________________
૧૧૮
શ્રી જિનભક્તિ-કપતરુ તેનું ફળ પ્રાણીઓને ભોગવવું પડે છે, ત્યાં શું દેવને દેષ સમજ ? તાત્પર્ય કે તેમાં વસ્તુને પિતાને જ દેષ છે, અન્યને નહિ.
કેટલાક કહે છે કે “જડ મૂર્તિમાં ભાવારોપણ કરી શકાય અને તેની સાથે જીવતા જે જ વ્યવહાર કરી શકાય, એ અમે માનીએ છીએ, પણ તેના નિમિત્તે કોઈ પણ પ્રકારની હિંસા થવી ન જોઈએ. શું “જૈન ધર્મ અહિં સાના પાયા પર રચાયેલે નથી ?” તેને ઉત્તર એ છે કે જૈન ધર્મ અહિંસાના પાયા પર રચાયેલું છે, પણ તેણે અહિંસાનું જ સ્વરૂપ માન્યું છે, તે આપણે બરાબર લક્ષમાં રાખવું જોઈએ.
તત્વાર્થાધિગમસૂત્રમાં કહ્યું છે કે “પ્રમત્તયોજન કાળ દચપળ ફિં-પ્રમત્તામાં રહેલા આત્મા વડે જીવેની જે હિંસા થાય તેને હિંસા સમજવી.” આ ફલિતાર્થ એ છે કે અપ્રમત્ત યેગમાં રહેલા આત્માઓને પણ હલન-ચલનાદિ, કેટલીક ક્રિયાઓ કરવી પડે છે અને તેથી અમુક પ્રાણીઓના પ્રાણનું વ્યપરપણ અવશ્ય થાય છે, પણ ત્યાં પ્રમત્તગ -પ્રમાદ નહિ હોવાથી કર્મનું બંધન થતું નથી. એટલે કે એ દેખાવ માત્રની હિંસા છે, સ્વરૂપ હિંસા છે, તેથી તેને નિષેધ ફરમાવવામાં આવ્યું નથી. જે એ નિષેધ ફરમાવવામાં આવે તે ગમનાગમનાદિ કોઈપણ ક્રિયા થઈ શકે નહિ અને ગુરુઓને વાંદવા તથા ઉપદેશ સાંભળવણ
