Book Title: Hriday Nayan Nihale Jagdhani Part 02
Author(s): Anandghan, Muktidarshanvijay
Publisher: Matunga Shwetambar Murtipujak Tapagaccha Jain Sangh
View full book text
________________
40g_હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
સાથે ઉપયોગનું સતત જોડાણ અલ્પ કે અધિક માત્રામાં સતત રહ્યા જ કરે છે, તે જ્ઞાનધારા છે. એ પ્રશાંતવાહિતા છે, જે શાંતરસ છે અને તે આકાશની જેમ અરૂપી, અક્રિય, નિર્લેપ તત્ત્વ છે. જ્ઞાનધારા સાથે ઉપયોગનું જોડાણ જેટલું તીવ્રપણે થાય છે તેટલા પ્રમાણમાં મન-વચન-કાયયોગના પ્રવર્તનરૂપ કર્મધારા નબળી પડતી જાય છે, જેના કારણે તેના જીવને અલ્પકર્મનો બંધ થાય છે. વંદિતા સૂત્રમાં કહેલ “અપ્પોસિ હોઈ બંધો...”નો આ રહસ્યાર્થ છે... આ નિચોડ છે. સ્વરૂપ પ્રત્યેની જાગૃતિથી અધ્યાત્મ છેમોક્ષમાર્ગ છે. સ્વરૂપ જાગૃતિ વિનાની કે સ્વરૂપ લક્ષ્ય વિનાની. અભવ્યાદિની ગમે તેટલી ઊંચી ધર્મક્રિયા પણ અધ્યાત્મ તરીકે ગણવામાં આવતી નથી.
નામ અધ્યાતમ વણ અધ્યાત્મ, દ્રવ્ય અધ્યાતમ છડો રે, ભાવ અધ્યાતમ નિજ ગુણ સાધે, તો તેડશું રઢ મંડોરે. શ્રી શ્રેયાંસ૦૪
પાઠાંતરે “નામ અધ્યાતમીના સ્થાને “અરથ અધ્યાત્મ', ‘તો તેહશુંના ‘તે તેહશું, “રઢ'ના સ્થાને “રઢિ એવા પાઠફરક છે. | શબ્દાર્થ જે નામ માત્રથી એટલે કે શબ્દોચ્ચારથી જ અધ્યાત્મ છે, તે નામ અધ્યાતમ છે. જે અસલ જીવંત નથી પણ નકલરૂપ અધ્યાત્મ છે તે ઠવણ અધ્યાતમ છે. જેમાં માત્ર ડોળ, દંભ ને દેખાડો જ છે પણ પરિણમન નથી, તે દ્રવ્ય અધ્યાતમ છે. આવા પ્રકારના નામમાત્રના નકલી દંભી અધ્યાત્મને ઠંડો એટલે કે છોડી દો.
જેનાથી પોતાના ગુણ-આત્મગુણ-સ્વભાવ સધાય એટલે કે પ્રગટ થાય, તેવા ભાવ અધ્યાતમની રઢ(ર) લગાવો.
લક્ષ્યાર્થ-વિવેચનઃ જે સાધક હોય તે સાધ્ય વિહોણો ન હોય તેમ સાધન અને સાધના વિહોણો પણ ન હોય.
(અ) વિઘિનિષેઘની પાલના એટલે દ્રવ્ય આજ્ઞાપાલન અને યિત્ત સ્ફટિકસમ નિર્મળ બનવું એટલે
ભાવઆજ્ઞાપાલન, (બ) દ્રવ્ય આજ્ઞાપાલનથી સદ્ગતિ મળે. ભાવ આજ્ઞાપાલનથી મોક્ષ મળે.
