Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1005

કાળ
*૧૦
કલાક-અર્ધો
અથડાવવાથી થતા રણકા. (૨) ઘડિયાળનેા કલાક વગેરેના ખ્યાલ આપતા તે તે રણકા [॰ મારવા (રૂ.પ્ર.) પરીક્ષા કરવી, કસી જોવું. ॰ મારે તેવું (રૂ.પ્ર.) ગુણમાં ચડિયાતું]
ટકાળ શ્રી. [રવા.] (લા.) માકૅ, મરકરી, ઠઠ્ઠા ટકેાળિયું, ટકાળી વિ. [જુએ ‘ટકાળ’ + ગુ. ‘ઇયું’−ઈ ' ત.પ્ર.] કાળ કરનારું, મકરું, ટીખળી
ટગર પું. [અનુ.] આનંદની રમત [એકી નજરે ટગર-ટ(-મ)ગર ક્રિ.વિ. [અનુ.] જએ ‘ટગ ટગ'. (૨) ગરડી સ્ત્રી, કિનારી ઉપર બહાર નીકળેલું હોય એવી સ્થિતિ ટગર-મગર જુએ ‘ટગર-ટગર.’ [‘ટગલી.' (પદ્મમાં.) ઢગલડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ટગલી' + ગુ, ‘ૐ’સ્વાર્થે કૃ.પ્ર.] જુએ ટગલી વિ., સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢગ’ + ગુ. ‘લું' સ્વાર્થે ત.પ્ર. + ‘ઈ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.] ઝાડની ઊંચામાં ઊંચી ડાળી, મકાનની ઊંચામાં ઊંચી અગાસીમાંનું ઢાંકેલું નાનું બાંધકામ ટગ(-મા)વવું સ.ક્રિ. [અનુ.] વસ્તુ બતાવી આપ્યા વિના લલચાવવું, ખેાટી આશા બતાવવી
.
ટર શ્રી. [દે, પ્રા., પું.] એક બીજી ચીજવસ્તુની ચેાંઢ લાગવી એ, ટકર. [॰ ખાવી (રૂ.પ્ર.) ખેાટ ખમવી. ૦ ચઢ (-)વી (રૂ.પ્ર.) માથું દુખવા આવવું. ॰ મારવી (રૂ.પ્ર.) અથડાવું. (૨) સરખામણીમાં ઉત્તમ હોવું, આંટવું, ॰ લાગવી (રૂ.પ્ર.) ધક્કો પહોંચવા] ટકો જુએ ટકા.’
યાંત્રિક હાડી ઢગ ન., શ્રી, [અં.] વહાણાને ખેંચી લઈ જવા માટેની ટગ-ઇજનેર પું, [ + અં, ‘એન્જિનિયર’] યાંત્રિક હેાડીની ટચકાર પું. [રવા.] ટચ એવા (મેાંમાંથી કાઢેલા) અવાજ, મરામત કરનારે અધિકૃત કારીગર ડચકારા. (ર) ચપટીને અવાજ [ડચકારી ટગ ટગ જુએ ‘તગ તગ.' ટચકારી સ્ત્રી. [જુએ ‘ટચ-કાર + ગુ.ઈ' સ્ક્રીપ્રત્યય,] ટગઢગાવવું સ.ક્રિક [જુએ ‘ટગાવવું,’-પૂર્વ એ શ્રુતિએના ટચક્રારા પું. [જુએ ‘ટચકાર' + ગુ. એ' સ્વાર્થે ત, પ્ર.] હિંાઁવ.] જુએ ‘ટગાવવું.’
જુએ ‘ટચકાર.’
ટગ-ઢાળ (-2) શ્રી [‘ટંગ’ અસ્પષ્ટ + ‘ડાળ’] ઝાડની ઊંચામાં ઊંચેની ડાળી [પીપળી, ઝડપીપળા
ચકારવું જુએ ‘ટચકાટવું.’ ટચકાવવું, ઢચકાવું જએ ‘ટચકવું’માં.
ટગ-રોડી સ્રી. એ નામની સેરઠની એક રમત, આંબલી-ટચક્રિયું ન. [જુએ ‘ટચક' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] કમ્મરનું રંગ-મગ ક્રિ.વિ. [રવા.] ડગુમગુ [‘ટગાવવું.’ ટગમગાવવું સક્રિ. [જુએ ‘ટગ-મગ,’-તા.ધા.] જુએ ટગમગિયું વિ. [જુએ ‘ટગ-મગ' + ગુ. ‘ઇયું’ ત.પ્ર.] ગુમગુ. (ર) ન. તગતગયું, ઝીણી વાટના દીવા ટમનુ વિ. જુએ ‘ટગ-મગ + ગુ, ‘’ત.પ્ર.] ડગુમગુ ટગ-માસ્તર પું. [અં. + અં. ‘માસ્ટર ] યાંત્રિક હાડીના
એકદમ અચકાઈ જવું. (૨) સ્ત્રીઓનું પગનાં આંગળાંમાં પહેરવાનું એક ઘરેણું. (૩) ટપકિયું મેત ટચકી સ્ત્રી. જિઓ ‘ટચક' + ગુ.
ઈ ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] જ [નાનું ટાણું, નાના વરે ‘*' ત. પ્ર.] નાના પ્રસંગ,
કસાન
ટગણું ન. નહિ જેવા ધંધા-ધાપેા [‘ટંગ-ડાળ.’ ઢગશ (-શ્ય) સ્ત્રી [‘ટંગ' અસ્પષ્ટ + ગુ. ‘શ’ ત.પ્ર.] જએ ટગળાશ (-ચ) સ્ત્રી, [‘ટંગ’ અસ્પષ્ટ + ગુ. ‘અળ’ + આશ’ ત.પ્ર.] (લા.) ઊંચું આકાશ, આકાશના ઊંચામાં ઊંચા ભાગ ટગાવડા(-રા)વવું જુએ ‘ટગાવવું’માં, ઢગાવવું જુએ ‘ટગવવું.’ ટગાવાવું કર્મણિ, ક્ર. ટગાવઢા(-ર)વવું કે.,સ.ક્રિ.
ટગુ-મગુ ક્રિ.વિ. [રવા.] જઆ ડગમગ.’
Jain Education International2010_04
ઢાકા
ગૂર પું. ધેાળાં લાવાળા એક છેડ [(ર) શિખર ગોચ (-ચ્ચ) સ્ત્રી. [જુએ ‘ટંગ' દ્વારા.] જુએ ‘ટગ-ડાળ.' ટગેાળ સ્રી, જએ ‘ટકાળ.’ [(લા.) જલદી ટચ` કવિ. {રવા.] ‘ટચ' એવા અવાજ થાય એમ. (૨) ટચ પું. [અં.] સેનાના સંપૂર્ણ શુદ્ધ ભાવ. (ર) વિ. ઊંચી જાતનું. [સે ટચનું (રૂ.પ્ર.) સર્વોત્તમ]
ટક ક્રિ. વિ. [રવા.] ‘ટચ' એવા અવાજ થાય એમ ટચકડી` શ્રી. [રવા.] અંગૂઠા અને તર્જનીના કરાતા અવાજ,
ચપટી
ટચુકડીૐ વિ., સ્ત્રી, [જુએ ‘ટચકડું' + ગુ. ‘ઈ ’ સ્ત્રીપ્રત્યય.] ખૂબ રીંગણા ઘાટની સ્ક્રી [પ્રકારનું ઘરેણું ટચ-કરા યું. [‘ટચ' સ્પષ્ટ નથી + ‘કરડા'] પગનું એક ટચ(-ચા, -ચૂકડું(-૩) વિ. ખૂબ ઠીંગણું ટચકાટ(-ર)વું સ, ક્રિ. [રવા.] ઢચકા મારવા, ટચકાવવું. (ર) ચટકા મારવા, ડંખ મારવા
‘ટચકાર.'
ટચકું` ન. જિઓ ‘ટચક’ + ગુ, ટચકું ન. ટોચકું, ટેરવું ટચકું વિ. ઢીંગણું, વામન ટકા પું. [જએ ‘ટચકું.૧’] ‘ટચ’ એવા અવાજ. (૨) ચપટીને અવાજ. (૩) (લા.) મહેણું, માર્મિક વચન. (૪)
ઝટકા
ટચકારા પું. [જુએ ‘ટચકારા.’] જએ ‘ટચકારી.’ ટચ ટચ ક્રિ. વિ. [જએ ‘ટચ, ’-દ્વિર્ભાવ.] ‘ટચ ટચ’ એવે અવાજ થાય એમ
ટચઢકાવવું સ, ક્ર. [રવા.] સારી રીતે વાપરવું ટ(-૭)ચરું વિ. [રવા.] ^ વૃદ્ધ, તદ્દન ઘરડું ટચલી સ્ત્રી. જુએ ‘ટગલી.’(૨) હાથ-પગનાં આંગળાંએમાંની પાંચમી તે તે નાની આંગળી, કનિષ્ઠિકા ટચાક ક્રિ. વિ [રા] ‘ટચ’ એવા અવાજ થાય એમ, (૨) વિ. ડાળી, દંભી. (૩) આછકલું ટચાકડી સ્ક્રી. [રવા.] છેાકરાઓનું ‘ટાડી' જેવું સાધન ટચાકડું વિ. જુએ ‘ચકડું.’ [જએ ‘ટચાકા,’ ટચાકિયા પું. જુિએ ‘ટચાકા’ + ગુ. ‘ઇયું’ સ્વાર્થે ત. ×.] ટચાકી સ્ત્રી, [રવા.] (લા.) મશ્કરી, મોક ટચાકા [વા,] સાંધામાં ફૂટતા ટાચકા, શરીરના નાના સાંધાઓના કડાકા [-કા દેવા (રૂ. પ્ર.) નવરાં બેઠાં વાતા