________________
૨૮૬
શ્રી જિનભક્તિ-કલ્પતરુ
અંતરાયાના અભાવ પણ થાય છે; અર્થાત્ સિદ્ધિની આડે જે આવરણા રહેલાં ડાય તે ખસી જાય છે.’
:
વળી તાંત્રિકાએ તે તાર (ઉચ્ચ) સ્વરે જાહેરાત કરી છે કે ‘નપાત્ સિદ્ધિનાત્ સિદ્ધિઽ વાત સિદ્ધિના સરાયઃ-આ ધાર કલિકાલમાં સિદ્ધિ જોઈતી હાય તા તે મંત્રજપથી થાય છે, મ`ત્રજપથી જ થાય છે, રે ! મંત્રથી જ થાય છે. ’
તાત્પર્ય કે ભક્તિ, ચેગ અને તત્રક્રિયા એ ત્રણેયમાં મંત્રજપના મહિમા ગવાયેલા છે અને તેથી તેના સ્વરૂપ-વિધિ વગેરેથી પરિચિત થવાની જરૂર છે.
૨-મંત્ર અંગે કિંચિત્
અક્ષર કે પદાની વિશિષ્ટ રચનાને મત્ર કહેવાય છે. શાસ્ત્રકારોએ તેની વ્યાખ્યા કરતાં કહ્યુ` છે કે—
(૧) મનનાન ત્રાયતે રૂતિ મન્ત્રઃ-જેના મનનથી રટણથી –જપથી (ભવસાગર) તરાય તે મંત્ર; અથવા ગુપ્તે મધ્યન્તે મન્ત્રવિમિિિત મન્ત્રઃ—જે મ`ત્રવિદો વડે ગુપ્તપણે કહેવાય તે મત્ર.' વ્યવહારમાં પણ ગુપ્ત વાતને મંત્ર કહેવામાં આવે છે.
અધા મંત્રોનુ સ્વરૂપ એક સરખું હેતુ નથી. કેટલાક મત્રો માત્ર બીજરૂપ હાય છે, કેટલાક મત્રો માત્ર પદ્યરૂપ હાય છે, તેા કેટલાક મંત્રો ખીજ અને પદ બંનેથી યુક્ત હાય છે. મંત્રમાં અમુક જ અક્ષરે હાવા જોઈએ, એવા
