Book Title: Katantra Vyakaran
Author(s): Gyanmati Mataji
Publisher: Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan

View full book text
Previous | Next

Page 341
________________ 306 कातन्त्ररूपमाला नलोपश्च भवति यिन्यायो: परत: / विध्वस्यते // अनुडुह्यते। . ओतायिन्नायिपरे स्वरवत // 475 // ओत: परौ यिन्नायिस्वरवद्भवतः // ओ अविति संधिः / गामित्यात्मन इच्छति गव्यति / गौरिवाचरति गव्यते। औत्वश्च // 476 // औत: परो यिन्नायिस्वरवद्भवति // नावमिच्छत्यात्मन: नाव्यति / नौरिवाचरति नाव्यते। वा गल्भक्लीबहोढेभ्यः // 477 // एभ्य: परमात्मनेपदं भवति / वाशब्दस्येष्टार्थत्वात् क्वचिदायिलोप: / गल्भ इव आचरति गल्भते / क्लीबते / होढते। कष्टकक्षसत्रगहनाय पापे क्रमणे॥४७८ // एभ्यश्चतुर्थ्यन्तेभ्य: पापे वर्तमाने क्रमण इत्यर्थे आयिप्रत्ययो भवति। कष्टाय कर्मणे क्रामति कष्टायते / एवं कक्षायते / सत्रायते / गहनायते / पाप इति किं ? कष्टाय तपसे क्रामति / . .. बाष्पोष्मफेनमुद्वमति // 479 // बाष्पादिभ्यो द्वितीयान्तेभ्य उद्वमनेऽर्थे आयिप्रत्ययो भवति // बाष्पमुद्रुमति बाप्पायते / ऊष्माणमुद्वमति उष्मायते / नस्य लोप: फेनमुद्वमति फेनायते।। सुखादीनि वेदयते // 480 // सुखादिभ्यो द्वितीयान्तेभ्यो वैदयते इत्यर्थे आयिप्रत्ययो भवति / सुखमावेदयते सुखायते / एवं दुःखायते / तदनुभवतीत्यर्थः। विध्वस्यते / अनुडुह्यते। __ओकार से परे यिन आय प्रत्यय स्वरवत हो जाते हैं // 475 // गां इति आत्मन: इच्छति / गो य ति 'ओ अव्' गव्यति / गौरिव आचरति = गव्यते। औकार से परे यिन् आय् स्वरवत् होते हैं // 476 // नावं इच्छति आत्मनः = नाव्यति / नाव्यते। . गल्भ, क्लीब और होढ से परे आत्मनेपद होता है // 477 // वा शब्द इष्ट अर्थवाची होने से कहीं पर आय का लोप हो जाता है। गल्भते / क्लीबते / होढते। गल्भ-धृष्टता / होढ-अनादर होना। कष्ट, कक्ष, सत्र और गहन ये चतुर्थ्यंत शब्द पाप अर्थ में होवें तव आय् प्रत्यय होता है // 478 // कष्टाय कर्मणे क्रामति = कष्टायते / कक्षायते। सत्रायते। जहनायते। पाप अर्थ हो ऐसा क्यों कहा ? तो कष्टाय तपसे क्रामति / यहाँ तपस्या अर्थ में आय् प्रत्यय नहीं हुआ है। वाष्प, ऊष्म और फेन से उद्गमन अर्थ में आय् प्रत्यय होता है // 479 // वाष्पमुद्वमति = वाष्पायते / ऊष्मायते / फेनायते। द्वितीयान्त, सुखादि से वेदन अर्थ में आय् प्रत्यय होता है // 480 // सुखमावेदयते = सुखायते / दुःखायते / उसका अनुभव करता है।

Loading...

Page Navigation
1 ... 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444