________________
૧૯૭૮
શ્રી જિનભક્તિ-કલ્પતરુ
જેમાં ત્રસ જીવે વગેરે ન હેાય, એવુ હોવુ જોઇએ. કેસર પણ શુદ્ધ હાવુ' જોઇએ. આજકાલ અનેક પ્રકારના બનાવટી કેસરે નીકળ્યાં છે, તે પૂર્જામાં વાપરવાને ચેગ્ય નથી. ચંદન-કેસર ઘસતી વખતે થેડો ખરાસ પણ નાખવા જોઈ એ કેસર કરતાં ચંદનનું પ્રમાણ વધારે હેવાથી ચંદનપૂજા એમ કહેવાય છે, પણ ત્યાં કેસર-અરાસ મિશ્રિત ચંદન સમજવું. એકલા ચંદનની પૂજા કરવી ચેગ્ય નથી.
ચ'દન-કેસર જળથી શુદ્ધ કરેલી એ વાડકીમાં ઉતારવુ જોઇએ. તેમાંથી એકના ઉપયાગ સ્વઅંગે નિક વગેરે કરવામાં અને બીજાના ઉપયાગ પ્રભુના અંગે તિલક કરવામાં કરવા જોઇએ.
૬-તિલક કરવાના વિધિ
પ્રભુપૂજા કરતાં પહેલાં પેાતાના કપાળે તિલક કરવું જોઇએ, તે એમ બતાવવાને કે પોતે તેમને સેવક અન્યા છે અને તેમની આજ્ઞાનું ખરાબર પાલન કરશે. અન્ય શબ્દોમાં કહીએ તે તિલક એ આજ્ઞાંકિતપણાની મુદ્રા છે, આજ્ઞા પાલન કરવાની બાંહેધરીનું નિશાન છે.
પ્રાચીન પ્રથા એવી હતી કે પવિત્ર પાટલા પર પદ્માસને બેસવું અને વાડકીમાંથી પાતાની થેલીમાં ચંદન-કેસર લઈને તેનાથી કપાળે, ગળે, હૃદયે અને પેટે તિલકો કરવાં, તેમજ કર્ણિકા, બાજુબંધ તથા હસ્તક કા વગેરે ભૂષા ચિતરવાં, પરંતુ આ પ્રથા ધીમે ધીમે લુપ્ત થઈ ગઈ છે
