________________
“૧૮૮
શ્રી જિનભક્તિ-કલ્પતરુ કૃત પૂજાપ્રકરણમાં નવ તિલકને ઉલ્લેખ છે, % તે બે અંગૂઠા, બે ઢીંચણ, બે કરકાંડા, બે ખભા ને મસ્તક, એ રીતે નવતિલક કરવાનું છે. તેમાં ૪ કપાળ, કંઠ, હૃદય અને નાભિ પર પણ તિલક કરવાનું જણાવ્યું છે, + પણ તેની ગણના નવતિલકમાં કરી નથી. પરંતુ ત્યાર પછીના સમયમાં નીચે પ્રમાણે નવાંગી પૂજાને મત સ્થિર થયેલ જણાય છે કે જેમાં આ બધા તિલકને સમાવેશ થઈ જાય છે ?
(૧) જમણે અને ડાબે અંગૂઠે. (૨) જમણ અને ડાબે ઢીંચણ. (૩) હાથનું જમણું અને ડાબું કાંડું. (૪) હાથને જમણે અને ડાબો ખભે. (૫) મસ્તક. (૬) કપાળ.
“નવમસ્તિસ્ત્રજૈઃ પૂષા, જળચા નિરન્તર’–નવ તિલકો વડે નિરંતર પૂજા કરવી.
* “હિનાનુશાંતેમૂર્ધન પૂજ્ઞા થીમ-બે ચરણ (અંગૂઠા), બે ઢીંચણ, બે કરનાં કાંડાં, બે ખભા અને મસ્તકે એ પ્રમાણે ક્રમથી નવ તિલક કરવાં.'
“મા ગે મોનોરે તિ૮TY”—ભાલપ્રદેશ પર, કપાળ પર, કંઠે, હૃદય અને ઉદર એટલે નાભિ ઉપર પણ તિલક કરવાં.
