Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1038

માંડી
થાડું આપી રાજી કરવું]
માંડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢાંડું' + ગુ. ‘ઈ ' સ્રીપ્રત્યય.] ખીલી, ખી ટી માંડું ન. ખીલે, ખી`ટા. (૨) બહાર પડતા ભાગ ઠાંસ (ચ) સ્રી. [જુઓ ‘ઠાંસવું.’] ઠાંસીને ભરવાની ક્રિયા. (૨) વણાટની ઘટ્ટતા. (૩) ઉધરસ, ઢાંસે . (૪) (લા.) ગર્વ, અકડાઈ, બડાઈ, કુંભ, શેખી. [॰ મારવી (રૂ. પ્ર.) બડાઈ કરવી ]
ડાંસણિયા પું. [જુએ ‘ઠાંસવું' + ગુ. ‘અણું' રૃ. પ્ર. + ‘યું' ત. પ્ર.] આંગળામાં પહેરેલા કરડા નીકળી ન જાય માટે એની આડે પહેરવામાં આવતે જરા નાતે કરડા, સકણિયું
ઠાંસવું↑ સ. ક્રિ. [રવા.] અંદર (દબાવીને) ભરવું, ઠાંસવું, ખેાસવુ, ઘાલવું. (૨) સામાના મનમાં ઉતારવું. ઠંસાદુંર કર્મણિ, ક્રિ, હઁસાવવુંર્ પ્રે., સ. ક્રિ. ઠાંસવુંર્ અ. ક્રિ, [રવા,] ઉધરસ ખાવી, ડાંસે ખાવા. ંસાવું ભાવે., ક્રિ. ઢાંસિયું॰ ન. [જુઓ ઠાંસવું॰' + ગુ. ‘ઇયું' કું. પ્ર.] પગ ઢાંસીને બેસવું એ, પહેાંડી વાળવી એ, પલેાંડિયું ઢાંસિયું? ના જિઓ ‘ઠાંસવુંÖ' + ], ઇયું' કુ. પ્ર.] રાતાં રાતાં શ્વાસ રૂંધાઈ જવા એ, સકુ ઢાંસિયા પુ. [જુઓ ઢાંસિયું.૧] આંગળામાં
કરડા નીકળી ન જાય એ માટે આડા ભરવામાં આવતે નાના કરડા, ઢાંસાયા, સકણિયું [બેડી ઠાંસા ઢાંસી સ્ત્રી. [જુએ ‘ઠાંસવુંરું' + ગુ. ‘ઈ * રૃ. પ્ર.] ઉધરસના ઢાંસે પું. [ જુએ ‘ઠાંસવું॰' + ગુ. ‘એ' કું. પ્ર.] જુએ ‘ઢાંસિયા.’ (૨) (લા) ગીચ ઝાડી. (૩) તાણાના તાર કે વાણાની દેરીને સજ્જડ બેસાડવાનું એાર ઠાંસાર પું. [જુએ ‘ઠાંસવું?' + ગુ. એ’કૃ. પ્ર.] રસના ડૅાંસા. (૨) જનાવરના ગળામાં થતા ઉધરસના પ્રકારના એક રાત્ર [ખીચેાખીચ, ખૂબ ઠાંસીને ઢાંસેહાંસ અ.ક્ર. [જુએ ‘ઠાંસવું,’દ્વિર્ભાવ..] સેાડસ, -િX)કરિયું વિ. [જુએ ‘ડી(-ડી)કરું' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.]
ઠીકરાના જેવા આછા રાતા ખરાબ રંગનું
ડીટ(.ઢ)રનું
ભૂલ વગરનું. ખરાખર, ચેાગ્ય, સાચું. (૪) પ્રતિફળ આચરણ ન કરનારું. (પ) કે.પ્ર. વારુ, ભલે, અસ્તુ. [॰ આવવું, ૰ હેાવું (રૂ. પ્ર.) બંધ બેસતું થયું, • ઊતરવું (રૂ, પ્ર.) ધાર્યાં પ્રમાણે પાક થવા કે માપમાં ઊતરવું. (૨) સાધુ વર્તન રાખવું. ॰ કરવું (રૂ. પ્ર.) દુરસ્ત કરવું. ૦ થયું (રૂ. પ્ર.) સાજુ થયું. (ર) યેાગ્ય થવું, સારું થયું. ૦ પાવું (૨. પ્ર.) ગેલું, પસંદ આવવું. ॰ પડે તેમ (રૂ. પ્ર.) મરજી પ્રમાણે, ‘એટ રૅન્ડમ.’ ॰ લાગવું (રૂ. પ્ર.) સારુ' દેખાવું, શાભા આપે એવું અનુભવાયું] ઠીકઠાક ક્રિ. વિ. [જુએ ‘ઠીક’નેા દ્વિભાવ.] વ્યવસ્થિત ગાઠવાયેલું હાય એમ. (૨) દુરસ્ત કરી લીધેલું હોય એમ. [॰ કરવું (ઉં. પ્ર.) દુરસ્ત કે વ્યવસ્થિત કરવું. ॰ થવું (રૂ. પ્ર.) ટાપટીપ કરી તૈચાર થવું]
ઠીકડાકિયું વિ. [ + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] નાનું સરખું, નાજૂકડું ઠીક ઠીક ક્રિ. વિ. [ જુએ‘ઠીક'ના હિઁર્ભાવ] સામાન્ય રીતે સારું કે માફક આવે તેવું [જુએ ‘ઠીકઠીક.’ ઠીકમ-ઠીક (ઠીકમ્-ઠીક) ક્રિ. વિ. [૪ ‘ઠીક’ના દ્વર્ભાવ] ઠી(-X)કરી સ્રી. દે. પ્રા. વિાિ, વળી જુએ ‘ઠી (ડી')કરું' + ગુ. ‘ઈ ' સ્રીપ્રત્યય.] ઠીકરાનેા નાના ટુટ (૨) ચલમમાં નાખવાની કાંકરી. (૩) એ નામની એક રમત પહેરેલાઠી-ડ) રી-જામ વિ. [જુએ ‘હી(ડી')કરી' + ‘જામવું.’]
ઊની દીકરી અને હળદર નાખી ગરમ કરેલું (દૂધ ઉધરસના ઉપચાર તરીકે) એક મત ફી(-હીં)કરી-દાવ .પું. [જુએ ‘દાવ.' ] ઠીકરીથી રમાતી ઠી(-ડીઁ)કરી-સંતા(ન્યા)મણી શ્રી. [ + જુએ ‘સંતાનું’ અને ‘સંતાડવું’ + ગુ. ‘આમણી' રૃ. પ્ર.] જેમાં ઠીકરી સંતાડવાની હાય છે તેવી એક રમત
G.
ઉધ-ડી-5*)કરું [દે, પ્રા. zિh4] માટીનાં વાસણ નળિયાં વગેરેના તૂટેલા નાનેા ટુકડા. (ર) (લા.) માટીનું વાસણ, ઠીબ, [-રામાં ધૂળ ના(-નાં)ખવી (રૂ. પ્ર.) ચાલતું ગુજરાન અટકાવવું. (૨) બદનામ થયું કે કરવું. -રામાં ધૂળ પડવી (રૂ, પ્ર.) ચાલતું ગુજરાન અટકી પડવું. પરાં ફાફાં
(૩. પ્ર.) નકામી ધાંધલ ઊભી કરવી. ૦ ફૂટવું (લ. પ્ર.) રાચ્છ તૂટી જવી. ૦ ફેરવવું (રૂ. પ્ર.) ભીખ માગતા ફરવું.
.
ફેરવું, ૦ ફાડી ના(નાં)વું (ફ્. પ્ર.) ચાલતા ગુજરાનમાં વિક્ષેપ નાખવેશ. (૨) રહસ્ય ખુલ્લું કરવું. (૩) ચાલુ નાકરી છેડી દેવી
*
ઠીકા(-ક્રા)ઠીક ક્રિ. વિ. [જુએ ‘ઠીક,’-ઢિર્ભાવ. ] ખુબ અન્ય રીતે, ઘણી જ ઉત્તમ રીતે. (૨) સામાને સારી અસર થાય એમ
૯૯૩
Jain Education International_2010_04
ટિ(-s)ઢાવવ જુએ‘ડીટકવું’માં. ટ(-)રાવવું જ એ ‘ઠિંટરવું.’ કિઠિકાઠા શ્રી., ડિકિયાડા કું., ડિઠિયારી સ્ત્રી, હિંડિયારા પું. [રવા.] હસાહસ, (ર)(લા.) મશ્કરી, ટીખળ, ઠઠ્ઠા-બ છ ફિકરી, -ળી સ્ત્રી. [રવા.] મશ્કરી, ટીખળ નિકાવવું જુએ ‘હીનકનું’માં, ડિચા યું. [ સં. ચિત્ત- > પ્રા. થિય] હાની નિશાની, ખાંભા, ખૂંટા. (૨) જગ્યા, બેઠક ફિસિ(શિ)યાણી સ્ત્રી. [વા.] ખડખડાટ હસવાને અવાજ. (ર) જ઼એ ‘ઢિઢિયારી.’ ડિસિ(-શિ)યારી સ્ત્રી. [રવા.] જુએ ‘ઢિઢિયારી.’ હિં(-ીં)શુજી, -શી વિ. જ્રએ હિં’ગુ' + માનાર્થે ‘’ અને એના ઉચ્ચારણભેદે + ‘શ્રી.”] ઠીંગણા ઘાટનું ઠીક ક્રિ. વિ. સર૰ હિં., મરા.] નહિ સારું' કે નહિ નઠારું એવું, સમધારણ, સામાન્ય. (ર) પ્રમાણમાં સારું, (૩)
કા.-૬૩
ઠીટ(5)ક (-કય) શ્રી. [૪ એ ઠી-(-)કયું.'] નવાઈ પામવા પણું. [॰ જવું, ૰ રહેવું (à:વું) (રૂ.પ્ર.) નવાઈ પામવું ] ઠીટ(-4)કશું અ. ક્રિ. [રવા.] અચંબાથી થંભી જવું. (૨) આનાકાની કરવી. ફીટ(-8)કાવું ભાવે, ક્રિ. ડિટ(s)કાવવું પ્રે., સ. ક્રિ [ટાઢ, ઠંડી. (૩) ઝાકળ ઠીટ(-5)ર (-રય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ઠીટ(-૪)રવું ’] જડતા. (૨) ીટ(-)રવું અ. ક્રિ. [રવા.] જડ થઈ જવું. (૨) ટાઢે થરથરવું. (૩) ધિાવું. (૪) ઊગવું અંધ થવું. ડીટ(-8)રાવું