधनावेतावुभावेवेश्वरौ मतौ। अयमत्र भवेद्वन्धुरनेन सह मोक्षणम् / तत्त्वसंज्ञावुभावेतौ प्रोच्येते ज्ञानचिन्तकैः // 12 साम्यमेकत्वमायातो यादृशस्तादृशस्त्वहम् // 27 सर्गप्रलयधर्मित्वादव्यक्तं प्राहुरक्षरम् / तुल्यतामिह पश्यामि सदृशोऽहमनेन वै / तदेतद्गुणसर्गाय विकुर्वाणं पुनः पुनः // 13 अयं हि विमलो व्यक्तमहमीदृशकस्तथा // 28 गुणानां महदादीनामुत्पद्यति परस्परम् / योऽहमज्ञानसंमोहादज्ञया संप्रवृत्तवान् / अधिष्ठानारक्षेत्रमाहुरेतत्तत्पश्चविंशकम् // 14 ससङ्गयाहं निःसङ्गः स्थितः कालमिमं त्वहम् // 29 यदा तु गुणजालं तदव्यक्तात्मनि संक्षिपेत् / अनयाहं वशीभूतः कालमेतं न बुद्धवान् / तदा सह गुणैस्तैस्तु पश्चविंशो विलीयते // 15 उच्चमध्यमनीचानां तामहं कथमावसे // 30 / गुणा गुणेषु लीयन्ते तदैका प्रकृतिर्भवेत् / समानयानया चेह सहवासमहं कथम् / क्षेत्रज्ञोऽपि यदा तात तत्क्षेत्रे संप्रलीयते // 16 गच्छाम्यबुद्धभावत्वादेषेदानी स्थिरो भवे // 31 तदाक्षरत्वं प्रकृतिर्गच्छते गुणसंज्ञिता। सहवासं न यास्यामि कालमेतद्धि वचनात् / निर्गुणत्वं च वैदेह गुणेषु प्रतिवर्तनात् // 17 वश्चितोऽस्म्यनया यद्धि निर्विकारो विकारया // 32 एवमेव च क्षेत्रज्ञः क्षेत्रज्ञानपरिक्षये / न चायमपराधोऽस्या अपराधो ह्ययं मम / प्रकृत्या निर्गुणस्त्वेष इत्येवमनुशुश्रुम // 18 योऽहमत्राभवं सक्तः पराङ्मखमुपस्थितः // 33 क्षरो भवत्येष यदा तदा गुणवतीमथ / ततोऽस्मि बहुरूपासु स्थितो मूर्तिध्वमूर्तिमान् / प्रकृतिं त्वभिजानाति निर्गुणत्वं तथात्मनः / / 19 अमूर्तश्चापि मूर्तात्मा ममत्वेन प्रधर्षितः // 34 तदा विशुद्धो भवति प्रकृतेः परिवर्जनात् / प्रकृतेरनयत्वेन तासु तास्विह योनिषु / अन्योऽहमन्येयमिति यदा बुध्यति बुद्धिमान्॥२० / निर्ममस्य ममत्वेन किं कृतं तासु तासु च / -2396 -