Mahabharat Samhita Part 03

Author(s): Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 785

12. 308. 27 ] शान्तिपर्व [12. 308. 56 तेनाहं सांख्यमुख्येन सुदृष्टार्थेन तत्त्वतः / त्रिदण्डादिषु यद्यस्ति मोक्षो ज्ञानेन केनचित् / श्रावितत्रिविधं मोक्षं न च राज्याद्विचालितः // 2. छत्रादिषु कथं न स्यात्तुल्यहेतौ परिग्रहे // 42 सोऽहं तामखिलां वृत्तिं त्रिविधां मोक्षसंहिताम् / येन येन हि यस्यार्थः कारणेनेह कस्यचित् / मुक्तरागश्चराम्येकः पदे परमके स्थितः // 28 तत्तदालम्बते द्रव्यं सर्वः स्वे स्वे परिग्रहे // 43 वैराग्यं पुनरेतस्य मोक्षस्य परमो विधिः। दोषदर्शी तु गार्हस्थ्ये यो व्रजत्याश्रमान्तरम् / ज्ञानादेव च वैराग्यं जायते येन मुच्यते // 29 / उत्सजन्परिगृहंश्च सोऽपि सङ्गान्न मुच्यते // 44 ज्ञानेन कुरुते यत्नं यत्नेन प्राप्यते महत् / आधिपत्ये तथा तुल्ये निग्रहानुग्रहात्मनि / महहंद्वप्रमोक्षाय सा सिद्धिर्या वयोतिगा / / 30 राजर्षिभिक्षुकाचार्या मुच्यन्ते केन हेतुना // 45 सेयं परमिका बुद्धिः प्राप्ता निद्वंद्वता मया। . अथ सत्याधिपत्येऽपि ज्ञानेनैवेह केवलम् / इहैव गतमोहेन चरता मुक्तसङ्गिना // 31 मुच्यन्ते किं न मुच्यन्ते पदे परमके स्थिताः॥४६ यथा क्षेत्रं मृदूभूतमद्भिराप्लावितं तथा / काषायधारणं मौण्ड्यं त्रिविष्टब्धः कमण्डलुः / जनयत्यङ्करं कर्म नृणां तद्वत्पुनर्भवम् // 32 लिङ्गान्यत्यर्थमेतानि न मोक्षायेति मे मतिः॥४० यथा चोत्तापितं बीजं कपाले यत्र तत्र वा। यदि सत्यपि लिङ्गेऽस्मिज्ञानमेवात्र कारणम् / प्राप्याप्यकुरहेतुत्वमबीजत्वान्न जायते // 33 निर्मोक्षायेह दुःखस्य लिङ्गमानं निरर्थकम् // 48 तद्वद्भगवता तेन शिखाप्रोक्तेन भिक्षुणा / अथ वा दुःखशैथिल्यं वीक्ष्य लिङ्गे कृता मतिः / ज्ञानं कृतमबीजं मे विषयेषु न जायते // 34 किं तदेवार्थसामान्यं छत्रादिषु न लक्ष्यते // 49 नाभिषजति कस्मिंश्चिमानर्थे न परिग्रहे। आकिंचन्ये न मोक्षोऽस्ति कैंचन्ये नास्ति बन्धनम् / नाभिरज्यति चैतेषु व्यर्थत्वाद्रागदोषयोः // 35 कैंचन्ये चेतरे चैव जन्तुर्ज्ञानेन मुच्यते // 50 यश्च मे दक्षिणं बाहूं चन्दनेन समुक्षयेत् / तस्माद्धर्मार्थकामेषु तथा राज्यपरिग्रहे / सव्यं वास्या च यस्तक्षेत्समावेतावुभौ मम // 36 बन्धनायतनेष्वेषु विद्धयबन्धे पदे स्थितम् // 51 सुखी सोऽहमवाप्तार्थः समलोष्टाश्मकाञ्चनः / / राज्यैश्वर्यमयः पाशः स्नेहायतनबन्धनः / मुक्तसङ्गः स्थितो राज्ये विशिष्टोऽन्यैत्रिदण्डिभिः॥ मोक्षाश्मनिशितेनेह छिन्नम्त्यागासिना मया // 52 मोक्षे च त्रिविधा निष्ठा दृष्टा पूर्वमहर्षिभिः।। सोऽहमेवंगतो मुक्तो जातास्थस्त्वयि भिक्षुकि / ज्ञानं लोकोत्तरं यच्च सर्वत्यागश्च कर्मणाम् // 38 अयथार्थो हि ते वर्णो वक्ष्यामि शृणु तन्मम // 53 ज्ञाननिष्ठां वदन्त्येके मोक्षशास्त्रविदो जनाः। .. सौकुमार्य तथा रूपं वपुरग्र्यं तथा वयः / कर्मनिष्ठां तथैवान्ये यतयः सूक्ष्मदर्शिनः // 39 तवैतानि समस्तानि नियमश्चेति संशयः // 54 प्रहायोभयमप्येतज्ज्ञानं कर्म च केवलम् / यच्चाप्यननुरूपं ते लिङ्गस्यास्य विचेष्टितम् / तृतीयेयं समाख्याता निष्ठा तेन महात्मना // 40 मुक्तोऽयं स्यान्न वेत्यस्माद्धर्षितो मत्परिग्रहः // 55 यमे च नियमे चैव द्वेषे कामे परिग्रहे / न च कामसमायुक्ते मुक्तेऽप्यस्ति त्रिदण्डकम् / / माने दम्भे तथा स्नेहे सदृशास्ते कुटुम्बिभिः॥ / न रक्ष्यते त्वया चेदं न मुक्तस्यास्ति गोपना // 56 -2413 -