Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1059

કાઢક
૧૦૧૪ હાંગવું. [સં. ૨૦૪ દક્ષિણ ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રની હાંઠ (-૩૬) રહી. [સં. s>પ્રા. રંડી, રો] જુઓ
સંધિનું પર્વ તરફનું એક પ્રાચીન અરણ્ય] દક્ષિણ ગુજરાતને “દાંડ.' વન્ય સંપત્તિ અને વનવાસી પ્રજાવાળો ડુંગરાઉ પ્રદેશ હાંકી સ્ત્રી, જિઓ ‘ડાંકે' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યચ.] નાનું (અત્યારે એ નામને ગુજરાતના એક જિલ્લો). (સંજ્ઞા.) ડાંડકું. (૨) કઠેડા માટે ભમરી ભરવાનું સાધન. (૩) ડાંગર શ્રી. કઠણ વાંસની જાડી લાકડી, જાડી લાઠી, (૨) “દાંડકી.'
સુપઢાને કાટખૂણે રહે એમ પાવઠાને બીજે છેડે જડેલે હાંકું ન. [સ. ટુe>પ્રા. ચૂંટ, ટંટ + ગુ. “કું' સ્વાર્થે ત. લેઢાને ઢાંડે. (વહાણ)
પ્ર.] જરા જાડી નાની હાંડી. (૨) ઠેબું. (૩) લાકડાનું હાંગી વિ, સ્ત્રી. જિઓ બહાંગ" + મરા. “ચા' છે. વિ. ટેકણ. (૪) બારીની જાળી વચ્ચે નાખેલું તે તે આડું ને અનુગ + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] ડાંગની પ્રા. (સંજ્ઞા.) લાકેટિયું
[ઈ ' ત. પ્ર.] જુઓ “દાંડાઈ.” (૨) હાંગમાં વસતી એક લીલી જાત. (સંજ્ઞા.)
હાંઠગાઈ, હાંગી સ્ત્રી, જિઓ ઇંડાંનું + ગુ. આઈ'હાંગણું ન. દોરાને છેડે પકડી રાખનારું એક સાધન. (૨) હાંડશું વિ. [જ “ડાં' + ગુ. “શું” સ્વાર્થે ત. પ્ર.) એ તાણને કાંજી આપતી વેળા ટેકવવા માટે મુકાતી ઘેાડી દાંત.”
[છોડ, (૨) ઘાસ, ખડ ડાંગ-ધર વિ. જિઓ “કાંગર:+ સં. એકલે નથી આવતો, ઢાંઢર ન. કણસલા કે ઠંડા વિનાનો જુવાર-બાજરીને કે સમાસમાં માત્ર.] ઢાંગધારી, ડાંગવાળું
કાંદલિયું વિ. જિઓ “ઢાંઢલો' + ગુ. “ઈચું” ત. પ્ર.] જુઓ હાંગ-ગેર (-૨) સ્ત્રી, સિ. દર ૫. કાળી-ઢાંખળ સાથે “દાંદલિયું.'
જિઓ “દાંડલિ થાર.” સબંધ નથી.] લાલ કે સફેદ ચાખાની એક જાત
કાંકલિ થાર (-૨) ૫. [એ “કાંડલિયું' + થાર.] ડાંગરી ઢી. સફેદ રંગની ભીંગડાંવાળી માછલી
હાંહલી સ્ત્રી. જિઓ “દાંડલો' + ગુ. ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] જુઓ ડાંગરું ન. લાડુ ખાંટવાને લાકઢાને ઉખળિયે
દાંઢલી.”
[1. પ્ર.] જુઓ “દાંડલે.” હાં-હાં (ઢાંગહાંઠા) શ્રી. જિઓ “દાંગ'+“ડે.”] દાંતલે . [સં. દુષ્ટ>પ્રા. ઢંઢ, દૃઢ + ગુ. ‘લું' સ્વાર્થે ડાંગ અને દંઢાની કરવામાં આવતી મારામારી, ઠંડુંડા માંટવી સ્ત્રી, ભુજ એ ડહવું’ + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] ઢાંદલી, કાંગાઈ સ્ત્રી. જિઓ “ઠાંગ' + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર.](લા.) નાંખળી. (૨) નાનું છું
જિઓ “દાંઢવું.” લુચ્ચાઈ
ઢાંઢવું ન, [સ. ટુટ્ટ<પ્રા. ઢુંઢ, સુંઠ+ ગુ. ‘વુંવાર્થે ત...] ઠાંગાટવું સ. ક્રિ. [ઓ “હાંગ,'-ના. ધા.] કાંગે કાંગે મારવું કાંઠાઈ સ્ત્રી. જિઓ “ઢાંઢ' + મુ. “આઈ' ત. પ્ર.] જ ડાંગી વિ. [જુએ “ડાંગ" + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] ઢાંગના “દાંડાઈ.” પ્રદેશને લગતું, ડાંગનું. (૨)વિ, સી. ટાંગ પ્રદેશની ભલી કાંઠા-મે (-મેડો) . જિઓ “કાંડ' + “મેં' + ગુ. ” બેલી. (સંજ્ઞા.)
ત. પ્ર.) ખેતરની વચ્ચે હદ બતાવનાર ખંટો કે રસ્તે. હાંગીર સી. નાની હોડી
[-દાની તકરાર (રૂ. પ્ર.] એકબીજાની હદને ઝઘડે] ડાંગું ન. મધપૂડ લિશું. (૨) બેશરમ, નફફટ ઢાંઢિયાળી (રોળ) સ્ત્રી, જિઓ હાંઢિયું + ળી.'] 4
શું વિ. જિઓ ટાંગ”+ ગુ. “ઉં' ત. પ્ર.] (લા.) માણસની ટળી ડાંગર ૨૫) એ “ડાંગર.”
હાંડિયાફ ન. [જ “હાંઢિયું” + રવા. “ફ.”] (લા.) દિલ હાંગે મું. છડે
દીધા વિના કરવામાં આવતું કામ કાંગારું જુઓ “ગેારું.’
હાંઠિયા-રસ સ્ત્રી. જિઓ “દાંડિયો' + સં. રાત નું લાઘવ ], કાંટ-૪૫ટ(-1) (કાંટથ-કપટ,ય) સ્ત્રી. જિઓ “કાંટવું,'- દરિયા-રાસ ! [+ સં.] જઓ “દાંડિયા રાસ'-દાંડિયાદ્વિર્ભાવ.] ઢાંટવું એ, ધાકધમકી, દાટી
રાસ.' હાંટવું સક્રિ. [રવા.] દમદાટી આપવી, ધમકાવવું. કંટાવું હરિયું વિ. [સં. ૮૦> પ્રા. ટું, રંટ + ગુ. ઇયું” ત. (સ્ટાણું) કર્મણિ, ક્રિ. ટાવવું (ટાવવું) છે. સ. કિ. પ્ર.] જાઓ “ડાં.'
[જએ દાંડિયું.” હટી સ્ત્રી. [જ કાંટવું' + ગુ. ‘ઈ' કુ મ] દાટી, દમ- હરિયું ન. (સં. > પ્રા. ટુંક, સ્ટંટ + ગ ઈયું” ત. પ્ર.] દાટી, ધમકી
હાં િયું. જિઓ ડાંડિયું.'] જુઓ “દાંડિયે.” હાંડ, વેલ (ઢાંઠ, કાંઠેશ્ય) સ્ત્રી. ડ કાપી લીધા પછીનો હાંડી શ્રી. [સં. ઢોરમા > પ્રા. મા, ઈંદિરા] જુઓ સાંઠા. (૨) સાંઠાના ગાંઠે. (૩) ખરીફ પાકનાં વઢાઈ ગયા “દાંડી.'
[-માર.” પછીનાં સાંઠા-પાંદડાં
હાંડી-માર વિ, પું. જિઓ ડાંડી'+ “મારવું.] જુઓ “દાંડી’ હાંકિયું ન. [૪ “કાંઠે' + ગુ. ‘ઇયું” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ઢાંઠા- હાંડું ન. સિ. ટુક>પ્રા. ઢંઢમ- ટુટગ-જ ‘દાંડું.' ને ટુકડે. [વાં દેવાં (રૂ. પ્ર.) કામમાં ચારી કરવી, કામ મંડે (ઢાઢ મંડપે) કેિ, વિ. ટુટ્ટ>પ્રા.૩૮, દૃઢ, ઢંગધડા વિનાનું થાય એમ કરવું] .
ફિ. “ઢાંઢવું + જએ “મુંડ' + બેઉને ભૂ.કૃ. “યું પ્ર. + ડાં ન છોડવાઓને કઠણ અને ચાવવામાં આકરે ગુ. “એ” સા. વિ., પ્ર.] (લા.) લુચ્ચાઈથી. (૨) ફેસપડે તેવા સંકે સાંઠે કે હાળખી, -િઠાં મારવાં (રૂ. પ્ર) લાવીને, ધર્તતાથી જુઓ “કાંઠિયાં દેવાં.'
હો પું. જિઓ “કાંડું] જએ “દોડે” ઢાંક વિ. [સં. ૮ , -] જુઓ “દાંડી. ઢાંક (-કય) સ્ત્રી. વસ્ત્રનિર્માણ-કલાની એક પદ્ધતિ