________________
૧૭૯
ગપૂજા
અને આજે તે કાઇ કાઈ ભાવિક શ્રાવકે જ કપાળ ઉપરાંત ગળે તથા કાનની બૂટ વગેરે પર તિલકો કરે છે. આને આપણે કાળબળ સિવાય બીજું શું કહી શકીએ ? કાળના પરિવર્તન સાથે કેટલીક પ્રથાઓમાં પરિવર્તન થાય છે અને સઘ-સમાજના મોટા ભાગને માન્ય રહેતાં દોષરૂપ લેખાતું નથી.
કપાળ પરનું તિલક બદામના આકારે કરવું જોઇએ, એટલે કે નીચેથી પહેાળુ અને ઉપર જતાં અનુક્રમે સાંકડુ થતુ ય, એ રીતે કરવુ જોઇએ. કેટલાક આ પ્રકારના તિલકને સ્થાને માત્ર ઝીણું ટપકું જ કરે છે, પણ તે ચિત નથી. તિલક માટું અને સ્પષ્ટ દેખાય એવું કરવુ જોઈ એ, જેથી શ્રાવકસમુદાય હું આ મારા સાધર્મિક બધુ છે એમ જાણી શકે અને અન્ય લાકોને પણ આ જૈન ધર્મના અનુયાયી છે, ' એવા ખ્યાલ આવી શકે.
(
ܕ
કપાળ પરના જુદી જુદી જાતનાં તિલક જુદા જુદા ધર્માની એળખાણુરૂપ છે, એટલે આ તિલક માટે આપણને માન હોવુ જોઇએ. વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તે આ તિલકની આ ચાંદલાની નિંદા કે અવહેલના થાય, એવું કાંઈ પણ આપણે કરવું ન જોઈ એ. આજે તે કેટલાંક સ્થળે પીળા ચાંદલાને વિશ્વાસ નહિ ' એવી ઉક્તિ વહેતી થયેલી છે, તે આપણા નૈતિક તથા ધાર્મિક જીવનને માટી ચીમકી રૂપ છે, માટે તે બાબત પૂરતુ લક્ષ રાખવુ જોઈ એ.
6
